Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 czerwca 2018 r. w G.

sprawy z powództwa T. K. (1)

przeciwko A. K. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

III.  koszty sądowe, od uiszczenia których powódka A. K. (2) była zwolniona przejmuje na Skarb Państwa.

Sygnatura akt: I C 1048/17

UZASADNIENIE

Powódka A. K. (2) wniosła pozew przeciwko A. K. (1) domagając się od pozwanego zapłaty kwoty 58.083,24 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, iż przeniosła na pozwanego i jego żonę własność swojego mieszkania nr (...) położonego w W. przy ul. (...) w zamian za opiekę i utrzymanie. Z tytułu nabycia własności lokalu pozwany zobowiązał się do zapewnienia powódce dożywotniego utrzymania polegającego na przyjęciu powódki jako domownika, dostarczeniu wyżywienia, ubrania, mieszkania, zapewnieniu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawienia jej własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom. Zdaniem powódki, pozwany nigdy nie świadczył swoich zobowiązań właściwie, a wręcz przeciwnie doszło do kilkukrotnego przeniesienia powódki do różnych lokali m.in. we W., gdzie mieszkała sama, bez bliskich bojąc się wychodzić z domu w warunkach narastającej depresji i postępującej utraty wzroku. Takie postępowanie - w ocenie powódki - miało jej dać podstawę do odwołania darowizny, lecz sądy obu instancji utrzymały zawartą umowę w mocy. Ostatecznie powódka pozbawiona opieki została hospitalizowana z uwagi na zagrożenie życia. Powódka jest osobą przewlekle chorą, wymagającą stałej opieki drugiej osoby. Obdarowani nie interesowali się całkowicie powódką, nie reagowali na jej prośby o pomoc. Powódka mieszka sama, gdyż stosunek obdarowanych do niej, szykany słowne, przemoc psychiczna oraz fizyczna wobec niej uniemożliwiają wspólne zamieszkiwanie. W tej sytuacji powódka utrzymuje się sama, jest zmuszona do pokrywania kosztów opieki. Powódka przeszła także zawał serca II. stopnia spowodowany anemią i zapadła na zapalenie płuc. Powódka posiadała na rachunku bankowym środki w kwocie 80.348,95 zł. W okresie od stycznia 2010r. do kwietnia 2014r., pomimo zawartej umowy dożywocia, pozwany z żoną utrzymywali powódkę nie ze swoich, lecz ze środków powódki pobieranych z jej rachunku bankowego. Z tego powodu powódka bez swojej zgody i wiedzy opłacała koszty swojego utrzymania oraz ponosiła inne opłaty związane z utrzymaniem kilku nieruchomości należących do obdarowanych, w tym przyjętego na własność lokalu nr (...), a także traciła pieniądze przelewane przez pozwanego na jego rachunki bankowe. Powódka jest osobą w podeszłym wieku, poważnie niedowidzącą, co całkowicie uniemożliwiało jej kontrolę nad poczynaniami pozwanych. W okresie od 25 stycznia 2010r. do 16 czerwca 2012r. pozwany wykonał 34 operacje pobrania środków z konta powódki celem zasilenia swojego konta na łączną kwotę 30.372 zł. Nadto, w okresie od 12 marca 2010r. do 1 kwietnia 2014r. pozwany dokonał 67 operacji bankowych pobrania celem pokrycia wydatków życiowych i opłat za mieszkanie i utrzymanie w łącznej kwocie 27.711,24 zł.

