Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2018 roku

Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Elżbieta Kuryło - Maciejewska

Protokolant: Joanna Antoniszyn

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2018 roku w Dzierżoniowie

sprawy z powództwa (...) w W.

przeciwko S. S. (1), M. S., M. I.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego S. S. (1) na rzecz strony powodowej (...) w W. kwotę 4.800 zł;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanych M. S. i M. I. kwoty po 917 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  nie obciąża pozwanego S. S. (1) kosztami procesu strony powodowej.

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 23 stycznia 2017 r. pełnomocnik (...) z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanych S. S. (1), M. S. i M. I. na rzecz strony powodowej kwoty 4.800 zł proporcjonalnie do ich udziałów w majątku spadkowym wraz z odsetkami umownymi oraz ustawowymi za opóźnienie według załączonego wykazu odsetek, a także o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik strony powodowej wskazał, iż w dniu 10 lipca 1992 r. pomiędzy Bankiem (...) S.A. w W. a Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej występującym w imieniu Skarbu Państwa, będącym dysponentem Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...) została zawarta umowa, przedmiotem której było współdziałanie (...) oraz Banku w zakresie zasad funkcjonowania i rozdysponowania środków (...) na cele restrukturyzacji i oddłużenia rolnictwa w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1992 r. w sprawie zasad funkcjonowania oraz źródeł zasilania (...). Następnie została zawarta w dniu 18 kwietnia 1995 r. umowa pomiędzy (...) z siedzibą w W. a (...) Bankiem (...) S.A. we W., a następnie w dniu 23 października 1998 r. umowa o współpracy pomiędzy tymi podmiotami.

(...) z siedzibą w W. przejęła zobowiązania i wierzytelności Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...) na mocy ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu (...). Od chwili utworzenia podmiot ten przejął od Skarbu Państwa, w imieniu którego występował Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, wszystkie sprawy związane z oddłużeniem rolnictwa, w tym również dotyczące wcześniej zaciągniętych przez dłużników zobowiązań.

W dniu 30 października 1992 r. została zawarta umowa o spłatę zrestrukturyzowanego długu pomiędzy J. S. a (...) w D., działającym w imieniu (...) Banku (...) S.A. we W.. W tym samym dniu została zawarta umowa cesji wierzytelności pomiędzy Bankiem (...) S.A. we W. a (...) w D.. Pismem z dnia 12 lipca 1999 r. spadkodawca J. S. zwrócił się do powoda o odroczenie rat kredytu oddłużeniowego do dnia 31 października 1999 r. ,a odsetki zobowiązał się spłacić w najbliższym terminie. Kredyt powyższy został zabezpieczony hipoteką na nieruchomości stanowiącej własność J. S., dla której Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...) na rzecz Skarbu Państwa – FR i OR, którego następcą prawnym jest powód.

W dniu 22 września 2005 r. J. S. zmarł. Postanowieniem z dnia 17 października 2005 r. Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie stwierdził, ze spadek po spadkodawcy J. S. nabyły jego dzieci, tj. M. I. z domu S., S. S. (1) i M. S. – wszyscy po 1/3 części z dobrodziejstwem inwentarza i w ten sam sposób postanowiono o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku. W dniu 21 czerwca 2011 roku Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie dokonał działu spadku po J. S..

W dniu 20 stycznia 2014 r. Bank (...) wskazał stan zadłużenia spadkodawcy J. S. z tytułu umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu z dnia 30 października 1992 r. na kwotę 4.800 zł ( wymagalny kapitał) oraz 10.189,45 zł ( odsetki ustawowe za opóźnienie).

Pismem z dnia 28 października 2013 r. S. S. (1) złożył wniosek o umorzenie zobowiązania wynikającego z restrukturyzacji zadłużenia ewentualnie o ustalenie na dzień złożenia wniosku wysokości zobowiązania, tym samym pozwany uznał wierzytelność powoda co do zasady, jak i co do wysokości. Pismem z dnia 20 stycznia 2014 roku powód wskazał, że wniosek pozwanego wymaga uzupełnienia i odmówił umorzenia zadłużenia.

