Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: sekr. sądowy Ewelina Karnasiewicz

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2018 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. T.

przeciwko C. K. i W. K.

o ochronę własności

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Rejonowego w Chrzanowie z dnia 27 grudnia 2017 r., sygnatura akt I C 928/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala powództwo i zasądza od powoda na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 514 zł (pięćset czternaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 390 zł (trzysta dziewięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Barbara Kursa SSO Katarzyna Biernat - Jarek SSR Dagmara Pawełczyk - Woicka

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Chrzanowie wyrokiem z dnia 27 grudnia 2017 r. nakazał pozwanym: C. K. i W. K., aby zaprzestali naruszania przysługującego powodom prawa korzystania ze służebności przechodu i przejazdu ujawnionego w księdze wieczystej (...) prowadzącej przez działki nr (...) położone w miejscowości M. poprzez zdjęcie kłódek umieszczonych na bramach od strony południowej i zachodniej nieruchomości lub przekazanie kluczy do nich oraz zakazał pozwanym naruszania przysługującego prawa do korzystania z przedmiotowej nieruchomości na przyszłość. Nadto sąd zasądził na rzecz powoda od każdego z pozwanych po 323,50 zł nakazał ściągnąć od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa po 66 zł

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego był następujący stan faktyczny:

W dziale III księgi wieczystej obejmującą nieruchomość pozwanych składającą się z między innymi z działek nr (...) ujawniono ograniczone prawo rzeczowe służebności gruntowej przejazdu, przechodu i przegonu na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości objętej (...). Wpis obciążenia nastąpił na wniosek powoda z dnia 19 września 2014 r. Szlak służebności przebiega od granicy między działkami (...) a (...) w kierunku północnym do bramy wjazdowej położonej na granicy działek pozwanych ((...)) i powoda ((...)) Brama wjazdowa jest zamknięta od 2014r.

Między stronami toczyła się sprawa o ustalenie wygaśnięcia służebności. Sąd Rejonowy ustalił w wyroku z dnia 16 sierpnia 2016 r., że przedmiotowa służebność wygasła. Na skutek apelacji Z. T. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 8 grudnia 2016 r. ( Sygn. akt II Ca 2152/16) oddalił powództwo. Sąd Okręgowy dokonał odmiennych ustaleń faktycznych i uznał, że służebność była wykonywana w 2006 r., gdyż Z. T. dwukrotnie wywiózł siano korzystając z przedmiotowego przejazdu. Sąd Okręgowy wskazał także, że syn Z. T. w l. 2010 – 2011 przejeżdżał przedmiotowym szlakiem na rowerze.

Sąd Rejonowy uznał, że powyższe ustalenia są wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy. Sąd dokonując oceny prawnej stanu faktycznego wskazał, że dla rozstrzygnięcia sprawy istotny jest wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie oddalający powództwo o ustalenie wygaśnięcia służebności. Sąd wskazał, że jest związany tym rozstrzygnięciem stanowiącym kwestię prejudycjalną dla rozpatrywanej sprawy, gdyż stan powagi rzeczy osądzonej stwarza zakaz dokonywania odmiennych ustaleń. Sąd Rejonowy uznał wprost, że jest związany ustaleniem faktycznym Sądu Okręgowego w Krakowie dotyczącym korzystania z przedmiotowego szlaku przez powoda w 2006 r. celem wywozu siana. Nadto Sąd podkreślił, iż co do drugiej okoliczności tj. przejeżdżania na rowerze przez syna powoda w 2010/2011, Sąd Okręgowy wypowiedział się asekuracyjnie, to jednak i tym ustaleniem Sąd jest związany, gdyż tylko kierując się takim ustaleniem Sąd Okręgowy mógł powództwo oddalić.

Dalej Sąd Rejonowy wskazał, że od 2014 r. powód jest zainteresowany korzystaniem ze służebności a pozwani mu to uniemożliwiają. Ponadto Sąd ocenił, że złożenie w dniu 19 września 2014 r. wniosku o wpis do księgi wieczystej pozwanych obciążenia, przerwało bieg terminu wynikającego z art. 293 K.c.

W konsekwencji uwzględnienia powództwa Sąd Rejonowy zasądził od pozwanych na rzecz powoda zwrot kosztów procesu i obciążył ich kosztami wyłożonymi przez Skarb Państwa.