(pozew k. 2-6)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Pozwany zaprzeczył twierdzeniom zawartym w pozwie jakoby niewłaściwie wywiązywał się z obowiązków nałożonych umową dożywocia, nie interesował się lub nie opiekował powódką, a także, że powódka wbrew własnej woli mieszkała samodzielnie i spotykała się ze strony pozwanego z przemocą psychiczną i fizyczną. W tym zakresie pozwany powołał się na uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku. Ponadto, pozwany wskazał, że jest gotowy w każdym momencie do przyjęcia powódki do swojego domu jako domownika i objęcia jej dodatkową opieką. Pozwany cały czas dostarcza powódce środki utrzymania, robi zakupy, lecz nie zawsze powódka chce przyjąć te świadczenia, za co jednak pozwany odpowiedzialności ponosić nie może. Jak wskazał pozwany w orzecznictwie sądów podkreśla się, iż kształtowanie w sposób odmienny od pierwotnie umówionego wzajemnych obowiązków umowy o dożywocie nie narusza treści art. 908 kc ani nie wymusza w stosunkach rodzinnych formalnego potwierdzenia zmiany zakresu obowiązków w drodze notarialnej czynności zmiany postanowień umowy o dożywocie. Relacje pomiędzy stronami układały się w pełni poprawnie aż do momentu dowiedzenia się przez pełnomocnika powódki o zawarciu umowy dożywocia. Od tego czasu powódka wyłącznie za pośrednictwem pełnomocnika - T. K. (2) wytacza kolejne powództwa przeciwko pozwanemu, odmawia przyjęcia pomocy i opieki i sama unika kontaktów. Nadto, pozwany podniósł, iż nie ma żadnego wiarygodnego dowodu na okoliczność rzekomego nieuprawnionego pobierania przez niego środków pieniężnych z konta powódki. Takim dowodem – w ocenie pozwanego – nie jest zlepek transakcji na koncie powódki załączony do pozwu. Pozwany kwestionuje ten dokument w całości, podnosząc, iż jest celowo sfabrykowany na potrzeby niniejszego postępowania. Jak podnosi pozwany wyciąg z rachunku bankowego nr 12 obejmuje operacje od 12 marca 2010r. do 31 marca 2014r., podczas gdy w nagłówku wskazano, że ma to być historia za okres od 1 maja 2014r. do 30 czerwca 2015r. Nadto, przy każdej operacji powinno być wskazane saldo rachunku po operacji. Zdaniem pozwanego, powódka także sama pobierała z tego konta środki. Przedłożony wyciąg nie zawiera również przelewów, które na swoje konto wykonywał T. K. (2). Pozwany wskazał, że na rachunek powódki przelewał swoje własne środki jak również zdarzało się, iż na ten rachunek wpływały środki należne pozwanemu np. z tytułu umów najmu nieruchomości, a przedłożone wyciągi w ogóle nie zawierają tych wpłat. Niezależnie od powyższego pozwany wskazał, iż pobierał środki z konta powódki za pełną wiedzą powódki, która w pełni takie działania akceptowała i odwołała pełnomocnictwo dopiero w kwietniu 2014r. Pozwany wskazał, iż powódka nie posiada karty bankomatowej i na jej prośbę pozwany wypłacał pieniądze z jej konta i przekazywał na potrzeby powódki np. na zakup papierosów. Niezależnie od powyższego pozwany podniósł zarzut przedawnienia, wskazując, że roszczenia z czynu niedozwolonego przedawniają się z upływem trzech lat.

(odpowiedź na pozew k. 67-69)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 stycznia 2010r. przed notariuszem H. W. prowadzącą kancelarię notarialną w G. A. K. (2) zawarła z A. K. (1) i L. K. (1) w formie aktu notarialnego umowę dożywocia (rep. A 514/2010). Zgodnie z treścią § 2 umowy A. K. (2) przeniosła na A. K. (1) i L. K. (1) prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) stanowiącego odrębną nieruchomość, objętego księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w W. w zamian za dożywocie w rozumieniu art. 908 kc, zaś A. T. i L. A. małżonkowie K. w zamian za prawo własności ww. nieruchomości zobowiązali się zapewnić I. K. dożywotnie utrzymanie polegające na przyjęciu jej jako domownika, dostarczeniu wyżywienia, ubrania, mieszkania, zapewnieniu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawieniu jej własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom.

Prawo dożywocia zostało wpisane na rzecz powódki w dziale III. księgi wieczystej nr (...).

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o umowę dożywocia z dnia 14 stycznia 2010r. k. 8-12, wydruk treści księgi wieczystej nr (...) k. 13-25)

Od sierpnia 2009r. A. K. (2) mieszkała wraz z pozwanym i jego żoną w lokalu położonym w G. przy ul. (...).

