Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Radomiu I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSR (del.) Rafał Socha

Protokolant: Wiesława Nurek

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2017 roku w Radomiu

sprawy z powództwa (...)

przeciwko J. K. i A. K. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną;

1.  Oddala powództwo.

2.  Zasądza od (...) na rzecz J. K.
i A. K. (1) 5437 (pięć tysięcy czterysta trzydzieści siedem) złotych tytułem kosztów procesu.

Na oryginale właściwy podpis.-

Sygn. akt IC 1378/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 21 września 2016 roku (dowód nadania k. 64) skierowanym przeciwko J. K. i A. K. (1) powód Bank Spółdzielczy w Jasieńcu domagał się uznania za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnej – umowy dożywocia i darowizny z dnia 16 lutego 2012 roku Rep. A 1171/2012, na podstawie której T. i K. K. dokonali przeniesienia własności nieruchomości opisanej w księdze wieczystej KW nr (...), na rzecz J. i A. K. (1), w zakresie wierzytelności wynikającej z bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 15 listopada 2010 roku i prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w G. z dnia 26 listopada 2010 roku o sygn. akt I Co 3010/10, opatrzonego klauzulą wykonalności w dniu 3 grudnia 2010 roku oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kwoty w wysokości 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w ramach prowadzonej przez siebie działalności bankowej w dniu 13 listopada 2009 roku zawarł z M. P. prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą – M. P. (...) umowę kredytu w wysokości 500.000 złotych. Zabezpieczeniem spłaty udzielonego kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 100.000 złotych ustanowiona na nieruchomości oznaczonej KW nr (...), należącej do M. P. i G. P. oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 400.000 złotych ustanowiona na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) należącej do J. i J. P. (1). W dniu 18 listopada 2009 roku powód zawarł z K. i T. K. umowę poręczenia nr 59/09. Na mocy tej umowy poręczyciele poręczyli za zobowiązania M. P. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) - (...) wynikające z umowy kredytowej nr (...). Poręczyciele objęli zobowiązania dłużniczki istniejące w chwili udzielenia poręczenia oraz mogące powstać w przyszłości z tytułu w/w umowy kredytowej, wraz z odsetkami, prowizją i innymi należnościami banku, na wypadek gdyby dłużniczka nie wykonała tych zobowiązań w terminie. Na mocy aneksu do umowy kredytowej z dnia 27 września 2010 roku jako dodatkowe zabezpieczenie wprowadzono poręczenie cywilne ustanowione przez J. i J. P. (2) oraz K. i T. K. oraz hipotekę kaucyjną do kwoty 120.000 złotych ustanowioną na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) należącej do M. i G. P.. W dniu 29 grudnia 2010 roku powód zawarł z M. P. ugodę nr 1/2010 w której ustanowiono dodatkowe zabezpieczenie spłaty kredytu w postaci hipoteki łącznej kaucyjnej do kwoty 1.000.000 złotych na nieruchomościach opisanych w KW nr (...), KW nr (...), KW nr (...), KW nr (...) oraz KW nr (...). Wobec braku spłaty kredytu przez M. P., powód wypowiedział umowę kredytową i podjął procedurę odzyskiwania wierzytelności wraz z odsetkami i kosztami, Powód wystawił w dniu 15 listopada 2010 roku wobec K. i T. K. bankowy tytuł egzekucyjny nr 3/2010. Postanowieniem z dnia 26 listopada 2010 roku Sąd Rejonowy w G. w sprawie o sygn. akt I Co 3010/10 nadał klauzulę wykonalności temu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, stwierdzając, że K. i T. K. są solidarnie zobowiązani do zapłaty na rzecz powoda kwoty określonej w bankowym tytule egzekucyjnym, z ograniczeniem odpowiedzialności do kwoty 760.000 złotych. Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C. doprowadziło w dniu 7 stycznia 2011 roku do wpisania na rzecz powoda hipoteki przymusowej na nieruchomości dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi KW nr (...). W trakcie prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikom – K. i T. K., postanowieniem z dnia 1 czerwca 2012 roku Sąd Rejonowy w G., V Wydział Cywilny oddalił wniosek Komornika Sądowego o wpisanie ostrzeżenia o toczącej się egzekucji z nieruchomości objętej w/w księgą wieczystą przeciwko dłużnikom wskazując, że właścicielami tej nieruchomości są J. i A. K. (1) na zasadzie wspólności ustawowej – na podstawie umowy darowizny i dożywocia z dnia 16 lutego 2012 roku dokonanej na ich rzecz przez dłużników. Pismem z dnia 5 czerwca 2012 roku pozwany J. K. zwrócił się do powoda z propozycją nabycia zadłużenia do kwoty 400.000 złotych wpisanego jako hipoteka nieruchomości, która stanowi obecnie jego własność. W dniu 8 października 2013 roku doszło do spłaty wierzytelności w zakresie należności głównej w wysokości 473.000 złotych. W związku z tym powód wniósł do komornika o ograniczenie postępowania egzekucyjnego w zakresie w/w kwoty i umorzenie prowadzonej egzekucji z nieruchomości dłużników. Wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie wynosi 109.862,26 złotych i wynika z wierzytelności przysługujących Bankowi Spółdzielczemu w Jasieńcu z tytułu niespłaconej umowy kredytowej nr (...) i uwzględnia wszystkie wpłaty dokonane przez dłużników i poręczycieli. Egzekucja przeciwko dłużnikowi głównemu prowadzona z innych składników majątkowych nie doprowadziła do uzyskania zaspokojenia przez powoda. Zbycie przez T. i K. T. przedmiotowej nieruchomości zmienia na niekorzyść sytuację powoda. Dysponując bankowym tytułem egzekucyjnym przeciwko T. i K. K., powód mógłby wytoczyć powództwo przeciwko pozwanym – dłużnikom rzeczowym i uzyskać dodatkowy tytuł wykonawczy, co wiązałoby się z dodatkowymi kosztami i niedogodnościami związanymi z podjęciem właściwych czynności procesowych. Powód musiałby wystąpić z pozwem przeciwko dłużnikom hipotecznym i ponieść dodatkowe koszty, co jest równoznaczne z pokrzywdzeniem w rozumieniu art. 527 § 1 i 2 k.c. Zabezpieczenie hipoteczne nie pokrywa w całości wierzytelności, jaka przysługuje powodowi wobec dłużników. Należy również wskazać, że na skutek umowy zawartej pomiędzy dłużnikami i pozwanymi, doszło do obciążenia przedmiotowej nieruchomości prawem dożywocia na rzecz T. i K. K.. Pozwani na skutek dokonanej przez dłużników – K. i T. K. umowy darowizny i dożywocia uzyskali korzyść majątkową. Dłużnicy działali ze świadomością pokrzywdzenia powoda, a pozwani mieli pełną wiedzę na tę okoliczność (pozew k. 3-9).

