Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 czerwca 2017r.

Sąd Rejonowy w Kościerzynie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Ewa Bork - Aponowicz

Protokolant st. sekr. sądowy Alicja Zaborowska

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2017r. w K.

na rozprawie

sprawy z powództwa R. M.

przeciwko (...) Bank S.A., (...) Bank (...) S.A. Oddział I w K., (...) Bank (...) S.A. Oddział w S., Bank (...) S.A, (...) (...) z siedzibą w W.

o stwierdzenie nieważności umowy

I. Oddala powództwa w stosunku do wszystkich pozwanych w sprawie.

II. Umarza postępowanie w zakresie żądania stwierdzenia nieważności umowy nr (...) z dnia 08.05.2000 roku z (...) Bank (...) S.A. w W.

III. Odstępuje od obciążenia powoda kosztami procesu.

IV. Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz radcy prawnego P. G. kwotę 5.400 złotych wraz z należnym od niej podatkiem VAT z tytułu wynagrodzenia za reprezentowanie powoda z urzędu.

/-/ Ewa Bork - Aponowicz

Sygn akt: I C 83/15

UZASADNIENIE

Powód R. M. wystąpił o stwierdzenie nieważności następujących umów kredytowych zawartych przez niego z bankami:

a/ umowa nr (...) z dnia 27.02.2008 r. z (...) Bank (...) SA we W., którego następcą prawnym jest (...) Bank SA we W.,

b/ umowa nr (...) z dnia 11.03.2008 r. z (...) Bank (...) SA we W., którego następcą prawnym jest (...) Bank SA we W.,

c/ umowa nr (...) z dnia 2.03.2000 r. z (...) Bank (...) SA w W. Oddział w S.,

d/ umowa nr (...) z dnia 8.05.2000 r. z (...) Bank (...) SA w W. Oddział w K.,

e/ umowa nr (...) z dnia 25.01.2007 r. z (...) Bankiem SA w W., którego następcą prawnym jest Bank (...) SA we W..

Ponadto wniósł o zwolnienie go od kosztów sądowych i ustanowienie mu pełnomocnika z urzędu.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż jest osobą niepełnosprawną

intelektualnie. Ukończył szkołę podstawową specjalną, a następnie zasadniczą szkołę zawodową o profilu "murarz". Cierpi na niedosłuch i jest uzależniony od alkoholu. Z tego powodu nie był świadomy znaczenia dokonywanych czynności w postaci zawierania umów kredytowych i ich nie pamięta. Łączna wysokość zobowiązań z tytułu tych umów, która aktualnie ciąży na powodzie to kwota 55.993 zł.

(pozew-k.2-5 i pismo procesowe z dnia 14.07.2014 r. -k.166-170

akt)

Postanowieniem z dnia 8 lipca 2013 r. zwolniono powoda w całości od kosztów sądowych i ustanowiono mu pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego, który podtrzymał żądanie pozwu i wniósł o zasądzenie na jego rzecz 150% stawki minimalnej wynagrodzenia dla radcy prawnego. Wskazał też, że zaniedbania banków w zakresie sprawdzenia zdolności kredytowej powoda skutkują nieważnością umów na podstawie art.58 kc.

( postanowienie -k. 141 a i pismo procesowe-k.166-170 akt)

Wskazane powyżej żądanie pozwu wyłączono do odrębnego rozpoznania ze sprawy VI C 347/13.

Pozwane banki (...) SA we W., (...) Bank (...) SA w W. i Bank (...) SA we W. wniosły w odpowiedziach na pozew o oddalenie powództwa, wskazując, że powód był świadomy dokonywanych czynności w postaci zawierania umów kredytowych. Ponadto pozwany Bank (...) SA we W. wniósł o zawiadomienie o postępowaniu w sprawie, a następnie o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...) (...)z siedzibą w W., który nabył wierzytelność z jednej z umów objętych pozwem.

Postanowieniem z dnia 11.09.2015 r. wezwano do udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...) (...)z siedzibą w W. , który w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa.

( odpowiedzi na pozew-k.127-128,332-333, 127-161 akt VI C 763/13 i 128 akt VI C 764/13 )

Na rozprawie w dniu 20.02.2015 r. pełnomocnik powoda cofnął pozew w zakresie stwierdzenia nieważności umowy nr (...) z dnia 8.05.2000 r. zawartej z (...) Bank (...) SA w W. Oddział w K..