(dowód: zeznania świadka L. K. (1) płyta CD k. 181)

We wrześniu 2009r. powódka założyła konto w (...) Bank S.A. i przeniosła na nie swoje oszczędności. Na ten rachunek wpływała m.in. emerytura powódki.

(dowód: przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

Powódka udzieliła pozwanemu A. K. (1) pełnomocnictwa do ww. rachunku bankowego.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o przesłuchanie powódki A. K. (3) płyta CD k. 213)

A. K. (2) chciała mieszkać samodzielnie. W związku z tym, wspólnie z pozwanym i jego żoną na targach mieszkaniowych powódka dokonała wyboru mieszkania położonego w G. – O. przy ul. (...). Mieszkanie zostało zakupione przez pozwanego na kredyt. Wyposażenie mieszkania zostało zakupione zgodnie z wolą powódki. Nadto, powódka zakupiła z własnych środków na raty m.in. pralkę, płytę ceramiczną oraz okap. W lipcu 2010r. powódka wprowadziła się do tego mieszkania. Ostatecznie remont mieszkania zakończył się w połowie 2011r.

(dowód: zeznania świadka L. K. (1) płyta CD k. 181, zeznania świadka M. K. (1) płyta CD k. 213, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233, umowa kredytu na zakup towarów k. 301-303)

Mieszkanie w W. zostało przez pozwanego wyremontowane, a następnie było wynajmowane. Dochody z najmu zostały przeznaczone na spłatę rat kredytu zaciągniętego na zakup mieszkania w G. – O. przy ul. (...).

(dowód: zeznania świadka L. K. (1) płyta CD k. 181, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

Zgodnie z porozumieniem zawartym przez powódkę, pozwanego i jego żonę, A. K. (2) miała ponosić opłaty za mieszkanie przy ul. (...), opłaty za media, w tym za telewizję kablową. Pozwany opłacał ww. opłaty z własnych środków, a następnie przelewał stosowne kwoty z konta powódki na swój rachunek bankowy.

(dowód: zeznania świadka L. K. (1) płyta CD k. 181, zeznania świadka M. K. (1) płyta CD k. 213, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233, wyciąg z rachunku bankowego k. 144-177)

Nadto, pozwany wypłacał z konta powódki środki, które przekazywał powódce na sfinansowanie jej wydatków np. na zakup papierosów.

(dowód: przesłuchanie powódki A. K. (3) płyta CD k. 213, zeznania świadka M. K. (1) płyta CD k. 213, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

Na konto powódki wpływały również dochody pozwanego z najmu.

(dowód: zeznania świadka M. K. (1) płyta CD k. 213, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

Od września 2011r. do maja 2012r. powódka mieszkała w należącym do pozwanego lokalu mieszkalnym we W.. Pozwany odwiedzał wówczas powódkę raz w tygodniu.

(dowód: zeznania świadka L. K. (1) płyta CD k. 181, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

W kwietniu 2012r. powódka udzieliła pełnomocnictwa do konta swojemu starszemu synowi T. K. (2).

(dowód: zeznania świadka L. K. (1) płyta CD k. 181)

Pozwany kupił powódce telefon na abonament, a następnie na kartę. W lipcu 2012r. powódka kupiła nowy telefon na abonament.

(dowód: przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

Pozwany wypełniał zeznania podatkowe powódki.

(dowód: przesłuchanie powódki A. K. (3) płyta CD k. 213)

A. K. (2) wytoczyła przeciwko L. K. (1) i A. K. (1) powództwo o rozwiązanie umowy dożywocia, zarzucając im, iż nie wykonują postanowień zawartych w umowie dożywocia tj. nie troszczą się o jej bieżące funkcjonowanie, nie zapewniają odpowiedniej pomocy w życiu codziennym i nie sprawują opieki w chorobie, a L. K. (1) naruszyła jej nietykalność cielesną.

