Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: S.S.O. Dagmara Kos

Protokolant: sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2018 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa J. H.

przeciwko M. H.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1.  odmawia odrzucenia pozwu,

2.  oddala powództwo,

3.  nie obciąża powoda J. H. kosztami postępowania w sprawie,

4.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz adwokat H. P. kwotę 7.200,00 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu wraz z należnym podatkiem VAT w kwocie 1.656,00 (jeden tysiąc sześćset pięćdziesiąt sześć) złotych,

5.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz radcy prawnego R. Z. kwotę 7.200,00 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu wraz z należnym podatkiem VAT w kwocie 1.656,00 (jeden tysiąc sześćset pięćdziesiąt sześć) złotych.

Sygn. akt I C 102/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 21 marca 2018 r. powód J. H. wnosił o zobowiązanie pozwanego M. H. do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu nieodpłatnie na jego rzecz własności nieruchomości:

- położonej w M. oznaczonej numerem działki (...) o obszarze 0,32 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) objętej umową darowizny zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. K. w Kancelarii Notarialnej w W. za nr Rep. (...) na skutek odwołania darowizny,

- położonej we wsiach M. W., M. i M. Ż. oznaczonej numerami działek (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) objętej umową dożywocia zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. K. w Kancelarii Notarialnej w W. za nr Rep. (...) na skutek rozwiązania umowy o dożywocie.

Wnosił on też o nakazanie pozwanemu wydania mu wskazanych wyżej nieruchomości oraz zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

(pozew- k.3-8)

Prawomocnym zarządzeniem z dnia 14 maja 2018 r. pozew w zakresie żądania wydania nieruchomości został zwrócony.

(zarządzenie z dnia 14 maja 018 r.- k.37)

W odpowiedzi na pozew z dnia 6 czerwca 2018 r. pozwany wnosił o odrzucenie pozwu z uwagi na fakt, iż sprawa została już prawomocnie osądzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 25 stycznia 2017 r. wydanym w sprawie sygn. akt I C 212/16 a w razie nieuwzględniania tego wniosku wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego, jeśli wystąpią, według norm przepisanych.

(odpowiedź na pozew- k.41-46)

Na rozprawie w dniu 7 września 2018 r. pełnomocnik powoda popierał powództwo a pełnomocnik pozwanego wnosił o odrzucenie pozwu ewentualnie o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu i oświadczył, iż koszty te nie zostały opłacone ani w całości ani w części.

(protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 r. na płycie CD 00:01:34 – 00:03:21- koperta k.103)

Na rozprawie w dniu 19 października 2018 r. pełnomocnik powoda popierał powództwo, wnosił o utrzymanie zwolnienia powoda od kosztów sądowych, nie obciążanie powoda kosztami i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego powodowi z urzędu i oświadczył, iż nie zostały one uiszczone ani w całości ani w części. Pełnomocnik pozwanego powództwa nie uznawał i wnosił o odrzucenie pozwu ewentualnie o oddalenie powództwa, utrzymanie zwolnienia pozwanego od kosztów sądowych i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego pozwanemu z urzędu według norm przepisanych i oświadczył, iż koszty te nie zostały opłacone ani w całości ani w części.

(protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:01:40 – 01:18:34- koperta k.103)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód J. H. był właścicielem nieruchomości położonej we wsi M. oznaczonej numerem działki (...) o obszarze 0,32 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) oraz nieruchomości położonej we wsiach M. W., M. i M. Ż. oznaczonej numerami działek (...) o łącznej powierzchni 12,1487 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...).

(bezsporne, kserokopia wypisu aktu notarialnego z dnia 2 grudnia 2013 r.- k.20-23)

W dniu 2 grudnia 2013 r. powód zawarł z pozwanym M. H., będącym jego bratankiem, umowę darowizny, na mocy której przekazał mu nieruchomość położoną we wsi M. oznaczoną numerem działki (...) o obszarze 0,32 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) oraz umowę dożywocia, na mocy której przekazał mu własność nieruchomości położonych we wsi M. W. oznaczonych numerami działek (...), we wsi M. oznaczonych numerami działek (...) i we wsi M. Ż. oznaczonej numerem działki (...) o łącznej powierzchni 12,1487 ha, dla których w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) w zamian za co pozwany zobowiązał się do zapewnienia powodowi dożywotniego utrzymania polegającego na przyjęciu go jako domownika, dostarczania mu wyżywienia, ubrania, mieszkania składającego się z jednego pokoju, wspólnej kuchni, łazienki, wejścia i korytarza, światła i opału, swobodnego poruszania się po obejściu, zapewnieniu mu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania go w chorobie oraz sprawienia mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającemu zwyczajom miejscowym. W czasie zawierania wskazanych umów stosunki między stronami były dobre.