Na rozprawie w dniu 9 stycznia 2017 roku pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Zakwestionowali również wartość przedmiotu sporu i wnieśli o zobowiązanie strony powodowej do jej precyzyjnego wyliczenia (protokół rozprawy z dnia 9 stycznia 2017 roku k. 81-82).

W dalszym toku procesu strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 13 listopada 2009 roku Bank Spółdzielczy w Jasieńcu zawarł umowę kredytu Nr 111/Rb/09 z M. P., prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...). Na jej podstawie Bank udzielił M. P. odnawialnego kredytu krótkoterminowego, przeznaczonego na pokrycie zobowiązań płatniczych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w maksymalnej kwocie 500.000 złotych na okres od dnia 14 listopada 2009 roku do dnia 13 listopada 2010 roku. W § 8 umowy strony zastrzegły, że prawne zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu, a także innych związanych z kredytem należności stanowi weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, pełnomocnictwo do pokrywania zobowiązań z tytułu kredytu z rachunku bieżącego, hipoteka kaucyjna do kwoty 100.000 złotych na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) o powierzchni 943 m ² położonej w Jasieńcu, należącej do G. i M. P., hipoteka kaucyjna do kwoty 400.000 złotych na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) o powierzchni 0,40 ha położonej we wsi L., należącej do J. i J. P. (1), cesja praw z umowy ubezpieczenia budynków oraz poręczenie cywilne J. P. (2), J. P. (1), W. T. i E. T.. Otrzymane środki pieniężne z tytułu kredytu M. P. przeznaczyła na zakup nieruchomości w miejscowości Ś. (umowa o kredyt w rachunku bieżącym nr 111/Rb/09 k. 17-22, zeznania świadka T. K. k. 115v-116).