( protokół rozprawy-k.21 akt)

Sąd ustalił, co następuje:

R. M. zawarł następujące umowy kredytowe z bankami:

a/ umowa nr (...) z dnia 27.02.2008 r. z (...) Bank (...) SA we W., którego następcą prawnym jest (...) Bank SA we W., na kwotę 449 zł na zakup telefonu komórkowego N.,

b/ umowa nr (...) z dnia 11.03.2008 r. z (...) Bank (...) SA we W., którego następcą prawnym jest (...) Bank SA we W., na kwotę 2.370 zł na zakup mebli,

c/ umowa nr (...) z dnia 2.03.2000 r. z (...) Bank (...) SA w W. Oddział w S., na kwotę 2.806,74 zł na zakup telewizora i wieży, z której wierzytelność nabył następnie (...) (...)z siedzibą w W. umową z dnia 17.12.2007 r.,

d/ umowa nr (...) z dnia 8.05.2000 r. z (...) Bank (...) SA w W. Oddział w K., na kwotę 2.500 zł,

e/ umowa nr (...) z dnia 25.01.2007 r. z (...) Bankiem SA w W., którego następcą prawnym jest Bank (...) SA we W., na kwotę 343 zł na zakup sprzętu tele-audio.

Powód zawarł te umowy osobiście i sam je podpisał.

(okoliczności bezsporne, a nadto dowód:

umowa z dnia 27.02.2008 r. z (...)k.138-14-,262 akt,

umowa z dnia 11.03.2008 r. z (...)k.141 i 5-6 akt I Co 736/09,

umowa sprzedaży wierzytelności z dnia 17.12.2007 r.-k.131 akt VI

C 763/13,

umowa z dnia 2.03.2000 r. z (...) -k. (...),

informacja z bazy BIK-k.27-43 akt,

z akt I Co 736/09 : wniosek-k.3, bankowy tytuł egzekucyjne -k.4 akt,

umowa z dnia 11.03.2008 r. -k.5-6, postanowienie-k.13-14,

z akt I Nc 293/09: nakaz zapłaty-k.19, pozew-k.2-3,

zeznania powoda -k. 158 i 409-410 akt)

R. M. zawierał umowy kredytowe na zakup mebli i sprzętów elektronicznych, udając się do banków na ogół z matką, z którą wspólnie mieszka, aby w razie wątpliwości, wynikających z niedosłuchu , mogła mu je rozwiać. Nie sprawiał wrażenia osoby o ograniczonej poczytalności czy świadomości. Ukończył specjalną szkołę podstawową i zasadniczą szkołę zawodową w zawodzie murarza. Posiada od urodzenia umiarkowany stopień niepełnosprawności z powodu niedosłuchu. Jest rencistą. Z powodu zespołu zależności alkoholowej powód był hospitalizowany w Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w S. w okresach od 15.07.2001 r. do 27.09.2001 r., od 23.11.2001 r. do 7.12.2001 r. i przymusowo skierowany na leczenie od 16.03.2006 r. do 27.04.2006 r. W okresie od 16.10.2012 r. do 10.12.2012 r. przebywał też w Ośrodku (...) Szkoła (...) w W. na Oddziale (...). Powód nie był w przeszłości i nie jest chory psychicznie. Poza leczeniem odwykowym nie przechodził żadnego innego leczenia psychiatrycznego. Jego funkcjonowanie intelektualne mieści się w dolnych granicach normy. Stan zdrowia psychicznego powoda nie wskazuje, aby w latach 2000, 2007 i 2008 występowały u niego jakiekolwiek zakłócenia czynności psychicznych, choroba psychiczna czy upośledzenie umysłowe stopnia umiarkowanego lub głębszego, które mogłyby spowodować wystąpienie stany wyłączającego świadome i swobodne podejmowanie decyzji i wyrażanie woli przy zawieraniu umów kredytowych.

(dowód: zeznania powoda-k.158 i 409-410 akt

zeznania świadków: B. M.-k.209-210 akt, M.

M.-k.319 i M. S. (1)-k.319 akt,

orzeczenie o stopniu niepełnosprawności-k.7,

decyzja w przedmiocie zasiłku pielęgnacyjnego-k.22 akt,

historia choroby-k.222,232-239,242-245,305-311,

skierowanie do szpitala psychiatrycznego -k.223,

wynik badania lekarskiego-k.224-227,

epikryza-k.228,240 i 246,

dokumentacja przebiegu procesu pielęgnacyjnego-k.229 i 247,

karta informacyjna leczenia szpitalnego-k.230,241 i 248,

skierowanie do szpitala-k.231,

opinia biegłego psychiatry J. Ł. -k. 345-354 akt)

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd oparł się na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci dokumentów prywatnych złożonych przez strony. Prawdziwość tych dokumentów nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania. Także Sąd nie znalazł z urzędu podstaw do ich podważania i uznał je za wiarygodne.

