Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

(...) Spółdzielnia Mieszkaniowa w O. początkowo żądała od pozwanej Gminy O. kwoty 143 102,86 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 7.09.2015 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu podniosła, że na podstawie umów przelewu nabyła od szeregu swoich lokatorów ich wierzytelności w stosunku do pozwanej. Wierzytelności te wynikły wskutek dokonywania przez nich w pewnym czasie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi bezpośrednio na rzecz pozwanej, podczas gdy według stanowiska pozwanej opłaty te powinna regulować zbiorczo powódka. W ocenie powódki opłaty dokonywane przez lokatorów miały charakter świadczenia nienależnego. Z tego względu w celu ułatwienia rozliczenia tych należności w powiązaniu z rozliczeniem należności obciążających powódkę względem pozwanej z tytułu opłaty, której nie dokonała, albowiem dokonywali jej lokatorzy, nabyła od nich wskazane wierzytelności z tytułu nienależnego świadczenia. Pierwotnym żądaniem powódka objęła opłaty uiszczone bezpośrednio przez lokatorów za lipiec i sierpień 2013 r.

Pozwana Gmina O. wnosiła o odrzucenie pozwu, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu podniosła, że należności lokatorów pozwanej względem niej miały charakter należności publicznoprawnych. Oznacza to, że nie miały charakteru cywilnoprawnego i nie mogą być dochodzone na drodze sądowej. Wskazała również, że jako należności publicznoprawne nie mogły być one przedmiotem przelewu, wobec czego umowy zawarte przez powódkę z lokatorami są nieważne, a tym samym oparte na nich roszczenie powódki nie jest zasadne. Ponadto:

a)  zakwestionowała wysokość żądanej należności, wskazując, że nie ma możliwości określenia wysokości wpłat za okres lipiec – sierpień 2013 r., a ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na powódce,

b)  przyznała, że dokonała zwrotu wpłat wniesionych przez 43 lokatorów powódki stosując zasady prawa cywilnego, na podstawie weryfikacji ich intencji w zakresie wpłat,

c)  przyznała, że powódka przekazała jej 3 953 zawiadomienia o przelewie wierzytelności z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, na łączną kwotę 1 600 601,52 zł,

d)  przyznała, że 2 904 spośród tych zawiadomień na kwotę 1 138 215,52 zł, dotyczy rzeczywistych wpłat dokonanych przez lokatorów w takiej łącznej wysokości.

(odpowiedź na pozew k. 4137-4141, wyjaśnienia do protokołu rozprawy z 10.10.2016 r.)

Po rozpoczęciu rozprawy w dniu 10.10.2016 r. został wydany wyrok wstępny, którym odmówiono odrzucenia pozwu i uznano powództwo za usprawiedliwione co do zasady.

Pismem z dnia 17.10.2016 r. powódka cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia co do mylnie obliczonej kwoty 2 473,42 zł (k. 4201 i pismo z 27.07.2018 r.).

Wyrokiem z dnia 21.04.2017 r., po przeprowadzeniu rozprawy, na której pozwaną reprezentował dotychczasowy pełnomocnik, Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił apelację pozwanej od wyroku wstępnego, który uprawomocnił się w tej dacie (k. 4948).

Pismem z dnia 9.05.2017 r., zanim akta sprawy zostały zwrócone z Sądu Apelacyjnego, powódka rozszerzyła powództwo o kwotę 1 428 598,32 zł z ustawowymi odsetkami od 7.09.2015 r. do dnia zapłaty (k. 5000 i nast.)

Pismem z dnia 13.07.2017 r. nowy pełnomocnik pozwanej złożył skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego (k. 4963 i nast. ).

Postanowieniem z dnia 9.01.2018 r. Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym odmówił przyjęcia tej skargi do rozpoznania (k. 4990).

W dniu 10.05.2018 r. akta sprawy zostały zwrócone do sądu I instancji.

Ponieważ pismo z dnia 9.05.2017 r. rozszerzające powództwo było obarczone brakami, po rozprawie w dniu 21.05.2018 r., powódkę zobowiązano do jednoznacznego sprecyzowania zakresu żądań aktualnych z uwzględnieniem oświadczenia o cofnięciu części pierwotnego żądania (k. 5061).

Pismem z dnia 27.07.2018 r. ostatecznie cofnięto powództwo o zapłatę 1 569 227,76 zł, wskazując, że część kwoty została zapłacona w trakcie procesu (1 545 382,45 zł w dniu 19.05.2017 r. i 6 527,30 zł w dniu 7.08.2017 r.), a część okazała się niezasadna (17 318,01 zł – por. k. 5047-5048 i 5066-5069).