W dniu 18 listopada 2009 roku Bank Spółdzielczy w Jasieńcu zawarł z K. K. i T. K. umowę poręczenia nr 59/09. Na jej podstawie K. K. i T. K. poręczyli za zobowiązania M. P. istniejące w chwili udzielenia poręczenia, jak i mogące powstać w przyszłości z tytułu umowy o kredyt Nr 111/Rb/09 z dnia 13 listopada 2009 roku wraz z odsetkami, prowizją i innymi należnościami Banku, na wypadek, gdyby dłużnik nie wykonał tych zobowiązań w oznaczonym terminie (umowa poręczenia nr 59/09 k. 23-24, zeznania świadka T. K. k. 115v-116).

W dniu 27 września 2010 roku Bank zawarł z M. P. aneks nr (...) do umowy nr (...) z dnia 13 listopada 2009 roku. Na jego podstawie zmieniono treść § 8 umowy kredytu i rozszerzono prawne zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu, a także innych związanych z kredytem należności o hipotekę kaucyjną do kwoty 120.000 złotych na nieruchomości oznaczonej KW nr (...) o powierzchni 1,11 ha położonej w miejscowości U., należącej do G. i M. P. oraz poręczenie cywilne K. K. i T. K. (aneks nr (...) z dnia 27 września 2010 roku do umowy nr (...) z dnia 13 listopada 2009 roku k. 25-26).

W dniu 29 grudnia 2010 roku Bank zawarł z M. P. ugodę nr 1/2010, zgodnie z którą M. P. zobowiązała się do spłaty całości zadłużenia w kwocie 500.000 złotych w 91 ratach miesięcznych, płatnych w terminach do ostatniego dnia każdego miesiąca, w okresie od 30 czerwca 2011 roku do 31 grudnia 2018 roku. M. P. zobowiązała się również do spłaty całości zadłużenia w kwocie 7.671,23 złotych w 6 ratach miesięcznych, płatnych w terminach do ostatniego dnia każdego miesiąca, w okresie od 31 stycznia 2011 roku do 30 czerwca 2011 roku. Jednocześnie strony ugody ustanowiły kolejne zabezpieczenie spłaty kredytu poprzez ustanowienie hipoteki łącznej kaucyjnej do kwoty 1.000.000 złotych na nieruchomościach opisanych w KW nr (...), KW nr (...), KW nr (...), KW nr (...) oraz KW nr (...) (ugoda nr 1/2010 k. 27-31).

W związku z zaleganiem przez M. P. w spłacie zaciągniętego kredytu, bank wypowiedział umowę Nr (...) o odnawialny kredyt krótkoterminowy. Następnie w dniu 15 listopada 2010 roku Bank wydał bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) przeciwko K. K. i T. K., któremu Sąd Rejonowy w G. nadał klauzulę wykonalności w dniu 26 listopada 2010 roku. Bank wydał również bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) przeciwko J. P. (2) i J. P. (1), któremu Sąd Rejonowy w G. nadał klauzulę wykonalności w dniu 3 grudnia 2010 roku (pozew k. 3-9, bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) k. 32-33, postanowienie Sądu Rejonowego w G. z dnia 26 listopada 2010 roku w sprawie o sygn. akt I Co 2010/10 k. 34, akta sprawy o sygn. Km (...) i Km (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C., akta sprawy o sygn. I Co 3010/10 Sądu Rejonowego w G.).

Po uzyskaniu tytułu wykonawczego powód złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C. wniosek o wszczęcie egzekucji, kierując w nim egzekucję do majątku K. K., T. K., J. P. (2) i J. P. (1). (pozew k. 3-9, wyjaśnienia pozwanego J. K. k. 116-116v, akta sprawy o sygn. Km (...) i Km (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C.).