Ustalając okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy Sąd dopuścił także dowód z opinii biegłej sądowej z zakresu psychiatrii J. Ł. na okoliczność stanu poczytalności powoda przy zawieraniu umów kredytowych w dniach 27.02.2008 r., 11.03.2008 r., 25.02.1007 r. i 2.03.2000 r. oraz dopuścił również dowód z zeznań świadków B. M., M. M. (2) i M. S. (2) oraz powoda przesłuchanego w charakterze strony.

Sporządzona przez biegłą sądową psychiatrę opinia w sprawie zawiera stwierdzenia poparte rzeczową, logiczną i spójną argumentacją. Biegła wskazała przesłanki swego rozumowania, a podstawę jej wnioskowania stanowiły przede wszystkim posiadane przez nią wiadomości specjalne, które w oparciu o zgromadzone w aktach dokumenty, w szczególności dokumentację medyczną i badanie powoda doprowadziły do konkluzji, że brak jakichkolwiek podstaw, by wnioskować, że w latach 2000, 2007 i 2008 występowały u powoda schorzenia psychiczne, upośledzenie umysłowe stopnia umiarkowanego lub głębszego czy inne zakłócenia czynności psychicznych, które mogłyby spowodować wystąpienie u powoda stanu wyłączającego świadome i swobodne podejmowanie decyzji i wyrażanie woli przy zawieraniu umów kredytowych. Mając na uwadze zgodność opinii z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłego w zakresie wiadomości specjalnych, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w nich wniosków, Sąd uznał, iż wnioski biegłej nie budzą zastrzeżeń Sądu. Sporządzona opinia jest wszechstronna, a twierdzenia i wnioski w niej zawarte zostały dostatecznie udowodnione i dlatego stały się podstawą ustaleń w niniejszej sprawie. Opinii tej nie kwestionowała również żadna ze stron.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka B. M., poza stwierdzeniem, że towarzyszyła powodowi tylko przy zawieraniu umów z bankiem (...), a innych nie. W ocenie Sądu, w tym zakresie zeznania te stoją w sprzeczności z zeznaniami powoda, który podał, że wszystkie sprawy urzędowe i sprawy w bankach załatwia na ogół w towarzystwie matki ze względu na swój niedosłuch. Ponadto świadek nie wskazała , dlaczego towarzyszyła synowi tylko w tym jednym banku, skoro rzekomo co do zasady załatwiał takie sprawy sam, a jak wiadomo z akt, powód zawarł liczne umowy kredytowe z kilkoma bankami i głównie na zakup mebli lub sprzętu rtv do mieszkania zajmowanego wspólnie z matką. W tym zakresie zatem zeznania świadka są niewiarygodne . W pozostałym zakresie są logiczne i niesprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym i nie budzą wątpliwości co do ich wiarygodności.

Sąd ocenił także jako wiarygodne zeznania świadków M. M. (2) i M. S. (2). Nie wniosły one okoliczności istotnych dla sprawy, poza stwierdzeniem, że stosowane w ich bankach procedury wykluczają możliwość zawarcia umowy z osobą, której stan świadomości i poczytalności budziłby wątpliwości, jednakże są wewnętrznie spójne i znajdują odzwierciedlenie w zgromadzonym w niniejszej sprawie materiale dowodowym, przez co zasługują na wiarę.

Sąd dał również wiarę zeznaniom powoda słuchanego w charakterze strony, który przyznał, że podpisał okazane mu umowy kredytowe , zaciągał kredyty na zakup mebli i różnych sprzętów elektronicznych, lecz był przekonany, że zadłużenia z tego tytułu dawno spłacił , jak też pozostałej części jego zeznań, gdyż są one logiczne, niesprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym i zasadami doświadczenia życiowego.

Mając na uwadze powyższy stan faktyczny stwierdzić należy, iż kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadza się do odmiennej oceny ważności przedmiotowych umów kredytowych.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo w całości nie zasługuje na uwzględnienie.

Jak wskazuje materiał dowody, powód zawarł przedmiotowe umowy kredytowe. Zawarł je osobiście i podpisał.