Wyrokiem z dnia 10 lipca 2014r. wydanym w sprawie o sygnaturze I C 1606/12 Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił powództwo w całości, uznając, że nie zachodzą przesłanki do rozwiązania umowy dożywocia na podstawie art. 913 § 2 kc, a w postępowaniu pozwanych nie ma agresji fizycznej, powtarzalnych napaści słownych i innych zachowań, których skala, intensywność i długotrwałość dawałaby podstawy do rozwiązania umowy dożywocia. Nadto, odnośnie operacji finansowych dokonanych przez pozwanych ze środków powódki Sąd przyjął, że powódka pomimo powzięcia wiadomości o takim zachowaniu pozwanego nie odwołała przez długi czas, nawet w toku postępowania, udzielonego mu pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym. Zdaniem Sądu, świadczyć to może o tym, iż powódka nie utraciła zaufania do pozwanego.

Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2015r. wydanym w sprawie o sygnaturze I ACa 1029/14 Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił apelację powódki.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 10 lipca 2014r. wraz z uzasadnieniem k. 239-244, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 kwietnia 2015r. wraz z uzasadnieniem k. 245-254)

W toku powyższego postępowania, w dniu 22 kwietnia 2014r. powódka odwołała pełnomocnictwo dla pozwanego do rachunku bankowego w (...) Bank S.A.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o przesłuchanie powódki A. K. (3) płyta CD k. 213, odwołanie pełnomocnictwa k. 304)

W dniu 5 lipca 2015r. A. K. (2) trafiła na Oddział Chorób Wewnętrznych Szpitala (...). W. a (...) sp. z o.o. w G. z powodu kaszlu, narośnięcia duszności i obrzęków kończyn dolnych. U pacjentki rozpoznano przewlekłą niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, torbiele wątroby i nerek, kamicę pęcherzyka żółciowego, jaskrę i niedowidzenie. W dniu 16 lipca 2015r. powódka została wypisana do domu.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o kartę informacyjną leczenia szpitalnego k. 26-28)

O pobycie matki w szpitalu pozwany dowiedział się od pracownika opieki społecznej.

(dowód: zeznania świadka L. K. (1) płyta CD k. 181, zeznania świadka M. K. (1) płyta CD k. 213, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

Po wypisaniu ze szpitala powódka zatrudniła opiekunkę.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o umowę zlecenie k. 29-30, przesłuchanie powódki A. K. (3) płyta CD k. 213, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

Po wypisaniu ze szpitala powódka oświadczyła pozwanemu, że nie potrzebuje żadnych produktów żywnościowych, a mimo to pozwany kupował jej takie produkty według swego uznania.

(dowód: zeznania świadka L. K. (1) płyta CD k. 181, przesłuchanie powódki A. K. (3) płyta CD k. 213, przesłuchanie pozwanego A. K. (1) płyta CD k. 233)

W dniu 27 sierpnia 2016r. A. K. (2) zmarła.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o skrócony akt zgonu k. 271)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, dowodu z zeznań świadków E. S., L. K. (1), M. K. (1) oraz dowodu z przesłuchania stron.

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się podstaw do kwestionowania prawdziwości i wiarygodności wyżej wskazanych dokumentów urzędowych w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 10 lipca 2014r., wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 kwietnia 2015r., aktu notarialnego – umowy dożywocia z dnia 14 stycznia 2010r. Wymienione dokumenty korzystają bowiem z domniemania autentyczności i domniemania zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, zaś w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała powyższych domniemań w trybie art. 252 kpc. Jeśli natomiast chodzi o dokumenty prywatne, to za wiarygodny dowód w sprawie należało uznać dopiero wyciąg z rachunku bankowego powódki złożony na rozprawie w dniu 10 marca 2016r. (k. 144-177). Poprzednio złożone przez stronę powodową wyciągi były niekompletne, fragmentaryczne i nie odzwierciedlały całokształtu operacji na rachunku bankowym powódki. Natomiast Sąd nie znalazł żadnych podstaw do kwestionowania pozostałych dokumentów prywatnych, w tym odwołania pełnomocnictwa udzielonego pozwanemu przez powódkę, umowy kredytu na zakup towarów zawartej przez powódkę, paragonów na zakup papierosów elektronicznych etc., albowiem autentyczność tych dokumentów nie była kwestionowana przez strony, zaś treść i forma powyższych dokumentów nie budzi także żadnych wątpliwości Sądu. Przedmiotowe dokumenty nie noszą bowiem żadnych śladów podrobienia, przerobienia ani innej ingerencji w ich treść.