W dniu 16 lutego 2012 roku T. K. i K. K. zawarli przed notariuszem w G. – A. H. (za repertorium A numer (...)) ze swoim synem J. K. i synową A. K. (1) umowy o dożywocie i darowiznę. Zgodnie z umową, zabudowana nieruchomość rolna we wsi S., obręb (...) S., w gminie B., oznaczona nr 58 i 110/2 o obszarze 5 ha 9041 m ², dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), stała się współwłasnością J. i A. małżonków K.. Obdarowani zobowiązali się do dożywotniego utrzymywania darczyńców poprzez przyjęcie ich jako domowników, dostarczanie wyżywienia, mieszkania, ubrania, ponoszenia kosztów ogrzewania zajmowanych przez nich pomieszczeń, kosztów gazu, energii elektrycznej, wody, kanalizacji, wywozu nieczystości, zapewnienia pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawienia własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym. Strony postanowiły, że w ramach umowy o dożywocie T. i K. małżonkowie K. będą w przedmiotowej części mieszkalnej zajmowali cały parter, jeden pokój na piętrze, użytkowali: połowę piwnicy, 5000 m ² gruntu w działce nr (...) w miejscu według raz dokonanego wyboru, połowę budynków gospodarczych, pobierali wodę ze studni głębinowej, z prawem przejścia i przejazdu. Darczyńcy zobowiązali obdarowanych do dokonania spłaty majątkowej na rzecz córki J. G. w kwocie 200.000 złotych w terminie 10 lat od daty aktu. T. i K. małżonkowie K. darowali J. K. urządzenia, sprzęty i pojazdy rolnicze – samochód ciężarowy marki Ż. nr rej. (...) rok produkcji 1991 i ciągnik U. C 360 nr rej. (...) nr podwozia (...), nr silnika (...), rok produkcji 1979, a J. K. darowiznę tę przyjął. Obdarowani zobowiązali się do spłaty wszelkich zadłużeń związanych z nabytym gospodarstwem. Wartość nieruchomości strony określiły na kwotę 600.000 złotych, a wartość urządzeń, sprzętów i pojazdów rolniczych na kwotę 20.000 złotych. W związku z przeniesieniem na syna i synową nieruchomości, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, K. i T. małżonkowie K. uzyskali prawo do emerytur rolniczych, które zostały następnie zajęte w części przez Komornika Sądowego w toku postępowania egzekucyjnego (umowa o dożywocie i umowa darowizny k. 37-40, zeznania świadka T. K. k. 115v-116).

Postanowieniem z dnia 1 czerwca 2012 roku Sąd Rejonowy w G. V Wydział Cywilny oddalił wniosek Komornika Sądowego o wpisanie ostrzeżenia o toczącej się egzekucji z nieruchomości dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr (...), wskazując, że właścicielami nieruchomości są J. i A. małżonkowie K. na zasadzie wspólności ustawowej (postanowienie Sądu Rejonowego w G. z dnia 1 czerwca 2012 roku k. 35, wypis z księgi wieczystej nr (...) k. 45-63, akta sprawy o sygn. KM (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C.).

W piśmie z dnia 5 czerwca 2012 roku J. K. zwrócił się do Banku z propozycją nabycia zadłużenia do kwoty 400.000 złotych, zwolnienia w całości hipoteki wpisanej do księgi wieczystej nr (...), przeniesienia na pozwanego zabezpieczenia hipotecznego na nieruchomościach stanowiących zabezpieczenie kredytu, dla których prowadzone są księgi wieczyste nr (...) oraz cofnięcie wniosku egzekucyjnego w stosunku do K. i T. K.. Pozwany wskazał, że pozostała część kredytu mogłaby być egzekwowana z nieruchomości stanowiących własność małżonków P., obecnie zajętych przez komornika. Bank nie wyraził zgody na powyższe warunki spłaty zadłużenia (k. 36, zeznania świadka T. K. k. 115v-116, wyjaśnienia pozwanego J. K. k. 116-116v).