(bezsporne, zeznania świadka K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103, kserokopia odpisu z księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Wieluniu KW nr (...)- k.9-12, kserokopia odpisu z księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Wieluniu KW nr (...)- k.13-14, kserokopia wypisu aktu notarialnego z dnia 2 grudnia 2013 r.- k.20-23)

Na skutek wyzbycia się własności nieruchomości rolnych powód uzyskał prawo do emerytury rolniczej. Pobierana przez niego emerytura wnosi obecnie 900,00 zł miesięcznie.

(bezsporne, zeznania świadków: J. M.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:18:12 – 01:40:58- koperta k.103, E. P.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:40:58 – 01:58:50- koperta k.103, M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103)

Po zawarciu umowy darowizny i dożywocia powód pomaga swojej kuzynce w pracach polowych w jej gospodarstwie rolnym. W zamian za to u kuzynki tej je on obiady.

(zeznania świadków: Z. C.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:07:55 – 01:18:12- koperta k.103, J. M.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:18:12 – 01:40:58- koperta k.103, E. P.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:40:58 – 01:58:50- koperta k.103, M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, częściowo zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103)

Pozwany zamierzał przeprowadzić się do domu mieszkalnego, jakiego właścicielem stał się na mocy umowy dożywocia, a w jakim mieszkał powód, po przeprowadzeniu w nim remontu, co było powodowi wiadome. Po zawarciu umowy darowizny pozwany wymienił zamek od drzwi prowadzących do domu i przekazał wówczas powodowi jeden klucz od tego zamka. Powód natomiast nie przekazał pozwanemu klucza od drugich drzwi prowadzących do tego domu, na jaki to zamek zamyka on dom.

(zeznania świadków: M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, częściowo zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103)

Po zawarciu umowy darowizny i dożywocia pozwany opłaca podatki od nieruchomości, jakie były nimi objęte oraz ubezpiecza budynki znajdujące się na terenie działki siedliskowej. Opłaca on też ubezpieczenie OC rolników. Uprawia on też ziemie wchodzące w skład przejętego gospodarstwa.

(bezsporne, zeznania świadków: Z. C.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:07:55 – 01:18:12- koperta k.103, M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103)

Czyniąc przygotowania do wprowadzenia się do domu objętego umową o dożywocie, wiosną 2014 r. pozwany na działce siedliskowej wbudował szambo. Już wtedy powód sprzeciwiał się robieniu przez niego tej inwestycji. Powód sprzeciwiał się również dorobieniu dla niego klucza do domu i twierdził, że klucza od domu mu nie da, bo ten go zgubi i nigdy mu go nie przekazał.

(zeznania świadków: E. P.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:40:58 – 01:58:50- koperta k.103, M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103)

Po zawarciu umowy dożywocia powód z pozwanym sadzili razem las na jednej z działek objętych zawartą przez strony umową. Dotacja z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za posadzenie lasu w kwocie 20.279,80 zł przelana została omyłkowo na konto powoda zamiast na konto pozwanego. Powód nie chciał tej dotacji pozwanemu zwrócić. Ponieważ pozwany ponawiał prośby o zwrot dopłaty i zaproponował aby podzielili się nią, powód oddał mu z uzyskanej dopłaty kwotę 10.000,00 zł. Z czasem jednak zaczął twierdzić, że wskazaną kwotę pożyczył pozwanemu i domagał się jej zwrotu, co zapoczątkowało konflikt pomiędzy stronami.