Jeśli chodzi natomiast o ocenę osobowego materiału dowodowego to – zdaniem Sądu – w pełni wiarygodnego dowodu na poparcie twierdzeń podnoszonych przez stronę powodową nie mogą stanowić zeznania powódki śp. A. K. (2). Zeznania te są bowiem w wielu miejscach niespójne, a także sprzeczne z innymi dowodami zebranymi w niniejszej sprawie. Przede wszystkim należy zauważyć, że mimo twierdzeń zawartych w pozwie oraz dalszych pismach procesowych powódka zeznała, że „dała upoważnienie synowi, bo widziała coraz gorzej żeby pobierał pieniądze z jej konta” (0:47:40), co może wskazywać, że pomiędzy stronami rzeczywiście zostało zawarte dobrowolne porozumienie dotyczące ponoszenia opłat za mieszkanie i media i uprawniające pozwanego do pobierania środków z konta dożywotnika. Za gołosłowne należy uznać zeznania powódki dotyczące wzajemnych relacji powódki z pozwanym i jego rodziną. Przede wszystkim, poza zeznaniami powódki, nie ma żadnego dowodu potwierdzającego, że zgodziła się na opłacanie mieszkania i mediów ze swoich środków wyłącznie z powodu gróźb pozwanego i jego małżonki. Zważywszy, że od 2011r. powódka pozostawała w dobrych relacjach z drugim z synów, to należy uznać, że w przypadku, gdyby takie groźby rzeczywiście miały miejsce, to powódka poinformowałaby o tym fakcie T. K. (1), który podjąłby stosowne działania, jak np. zawiadomienie organów ścigania o popełnieniu przestępstwa. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje, aby takie zawiadomienia były składane. Dalej, należy zauważyć, że powódka zeznała, że mieszkanie na O. zostało zakupione w celu jego wynajęcia (0:52:33), a następnie wskazała, że z wynajmowanego mieszkania w W. miały być robione opłaty za mieszkanie na O. (01:05:40). W tym zakresie zeznania powódki są wewnętrznie sprzeczne. Gdyby bowiem przedmiotowy lokal został zakupiony w celu wynajmowania, to nie byłoby potrzeby finansowania kredytu zaciągniętego na jego zakup z dochodów pochodzących z najmu nieruchomości w W.. Wszelkie koszty utrzymania lokalu na O. byłyby pokrywane z czynszu najmu tego lokalu. W ocenie Sądu, trudno również wytłumaczyć w świetle zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania postępowanie powódki po uzyskaniu przez nią wiedzy o stanie swojego konta. Powódka nie tylko przez następne dwa lata nie odwołała pełnomocnictwa dla pozwanego do korzystania z jej konta, lecz jak zeznała, nawet nie rozmawiała z nim o środkach pieniężnych (01:54:15) i nie pytała go dlaczego na koncie nie ma pieniędzy (1:44:21). Trudno wytłumaczyć zachowanie powódki inaczej aniżeli istnieniem umowy pomiędzy stronami dotyczącej pokrywania ze środków zgromadzonych na rachunku powódki opłat za mieszkanie i media. W przeciwnym razie pierwszą czynnością, jaką by podjęła byłoby odwołanie pełnomocnictwa dla pozwanego, tym bardziej, że podobnego pełnomocnictwa udzieliła swojemu drugiemu synowi. Nie ulega wątpliwości, że powódka w chwili składania zeznań była osobą starszą i schorowaną, a takie osoby są bardzo podatne na oddziaływanie osób trzecich. Zgodzić się należy z pozwanym, że duży wpływ na postępowanie powódki od końca 2011r. miał jej pełnomocnik T. K. (1). Z tego względu wysoce prawdopodobne jest, że treść zeznań powódki była także skutkiem oddziaływania T. K. (1) na powódkę, co nie pozwala na uznanie ich za wiarygodny dowód w niniejszej sprawie.