W toku egzekucji prowadzonej z majątku J. P. (2) i J. P. (1) doszło do licytacji ich nieruchomości. Postanowieniem z dnia 3 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy w G. w sprawie o sygn. I Co 894/12 dokonał przybicia na rzecz Ł. J. prawa własności zabudowanej nieruchomości położonej w L., gmina B., o powierzchni 0,40 ha, oznaczonej jako działka, dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr (...). Postanowieniem z dnia 22 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy w G. stwierdził wobec Ł. J. utratę rekojmi oraz wygaśnięcie skutków przybicia dokonanego postanowieniem z dnia 3 lipca 2013 roku na skutek nie zapłacenia ceny nabycia oraz opłaty sądowej za udzielenie przybicia (akta sprawy o sygn. Km (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C.).

Następnie M. P. sprzedała nieruchomość położoną w miejscowości Ś., dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr (...). W dniu 8 października 2013 roku i 25 listopada 2013 roku M. P. spłaciła wierzytelność Banku, wynikającą z zaciągniętego kredytu nr Nr 111/Rb/09, w zakresie należności głównej w wysokości 473.000 złotych. W związku ze spłatą długu Bank Spółdzielczy w Jasieńcu na wniosek M. P. i G. P. wyraził zgodę na wykreślenie hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 120.000 złotych, wpisanej na rzecz Banku w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G. dla nieruchomości położonej w miejscowości U., gm. M. oraz wykreślenie hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 400.000 złotych, wpisanej na rzecz Banku w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G. dla nieruchomości położonej w L., gm. B., na zabezpieczenie należności Banku z tytułu udzielonego kredytu nr 111/RB/09 z dnia 13 listopada 2009 roku. W dniu 28 listopada 2013 roku powód złożył wniosek do Komornika Sądowego o cofnięcie postępowania egzekucyjnego z nieruchomości położonej w miejscowości L. nr 72A, gmina B., działka nr (...) o powierzchni 0,40 ha, dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), nieruchomości położonej w miejscowości B., gmina M., działka nr (...) o powierzchni 2,08 ha, dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), nieruchomości położonej w miejscowości Ś., gmina M., działka nr (...) o powierzchni 7,03 ha, dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), nieruchomość położoną w miejscowości B., gmina M., działka nr (...) dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), nieruchomość położoną w miejscowości B., gmina M., działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), nieruchomość położoną w miejscowości B., gmina M., działka nr (...) o powierzchni 4,11 ha, dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) oraz nieruchomości położonej w miejscowości U., gmina M., działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą nr KW (...). Jednocześnie Bank wskazał, że podtrzymuje wniosek egzekucyjny w pozostałym zakresie. W dniu 4 grudnia 2013 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Okręgowym w G. A. C. postanowił umorzyć postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko J. P. (2) i J. P. (1) w zakresie kwoty 473.000 złotych (pozew k. 3-9, wniosek o ograniczenie i umorzenie egzekucji k. 42, postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C. z dnia 24 marca 2016 roku o sygn. akt Km (...) k. 43, wyjaśnienia pozwanego J. K. k. 116-116v, akta spraw o sygn. Km (...) i Km (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C., akta i dokumenty ksiąg wieczystych nr (...)).

W dniu 31 lipca 2014 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w G. A. C. w sprawie o sygn. Km (...) postanowił umorzyć postępowanie egzekucyjne z nieruchomości o nr KW (...) na wniosek Banku (akta sprawy o sygn. Km (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G. A. C.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wskazane dowody w postaci dokumentów załączonych do akt niniejszej sprawy, dokumentów znajdujących się w aktach dołączonych spraw o sygn. Km (...) i Km (...) Sądu Rejonowego w G., dokumentów księgi wieczystej nr (...) oraz zeznań świadka T. K. i wyjaśnień pozwanego J. K. przesłuchanego w charakterze strony i na podstawie bezspornych twierdzeń stron. Należy zwrócić uwagę, że stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był pomiędzy stronami sporny. Pozwany co do zasady nie kwestionował twierdzeń powoda.

Sąd dał wiarę wyjaśnieniom pozwanego J. K. oraz świadka T. K.. Są one wyczerpujące, logiczne, a przede wszystkim znajdują odzwierciedlenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci dokumentów.

Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, jak również w aktach dołączonych spraw o sygn. Km (...) i Km (...) Sądu Rejonowego w G. oraz dokumenty ksiąg wieczystych nr (...) nie były kwestionowane przez strony, nie budzą one również wątpliwości Sądu zarówno pod względem formalnym jak i materialnym.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Na podstawie art. 527 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

W myśl wskazanego powyżej przepisu przesłankami uwzględnienia powództwa o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, to jest tzw. skargi pauliańskiej, są: dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową oraz doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. Warunki te winne być spełnione łącznie, a ciężar ich udowodnienia zgodnie z treścią art. 6 k.c. spoczywa co do zasady na wierzycielu. W szczególnych wypadkach ustawodawca zwalnia jednak wierzyciela od obowiązku wykazania niektórych z przesłanek.

Zgodnie natomiast z treścią art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Niewypłacalność po stronie dłużnika zachodzi wtedy, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Musi to być stan rzeczywisty, a wierzyciel może go wykazywać za pomocą wszelkich dostępnych środków dowodowych, nie jest więc konieczne wszczęcie postępowania egzekucyjnego i wykazanie jego nieskuteczności. Wystarczy przy tym wykazanie, że wobec stanu majątku dłużnika niemożliwe jest zaspokojenie wierzytelności skarżącego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2000 roku, III CKN 554/98, opubl. Lex numer 52736).

Podkreślić należy, iż pomiędzy czynnością prawną dłużnika, jego niewypłacalnością oraz pokrzywdzeniem wierzyciela musi zachodzić określony związek przyczynowy. Nie chodzi przy tym o adekwatny związek przyczynowy, lecz o to, by dokonanie przez dłużnika czynności prawnej było warunkiem koniecznym ( conditio sine qua non) powstania lub pogłębienia się jego niewypłacalności, a zatem jeżeli niewypłacalność dłużnika powstałaby również bez dokonania zaskarżonej czynności, skarga pauliańska nie ma uzasadnionych podstaw.

W judykaturze ugruntowany został pogląd, że pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia, względnie orzekania. W innym momencie nie wiadomo bowiem, czy prawo zaspokojenia wierzyciela doznało uszczerbku, a miarodajnie można to ocenić dopiero w chwili poszukiwania zaspokojenia (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 roku, V CKN 280/00, opubl. Lex numer 52793, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 marca 2008 roku, V CSK 471/07, opubl. Lex numer 393871, wyrok Sadu Najwyższego z dnia 06 października 2011 roku, V CSK 493/10, opubl. Lex numer 1102271).

Jak już powyżej wskazano, co do zasady obowiązek wykazania, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli oraz że osoba trzecia wiedziała o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli, ciąży na wierzycielu zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 6 k.c. W odniesieniu do umowy darowizny ustawodawca wprowadza pewne ułatwienia w dochodzeniu roszczenia wierzyciela łagodzące ten rygoryzm.

Zgodnie z treścią art. 528 k.c. jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Wskazany przepis wyłącza przesłankę złej wiary po stronie osoby trzeciej w tych przypadkach, gdy wskutek czynności prawnej z dłużnikiem osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie. Wedle tego przepisu okoliczność, że osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie powoduje więc, iż nie ma znaczenia – dla możliwości uznania czynności dłużnika za bezskuteczną – czy osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dokonując czynności prawnej, dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli. Wierzyciel nie musi więc wykazywać, czy osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dokonując czynności prawnej, dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli. Stan podmiotowy osoby trzeciej jest prawnie obojętny, niezależnie od stosunku łączącego dłużnika z osobą trzecią.

W świetle natomiast art. 529 k.c. jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny.

Ustanowione w cytowanym artykule domniemanie prawne ma charakter wzruszalny. Można je obalić poprzez wykazanie, że dłużnik – w chwili dokonania darowizny – nie miał świadomości działania z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Na podstawie art. 531 § 1 k.c. uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową.

Natomiast zgodnie z treścią art. 533 k.c. osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika.

