Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2018 r. w Tarnowie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą we W.

przeciwko K. B. (1)

o zapłatę 116.578,62 zł

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda (...) S.A. z siedzibą we W. na rzecz pozwanej K. B. (1) kwotę 4.428 zł ( w tym 23% VAT) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z urzędu.

Przewodniczący

Sygn. akt IC 943/17

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego

w Tarnowie z dnia 7 czerwca 2018 r.

Strona powodowa (...) S.A. z siedzibą we W. wniosła o zasądzenie od pozwanej K. B. (1) kwoty 116.578,62 zł.

Uzasadniając swoje stanowisko strona powodowa podała, że powyższa wierzytelność wynika z kredytu udzielonego pozwanej przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. w dniu 30 września 2008 roku. Następnie w dniu 29 września 2015 roku na mocy umowy cesji (...) Bank S.A. zbył przysługującą mu względem pozwanej wierzytelność na rzecz Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w K., po czym w dniu 27 września 2016 roku Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w K. zbył wierzytelność przysługującą mu od strony pozwanej na rzecz powoda tj. (...) S.A. z siedzibą we W..

Powód poinformował pozwaną o dokonanej cesji i jednocześnie wezwał pozwaną do zapłaty wymagalny należności Jednak pozwana nie uregulowała zadłużenia.

Następnie w dniu 02 lutego 2017 strony zawarły ugodę w której pozwana uznała w całości swoje zadłużenie względem powoda w łącznej wysokości 116.281,68 zł i zobowiązała się do ratalnej spłaty całości należności w 12 ratach, na warunkach i w terminach wskazanych w ugodzie. Pomimo rozłożenia zadłużenia na raty pozwana nie dotrzymywała warunków ugody, wobec czego pozostała do spłaty należność została postawiona w stan natychmiastowej wymagalności.

Powód wskazał, iż na kwotę dochodzoną pozwem składa się : kapitał w wysokości 65.460,32 zł, odsetki kapitałowe naliczone przez pierwotnego wierzyciela w wysokości 26.693,80 zł, odsetki karne naliczone przez pierwotnego wierzyciela w wysokości 15.545,32 zł, odsetki ustawowe naliczone przez (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w K. od kwoty kapitału w wysokości 65.460,32 zł od dnia 30 września 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku w wysokości 1.332,31 zł, odsetki za opóźnienie naliczone przez (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w K. od kwoty kapitału w wysokości 65.460,32 zł od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia 27 września 2016 roku oraz odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane od dnia 28 września 2016 roku do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu w łącznej wysokości 7.532,42 zł.

Pozwana K. B. (1) wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm prawem przepisanych oraz o przyznanie wynagrodzenia pełnomocnikowi pozwanej za udzieloną pozwanej pomoc prawna z urzędu, oświadczając, że koszty te nie zostały opłacone ani w całości ani w części.

Pozwana zgłosiła równocześnie zarzut przedawnienia roszczenia głównego i odsetek. Uzasadniając swoje stanowisko K. B. (1) podkreśliła, że wywiązywała się z obowiązku spłacania rat kredytowych przez okres 1,5roku, po czym w 2010 roku kredyt został wypowiedziany prze wierzyciela pierwotnego. Tym samym w ocenie pozwanej wierzytelność dochodzona pozwem przedawniła się najpóźniej pod koniec 2013 roku, natomiast pozew został złożony w 2017 roku.