Od wyroku apelację wnieśli pozwani zaskarżają go w całości i domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa. Nadto pozwani wnieśli o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Wyrokowi zarzucili:

1.  Naruszenie art. 365 K.p.c. przez błędną wykładnię i przyjęcie, że Sąd był związany ustaleniami faktycznymi poczynionymi w sprawie uprzednio toczącej się między stronami;

2.  Naruszenie art. 293 par. 1 K.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że służebność nie wygasła wskutek niewykonywania

3.  Naruszenie art. 233 par. 1 K.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego oraz uznanie zeznań świadków i stron w zakresie korzystania ze służebności w latach poprzedzających wniesienie pozwu za niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Powód złożył odpowiedź na apelację, w której podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji i dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną i wniósł o oddalenie apelacji pozwanych i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się być zasadna, co skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem powództwa.

Słuszny okazał się zarzut naruszenia art. 365 §1 K.p.c., który stanowi o związaniu stron, a także sądu w innym postępowaniu oraz wszystkich organów państwowych i organów administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także innych osób, które nie były stronami postępowania prawomocnym orzeczeniem. Wspomniany przepis precyzuje skutki prawomocności materialnej orzeczenia. Należy przypomnieć, że orzeczenie sądu tworzy indywidualną i konkretną normę prawną wywiedzioną przez sąd z norm generalnych i abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych. Prawomocność materialna oznacza związanie stron i sądu zindywidualizowaną normą zawartą w rozstrzygnięciu. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że moc wiążąca orzeczenia odnosi się tylko do treści jego sentencji, a nie uzasadnienia (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2005 r., V CK 702/04, Lex nr 402284). Mocy wiążącej nie mają poglądy prawne wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia (wyrok SN z dnia 13 marca 2008 r., III CSK 284/07, Lex nr 380931), ani motywy i ustalenia faktyczne zawarte w uzasadnieniu (wyrok SN z dnia 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07, Lex nr 345525). Według Sądu Najwyższego, przedmiotem prawomocności materialnej jest bowiem ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Sąd przy wydaniu wyroku nie jest związany zarówno ustaleniami faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, jak i poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego w niej wyroku (wyrok SN z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 63/07, Lex nr 485880). Natomiast zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia mogą mieć znaczenie dla ustalenia zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli granic prawomocności materialnej orzeczenia w rozumieniu art. 365 § 1 (tak wyrok SN z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 20).

Określenie zakresu mocy wiążącej wyroku powinno zostać poprzedzone ustaleniem zindywidualizowanej normy wynikającej z rozstrzygnięcia, której adresatami były strony postępowania. Przenosząc powyższe wywody na grunt rozpatrywanej sprawy należy przypomnieć, że Sąd Okręgowy w Krakowie prawomocnym rozstrzygnięciem z dnia 8 grudnia 2016 r. oddalił powództwo o ustalenie wygaśnięcia służebności, a co za tym idzie w sposób wiążący dla stron rozstrzygnął, że do wygaśnięcia służebności na dzień wyrokowanie nie doszło. Nie zwalniało to Sądu Rejonowego w następnym procesie o ochronę służebności od zbadania, skoro pozwani podnieśli zarzut wygaśnięcia służebności, czy do jej wygaśnięcia nie doszło po dniu 8 grudnia 2016 r., czego Sąd Rejonowy zaniechał.

Z uzasadnienia apelacji wynika, że przedmiotem zarzutu apelacyjnego jest także zaniechanie tych ustaleń faktycznych w konsekwencji błędnego zastosowania art. 365 §1 K.p.c oraz powielenia ustalenia faktycznego Sądu Okręgowego z innego procesu toczącego się między stronami – przejeżdżania na rowerze przez szlak służebny przez A. T. w roku 2010/2011.

Tymczasem Sąd Rejonowy powinien poczynić własne ustalenia w tym przedmiocie, a w szczególności w odniesieniu do tego, czy dochodziło do wykonywania służebności w okresie po 8 grudnia 2006 r.

Sąd Okręgowy uzupełnił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, gdyż zebrany przed Sądem Rejonowym materiał dowodowy dawał ku temu podstawy.

W konsekwencji analizy zebranego materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Działka nr (...) ma zapewniony dojazd do drogi publicznej poprzez działkę nr (...), a następnie działkę (...) stanowiącą niegdyś własność powoda. Nieruchomość należąca do pozwanych jest ogrodzona, w ogrodzeniu na wysokości budynku garażowego znajduje się brama wjazdowa częściowo przesłonięta dziką czereśnią. W pobliżu ogrodzenia i bramy znajduje się buda dla psa. Nieruchomość powoda jest natomiast tylko częściowo ogrodzona. Budynek posadowiony na działce powoda jest niezamieszkały, do remontu. Dostęp do budynku powoda biegnie od ulicy (...). Za zachodnią granicą leży nieruchomość gminna, a dalej nieruchomość syna powoda.