Zgodnie z treścią art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Na podstawie powołanych wyżej przepisów należy stwierdzić, że ogólną zasadą jest, że dłużnik odpowiada za zobowiązanie całym swoim majątkiem, jaki ma w chwili wymagalności wierzytelności. Samo zaciągnięcie zobowiązania nie ogranicza uprawnień dłużnika do rozporządzania składnikami jego majątku. W związku z tym wierzyciel ponosi ryzyko niewypłacalności dłużnika i narażony jest na to, że dłużnik zachowa się wobec niego nielojalnie doprowadzając się do stanu niewypłacalności w następstwie czynności dokonanych na korzyść osoby trzeciej. Skutkom takich niekorzystnych dla wierzyciela działań zapobiegać ma instytucja skargi pauliańskiej, na której powód opiera swoje roszczenie. Poczynione ustalenie jednak nie dają przesłanek do uznania za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnej – umowy dożywocia i darowizny z dnia 16 lutego 2012 roku zawartej w formie aktu notarialnego Rep. A numer (...), na podstawie której pozwani J. K. i A. K. (2) nabyli nieruchomość położoną w miejscowości S., gmina B..

Wskazać należy, że pozwani J. K. i A. K. (2) sprostali ciążącemu na nich obowiązkowi wykazania, że T. i K. małżonkowie K. w chwili dokonywania na ich rzecz darowizny nie działali z pokrzywdzeniem wierzycieli. Podkreślenia wymaga, że dłużnicy - T. i K. K. przenieśli na obdarowanych własność zabudowanej nieruchomości rolnej we wsi S., obręb (...) S., położonej w gminie B., oznaczonej jako działki nr (...) o powierzchni 5 ha 9041 m ², dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...) w celu uzyskania prawa do emerytury z rolniczego ubezpieczenia społecznego, zastrzegając sobie także dożywotnie utrzymanie ze strony obdarowanych. Bezspornym jest także, że powód – wierzyciel prowadzi egzekucją z uzyskanego przez dłużników świadczenia emerytalnego. Zawarcie wskazanych umów dożywocia i darowizny w dniu 16 lutego 2012 roku nie doprowadziło więc do pokrzywdzenia wierzyciela. Jak wynika z poczynionych ustaleń faktycznych, wierzytelność powoda jest zabezpieczona na przedmiotowej nieruchomości hipoteką przymusową w kwocie 500.000 złotych. W związku z tym, powód w każdym przypadku skierowania egzekucji do tej nieruchomości przez innego wierzyciela stanie się uczestnikiem takiego postępowania i zachowa prawo zaspokojenia wierzytelności z nieruchomości. Nie można także pominąć tego, że w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi głównemu – M. P., pomimo niezaspokojenia w całości należności Banku z tytułu kredytu udzielonego na podstawie umowy nr (...) z dnia 13 listopada 2009 roku, powód na wniosek zezwolił na wykreślenie hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 120.000 złotych, wpisanej na rzecz Banku w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G. dla nieruchomości położonej w miejscowości U., gm. M. oraz wykreślenie hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 400.000 złotych, wpisanej na rzecz Banku w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G. dla nieruchomości położonej w L., gm. B.. W obu przypadkach wierzyciel uzasadnił wniosek spłatą długu (k.61 akt Kw 35965) i k.155 akt Kw 76554). W sprawie Km 150/12 na wniosek powoda Komornik A. C. w dniu 17 maja 2012 roku dokonał zajęcia nieruchomości objętej księgą (...) (K.61 (...)). Małżonkowie M. i G. P. pozostają współwłaścicielami po ½ obu nieruchomości. Następnie powód złożył wniosek do Komornika Sądowego o umorzenie tego postępowania egzekucyjnego z nieruchomości dla których Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgi wieczyste nr KW (...), nr KW (...), nr KW (...), nr KW (...), nr KW (...) i nr KW (...). Komornik wydał w dniu 6 maja 2014 roku postanowienie o umorzeniu egzekucji i w efekcie nastąpiło wykreślenie wpisów dotyczących tej egzekucji (k.313 akt Kw 76554). Oznacza to, że powód świadomie zrezygnował z możliwości