Obecnie w księdze wieczystej nr (...) jako właściciel nieruchomości figuruje S. S. (1), który tym samym jest dłużnikiem rzeczowym.

Pozwani byli wzywani przez stronę powodową do spłaty zadłużenia, ale bezskutecznie.

Na rozprawie w dniu 16 maja 2017 r. pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia oraz jego nieudokumentowanie. Zarzucił również, iż strona powodowa nie jest wierzycielem hipotecznym ujawnionym w księdze wieczystej.

W piśmie z dnia 26 maja 2017 r. pełnomocnik strony powodowej sprecyzował żądanie pozwu w ten sposób, iż wniósł o zasądzenie od każdego z pozwanych po 1/3 kwoty należności głównej w wysokości 4.800 zł oraz po 1/3 odsetek ustawowych, umownych i ustawowych za opóźnienie od kwot wskazanych w pozwie, zaś pismem z dnia 21 lipca 2017 roku wniósł o dopuszczenie dowodu z zawiadomienia o dokonaniu w dniu 29 marca 2017 roku wpisu w księdze wieczystej nr (...) jako wierzyciela hipotecznego (...).

Na rozprawie w dniu 13 marca 2018 roku pełnomocnik strony powodowej z ostrożności procesowej wniósł – na wypadek nie uwzględnienia przez Sąd roszczenia sprecyzowanego w piśmie z dnia 26 maja 2017 r., o zasądzenie całego roszczenia od S. S. (1) jako dłużnika rzeczowego i osobistego.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 10 lipca 1992 r. pomiędzy Bankiem (...) S.A. w W. a Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej występującym w imieniu Skarbu Państwa, będącym dysponentem Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...) została zawarta umowa, przedmiotem której było współdziałanie (...) oraz Banku w zakresie zasad funkcjonowania i rozdysponowania środków (...) na cele restrukturyzacji i oddłużenia rolnictwa w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1992 r. w sprawie zasad funkcjonowania oraz źródeł zasilania (...). Następnie została zawarta w dniu 18 kwietnia 1995 r. umowa pomiędzy (...) z siedzibą w W. a (...) Bankiem (...) S.A. we W., zaś w dniu 23 października 1998 r. umowa o współpracy pomiędzy tymi podmiotami.

Dowód:

1.  Kserokopia umowy z dnia 10.07.1992r.pomiędzy Bankiem (...) S.A. w W. a Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej-k.14-17;

2.  kserokopia umowy z dnia 18.04.1995 r. wraz aneksem pomiędzy (...) z siedzibą w W. a (...) Bankiem (...) S.A. we W.-k.18-25;

3.  kserokopia umowy z dnia 23.10.1998 r. wraz aneksem pomiędzy (...) z siedzibą w W. a (...) Bankiem (...) S.A. we W.-k.26-31;

Umową cesji wierzytelności zawartą w dniu 30 października 1992 r. Bank Spółdzielczy w D. wierzytelność przysługującą od dłużnika J. S. w kwocie 408.500.000 zł z umowy kredytowej nr (...) z dnia 17.01.1991 r. i 24.01.1991 r. przeniósł na rzecz (...) Banku (...) S.A. z siedzibą we W. – działającego w imieniu i na rzecz Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, występującego w imieniu Skarbu Państwa.

Dowód:

1.  kserokopia umowy o cesję wierzytelności z dnia 30.10.1992 r. – k.40-42;

J. S. z tytułu zawartej w dniu 30 października 1992 r. umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu zobowiązany był do zapłaty na rzecz (...) w D., działającego w imieniu Banku (...) S.A. we W. do dnia 30 października 1999 r. – kwoty 408.500.000 zł z tytułu zrestrukturyzowanego długu wykupionego przez (...) -Z S.A. na wniosek dłużnika z dnia 04 września 1992 r.