(zeznania świadków: E. P.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:40:58 – 01:58:50- koperta k.103, M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, częściowo zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103, potwierdzenie przelewu- k.97, zaświadczenie Banku Spółdzielczego Ziemi (...)- k.98)

W sierpniu 2014 r. powód nie kazał wjeżdżać na należące do pozwanego ziemie kombajniście wynajętemu przez pozwanego do skombajnowania zboża. Gdy zboże to zostało potem złożone w pomieszczeniach gospodarczych na terenie posesji, gdzie mieszka powód, powód nie oddał pozwanemu tego zboża. W tym czasie zabronił on też pozwanemu i jego ojcu przyjeżdżania na działkę siedliskową i poinformował ich, iż będzie chciał odzyskać przekazane pozwanemu nieruchomości. Od tego czasu pozwany nie przychodził na działkę siedliskową i nie korzystał z zabudowań gospodarczych na tej działce. Swoje maszyny rolnicze przechowywał on na terenie posesji swoich rodziców. Od tego też czasu nie rozmawiał z powodem. Z uwagi na to, iż powód zabronił mu przychodzenia na działkę siedliskową, nie przeprowadził się on też do domu, w którym mieszka powód.

(zeznania świadka M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103)

Pozwany, który nie wprowadził się do domu, którego własność nabył na podstawie umowy dożywocia, nie płacił opłat związanych z utrzymaniem tego domu. Powód nie prosił go też nigdy o zwrot poniesionych przez niego wydatków na wywóz śmieci, zużycie wody czy za prąd. Nie prosił on też go nigdy o podwiezienie do lekarza ani o dostarczanie mu posiłków. Powód musi jeździć do lekarza aby przedłużać leki. W ubiegłym roku do lekarza zawiózł go raz jego kolega J. M.. Do lekarza woził go też A. G.. Z uwagi na to, iż powód nie życzył sobie, by pozwany do niego przychodził, pozwany nie dostarczał mu żywności ani ubrań.

(zeznania świadków: J. M.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:18:12 – 01:40:58- koperta k.103, E. P.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:40:58 – 01:58:50- koperta k.103, M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, częściowo zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103, zaświadczenie lekarskie- k.96)

W latach 2014 – 2015 w stosunku do pozwanego wszczęta została procedura Niebieskiej Karty w związku z zawiadomieniem powoda, iż pozwany się nad nim znęca nie wykonując obowiązków z umowy dożywocia. Procedura ta została jednak zamknięta, jako że zostało stwierdzone, że do znęcania nie doszło.

(zeznania świadka T. P.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:04:28 – 00:12:52- koperta k.103)

Przed Sądem Okręgowym w Sieradzu toczyło się w sprawie sygn. akt I C 212/16 postępowanie z powództwa powoda przeciwko pozwanemu o rozwiązanie umowy dożywocia zawartej przez strony, zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli w związku z odwołaniem przez powoda darowizny nieruchomości oraz o wydanie nieruchomości objętych umową darowizny i dożywocia. Prawomocnym wyrokiem z dnia 25 stycznia 2016 r. powództwo zostało oddalone w całości. Po uprawomocnieniu się tego wyroku powód nie zwrócił pozwanemu dobrowolnie zasądzonych wyrokiem kosztów procesu wobec czego w sierpniu 2017 r. pozwany wszczął przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne.

(zeznania świadka M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103, kserokopia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji- k.24 wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 25 stycznia 2016 r. wydany w spawie sygn. Akt I C 212/16- k.190 załączonych akt sprawy Sądu Okręgowego w Sieradzu sygn. I C 212/16)

Po zakończeniu postępowania sądowego, jakie toczyło się między stronami, powód nie widywał się z pozwanym a pozwany nie przychodził na działkę, na której mieszka powód. Mieli oni ze sobą styczność tylko raz w czerwcu 2018 r. na komunii córki kuzynki pozwanego.

(zeznania świadków: Z. C.- protokół rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 01:07:55 – 01:18:12- koperta k.103, M. M.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:12:52 – 00:29:11- koperta k.103, K. H.- protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 na płycie CD 00:29:11 – 00:46:43- koperta k.103, zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103)

Powód od 2017 r. korzysta z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy (...) w B., z którego otrzymał dofinansowanie na zakup żywności i opału.