zaspokojenia z majątku dłużników głównych oraz części poręczycieli – rodziców małżonków głównych, a jednocześnie skierował postępowanie egzekucyjne przeciwko T. i K. małżonkom K. – poręczycielom spoza kręgu rodzinnego dłużników głównych. Wprawdzie wierzyciel ma prawo wybory od którego z dłużników solidarnych będzie dochodził i w jakiej części swojego długu, ale korzystanie z tego uprawnienie nie może naruszać ogólnie przyjętych norm społecznych. Skoro środki z kredytu zostały przedstawione do korzystania dłużnikom głównym, którzy pomimo braku ich spłaty nadal dysponują majątkiem do którego możliwe jest skierowanie egzekucji to działanie Banku prowadzące do nieformalnego zwolnienia ich z długu nie może spotkać się z akceptacją. Co więcej, Bank nie zaakceptował propozycji pozwanego o spłatę wierzytelności w zamian za wstąpienie w prawa wierzyciela hipotecznego. Okoliczności te czynią co najmniej prawdopodobnym twierdzenia pozwanego o tym, że motywy jakimi kieruje się Zarząd Banku są inne niż tylko wynikające z dbałości o stan jego finansów. Działania banku wskazują, że z niezrozumiałych względów pozbawił się możliwości zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności poprzez wykreślenie hipotek obciążających nieruchomości kredytobiorców. W ocenie Sądu, taki sposób prowadzenia postępowania egzekucyjnego jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Niezależnie od tego, pozwani skutecznie kwestionowali wysokość i istnienie wierzytelności powoda. W pozwie strona powodowa podała, że kwota 109 862,26 złotych wynika z wierzytelności przysługującej Bankowi z tytułu niespłaconej umowy kredytowej nr (...) (k.6). Z przedstawionego w dniu 31 stycznia 2017 roku szczegółowego wyliczenia wysokości wierzytelności (k.99-110) wynika, że w dniu 23 listopada 2013 roku odnotowana została spłata kapitału wymaganego w kwocie 473 000 złotych (k105). Następne daty operacji księgowych zawarte w tym zestawieniu nie są chronologiczne. Kilkakrotnie powtarza się data 20 luty 2013 roku, a wykonane operacje obok naliczenia odsetek obejmują spłatę prowizji, zaliczek na koszty ogłoszeń, opłatę za zastępstwo procesowe - dwukrotnie, za pełnomocnictwo, spłatę kosztów komorniczych, opłatę od pozwu, przy czym dotyczy to operacji po 23 listopada 2013 roku. W posumowaniu powód wyliczył, że odsetki na dzień 20 stycznia 2017 roku wynoszą 108 712,65 złotych. Stoi to jednak w sprzeczności z powołanym już wyżej stwierdzeniem zawartym we wnioskach o wykreślenie hipotek, w których to dokumentach powód stwierdził, że nastąpiła spłata długu. Podkreślenia wymaga, że w sprawie Km 150/12 wierzytelność obejmowała należność główną 473 000 oraz odsetki do 11 maja 2012 roku w wysokości 27 145,50 oraz dalsze odsetki od dnia 12 maja 2012 roku z dalszymi odsetkami (k.62 akt Kw 76554 – wezwanie do zapłaty). Z pisma powoda z dnia 31 stycznia 2013 roku wynika, że domaga się odsetek do dnia spłaty należności głównej tj. do 8 października 2013 roku (k.90 akt sprawy). Przedstawione przez niego wyliczenia wskazuje jednak, że odsetki były naliczane jeszcze w dacie 31 października 2013 roku (k105 akt sprawy). Wymienione rozbieżności wynikające tylko z samych pism powoda nie pozwalają na ustalenie zarówno istnienia jak i ewentualnej wysokości wierzytelności, której zaspokojenie mogłoby zostać utrudnione poprzez zawarcie przez pozwanych i K. i T. małżonków K. umowy darowizny.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu (punkt II wyroku) znajduje oparcie w treści art. 98 k.p.c. Powód jako strona przegrywająca niniejszy proces zobowiązany jest zwrócić pozwanym poniesione przez nich koszty postępowania. Pozwani J. K. i A. K. (2) ponieśli koszty obejmujące wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 złotych zgodnie ze stawką przyjętą w § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015, Nr 1800 ze zm.).

/-/ Na oryginale właściwy podpis.-