Dowód:

1.  kserokopia umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu z dnia 30.10.1992 r. – k.36-38;

2.  aneks nr (...) do umowy z dnia 30.10.1992 r. – k.39

Z dniem 19 stycznia 1994 r. (...) z siedzibą w W. przejęła – na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa– wszystkie środki finansowe i inne mienie przysługujące Funduszowi Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa, jak też zobowiązania i wierzytelności finansowe tego Funduszu.

Pismem z dnia 12 lipca 1999 r. J. S. zwrócił się do (...) o odroczenie rat kredytu oddłużeniowego do dnia 31 października 1999 r., zobowiązując się jednocześnie spłacić odsetki w najbliższym terminie.

Dowód:

kserokopia pisma J. S. z dnia 12.07.1999 r. – k.43

W księdze wieczystej nieruchomości stanowiącej własność J. S. nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie wpisano w dniu 21 maja 1993 roku hipotekę zwykłą w wysokości 40.850 zł na rzecz Skarbu Państwa – reprezentowanego przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z tytułu restrukturyzacji zadłużenia na podstawie umów i zaświadczenia (...).

Dowód:

1.  kserokopia odpisu z księgi wieczystej nr (...) z dnia 17.02.2000– k.44-46;

2.  kserokopia zawiadomienia Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 24.05.1993r. – k.47-48;

3.  kserokopia odpisu z księgi wieczystej nr (...) z dnia 19.07.1996– k.49;

W dniu 22 września 2005 r. J. S. zmarł. Postanowieniem z dnia 17 października 2005 r. w sprawie sygn. I Ns 484/05 Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie stwierdził, ze spadek po spadkodawcy J. S. nabyły jego dzieci, tj. M. I. z domu S., S. S. (1) i M. S. – wszyscy po 1/3 części z dobrodziejstwem inwentarza i w ten sam sposób postanowiono o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku. W dniu 21 czerwca 2011 roku Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie dokonał działu spadku po J. S.. Obecnie w księdze wieczystej nr (...) jako właściciel nieruchomości figuruje S. S. (1). Stan czynny masy spadkowej po J. S. wynosił 419.250 zł, zaś stan bierny – 321.996, 82 zł.

Dowód:

1.  kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie w sprawie sygn. I Ns 484/05 z dnia 17.10.2005 r.;

2.  kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie w sprawie sygn. I Ns100/08 z dnia 21.06.2011r.;

3.  kserokopia odpisu aktu zgonu J. S.-k.78;

4.  kserokopia protokołu spisu inwentarza po J. S.-k.89-95,

Pismem z dnia 28 października 2013 r. S. S. (1) złożył wniosek do strony powodowej o umorzenie zobowiązania wynikającego z restrukturyzacji zadłużenia J. S. w kwocie 40.850 zł z jednoczesnym oświadczeniem o zezwoleniu na wykreślenie hipoteki z ksiąg wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie o numerach (...) i (...) ewentualnie o ustalenie na dzień złożenia wniosku wysokości zobowiązania, w uzasadnieniu wskazując, że dłużnik hipoteczny zmarł. W dniu 30.09.2009 r. odłączono z księgi wieczystej nr (...) działkę (...), dla której założono odrębną księgę wieczystą o numerze (...), a która została współobciążona hipoteką umowną zwykłą w wysokości 40.850 zł na rzez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

Pismem z dnia 20 stycznia 2014 roku powód wskazał, że wniosek pozwanego wymaga uzupełnienia i odmówił umorzenia zadłużenia.

Dowód:

1.  kserokopia pisma S. S. (1) z dnia 28.10.2013 r. – k.76-77;

2.  kserokopia pisma powoda z dnia 20.01.2014 r. –k.79

W dniu 10 stycznia 2014 r. Bank (...) wskazał stan zadłużenia spadkodawcy J. S. z tytułu umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu z dnia 30 października 1992 r. na kwotę 4.800 zł ( wymagalny kapitał) oraz 10.189,45 zł ( odsetki ustawowe za opóźnienie).