Zgodnie z treścią art. 82 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę , która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Jednakże ten przepis nie znajduje zastosowania w niniejsze sprawie, gdyż zebrany materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że w dacie zawarcia umów powód nie znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W tym czasie cierpiał na niedosłuch, wobec czego korzystał z pomocy matki, miał sprawność intelektualną w dolnych granicach normy i cierpiał na uzależnienie od alkoholu, ale żadna z tych okoliczności nie wyłączała jego świadomości i zdolności wyrażenia woli , przeczytania i podpisania umowy, zadania pytań obsługującym go pracownikom banków i zrozumienia, że otrzymany kredyt będzie podlegał spłacie. Miał w każdym analizowanym przypadku świadomość, że zaciąga kredyt i będzie zobowiązany do jego spłaty. Zaciągał te kredyty na zakup przedmiotów w postaci mebli do swojego mieszkania, telefonu, wieży telewizora i innych drobnych sprzętów elektronicznych w pojedynczych egzemplarzach, więc nie były to zakupy ewidentnie irracjonalne zarówno co do przedmiotu jak i ilości kupowanych rzeczy, charakter tych zakupów nie poddaje zatem w wątpliwość stanu poczytalności powoda.

Sąd analizował także stan faktyczny w sprawie pod kątem art.58 § 1 i 2 kc. Pełnomocnik powoda bowiem powołał się na przepis art.58§ 1 kc w kontekście niedochowania przez banki należytej staranności w zakresie sprawdzenia zdolności kredytowej powoda. Mając jednak na uwadze, że wysokość kredytu w każdej z przedmiotowych umów wynosiła od 343 zł do 2.806,74 zł, a powód był w tym czasie rencistą, mającym stały dochód w postaci renty, należy stwierdzić, że niewysokie kwoty udzielanych kredytów pozwalały bankom ocenić, że istnieje realna możliwość spłaty każdego z nich. Przepis art.58 §1 kc, który stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna , chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w tym kontekście nie znajduje zastosowania. Zdaniem Sądu , również §2 tego artykułu, mówiący, że nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego nie daje podstaw do uwzględnienia powództwa. Ten przepis bowiem może być podstawą do zwalczania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego żądania pozwu, nie może jednak stanowić samodzielnej podstawy prawnej do wystąpienia z powództwem. Trudno ponadto wskazać, jakie zasady współżycia mogły zostać naruszone w sytuacji zawarcia umowy kredytowej , która nie narusza obowiązującego prawa, przez osobę zdolną do dokonania tej czynności, rozumiejącą jej znaczenie i skutki, nie znajdującą się w sytuacji przymusu zagrażającego jej życiu czy zdrowiu, tylko w celu nabycia przedmiotów służących poprawieniu jakości jej życia. Powód nie wskazał żadnej z tych zasad.

Wobec powyższych stwierdzeń, a także mając na uwadze, iż obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 kpc), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 kpc) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 kc), Sąd ocenił, iż żądanie powoda nie zasługuje na uwzględnienie. Brak podstaw do uznania czynności prawnych w postaci przedmiotowych umów kredytowych za nieważne.

Z tego względu powództwa w stosunku do wszystkich pozwanych zostały oddalone.

Powód cofnął powództwo w zakresie żądania stwierdzenia nieważności umowy nr (...) z dnia 08.05.2000 roku z (...) Bank (...) S.A. w W., a pozwani się temu nie sprzeciwili , wobec czego na podstawie art. 203§1 kpc w zw. z art.355 kpc Sąd umorzył postępowanie w sprawie w tym zakresie.

Jednocześnie przepis art. 108 §1 kpc nakazuje Sądowi rozstrzygać o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Zgodnie z treścią art. 98 kc strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie powód przegrał proces, zatem zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, winien ponieść koszty niniejszego postępowania. Jednakże powód jest rencistą i utrzymuje się ze świadczenia w kwocie około 700 zł miesięcznie (k.10). Jest w trudnej sytuacji materialnej i majątkowej. Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 108 §1 kpc w zw. z art.102 kpc, odstąpił od obciążenia powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego.

W niniejszej sprawie powód był reprezentowany przez fachowego pełnomocnika - radcę prawnego, ustanowionego z urzędu, wobec czego ze środków Skarbu Państwa zasądzono mu wynagrodzenie , zgodnie ze stawką minimalnego wynagrodzenia określonego w §6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej z urzędu, obowiązującego w dacie wniesienia pozwu, podwyższoną o 50% zgodnie z wnioskiem pełnomocnika, z uwagi na długotrwałość procesu, dużą ilość rozpraw i składanych przez pełnomocnika pism, oraz stawkę podatku VAT.

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2. (...)

3. (...)

K.,