(informacja Gminnego Ośrodka Pomocy (...) w B.- k.93)

W wystosowanym do pozwanego piśmie z dnia 10 stycznia 2018 r. powód złożył mu oświadczenie o odwołaniu darowizny zabudowanej nieruchomości obejmującej działki (...) w M. W., (...) we wsi M. i (...) we wsi M. Ż. o powierzchni 12,1487 ha oraz niezabudowanej działki (...) o obszarze 0,32 ha objętych umową zawartą w dniu 2 grudnia 2013 r. wskazując, iż przyczyną odwołania darowizny jest jego rażąca niewdzięczność względem niego polegająca na pozostawieniu go samemu sobie, nie dostarczaniu mu wyżywienia, ubrania, światła i opału, nie udzielaniu mu pomocy i nie pielęgnowaniu go w chorobie, nie interesowaniu się jego stanem zdrowia i nie zabieraniu go do siebie na święta. Wezwał go też do skontaktowania się z nim celem ustalenia wizyty u notariusza celem przeniesienia na niego własności przedmiotu darowizny.

(bezsporne, zeznania powoda J. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 00:50:33 – 01:10:02 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:03:21 – 00:39:24- koperta k.103, z eznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103, kserokopia oświadczenia o odwołaniu darowizny- k.16, kserokopia dowodu andania pisma- k.18)

W drugim wystosowanym do pozwanego piśmie z dnia 10 stycznia 2018 r. powód wzywał go do wykonywania względem niego obowiązków wynikających z umowy dożywocia pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

(bezsporne, kserokopia pisma z dnia 10 stycznia 2018 r.- k.17, kserokopia dowodu nadania pisma- k.19)

W odpowiedzi na pisma powoda pozwany pismem z dnia 23 stycznia 2018 r. poinformował go, iż jego oświadczenie o odwołaniu darowizny jest pozbawione skutków prawnych, gdyż nie dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności i zapewnił go o swojej gotowości do wywiązywania się z obowiązków wynikających z umowy dożywocia wskazując, iż z obowiązków tych nie może się wywiązywać wobec nie wydania mu przez powoda w posiadanie domu stanowiącego jego własność.

(zeznania pozwanego M. H. protokół rozprawy z dnia 19 października 2018 r. na płycie CD 01:10:02 – 01:10:52 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 7 września 2018 na płycie CD 00:39:24 – 01:05:45- koperta k.103, kserokopia pisma pozwanego z dnia 14 maja 2015 r. z potwierdzeniem odbioru- k.47)

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd, biorąc pod uwagę istnienie konfliktu pomiędzy stronami, zarówno do ich zeznań jak i do zeznań świadków podchodził z dużą ostrożnością, poddając je gruntownej analizie we wzajemnym powiązaniu oraz w kontekście nieosobowych źródeł dowodowych.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda, iż stosunki pomiędzy stronami zmieniły się bezpośrednio po zawarciu umowy darowizny i dożywocia. Zeznania powoda w tym zakresie pozostawały w sprzeczności nie tylko z zeznaniami pozwanego ale i z korespondującymi z nimi zeznaniami świadków K. H., M. M. i E. P., z których wynikało, że zaczęły się one psuć dopiero po posadzeniu przez strony lasu. Nie można przy tym nie zauważyć, iż zeznania powoda co do czasu powstania konfliktu między stronami były także nielogiczne. Trudno bowiem uznać, by pomagał on pozwanemu w sadzeniu lasu czy budowaniu szamba, gdyby był z nim w złych stosunkach. Tymczasem powód nie negował, że sadził z pozwanym las i pomagał mu przy budowie szamba po zawarciu przez strony umowy.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda, iż pozwany ma klucze od domu, który nabył na mocy umowy dożywocia. Zeznania jego w tym zakresie nie były bowiem spójne, gdyż początkowo powód twierdził, iż nie wie czy pozwany ma te klucze a przy tym zaprzeczały im zeznania pozwanego i świadków M. M. i K. H..

Sąd nie dał ponadto wiary zeznaniom powoda, iż nie wygonił z podwórka pozwanego i jego ojca w czasie żniw. Jego zeznania w tym zakresie były bowiem gołosłowne a zaprzeczyły im zgodne i korespondujące ze sobą zeznania pozwanego i świadków M. M. i K. H..

Sąd nie dał też wiary zeznaniom powoda, iż jest na tyle schorowany, by musieć odbywać wizyty lekarskie co dwa tygodnie. Zresztą już z samych tych zeznań wynikało, iż wizyty lekarskie, które odbywa powód mają na celu jedynie przedłużenie lekarstw, co wskazuje na to, iż nie dochodzi do nich z taką częstotliwością, o jakiej mówił powód. Zresztą zeznań powoda co do częstotliwości jego wyjazdów do lekarza nie potwierdziły zeznania świadka J. M., który podał, iż po zawarciu przez powoda umowy darowizny i dożywocia zawiózł go do lekarza tylko jeden raz.