Dowód:

kserokopia pisma Banku (...) z dnia 10.01.2014 r. – k.50

Strona powodowa wzywała pozwanych jako spadkobierców po J. S. do zapłaty zadłużenia z tytułu umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu zawartej przez spadkodawcę.

Dowód:

1.  kserokopia wezwań z dnia 19.01.2015 r.,21.09.2015 r.,26.07.2016 r. wraz z potwierdzeniami odbioru – k.56-70,73-75

W dniu 29 marca 2017 roku dokonano wpisu w księdze wieczystej nr (...), gdzie jako wierzyciela hipotecznego wpisano Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, co do hipoteki umownej zwykłej na kwotę 40.850 zł z tytułu restrukturyzacji zadłużenia.

Dowód:

Księga Wieczysta Kw nr (...)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie wyłącznie co do pozwanego J. S. i tylko w zakresie należności głównej.

W niniejszym postępowaniu w oparciu o dowody zaoferowane przez stronę powodową w postaci kserokopii umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu z dnia 30.10.1992 r. wraz z aneksem nr (...) do tej umowy i umowy o cesję wierzytelności z dnia 30.10.1992 r. ustalono istnienie zobowiązania J. (...) wobec (...) w W. z tytułu zawartej w dniach 17 stycznia 1991 r. i 24 stycznia 1991 r. z (...) w D. umowy kredytowej, przejętego na podstawie umowy cesji wierzytelności z dnia 30 października 1992 r., zawartej pomiędzy (...) w D. a (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą we W., przez Skarb Państwa – Fundusz Restrukturyzacji i Oddłużania (...), a następnie objętego umową o spłatę zrestrukturyzowanego długu z dnia 30 października 1992 r., zawartej pomiędzy J. S. a (...) w D..

Legitymacja czynna (...) w W. do dochodzenia wierzytelności nabytych na rzecz Skarbu Państwa - (...) wynikała zart. 12 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu (...) (tekst jednolity: Dz.U. z 2005 r., Nr 31, poz. 264). Na podstawie przepisu wywiedzionego z art. 12 ust. 1 tej ustawy powodowa agencja z dniem 18 stycznia 1994 r. z mocy prawa nabyła środki finansowe i inne mienie dotychczasowego (...) oraz zobowiązania i wierzytelności finansowe tego Funduszu.

Zasadniczą kwestią dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostawał podniesiony przez pozwanych- spadkobierców i następców prawnych J. S. - zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia.

Stosownie do art. 117 § 1 k.c. roszczenia majątkowe, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, ulegają przedawnieniu. Zgodnie z regulacją zamieszczoną w § 2 art. 117 k.c. upływ terminu przedawnienia pozwala zobowiązanemu uchylić się do zaspokojenia roszczenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne (art. 117 § 3 k.c.).

Kodeks cywilny w art. 118 przyjmuje generalną zasadę, wedle której roszczenia majątkowe – jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej – przedawniają się z upływem lat dziesięciu. Z kolei roszczenia o świadczenia okresowe, a także związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się po upływie lat trzech. Rozstrzygające znaczenia dla kwalifikacji roszczenia – w tym w odniesieniu do terminu jego przedawnienia – ma moment jego powstania.

(...) żądanie zasądzenia na jej rzecz od pozwanych po 1/3 kwoty 4.800 zł wraz z wskazanymi w pozwie odsetkami, wywodziła z wierzytelności wynikającej z umowy kredytowej z dnia 17.01.1991r., zawartej pomiędzy J. S. a wierzycielem pierwotnym, tj. (...) w D., przejętej następnie przez Skarb Państwa - Fundusz Restrukturyzacji i Oddłużania (...) na podstawie umowy cesji wierzytelności z dnia 30 października 1992 r., zawartej pomiędzy (...) w D. a (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą we W., a następnie objętej umową o spłatę zrestrukturyzowanego długu z dnia 30 października 1992 r. zawartej pomiędzy J. S. a (...) w D., działającym w imieniu Banku (...) S.A. we W..