Za wiarygodne Sąd uznał natomiast zeznania pozwanego oraz świadków L. K. (1) i M. K. (1). Co prawda obaj świadkowie są członkami najbliższej rodziny pozwanego i siłą rzeczy mają interes w składaniu zeznań na korzyść odpowiednio męża i ojca, niemniej w ocenie Sądu zeznania te są nie tylko spójne i wzajemnie się uzupełniają, lecz korelują w różnym stopniu z innymi dowodami zebranymi w niniejszej sprawie, a także nie budzą wątpliwości w świetle zasad logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego.

Natomiast, większego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy nie miały zeznania świadka E. S., która nie posiadała wiedzy co do tego, czy pozwany był upoważniony do konta powódki, pobierał z tego konta jakiekolwiek należności ani też nie znała wysokości środków zgromadzonych na rachunku powódki.

Natomiast, na podstawie art. 217 kpc i art. 227 kpc Sąd oddalił wnioski dowodowe strony powodowej o dopuszczenie dowodu z uzupełniających zeznań E. S. oraz dowodu z opinii biegłego sądowego, gdyż okoliczności na jakie miały zostać przeprowadzone przedmiotowe dowody nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a nadto doprowadziłyby do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

W niniejszej sprawie powódka A. K. (2) domagała się od pozwanego A. K. (1) zapłaty kwoty 58.083,24 zł tytułem odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy dożywocia zawartej w dniu 14 stycznia 2010r. Taką podstawę faktyczną wskazał również następca prawny pierwotnej powódki – T. K. (2). W tym stanie rzeczy za podstawę prawną powództwa należało przyjąć przepis art. 908 § 1 kc, zgodnie z którym jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, iż co prawda prawo do dożywocia ze względu na jego treść jest ściśle związane z osobą uprawnionego i nie wchodzi w skład spadku po uprawnionym, jednakże taki dziedziczny charakter mają już roszczenia majątkowe wynikające ze stosunku dożywocia, w szczególności roszczenie o odszkodowanie za nienależyte wykonanie umowy dożywocia. Z tego względu T. K. (1) jako spadkobierca pierwotnej powódki mógł dochodzić przedmiotowego roszczenia w niniejszej sprawie.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia. Podkreślić bowiem należy, iż roszczenie o odszkodowanie za nienależyte wykonanie umowy dożywocia przedawnia się według terminu ogólnego wynoszącego w dacie wyrokowania 10 lat. Z tego względu uznać należało, że w dacie wniesienia pozwu (tj. w dniu 5 sierpnia 2015r.) roszczenie nie było jeszcze przedawnione (umowa zawarta została w dniu 14 stycznia 2010r.).