Podobnie Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda, iż pozwany nie oddał mu pożyczonych od niego pieniędzy w kwocie 10.000,00 zł. Jego zeznania w tym zakresie okazały się gołosłowne a nie mogły ich potwierdzić zeznania świadków J. M. i E. P., gdyż świadkowie ci wiedzę o tym, iż powód miał pożyczyć pieniądze pozwanemu czerpał li tylko z przekazu powoda.

Sąd nie dał też wiary zeznaniom powoda w tej części, w której twierdził, iż nie pobrał dopłat unijnych do sadzenia lasu, co miało zapoczątkować konflikt między stronami. Jego zeznaniom w tym zakresie przeczyły bowiem nie tylko zgodne i korespondujące ze sobą zeznania pozwanego i świadka K. H. ale też złożone przez niego samego zaświadczenie Banku Spółdzielczego Ziemi (...).

Sąd nie dał ponadto wiary zeznaniom powoda w tej części, w której twierdził, iż pozwany nie zaprosił go na Wigilię. Zeznaniom tym bowiem zaprzeczają korespondujące ze sobą zeznania powoda i świadków M. M. i K. H., z których wynika, iż po zawarciu umowy darowizny i dożywocia przez strony a przed powstaniem konfliktu między nimi powód był zaproszony na Wigilię do pozwanego.

Sąd nie dał też wiary zeznaniom powoda w tej części, w której twierdził, iż pozwany się z niego wyśmiewa do ludzi. Jego zeznań w tym zakresie nie potwierdził bowiem żaden z przeprowadzonych dowodów i pozostawały one gołosłowne.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Przed przejściem do merytorycznego rozpoznania sprawy należało odnieść się do podniesionego przez pozwanego zarzutu, iż sprawa została już prawomocnie osądzona i jego wniosku o odrzucenie pozwu.

Jak wynika z akt sprawy Sądu Okręgowego w Sieradzu sygn. I C 212/16 w sprawie tej toczyło się już postępowanie z powództwa J. H. przeciwko M. H. o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli w zakresie zwrotnego przeniesienia na rzez powoda własności nieruchomości położonej w miejscowości M. oznaczonej numerem działki (...) z uwagi na odwołanie umowy darowizny z dnia 2 grudnia 2013 r. na skutek oświadczenia powoda z dnia 28 kwietnia 2015 r. o odwołaniu darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego. Powództwo to prawomocnym wyrokiem z dnia 25 stycznia 2017 r. zostało oddalone.

W przedmiotowej sprawie powód wnosząc o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli w zakresie zwrotnego przeniesienia na rzecz powoda własności nieruchomości położonej w miejscowości M. oznaczonej numerem działki (...) objętej umową darowizny powoływał się na fakt ponownego odwołania darowizny dokonanego oświadczeniem z dnia 10 stycznia 2018 r., w którym wskazał na nowe okoliczności uzasadniające przyjęcie rażącej niewdzięczności pozwanego w stosunku do niego. W tej sytuacji Sąd uznał, iż w przedmiotowej sprawie i sprawie o sygn. akt I C 212/16 nie zachodzi tożsamość roszczeń o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli w zakresie zwrotnego przeniesienia na rzecz powoda własności nieruchomości położonej w miejscowości M. oznaczonej numerem działki (...) i stąd na postawie art. 199 § 1 pkt 2 kpc odmówił odrzucenia pozwu.

Art. 898 § 1 kc stanowi, iż darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuści się względem niego rażącej niewdzięczności. W myśl art. 899 § 2 kc zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Wynikająca z art. 898 kc możliwość odwołania darowizny jest wyjątkiem od obowiązującej zasady trwałości i dotrzymywania umów. Jako wyjątek od tej zasady odwołanie darowizny obwarowane jest spełnieniem kwalifikowanej przesłanki w postaci rażącej niewdzięczności obdarowanego względem darczyńcy, która musi przy tym wystąpić po zawarciu umowy darowizny. Przesłanka ta musi być oceniana przy zastosowaniu zobiektywizowanych kryteriów. O tym więc czy została ona spełniona decydują w każdym wypadku konkretne okoliczności. Ich ocena co do tego, czy stanowią przejaw rażącej niewdzięczności, wymaga rozważenia w świetle ogólnie przyjętych reguł zachowania, przy uwzględnieniu zwyczajów panujących w określonym środowisku społecznym. W tym sensie kategoria „rażącej niewdzięczności” ma znaczenie obiektywne, nie zależy bowiem od odczuć darczyńcy.