Pozwana naprowadziła, że podpisując ugodę w dniu 02 lutego 2017 roku nie wiedziała, że dochodzona przez powoda wierzytelność jest przedawniona i w związku z tym nie można uznać podpisania ugody jako czynność zmierzającą do zrzeczenia się zarzutu przedawnienia,

W związku z powyższym pozwana w dniu 21 marca 2018 roku złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych złożenia oświadczenia w przedmiocie uznania, że wierzytelność wobec tytułu nr (...) należącego do wcześniejszego wierzyciela (...) bank S.A. istnieje i jest wymagalna oraz iż w tym zakresie pozwana uznała roszczenie i w konsekwencji zobowiązała się do zapłaty.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 września 2008 roku w T. pozwana K. B. (1) zawarła z (...) Bank S.A. umowę kredytu nr (...).Na mocy powyższej umowy Bank udzielił pozwanej pożyczki na kwotę 65.934,06 zł, a pożyczkobiorca zobowiązała się do jej spłaty w 72 ratach, ostatnia rata miała być uregulowana do 25 września 2014 roku.

dowód: umowa kredytu nr (...) z dnia 30 września 2008 roku (k.76-77), harmonogram spłat (k.77-78)

W dniu 29 września 2015 roku pomiędzy (...) Bank Spółka Akcyjna, a (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w K. (dawniej: (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w K. zawarto umowę cesji. Na mocy zawartej umowy cesji (...) Bank zbył na rzecz ww. wierzytelność pozwanej.

Następnie, na podstawie umowy przelewu wierzytelności z dnia 27 września 2016 roku (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty przeniósł na rzecz powoda – tj. (...) S.A. z siedzibą we W. przysługującą mu względem pozwanej wierzytelność.

Wymagalne roszczenie powoda w dniu zawarcia umowy cesji obejmowało łącznie kwotę 128 157,65 zł, w tym: kapitał w wysokości 90 100,60 zł, odsetki umowne i karne: 37845,02 zł, oraz koszty windykacji w kwocie 212,03 zł. Pismem z dnia 18 czerwca 2013 r. powód poinformował pozwanego o dokonanej cesji wierzytelności.

dowód: umowa przelewu z dnia 27 września 2016 r., k. 22-23, umowa przelewu wierzytelności z dnia 29 września 2015 roku (k.32-35)

W dniu 02 lutego 2017 roku powód zawarł z pozwaną umowę Ugody, na mocy której pozwana uznała swoje zadłużenie względem powoda z tytułu umowy kredytu z dnia 30 września 2008 roku w łącznej wysokości 116.281,68 zł. Na mocy zawartej ugody zaległość pozwanej została rozłożona na 12 rat, przy czym płatność ostatniej raty przypadała na 29 stycznia 2018 roku. W § 5 Ugody wskazano, że opóźnienie w spłacie przekraczające 7 dni będzie skutkowało postawieniem całej należności w stan natychmiastowej wymagalności bez konieczności składania przez (...) S.A. jakichkolwiek oświadczeń w tym zakresie.

dowód: umowa ugody z dnia 02 lutego 2017 roku (k.80), harmonogram spłaty zadłużenia (k.81)

Pozwana nie realizowała spłat należności objętych Ugodą zgodnie z przyjętym w niej harmonogramem. W związku z tym zgodnie z zapisem § 6 ugody pozostała do spłaty należność została postawiona w stan natychmiastowej wymagalności. W przypadku zaistnienia ww. okoliczności wierzyciel nie jest związany spłatami zadłużenia ustalonymi ugodą i będzie uprawniony do dochodzenia całości należności wraz z dalszymi odsetkami. Według stanu na dzień zawarcia ugody oprocentowanie kapitału wynosi 7% za opóźnienie w stosunku rocznym.

Pismem z dnia 23 października 2015 roku poprzednik powoda wzywał pozwaną do zapłaty kwoty 114.476,23 zł. ( kapitał 65.460,32 zł, odsetki 42.583,36 zł, koszty 6.432,55 zł). Z uwagi na nie wywiązywanie się pozwanej z obowiązku spłaty wskazanych w treści umowy rat na poczet zaciągniętego zobowiązania pieniężnego, strona powodowa zgodnie z § 6 ugody naliczała dalsze należne odsetki ustawowe za opóźnienie w wyniku czego zadłużenie pozwanej względem strony powodowej na dzień wynosi 116.578, 62 zł.

dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 23 października 2015 roku (k. 83)

W dniu 20 marca 2018 roku pozwana złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli w postaci podpisania ugody z dnia 02 lutego 2017 roku ze stroną powodową.

dowód: oświadczenie o uchyleniu od skutków prawnych oświadczenia woli (k.129)

Z wyciągu z ksiąg bankowych (...) Bank w W. z dnia 10 stycznia 2013 roku wynika, że na dzień wystawienia wyciągu z ksiąg bankowych tj. na dzień 10 stycznia 2013 roku zadłużenie pozwanej wynosiło 86013,16 zł, w tym należność główna 62.540,32 zł, odsetki umowne 3693,27 zł, odsetki karne 19.339,57 zł oraz opłaty i inne prowizje 440 zł. Od kwoty kapitału od dnia 11 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty były naliczane dalsze należne odsetki według stopy procentowej w wysokości 23% w stosunku rocznym, tj. w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP na dzień wystawienia Wyciągu z ksiąg bankowych.

dowód: wyciąg z ksiąg bankowych (...) Bank S.A. w w. z dnia 10 stycznia 2013 roku (k.137)

Pozwana K. B. (1) ma 38 lat. Pozwana, która w dacie zawierania umowy kredytowej z (...) Bankiem S.A. prowadziła działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) zaciągnęła przedmiotową pożyczkę refinansowanie kosztów zakupu pojazdu ciężarowego marki R. (...) rok produkcji 1999 roku w kwocie 60.000 zł. Pozwana prowadzi wspólne gospodarstwo domowe ze swoim mężem K. B. (2) oraz dwójka dzieci: synem K. B. (3) ur. (...) oraz córką K. B. (4), ur. (...). Pozwana wspólnie z mężem i dziećmi mieszka u rodziców. Orzeczeniem wydanym przez Powiatowy Zespół Orzekania o Niepełnosprawności pozwana została zaliczona do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Pozwana od 2003 roku przez okres około 3 lat podejmowała leczenie z powodu depresji poporodowej. W 2013 roku nastąpił nawrót dolegliwości typu depresyjnego, co rodziło konieczność ponownego podjęcia przez pozwaną leczenia. Od 4 lat pozwana przebywa na rencie z powodu schorzeń psychiatrycznych. Wysokość renty, jaką otrzymuje pozwana wynosi 750 zł miesięcznie.

W okresie od dnia 05 listopada 2013 roku do dnia 10 listopada 2013roku pozwana przebywała na Oddziale Psychiatrycznym Szpitala (...) SP ZOZ w K.. Pozwana po raz drugi była hospitalizowana na ww. Oddziale wymienionego Szpitala w dniach od 21 listopada 2013 roku do dnia 26 listopada 2013 roku.

W okresie od dnia 18 lipca 2014 roku do dnia 14 sierpnia 2014 roku pozwana z powodu ciężkiej depresji z objawami psychotycznymi przebywała na Oddziale Klinicznym Psychiatrii Dorosłych, Dzieci i Młodzieży Szpitala (...) w K..

Dowód: oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (k.91-95),karta informacyjna leczenia szpitalnego (k.101-103), orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 28 lutego 2014 roku (k.106)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd w niniejszej sprawie uwzględnił podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia.

W niniejszej sprawie strona powodowa (...) S.A. z siedzibą we W. jako następca prawny pierwotnego wierzyciela (...) Bank S.A. domagał się od pozwanej K. B. (1) zapłaty kwoty 116.578,62 zł. Roszczenie dochodzone przez stronę powodową przeciwko pozwanej wynikało z zawartej przez pozwaną w dniu 30 września 2008 roku umowy kredytu, która to wierzytelność została przelana na stronę powodową w drodze cesji.