Przesądziwszy powyższe w dalszej kolejności należało ustalić, czy rzeczywiście pozwany dopuścił się nienależytego wykonania umowy dożywocia i wyrządził powódce szkodę w wysokości 58.083,24 zł, pobierając środki finansowe z jej rachunku bankowego. Zważyć należy, iż w odpowiedzi na pozew i dalszych pismach procesowych pozwany odpierał zarzuty powódki, wskazując, że doszło do zmiany pierwotnej umowy i strony dobrowolnie, w sposób odmienny aniżeli przewidziany w akcie notarialnym, ukształtowały zakres obowiązków zobowiązanego. Podkreślić należy, iż przepis art. 908 § 1 kc ma charakter dyspozytywny w tym sensie, że strony mogą inaczej określić zakres świadczeń, które winien na rzecz dożywotnika spełniać nabywca nieruchomości (np. przewidzieć obowiązek spełniania świadczeń niewymienionych w komentowanym przepisie albo wyłączyć obowiązek spełniania niektórych z nich) (por. M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 450-1088. Warszawa, 2016). Na dyspozytywny charakter przepisu wskazuje użycie w nim sformułowania „w braku odmiennej umowy”. W literaturze wskazuje się, iż swoboda stron nie jest pełna; można powiedzieć, że strony nie mogą naruszyć "istoty" ("własności", "natury", art. 353 ¹ kc) stosunku powstającego w drodze zawarcia umowy dożywocia; w przeciwnym razie byłaby to już umowa nienazwana, w mniejszym bądź większym stopniu podobna do umowy dożywocia. Ową istotą jest zaś, jak już powiedziano, zapewnienie dożywotnikowi środków utrzymania do końca jego życia (o "zapewnieniu opieki" – wyr. SA w Łodzi z 27.2.2015 r., I ACA 1279/14, L.; o "zaspokojeniu niezbędnych potrzeb życiowych" – wyr. NSA z 4.3.2014 r., (...) 749/12, L.). Nie wydaje się przy tym, aby dostarczanie owych środków utrzymania musiało następować w takim zakresie, aby zagwarantowane było zaspokojenie potrzeb dożywotnika tak, aby uzyskiwał on gwarancję braku konieczności przyczyniania się we własnym zakresie do zdobywania środków na realizację niezbędnych wymagań życiowych, np. w sytuacji, gdy część potrzebnych środków gwarantują zebrane oszczędności (tak najwyraźniej wyr. SA we Wrocławiu z 4.10.2013 r., I ACA 1037/13, L.) (por. M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 450-1088. Warszawa, 2016). Jednocześnie, należy wskazać, że zmiana umowy dożywocia nie wymaga zachowania żadnej szczególnej formy. Jak bowiem wskazuje się w doktrynie uzupełnienia bądź zmiany umowy mogą następować w formie dowolnej - art. 77 § 1 kc (por. M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 450-1088. Warszawa, 2016). Jak wskazuje się w orzecznictwie kształtowanie w sposób odmienny od pierwotnie umówionego wzajemnych obowiązków umowy o dożywocie nie narusza treści art. 908 kc. Zasadniczo też nie wymusza w stosunkach rodzinnych formalnego potwierdzenia zmiany zakresu obowiązków, w drodze notarialnej czynności zmiany postanowień umowy o dożywocie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2004r., I CK 296/04, L.).