Pierwotną podstawę prawną dochodzonego przez powodową agencję od pozwanych roszczenia stanowił zatem obowiązujący w chwili zawarcie umowy kredytowej art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. prawo bankowe(Dz.U. Nr 4, poz. 21).

Bank przez umowę kredytową zobowiązywał się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu. W art. 4 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. prawo bankowe ustawodawca wskazał jednocześnie, iż udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych należy do podstawowej działalności banków.

Zatem należność wynikająca z zawartej przez bank spółdzielczy z J. S. – nie będącym przedsiębiorcą – umowy kredytowej miała charakter świadczenia związanego z prowadzoną przez tenże bank działalnością gospodarczą i jako taka podlegała przedawnieniu po upływie terminu trzyletniego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 kwietnia 2008 r. (III CSK 302/07, OSN 2009, Nr B, poz. 37), wskazał: "Do zastosowania trzyletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 118 KC nie jest wymagane, aby obie strony stosunku prawnego, z którego wywodzi się roszczenie majątkowe, prowadziły działalność gospodarczą. Wystarczy, że działalność gospodarczą prowadzi tylko strona dochodząca roszczenia, które wiąże się z tą działalnością" (por też. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02, Legalis 62460).

Restrukturyzacja zobowiązań kredytowych obciążających osoby prowadzące gospodarstwa rolne przeprowadzana była ze środków (...) – którego dysponentem był Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – w ramach przewidzianej w § 3 ust 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1992 r. w sprawie zasad funkcjonowania oraz źródeł zasilania Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa(Dz.U. Nr 49, poz. 222) pomocy w spłacie zadłużenia poprzez wydłużanie okresu spłaty rat kapitału wraz z odsetkami. Zgodnie z § 3 ust 2 pkt 3 tego rozporządzenia realizacja tej pomocy odbywała się za pośrednictwem banków na podstawie umów zawieranych z bankami przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – m.in. poprzez finansowanie skutków konwersji zadłużenia, odroczeń spłaty rat kapitału i odsetek od kredytów, czy zaniechania postępowania egzekucyjnego wobec kredytobiorców.

Podstawę do zawarcia w dniu 30 października 1992 r. pomiędzy J. S. a (...) w D., działającym w imieniu (...) Banku (...) S.A. we W. ( który działał w imieniu i na rzecz Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej) umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu stanowiła umowa o cesję wierzytelności, zawarta w dniu 30 października 1992 r. pomiędzy (...) w D. a (...) Bankiem (...) S.A. we W.. Na podstawie powołanej umowy o cesję wierzytelności zbywca – czyli Bank Spółdzielczy w D. – posiadaną wobec J. S. wierzytelność przeniósł na rzecz (...) ( którego dysponentem był Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej działający w imieniu Skarbu Państwa) , w którego imieniu występował (...) Bank (...) S.A. we W. .

Stosownie doart. 509 § 1 k.c.wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Z kolei§ 2 art. 509 k.c. stanowi, iż wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. W wyniku przelewu na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki wiązał go z dłużnikiem. Stosownie do art. 513 § 1 k.c. dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie. Innymi słowy, stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie, natomiast zmienia się osoba uczestnicząca w nim po stronie wierzyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2001 r., I CKN 379/00, LEX nr 52661). Przelew powoduje więc, że cedent przestaje być wierzycielem, a staje się nim cesjonariusz. Regulacja ustawowa nastawiona jest na utrzymanie dotychczasowej sytuacji prawnej dłużnika. Cesjonariusz nabywa wierzytelność w takim zakresie i stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili dokonania przelewu, zmienia się tylko osoba wierzyciela, czyli osoby uprawnionej do żądania spełnienia świadczenia.