Pozwana nie wyraziła zgody na cofnięcie powództwa w tym zakresie (k. 5087).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Ponieważ żądanie powódki zostało uznane za usprawiedliwione co do zasady prawomocnym wyrokiem wstępnym, do rozważenia pozostawała kwestia jego wysokości, co w pierwszym rzędzie wymagało odniesienia się do częściowego cofnięcia powództwa ze zrzeczeniem się roszczenia, następnie rozszerzenia żądania i wreszcie cofnięcia części powództwa bez zrzeczenia się roszczenia, na co pozwana nie wyraziła zgody.

Żądanie zgłoszone w pozwie w zakresie kwoty 2 473,42 zł zostało cofnięte ze zrzeczeniem się roszczenia, na co pozwana - zgodnie z art. 203 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) - nie musiała wyrażać zgody.

Z tego względu postępowanie w tym zakresie należało umorzyć na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 203 § 1 k.p.c., a postanowienie w tym przedmiocie zostało zamieszczone w pkt I sentencji wyroku.

Do rozstrzygnięcia pozostała zatem kwestia żądania:

a)  kwoty 140 629,44 zł (kwota z pozwu pomniejszona o kwotę cofniętą ze zrzeczeniem się roszczenia) z ustawowymi odsetkami od dnia 7.09.2015 r.,

b)  kwoty 1 428 598,32 zł (kwota z pisma rozszerzającego powództwo – k. 5000) z ustawowymi odsetkami od 7.09.2015 r. do dnia zapłaty,

tj. łącznie 1 569 227,76 zł.

Dostrzec przy tym trzeba, że wprawdzie powódka cofnęła żądanie zapłaty takiej kwoty, podtrzymując nieco ograniczone żądanie odsetkowe (za opóźnienie od kwoty 1 545 382,45 zł za okres od dnia 7.09.2015 r. do 19 maja 2017 r. i od kwoty 6 527,30 zł za okres od 7.09.2015 r. do dnia 7.08.2017 r.), niemniej pozwana nie wyraziła zgody na takie cofnięcie powództwa.

Od dnia 10.10.2016 r., w którym rozpoczęto rozprawę w niniejszej sprawie w przedmiocie roszczeń powódki, zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c., na cofnięcie powództwa bez zrzeczenia się tych roszczeń konieczna była zgoda pozwanej. Powódka nie zrzekła się ich w piśmie cofającym częściowo powództwo.

Oznacza to, że nie było wystarczających podstaw do umorzenia postępowania w tym zakresie, a konieczne było rozstrzygnięcie o całości tych żądań (za wyjątkiem cofniętej ze zrzeczeniem się roszczenia kwoty 2 473,42 zł), przy uznaniu, że powódka popiera swoje żądanie tylko w części nieobjętej oświadczeniem o cofnięciu, tj. w zakresie wskazanych wyżej odsetek.

Reasumując tę część rozważań, zadaniem Sądu było rozstrzygnięcie o przesądzonym co do zasady żądaniu kwoty łącznie 1 569 227,76 zł z odsetkami z tytułu opóźnienia za okres od dnia 7.09.2015 r., które to roszczenie było popierane przez powódkę tylko w zakresie odsetek od kwoty 1 545 382,45 zł za okres od dnia 7.09.2015 r. do 19.05.2017 r. (data zapłaty przez pozwaną) i od kwoty 6 527,30 zł za okres od 7.09.2015 r. do dnia 7.08.2017 r. (data zapłaty przez pozwaną).

Wypada w tym miejscu zwrócić uwagę, że wprawdzie pozwana nie wyraziła zgody na cofnięcie powództwa, lecz bezspornie zapłaciła na rzecz powódki z tytułu żądań objętych pozwem:

a)  kwotę 1 545 382,45 zł w dniu 19.05.2017 r.

b)  kwotę 6 527,30 zł w dniu 7.08.2017 r.

tj. łącznie 1 551 909,75 zł.

Zapłata nastąpiła w wykonaniu żądań powódki, których podstawą były twierdzenia zgłoszone w pozwie.

Roszczenie powódki zostało uznane za usprawiedliwione co do zasady, co czyni zbędnym czynienie ponownych rozważań co do ich podstawy, pozwala natomiast na uznanie, że w spłaconej przez pozwaną kwocie (1 551 909,75 zł) wysokość roszczenia była w pełni uzasadniona, powództwo nie znajdowało natomiast podstaw w zakresie mylnie naliczonej kwoty 17 318,01 zł (co przyznała sama powódka - por. k. 5047-5048 i 5066-5069).