W oparciu o zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd doszedł do przekonania, że strony w drodze dobrowolnego porozumienia zmieniły treść pierwotnej umowy dożywocia. Pierwotnie bowiem pozwany przyjął matkę jako domownika i przez około siedem miesięcy od zawarcia umowy powódka zamieszkiwała wspólnie z pozwanym i jego żoną w lokalu mieszkalnym położonym w G. przy ul. (...). Jak wynikało jednak z zeznań świadków, a także zeznań samej powódki chciała ona zamieszkać sama (02:16:31). Już ta okoliczność wymagała zmiany pierwotnej umowy. Za w pełni wiarygodne Sąd uznał zeznania pozwanego oraz świadków L. K. (2) i M. K. (2), że powódka uczestniczyła w wyborze mieszkania i sama wskazała na lokal położony w G. – O. przy ul. (...) jako odpowiedni do zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych. Mieszkanie zostało następnie zakupione przez pozwanego na kredyt. Nadto, strony ustaliły, iż dożywotnik wyposaży przedmiotowe mieszkanie według własnego uznania i na własny koszt. Poza zeznaniami pozwanego i świadków na takie ustalenia wskazują również zawarte przez powódkę umowy kredytu na zakup niektórych składników wyposażenia. W lipcu 2010r. powódka wprowadziła się do nowo zakupionego mieszkania. Jednocześnie, zdaniem Sądu, nie ma żadnych podstaw, aby uznać, że przedmiotowe mieszkanie zostało przez pozwanego zakupione w innym celu aniżeli zapewnienie mieszkania dożywotnikowi. Zeznania powódki, że lokal ten został nabyty w celu jego wynajmu nie są wiarygodne, zresztą w dalszej części zeznań powódka przyznała, że kredyt na zakup tego mieszkania miał być spłacany z dochodów z wynajmu mieszkania położonego w W., stanowiącego przedmiot umowy dożywocia. Bez wątpienia, gdyby mieszkanie na O. miało zostać wynajęte, to dochody z czynszu najmu tego mieszkania pokrywałyby raty kredytu. Zwrócić również należy, iż powódka już we wrześniu 2010r. zakupiła wyposażenie w postaci płyty ceramicznej oraz pralki, co wskazuje, że miała ona zamiar w przedmiotowym mieszkaniu zamieszkać. W związku ze zmianą miejsca zamieszkania dożywotnika, w drodze dobrowolnego porozumienia strony zmieniły również umowę w zakresie dotyczącym pokrywania kosztów utrzymania dożywotniczki. Trudno uznać za wiarygodne zeznania powódki, że zgodziła się na ponoszenie opłat za mieszkanie pod wpływem bezprawnych gróźb ze strony pozwanego. Poza zeznaniami samej dożywotniczki, nie ma na tę okoliczność żadnych dowodów. Jak już wskazano powyżej, gdyby powyższe zeznania odpowiadały prawdzie, to bez wątpienia powódka przekazałaby tę informację drugiemu synowi, który nie omieszkałby jej wykorzystać przeciwko bratu, z którym pozostaje w złych relacjach. Tymczasem, nie ma żadnego dowodu wskazującego, że takie groźby były sygnalizowane organom ścigania i były przedmiotem postępowania karnego. Ponadto, jak wynika z zeznań powódki o niskim stanie swojego konta dowiedziała się około 2011-2012r. podczas zakupu telefonu komórkowego. Mimo tego powódka nie odwołała pełnomocnictwa udzielonego pozwanemu do dysponowania rachunkiem bankowym, mimo że już wówczas powódka odnowiła relacje z drugim synem. Przedmiotowe pełnomocnictwo zostało odwołane dopiero w dniu 22 kwietnia 2014r. tuż przed zamknięciem rozprawy w sprawie o rozwiązanie dożywocia. Powyższa okoliczność niewątpliwie świadczy, że powódka nie utraciła zaufania do pozwanego. Nadto, powódka ani jej pełnomocnik nie zgłaszali organom ścigania popełnienia przestępstwa kradzieży czy oszustwa. Z tego względu należało przyjąć, że dokonywane przez pozwanego z rachunku powódki przelewy środków pieniężnych były zgodne z wolą dożywotniczki. Jednocześnie, z przedłożonego przez stronę powodową zupełnego wyciągu operacji na rachunku powódki wynika, że środki te rzeczywiście były przelewane na pokrycie opłat za mieszkanie. Poza opłatami za mieszkanie, zgodnie z porozumieniem stron, środki zgromadzone na rachunku służyły pokryciu opłat za telewizję kablową czy telefon, które to zobowiązania zostały zaciągnięte przez powódkę, albowiem nie satysfakcjonowała jej oferta telewizji kablowej zaproponowana przez pozwanego ani też telefon na kartę, czego zresztą powódka nie ukrywała w czasie składania zeznań. Powódka potwierdziła także, że pozwany dokonywał na jej żądanie wypłaty środków z konta, a następnie środki te przekazywał powódce na pokrycie jej wydatków, np. zakup papierosów. Wydatki na zakup papierosów zostały potwierdzone za pomocą paragonów, a także częściowo zeznań samej powódki. Z powyższego wynika zatem, że wypłata środków z rachunku bankowego powódki odbywała się za jej zgodą i zgodnie z jej wolą, gdyż po zawarciu umowy dożywocia strony zmodyfikowały jej treść i odmiennie niż pierwotnie ukształtowały obowiązki pozwanego. W związku z powyższym uznać należało, że pozwany wykonywał umowę dożywocia w kwestionowanym zakresie w sposób należyty i nie wyrządził powódce żadnej szkody.

Z powyższych względów, na mocy art. 908 § 1 kc w zw. z art. 471 kc stosowanych a contrario powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził od przegrywającego niniejszy spór powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617 zł, na którą składają się: opłata za czynności zawodowego pełnomocnika powoda – radcy prawnego (3.600 zł) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

Natomiast, koszty sądowe od uiszczenia których powódka była zwolniona Sąd przejął na Skarb Państwa, albowiem brak było podstaw do obciążenia nimi strony pozwanej, która niniejszą sprawę wygrała.