W kodeksie cywilnym brak jest bliższego wyjaśnienia zakresu pojęcia „rażąca niewdzięczność”. Doktryna i orzecznictwo sądowe zgodnie przyjmują, że pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada każde zachowanie obdarowanego, niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, nacechowane znacznym nasileniem złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy bądź szkody majątkowej. Chodzi tu przede wszystkim o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo mieniu darczyńcy oraz o naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych lub rodzinnych łączących go z darczyńcą. O rażącej niewdzięczności nie może być zatem mowy, gdy obdarowany dopuszcza się wobec darczyńcy działań godzących w jego dobra, ale czyni to nieumyślnie, a nawet umyślnie lecz działania te nie wykraczając poza ramy zwykłych konfliktów rodzinnych w określonym środowisku.

W przedmiotowej sprawie bezspornym jest, iż pomiędzy stronami panuje ostry konflikt. Zarzewiem tego konfliktu, jak ustalił Sąd, było błędne przekazanie należnej pozwanemu dotacji unijnej za zalesianie na konto powoda, który nie chciał jej pozwanemu oddać. Zaistnienie tego konfliktu spowodowało, że relacje, w jakich pozostawały strony w momencie zawierania umowy darowizny i w jakich pozostają teraz diametralnie się różnią. Należało jednak ustalić czy pozwany dopuścił się względem powoda rażącej niewdzięczności.

Zdaniem Sądu w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie można traktować jako rażącej niewdzięczności, wymienionych w piśmie zawierającym oświadczenie o odwołaniu darowizny, zachowań pozwanego mających polegać na nie dostarczaniu powodowi wyżywienia, ubrania, światła i opału, nie udzielania mu właściwej pomocy i braku pielęgnowania go w chorobie, nie uzyskiwania przez niego informacji o stanie zdrowia powoda i nie wożeniu go do lekarzy oraz nie zabieraniu go na święta.

Jak ustalił Sąd pozwany rzeczywiście nie dostarczał powodowi wyżywienia, ubrania, światła i opału, jednakże nie można nie zauważyć, iż obowiązek dostarczania powodowi wyżywienia, ubrania, światła i opału nie wynikał z umowy darowizny lecz z umowy dożywocia, jaka też łączyła strony. Nie wywiązywanie się przez pozwanego z umowy dożywocia łączącej strony w sytuacji, gdy powód też względem niego z tej umowy się nie wywiązywał uniemożliwiając mu korzystanie z domu będącego jego własnością, do którego nie wydał mu kluczy, z pewnością nie może być traktowane jako rażąca niewdzięczność względem powoda.

Jeśli chodzi natomiast o wymieniony w oświadczeniu o odwołaniu darowizny, brak pomocy powodowi, to powód nie wskazał w jakich konkretnie sprawach pozwany mu nie udzielał pomocy a mało tego nie twierdził też, by potrzebę udzielenia mu pomocy kiedykolwiek pozwanemu zgłaszał.

Zdaniem Sądu powód, który jako jeden z powodów odwołania darowizny wskazał brak pielęgnowania go w chorobie przez pozwanego nie wykazał, by pielęgnacja w chorobie była mu potrzebna. Z przedstawionych przez niego dowodów wynika, iż w związku z jego stanem zdrowia potrzebował on od czasu do czasu jedynie podwiezienia do lekarza po wypisanie recepty. Powód nie udowodnił przy tym, by prosił pozwanego o podwiezienie do lekarza po receptę i by takiej pomocy ten mu odmówił.

Nie może być też potraktowany jako przejaw rażącej niewdzięczności pozwanego fakt, iż nie kontaktował się on z powodem w celu uzyskania informacji o jego stanie zdrowia. Przede wszystkim zauważyć należy, iż powód nie wykazał, by miał jakieś szczególne problemy ze zdrowiem a ponadto i że to on sam wyganiając pozwanego i jego ojca z posesji, na której mieszkał, dał pozwanemu jasny przekaz, iż nie życzy sobie tego, by pozwany się z nim kontaktował. Pozwany zatem, który od tego czasu przestał utrzymywać kontakty z powodem, de facto uszanował jego wolę.