(d. wyrys z mapy ewidencyjnej k.8, d. protokół oględzin nieruchomości k. 35)

Budynek mieszkalny na działce powoda jest niezamieszkały od śmierci jego babci tj. od kwietnia 1986 r. (zeznania powoda k.44). Powód do 1999 r. prowadził działalność gospodarczą, ale nie na nieruchomości władnącej. W niezamieszkałym budynku trzymał tylko narzędzia gospodarcze. Powód nigdy nie prowadził działalności rolniczej. Ojcu powoda, który zmarł w 2002 r. zdarzało się kosić trawę. Powód i jego rodzina dochodzili do swoich nieruchomości inną drogą, a nie szlakiem służebnym. Powód i jego rodzina nie byli widywani przez sąsiadów jak przechodzą przez nieruchomość pozwanych, a przejazd przez działkę pozwanych nie był możliwy. Działka pozwanych jest ogrodzona od wielu lat – 2000r., porosła trawą. Teren wokół budynku jest zagospodarowany.

( d. zeznania świadków: W. W. k.41, A. W. k.41 -42, C. U. k. 42 – 43)

Sąd Okręgowy uznał, że zebrany materiał dowodowy przed Sądem pierwszej instancji nie daje podstaw do ustalenia, że doszło do korzystania ze szlaku służebnego po dniu 8 grudnia 2006r. Wszyscy świadkowie, sąsiedzi, osoby postronne zeznali, że powód i jego rodzina nie korzystali z nieruchomości pozwanych od wielu lat, gdyż nie mieli żadnegoracjonalnego powodu ku temu. Zeznania te są logiczne i konsekwentne.

Dowody przeciwne pochodzą od rodziny powoda. I tak, żona powoda zeznała, że dzieci jeździły przez nieruchomość pozwanych na rowerach. Świadek twierdziła, że w sposób niezakłócony wszyscy korzystali z tej służebności, używając celem dojazdu samochodów, aż do 2014 r., gdy powód zamknął bramę. Syn powoda nie potwierdził korzystania z nieruchomości w tak szerokim zakresie jak jego matka i siostra (k. 40). Podtrzymał tylko, że przejeżdżał przez działkę sąsiada rowerem. Syn powoda w przeciwieństwie do swojej siostry nie wiedział nic na temat tego, aby jego ojciec prowadził działalność gospodarczą na działce władnącej. Przyznał, że rodzice nie mieli potrzeby korzystać z nieruchomości pozwanych, ale przyjeżdżali w celu utrzymania służebności. Również powód przyznał, że nie prowadził działalności gospodarczej na nieruchomości władnącej.

Sprzeczności w zeznaniach powoda, jego żony i dzieci są spore. Zeznania natomiast sąsiadów konsekwentnie potwierdzają wersję pozwanych i są logiczne, znajdują uzasadnienie w sposobie korzystania z nieruchomości zarówno przez powoda, który w zasadzie wcale nie wykorzystywał jej przez lata przez co zarówno dom jak i podwórko znajdują się w złym stanie, jak i pozwanych, którzy mieszkają na nieruchomości, ogrodzili ją a szlak służebny przebiega przez ich podwórko. Zastanawiająca jest również zbieżność czasowa między pozyskaniem przez powoda informacji z Urzędu Gminy o przysługującej służebności (2014 r.) a datą, od której powstał spór między stronami o drogę.

Konsekwencją uznania, że nie dochodziło do aktów korzystania z nieruchomości obciążonej przez lat 10 było stwierdzenie przez Sąd Okręgowy przesłankowo o jej wygaśnięciu na podstawie art. 293 §1 K.c., co musiało skutkować zmianą wyroku i oddaleniem powództwa, które okazało się być niezasadne (art. 386 §1 K.p.c.).

Uzupełniająco należy zaznaczyć, że błędnie Sąd Rejonowy ocenił, że doszło do przerwania biegu terminu wygaśnięcia służebności gruntowej przez złożenie wniosku o wpis w księdze wieczystej. Złożenie wniosku o wpis nie należy utożsamiać z czynnością przed sądem przedsięwziętą w celu ustalenia prawa w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 K.c. Do przerwania biegu 10 letniego terminu doszłoby dopiero na skutek wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie tj. w dniu 26 maja 2017 r., ale przed wniesieniem pozwu nastąpił skutek wynikający z art. 293 §1 K.c.

W następstwie zmiany rozstrzygnięcia należało adekwatnie zmienić rozstrzygnięcie o kosztach i zasądzić zwrot kosztów procesu od powoda na rzecz pozwanych zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 K.p.c.).

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 K.p.c. i art. 106 K.p.c. Na koszty postępowania apelacyjnego złożyła się opłata od apelacji oraz wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych (art. 99 K.p.c.).

SSO Barbara Kursa SSO Katarzyna Biernat Jarek SSR Dagmara Pawełczyk –Woicka