Istotne jest, iż pomimo przelewu wierzytelności na rzecz podmiotu, który nie jest bankiem, dotychczasowa sytuacja prawna dłużnika zostaje więc utrzymana. W konsekwencji przysługujący pozwanym S. S. (1), M. S. i M. I. – jako następcom prawnym J. S., wobec banku (zbywcy wierzytelności) zarzut przedawnienia przysługuje również wobec nabywcy wierzytelności, czyli wobec Skarbu Państwa – (...) – na takich samych warunkach, jakie przysługiwały im wobec banku, z którym wiązała spadkodawcę umowa kredytowa.

Nadto, wskazać należy na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2007 r. (IV CSK 356/06, Legalis nr 163858), wedle którego samo tylko zawarcie umowy o restrukturyzację zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu, powodujące podjęcie dyspozycji państwowymi środkami pieniężnymi z (...), nie stanowi o nowacji zobowiązania i nie ma znaczenia przy ustalaniu terminu przedawnienia roszczenia.

W umowy z dnia 30 października 1992 r. o spłatę zrestrukturyzowanego długu nie ma żadnego postanowienia wskazującego na wolę umorzenia dotychczasowego węzła obligacyjnego, wynikającego z zawartej pomiędzy J. S. a wierzycielem pierwotnym, tj. (...) w D., umów kredytu z dnia 17 stycznia 1991 r. i 24 stycznia 1991 r. i zastąpienia go nowym.

Zawarta w dniu 30 października 1992 r. pomiędzy J. S. a (...) w D. – działającym w imieniu (...) Banku (...) S.A. we W.( działającego w imieniu i na rzecz Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...)) – umowa o spłatę zrestrukturyzowanego długu nie miała charakteru nowacyjnego – sprowadzała się bowiem do zmiany warunków spłaty długu, określała terminy i sposób płatności poszczególnych rat zobowiązania i nie wprowadzała przedmiotowo istotnych zmian postanowień umowy, w szczególności nie przewidywała zmiany przedmiotu świadczenia, ani też zmiany podstawy prawnej świadczenia. Tym samym zawarcie umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu nie mogło prowadzić do zmiany kwalifikacji roszczenia z roszczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej na roszczenie niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej i wydłużenia przewidzianego w art. 118 k.c.terminu przedawnienia z trzech lat do lat dziesięciu.

Stosownie do art. 120 § 1 k.c.bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie stało się wymagalne, a jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Wedle art. 123 § 1 pkt 2 k.c. w zw. z art. 124 § 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się m.in. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, a po każdym przerwaniu przedawnienie biegnie na nowo.

Z treści umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu z dnia 30 października 1992 r., zawartej pomiędzy J. S. a (...) w D.-działającym w imieniu (...) Banku (...) S.A. we W.( działającego w imieniu i na rzecz Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...)), wynika, iż świadczenie dłużnika miało być spełnione – przy ustalonej od początku wysokości zobowiązania – w ośmiu półrocznych ratach, począwszy od 30 października 1993 r. (pierwsza rata), termin płatności ostatniej z rat ustalony został na dzień 30 października1999 r. Różny termin wymagalności poszczególnych części świadczenia pieniężnego, przypadający na termin uiszczenia każdej z rat, wiązał się z oddzielnym biegiem trzyletniego terminu przedawnienia w odniesieniu do każdej z tych części. Bieg terminu przedawnienia dla każdej rat rozpoczynał się następnego dnia po terminie jej płatności, tj. odpowiednio w przypadku raty pierwszej – w dniu 31 października 1993 r., zaś w przypadku ostatniej raty 31 października 1999. Ponieważ powód nie wykazał, aby w tym terminie doszło do przerwania biegu przedawnienia którejkolwiek z rat, stąd uznać należało, że termin przedawnienia roszczenia w odniesieniu do pierwszej z rat świadczenia – w wysokości 31.500.000 zł przed denominacją złotego – upłynął w dniu 31 października 1996 r., zaś ostatniej- w dniu 31października 2002r.

