Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 14 marca 2018 r., wydanym w sprawie z wniosku B. F. z udziałem U. F. o dokonanie w dziale IV księgi wieczystej Nr (...) wpisu hipoteki przymusowej obciążającej należący do uczestniczki udział w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości, dla której księga ta jest prowadzona, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił wniosek.

Sąd I instancji ustalił, że księga wieczysta Nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), której właścicielem jest Gmina Ł., zaś użytkownikami wieczystymi – L. i B. małżonkowie M. we wspólności ustawowej do ½ części oraz A. M. w ½ części. W dziale III księgi wpisane jest ostrzeżenie o niezgodności ujawnionego w księdze stanu prawnego z rzeczywistym stanem prawnym polegającej na tym, że wynoszący ½ część udział w prawie użytkowania wieczystego należący do A. M. przysądzono w toku postępowania egzekucyjnego z nieruchomości na rzecz U. F.. Sąd następnie przypomniał treść art. 626 ⁸ § 1 i 2 k.p.c. oraz zaznaczył, że zgodnie z art. 626 ² § 3 k.p.c., do wniosku o dokonanie wpisu należy dołączyć dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej, określone w art. 31-34 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1916). Wskazano dalej, że w myśl art. 110 tej ustawy wierzyciel może na podstawie postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia uzyskać hipotekę przymusową na wszystkich nieruchomościach dłużnika, z tym, że – jak stanowi art. 34 tej ustawy – wpis może nastąpić, gdy osoba, której prawo ma być wpisem dotknięte, jest już lub zostaje jednocześnie wpisana do księgi wieczystej jako uprawniona, a od tej zasady dopuszczalne jest odstępstwo jedynie w wypadku, gdy chodzi o wpis w dziale drugim, tzn. o ujawnienie właściciela, bo wówczas wystarczające jest wykazanie odpowiednimi dokumentami przejścia własności kolejno z osoby wpisanej jako właściciel na jej następców aż do osoby wnioskodawcy.

Sąd meriti wywiódł, że w granicach kognicji określonej w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c sąd wieczystoksięgowy, rozpoznając wniosek o wpis hipoteki przymusowej, bada, czy dłużnik jest ujawniony w księdze jako właściciel (użytkownik wieczysty) nieruchomości, która ma być obciążona hipoteką oraz czy wnioskodawca złożył dokument stanowiący podstawę wpisu. Skoro z treści przedmiotowej księgi wynika, że U. F. nie jest w niej wpisana jako użytkownik wieczysty nieruchomości, a nie zachodzą też przesłanki przewidziane w art. 34 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1916), który uzależnia wpis od uprzedniego lub równoczesnego ujawnienia osoby, której prawo ma być wpisem dotknięte, dokonanie wpisu hipoteki przymusowej zgodnie z żądaniem zawartym we wniosku nie jest możliwe. W ocenie Sądu treść księgi wieczystej uniemożliwia dokonanie wpisu hipoteki przymusowej, choć wnioskodawca złożył dokument stanowiący podstawę wpisu tj. postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia.