Jak wynika z bezspornych co do treści pism dołączonych do pozwu (w szczególności wezwań k. 125-127), powódka zwracała się do pozwanej o zapłatę narastająco:

1.  pierwsze zawiadomienie i wezwanie o zapłatę wystosowano w dniu 7.09.2015 dotyczyło 3 007 cesji i kwoty 1 244 982,52 zł (z czego 1 186 087,54 zapłacono w toku procesu),

2.  drugie – w dniu 30.11.2015 r. dotyczyło 3 817 cesji i kwoty 1 555 019,31 zł (z czego zapłacono w 1 487 380,13 zł w toku procesu),

3.  trzecie – w dniu 31.12.2015 r. dotyczyło 4 003 cesji i kwoty 1 622 534,61 zł (z czego zapłacono 1 551 909,75 zł).

Dopiero zatem trzecie wezwanie, którym objęto wszystkie cesje, z których powódka wywodziła swoje żądania, pozwalało na łączną ocenę i analizę wszystkich żądań cząstkowych (dotyczących poszczególnych cesji i wpłat) oraz zbadanie ich zasadności, również pod kątem wysokości. Oczywistym, że już po pierwszym wezwaniu pozwana winna podjąć takie badanie, ale dopiero po uzyskaniu wszystkich danych mogła kompleksowo ocenić zasadność roszczeń, zwłaszcza w sytuacji, w której liczba dołączanych dokumentów i skala żądań sukcesywnie rosła.

Dostrzec przy tym trzeba, że w 3. wezwaniu z dnia 31.12.2015 r. powódka nie wskazała terminu, w jakim żąda spełnienia należnego jej świadczenia, jednak odpowiedź pozwanej z odmową zapłaty została wystosowana po blisko miesiącu, w dniu 29.01.2016 r., a jednocześnie zwrócono powódce wszystkie dokumenty.

Zgodnie z art. 455 Kodeksu cywilnego (k.c.), jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, dłużnik powinien spełnić je niezwłocznie po wezwaniu. Jeżeli tego nie uczyni, stosownie do treści art. 481 § 1 i 2 k.c. wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie.

W ocenie Sądu po trzecim wezwaniu ze strony powódki, kiedy to pozwana mogła już ocenić zasadność i wysokość żądań, nie było przeszkód, by po stosownej weryfikacji spełniła żądanie powódki. Decyzja o odmowie spełnienia żądania oraz odesłaniu dokumentacji po upływie miesiąca od otrzymania wezwania, który to czas stwarzał możliwość spełnienia należnych świadczeń, sprawia, że co najmniej od tej daty pozwana pozostaje w opóźnieniu z wykonaniem swojego zobowiązania w części, w jakiej ostatecznie okazało się zasadne (tj. do zapłaconej ostatecznie kwoty).

Zgodnie z powołanym art. 481 § 1 i 2 k.c. upoważniało to powódkę do żądania ustawowych odsetek za opóźnienie za okres od dnia 29.01.2016 r. (tj. daty odesłania dokumentów i odmowy spełnienia świadczenia po 3. wezwaniu obejmującym całość należności) do dnia, w którym nastąpiła zapłata.

Wyżej wskazano, że zapłata nastąpiła:

a)  w kwocie 1 545 382,45 zł w dniu 19.05.2017 r.,

b)  w kwocie 6 527,30 zł w dniu 7.08.2017 r.

Z tymi datami roszczenie powódki w zasadnej części zostało spełnione, co oznacza, że zobowiązanie pozwanej w tym zakresie wygasło, a powódka nie może się go już domagać.

Z tych względów, ostatecznie na rzecz powódki zasądzono ustawowe odsetki za opóźnienie:

a)  od kwoty 1 545 382,45 zł za okres od dnia 29.01.2016 r. do dnia 19.05.2017 r.

b)  od kwoty 6 527,30 zł za okres od 29.01.2016 r. do dnia 7.08.2017 r.

W pozostałej części powództwo oddalono, przy czym:

a)  w zakresie zapłaty kwoty 1 551 909,75 zł – z uwagi na spełnienie tego świadczenia przez pozwaną w toku procesu, wskutek czego zobowiązanie w tej części wygasło,

b)  w pozostałej części – z uwagi na oświadczenie powódki o mylnym obliczeniu żądania i jego niepodtrzymywaniu.

Skoro pozwana spełniła ok. 98,7 % żądań powódki, oznacza to, że zgłoszone roszczenie okazało się zasadne w przeważającej części. Powódka uległa jedynie co do nieznacznej jego części, stanowiącej niespełna 1,3 % całości roszczenia (kwota 2 473,42 zł, której się zrzekła i kwota 17 318,01 zł, co do której zadeklarowała swój błąd, czyli 19 791,43 zł z łącznej kwoty 1 571 701,18 zł, obejmującej żądanie pozwu i zgłoszone w piśmie rozszerzającym powództwo).