Zatem pozwani jako następcy prawni zobowiązanego J. S. i osobiście zobowiązani z tego tytułu wobec strony powodowej mogą się skutecznie uchylić od zapłaty zarówno roszczenia głównego jak i odsetek. W orzecznictwie utrwalone jest bowiem stanowisko, że roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 r. III CZP 42/04, Legalis 66624; orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 lutego 2003 r., I ACa 846/02, LEX nr 83739, Legalis 61504).

Odnosząc się natomiast do stwierdzenia strony powodowej, iż wniosek pozwanego S. S. (1) o umorzenie zrestrukturyzowanego zadłużenia stanowił uznanie przez niego zadłużenia w tym zakresie - należy wskazać, że uznanie długu może występować w formie tzw. uznania właściwego, stanowiącego odrębną umowę ustalającą istnienie albo nieistnienie stosunku prawnego, oraz tzw. uznania niewłaściwego, za które uznane może być każde zachowanie dłużnika, z którego wynika jego świadomość bycia dłużnikiem, w tym – jak w okolicznościach sprawy niniejszej – złożenie wniosku o umorzenie długu.

Dokonane przez pozwanego w dniu 28października 2013r.niewłaściwe uznanie długu nie mogło wywrzeć skutku w postaci przewidzianego w art. 123 § 1 pkt 2 k.c. przerwania biegu terminu przedawnienia, albowiem w chwili składania tego oświadczenia bieg tego terminu dla każdej z rat wierzytelności już upłynął.

Nie sposób również, w ocenie Sądu, przyjąć, iż złożone przez pozwanego pismo w przedmiocie umorzenia zrestrukturyzowanego zadłużenia stanowiło zrzeczenie się przez niego skorzystania z zarzutu przedawnienia.

Stosownie do art. 117 § 2 zdanie pierwsze k.c. ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może po upływie terminu przedawnienia uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronnym oświadczeniem woli i nie wymaga dla swej skuteczności zachowania żadnej formy, co oznacza, iż może być dokonane również w sposób dorozumiany.

Stwierdzić jednak należy, że dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia można przyjąć tylko wówczas, gdy jego zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2004 r., V CK 620/03, LEX nr 137673).

Wniosek o umorzenie długu, jako oświadczenie zawierające niewłaściwe uznanie długu, jest przy tym oświadczeniem wiedzy, wskazującym, iż dług istnieje, nie zaś oświadczeniem woli w przedmiocie zamiaru jego spłaty. Jak wskazał bowiem Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 stycznia 2015 r. (I ACa 701/14, Legalis nr 1241726), niewłaściwe uznanie długu „nie stanowi czynności prawnej, bowiem nie jest stanem prawnym, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, stanowiące uzewnętrznioną decyzję podmiotu prawa cywilnego wywołania określonych skutków cywilnoprawnych, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki wyrażone w tym oświadczeniu, a także skutki prawne oświadczeniem tym nieobjęte, lecz wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów”. Warunkiem uznania oświadczenia lub zachowania dłużnika za zrzeczenie się prawa do skorzystania z zarzutu przedawnienia jest świadome i wyraźne wyrażenie woli co do rezygnacji z tego uprawnienia. Sąd podziela przy tym pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 października 2004 r. (II CK 68/04, LEX nr 500196), wedle którego składający oświadczenie o zrzeczeniu się przedawnienia musi wprost lub w sposób dorozumiany objawić swoją wolę, że rezygnuje z przywileju, jaki stwarza przedawnienie, tzn. iż pomimo upływu okresu przedawnienia można będzie dalej skutecznie dochodzić od niego spełnienia świadczenia. Nie wystarczy, aby było to tylko oświadczenie wiedzy, tak jak to jest przy uznaniu roszczenia, lecz oświadczenie o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia powinno zawierać wyraźny zamiar rezygnacji przez dłużnika z możliwości podniesienia wobec wierzyciela tego zarzutu. W tym kontekście stwierdzić należy, że dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia można przyjąć tylko wówczas, gdy jego zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2004 r., V CK 620/03 LEX nr 137673). Zamiaru zrzeczenia się możliwości podniesienia zarzutu przedawnienia roszczenia nie sposób wyprowadzić ze złożonego przez S. S. (1) wniosku w przedmiocie umorzenia zadłużenia. Pozwany w złożonym wniosku nie wskazywał na zamiar rezygnacji z zarzutu przedawnienia roszczenia bądź spełnienia świadczenia pomimo upływu terminu przedawnienia; przeciwnie – jego wola była wyraźnie skierowana na uwolnienie się od zobowiązania.