Apelację od tego orzeczenia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie wniosku o dokonanie wpisu. W uzasadnieniu środka zaskarżenia wywiedziono, że nie jest prawdą, jakoby U. F. nie była współwłaścicielem nieruchomości, skoro w dziale III księgi wieczystej Nr (...) widnieje ostrzeżenie o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze z rzeczywistym stanem prawnym polegającej na tym, że należący do A. M. udział wynoszący ½ część w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości przysądzono na rzecz uczestniczki postępowania. Powołując się na ten fakt, skarżący podniósł, że U. F. powinna zostać wpisana do księgi jako właściciel i ujawniona w konsekwencji winna zostać również wnioskowana przez niego hipoteka na jej udziale.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy trafnie powołał się na art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. wyznaczający granice jego kognicji poprzez stwierdzenie, że przy rozpoznawaniu wniosku o wpis bada się jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej, jak również wskazał na art. 34 zd. I ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1916), stwierdzający, że wpis może nastąpić, gdy osoba, której prawo ma być wpisem dotknięte, jest lub zostaje jednocześnie wpisana do księgi wieczystej jako uprawniona. Ustawodawca dokonał w ten sposób uzasadnionego powiązania wpisu praw obciążających („dotykających”) cudze prawo z ujawnieniem prawa obciążonego („dotkniętego”); w realiach rozpoznawanej sprawy prawem obciążającym w powyższym rozumieniu jest hipoteka przymusowa ustanowiona postanowieniem o zabezpieczeniu, a prawem w ten sposób obciążanym – udział we współużytkowaniu wieczystym, na którym hipotekę tę ustanowiono. Nieporozumienie, którego efektem wydaje się zaskarżenie orzeczenia Sądu I instancji, wydaje się wynikać z tego, że skarżący utożsamia rzeczywisty stan prawny nieruchomości, zgodnie z którym – w myśl ostrzeżenia zawartego w dziale III przedmiotowej księgi – udział ten należy do U. F., ze stanem prawnym ujawnionym w treści księgi. Te dwa pojęcia nie są jednak tożsame, a Sąd odwoławczy wyjaśnia, że przez wpisanie do księgi obciążanego prawa U. F. – o czym mowa w art. 34 zd. I ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1916) – należy rozumieć ujawnienie jej w dziale II (rubryka 2.4) księgi jako osoby, której przysługuje obciążany udział we współużytkowaniu wieczystym nieruchomości. Sąd wieczystoksięgowy – po uprawomocnieniu się postanowienia z dnia 30 sierpnia 2010 r. o przysądzeniu tego prawa (dotąd przysługującego A. M.) na rzecz U. F. – został przez Sąd prowadzący nadzór nad egzekucją z nieruchomości powiadomiony o fakcie nabycia prawa przez inną osobę niż ujawniona w księdze, a tym samym o niezgodności treści księgi z rzeczywistym stanem prawnym – czego skutkiem było wpisanie z urzędu ostrzeżenia w tym przedmiocie w dziale III księgi wieczystej (art. 626 ¹³ § 1 k.p.c.). Powzięcie tej wiadomości nie mogło jednak skutkować ujawnieniem praw U. M. w dziale II księgi, gdyż w tym wypadku brak przepisu szczególnego, który – w ramach wyjątku od zasady ogólnej dokonywania wpisów na wniosek (art. 626 ⁸ § 1 k.p.c.) – upoważniałby Sąd do przedsięwzięcia tej czynności z urzędu; jak dotąd, żaden z podmiotów do tego legitymowanych na gruncie art. 626 ² § 5 k.p.c., takiego wniosku nie zgłosił.

Skoro zatem w przedmiotowej księdze wieczystej nie zostało uprzednio ujawnione prawo, które miałoby zostać wpisem dotknięte (udział w użytkowaniu wieczystym, na którym ustanowiono hipotekę), a jednocześnie nie złożono wniosku o jednoczesne ujawnienie U. F. w dziale II księgi jako współużytkowniczki wieczystej w miejsce A. M., Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że zachodziła przewidziana w art. 34 zd. I ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1916) przeszkoda do dokonania wpisu hipoteki, co z kolei musiało prowadzić do oddalenia wniosku w tym przedmiocie na podstawie art. 626 ⁹ k.p.c. Apelacja jest w tej sytuacji bezzasadna i podlega oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Nic jednak nie sprzeciwia się temu, by wnioskodawca usunął opisaną wyżej przeszkodę do uwzględnienia swojego żądania, domagając się w drodze złożenia nowego wniosku jednoczesnego z wpisem przysługującej mu hipoteki ujawnienia w dziale II księgi obciążanego prawa, przysługującego U. F.; na gruncie art. 626 ² § 5 k.p.c. nie ma wątpliwości, że legitymację czynną do żądania dokonania wpisu ma wierzyciel, o ile przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej, przy czym judykatura jednoznacznie przesądziła, że legitymacja ta rozciąga się również na uprawnienie do poczynienia wszelkich wpisów koniecznych do tego, by wierzyciel mógł swoje prawo ujawnić lub je realizować, w tym również praw, które mają zostać obciążone przysługującym wierzycielowi ograniczonym prawem rzeczowym (tak w szczególności w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 15 marca 2006 r., III CZP 106/05, OSNC Nr 10 z 2006 r., poz. 160 lub w postanowieniu SN z dnia 18 maja 2016 r., V CSK 568/15, niepubl.).