Zgodnie z art. 100 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) w razie częściowego uwzględnienia żądań stron koszty procesu powinny być stosunkowo rozdzielone lub wzajemnie zniesione - o ile strony uległy sobie w podobnym stopniu i ich koszty pozostały na zbliżonym poziomie. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania.

Po obu stronach na koszty procesu składały się wynagrodzenia pełnomocników wykonujących zawód radców prawnych, a po stronie pozwanej również adwokata - od momentu złożenia skargi kasacyjnej. Wynagrodzenia te należało obliczyć na podstawie przepisów rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz za czynności radców prawnych (w brzmieniu obowiązującym w dacie wnoszenia pozwu i stosowanym z mocy §§ 2 rozporządzeń tego Ministra z 3.10.2016 r. zmieniających ww. rozporządzenia).

Zgodnie z §§ 19 wskazanych rozporządzeń należało przy tym zastosować stawki tych wynagrodzeń obliczone od pierwotnej wartości przedmiotu sporu i obowiązującej aż do zakończenia postępowania w pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy ulegała ona zmianie w toku postępowania. W ocenie Sądu postępowanie w sprawie niniejszej zakończy się w pierwszej instancji dopiero w wyniku wydania wyroku końcowego. Oznacza to, że niezależnie od zmian powództwa wysokość tych wynagrodzeń należało ustalić od wartości przedmiotu sporu wskazanej w dacie wnoszenia powództwa (143 102,86 zł).

W konsekwencji minimalne stawki wynagrodzeń pełnomocników obu stron wynosiła kwotę po 7 200 zł - zgodnie z §§ 2 pkt 6 w związku z §§ 19 wymienionych rozporządzeń z dnia 22.10.2015 r.

Po obu stronach do kosztów procesu doliczyć należy również wynagrodzenie za występowanie przed sądem odwoławczym w stawce 5 400 zł, wynikającej z §§ 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzeń z dnia 22.10.2015 r.

W ocenie Sądu nie było natomiast podstaw do uwzględniania po stronie pozwanej wynagrodzenia za sporządzenie i wniesienie skargi kasacyjnej – gdyż odmówiono przyjęcia jej do rozpoznania, co wskazuje, że nie były to koszty niezbędne i celowe do obrony.

Do wskazanych wyżej kosztów po stronie powódki należało jeszcze doliczyć opłaty od pozwu i od apelacji pozwanej w kwocie po 7 156 zł.

Suma kosztów po obu stronach wyniosła zatem – przy przyjęciu stawek minimalnych – po 19 756 zł.

Mając na uwadze powyższe, w szczególności zaś to, że powódka uległa w istocie tylko co do nieznacznej części swoich żądań, a oddalenie pozostałej części powództwa nastąpiło wyłącznie wskutek tego, że objęte nim świadczenie zostało spełnione w toku procesu, w ocenie Sądu pozwaną należało obciążyć całością kosztów procesu we wskazanej wysokości. Sąd dla obliczenia wynagrodzenia pełnomocnika zastosował przy tym stawki minimalne, uwzględniając m.in., że nakład pracy poświęcony kolejnym czynnościom procesowym wynikał wyłącznie z przyjętej taktyki rozdrobnienia roszczeń, a zatem z decyzji zależnej wyłącznie od powódki.

Przechodząc do uzasadnienia rozstrzygnięcia o brakujących kosztach sądowych należy wskazać, że wskutek kilkukrotnej zmiany powództwa ostatecznie wartość przedmiotu sporu stanowiły łącznie kwota świadczenia głównego po częściowym zrzeczeniu się roszczenia i następnie rozszerzeniu tego żądania, tj. kwota 1 569 228 zł (w zaokrągleniu: pierwotnie żądane 143 102,86 zł minus cofnięte ze zrzeczeniem 2 473,42 zł plus rozszerzenie o 1 428 598,32 zł). Oznacza to, że opłata stosunkowa zgodnie z art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych powinna zostać ustalona na poziomie 78 462 zł (5 % od wartości przedmiotu sporu). Powódka dokonała takiej opłaty w kwocie 7 156 zł, a zatem brakowało kwoty 71 306 zł.

Uwzględniając wynik procesu, zgodnie z zasadą z art. 100 k.p.c. w związku z art. 113 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zdecydowano o stosunkowym rozdzieleniu tych kosztów między stronami. Z tego względu nakazano ściągnąć od powódki 1,3 % brakującej opłaty, tj. 927 zł (w zaokrągleniu), a od pozwanej pozostałą część.