Stwierdzić zatem należy, że zachowanie pozwanego nawet w sposób dorozumiany nie wskazywało na wolę złożenia oświadczenia o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia roszczenia.

Podkreślenia jednak wymaga, że przedawnienie roszczenia w stosunku do pozwanych jako dłużników osobistych nie ma skutku w stosunku do pozwanego S. S. (1), który po dziale spadku po J. S. stał się jedynym właściciela nieruchomości objętej księga wieczystą Kw nr (...) jako dłużnika rzeczowego w zakresie należności głównej, a to z uwagi na treść art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 o księgach wieczystych i hipotece(tekst jedn. Dz. U. 2013 r. poz. 707 ze zm.), zgodnie z którym przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne. Z przywołanej normy prawnej, a także art. 372 kc wynika, że w stosunku do pozwanego - dłużnika rzeczowego, zarzut przedawnienia jest skuteczny jedynie w zakresie roszczenie o odsetki, bowiem zaspokojenia rzeczowego należności głównej wierzyciel może dochodzić niezależnie od przedawnienia. Nie powinno być wątpliwości co do tego, że roszczenia wierzyciela względem dłużnika osobistego i dłużników rzeczowych zachowują swoją odrębność prawną w zakresie biegu terminów przedawnienia, a także przerwania tego biegu. Skoro zatem strona powodowa została wpisana do przedmiotowej księgi wieczystej jako wierzyciel hipoteczny co do hipoteki umownej zwykłej na kwotę 40.850 zł z tytułu restrukturyzacji zadłużenia w miejsce Skarbu Państwa -Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zasadnie domaga się od pozwanego J. S. zapłaty, ale wyłącznie w zakresie należności głównej, tj. kwoty 4.800zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie przywołanych przepisów orzekł jak w punkcie I i II sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o dyspozycję art. 98 § 1 k.p.c. – zgodnie z zasadą ponoszenia odpowiedzialności za wynik procesu.

Powodowa (...) przegrała sprawę w całości wobec pozwanych M. S. i M. I., a zatem to na niej ciążył obowiązek zwrotu poniesionych przez te pozwane kosztów procesu. Na zasądzone z powyższego tytułu od strony powodowej na rzecz każdej z pozwanych koszty składało się wyłącznie wynagrodzenie ustanowionego w sprawie profesjonalnego pełnomocnika – w wysokości 900 zł oraz uiszczone przez pozwanych opłaty skarbowe od udzielonych przez nie pełnomocnictw – w wysokości 17,00 zł .

Zgodnie z treścią art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przyjmuje się przy tym powszechnie, że zastosowanie opisanej normy prawnej powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego stron. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1974 roku, II CZ 223/73, niepublikowane; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1966 roku, II PZ 62/66, niepublikowane; T. Ereciński, Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, tom 1, Warszawa 2002, s. 268). W rozpoznawanej sprawie Sąd w pierwszej kolejności zważył, iż strona powodowa dopiero w toku niniejszego postępowania uzyskała status hipotekariusza i wykazała swoją legitymację czynną, która to okoliczność niewątpliwie miała wpływ na stanowisko pozwanego S. (...) zarówno przed wytoczeniem powództwa jak i w toku procesu. Są to zdaniem Sądu okoliczności, które uzasadniają zastosowanie w niniejszym postępowaniu przepisu art. 102 k.p.c. i nie obciążanie wymienionego pozwanego kosztami procesu strony powodowej, o czym postanowiono w punkcie IV wyroku.