Zdaniem Sądu nie stanowi też rażącej niewdzięczności pozwanego względem powoda to, iż nie spędzał z nim świąt. Skoro powód nie życzył sobie kontaktu z pozwanym i skonfliktował się z nim nie chcąc oddać należnych mu dopłat za posadzenie lasu, trudno wymagać od pozwanego, który na skutek tego konfliktu musiał porzucić plany zamieszkania w domu, jakiego stał się właścicielem na mocy umowy dożywocia, by zapraszał na święta powoda, który traktował go jak wroga.

Ponieważ zatem ustalone zachowania pozwanego względem powoda nie zawierają znamion rażącej niewdzięczności, Sąd oddalił jako niezasadne powództwo w zakresie żądania zobowiązania pozwanego do złożenia oświadczenia woli w zakresie przeniesienia własności nieruchomości położonej w miejscowości M. oznaczonej numerem działki (...) uznając, że brak było podstaw do skutecznego odwołania przez powoda darowizny poczynionej na rzecz pozwanego.

Art. 913 § 1 kc stanowi, że jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień. Z art. 913 § 2 kc wynika natomiast, iż w wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.

W pozwie powód żądał zobowiązania pozwanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu nieodpłatnie na jego rzecz własności nieruchomości położonej we wsiach M. W., M. i M. Ż. oznaczonej numerami działek (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) na skutek rozwiązania umowy o dożywocie.

W następstwie wydania wyroku rozwiązującego umowę dożywocia dochodzi do przejścia własności nieruchomości z powrotem na zbywcę oraz do wygaśnięcia prawa dożywocia (porównaj orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1973 roku, III CRN 118/73, OSNCP 1974/5/93, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1994 r., III CZP 130/94, OSNCP 1995/3/42) W przedmiotowej sprawie powód nie zgłaszał żądania rozwiązania umowy dożywocia i nie wykazał on też, by umowa dożywocia zawarta przez strony była już wcześniej rozwiązana przez sąd na skutek zgłoszenia żądania jej rozwiązania. Jego powództwo o rozwiązanie tej umowy zgłoszone w sprawie Sądu Okręgowego w Sieradzu sygn. akt I C 222/16 zostało bowiem oddalone.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił również jako niezasadne powództwo w zakresie żądania zobowiązania pozwanego do złożenia oświadczenia woli w zakresie przeniesienia własności nieruchomości położonej we wsiach M. W., M. i M. Ż. oznaczonej numerami działek (...).

Pomimo tego, iż powód przegrał sprawę i w myśl zasady odpowiedzialności finansowej za wynik sporu, wynikającej z art. 98 kpc, powinien ponieść koszty procesu, Sąd nie obciążył go tymi kosztami, na co pozwala mu przepis art. 102 kpc. Sąd uznał bowiem, iż obciążeniu kosztami postępowania powoda, która jest osobą starszą, samotną i utrzymującą się z niskiej emerytury sprzeciwiają się względy słuszności.

Z uwagi na to, iż powód korzystał w przedmiotowej sprawie z pomocy adwokata świadczącego mu pomoc prawną z urzędu, którego wynagrodzenia nie pokrył w żadnej części, Sąd zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz adwokat H. P. wynagrodzenie w kwocie 7.200,00 zł ustalone stosownie do treści § 4 ust. 1 w zw. z § 8 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 1714 ze zm.) podwyższone na mocy § 4 ust. 3 wskazanego rozporządzenia o należny od niego podatek VAT w kwocie 1.656,00 zł.

Ponieważ pozwany korzystał w przedmiotowej sprawie z pomocy radcy prawnego świadczącego mu pomoc prawną z urzędu a nie pokrył on w żadnej części jego wynagrodzenia, a powód nie został obciążony kosztami procesu, Sąd zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz radcy prawnego R. Z. wynagrodzenie w kwocie 7.200,00 zł ustalone stosownie do treści § 4 ust. 1 w zw. Z § 8 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 1715 ze zm.) podwyższone na mocy § 4 ust. 3 wskazanego rozporządzenia o należny od niego podatek VAT w kwocie 1.656,00 zł.