Jak stanowi przepis art. 117 § 1 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Natomiast po myśli przepisu art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się z zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Z kolei zgodnie z treścią art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziewięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Natomiast stosownie do treści art. 120 § 1 zd. 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Przenosząc powyższe na grunt ustalonego w sprawie stanu faktycznego należy wskazać, iż roszczenie strony powodowej wynikające z umowy kredytu zawartej przez pozwaną z (...) Bank S.A. w dniu 30 września 2008 roku należy zakwalifikować jako roszczenie związane z prowadzeniem przez bank działalności gospodarczej, w związku z czym ulegało ono przedawnieniu po upływie trzech lat od dnia jego wymagalności.

Należy podkreślić, że roszczenie wynikające z umowy kredytu, jaka została zawarta pomiędzy pozwaną, a poprzednikiem prawnym (...) Bank S.A. dotyczyła zobowiązania pieniężnego kredytu spłacanego w ratach. Sąd jednak nie podziela poglądów strony powodowej, jakoby termin wymagalności roszczenia miał być liczony od daty wymagalności ostatniej raty, tj. od dnia 26 września 2014 roku i dopiero od tego momentu, jeżeli kredyt nie byłby spłacany, to mógłby być liczony termin przedawnienia, który upłynąłby 26 września 2017 roku. Kredyt jako kwota pieniężna przyznawana jest w określonej wysokości i spłacana w ratach, przy czym każda z rat ulega przedawnieniu z datą wymagalności poszczególnej raty. Zauważyć trzeba, że w niniejszej sprawie powód nie domaga się zapłaty kolejnych rat, lecz zapłaty całego roszczenia. W konsekwencji wiec należało ustalić, kiedy roszczenie staje się wymagalne w całości.

Na gruncie niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że roszczenie byłoby wymagalne w całości po wypowiedzeniu umowy kredytowej w całości, a więc postawieniu w stan wymagalności całej należności wymaganej na datę wypowiedzenia. Roszczenie pierwotnego wierzyciela (...) Bank S.A. przysługujące przeciwko pozwanej z tytułu przedmiotowej umowy pożyczki stało się wymagalne po upływie 30 dni od wypowiedzenia umowy. Od tej daty zaczął więc biec 3-letni termin przedawnienia tego roszczenia. Zauważyć należy, że powód w niniejszej sprawie w ogóle nie przedłożył dokumentu, na podstawie którego można byłoby wnioskować kiedy została wypowiedziana pozwanej umowa kredytowa, a w konsekwencji jak przedstawia się termin 3 – letni. To, co słusznie zwrócił uwagę pełnomocnik pozwanej, już z wyciągu z ksiąg bankowych wynika, że był on wystawiony na dzień 10 stycznia 2013 roku, a więc licząc nawet od tej daty, przyjmując ją jako ostateczną i najbardziej korzystną dla strony powodowej, roszczenie byłoby przedawnione w dniu 11 stycznia 2016 roku.

Natomiast strona powodowa zawarła z pozwaną umowę ugody w której K. B. (1) uznała swoje zobowiązanie wobec powoda w dniu 02 lutego 2017 roku, a zatem w chwili zawarcia ugody, zadłużenie pozwanej było już przedawnione. Wobec tego zawarcie ugody i uznanie roszczenia przez pozwaną nie przerwało biegu przedawnienia co do tego długu. Przerwaniu podlegać może bowiem wyłącznie termin, który jeszcze biegnie, a nie ten, który już upłynął.

Zgodnie natomiast z treścią art. 117 § 2 k.c. po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba, że zrzeka się zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przez upływem terminu jest nieważne. W tym miejscu należy więc rozważyć czy zawarcie ugody z powodem, w której pozwana uznała roszczenie powoda zawierało w sobie zrzeczenie się zarzutu przedawnienia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym uznanie przedawnionego roszczenia może zawierać także zrzeczenie się zarzutu przedawnienia, jeżeli z treści oświadczenia lub okoliczności, w których zostało złożone wynika taka wola dłużnika ( zob. wyrok SN z dnia 5 czerwca 2002 r., IV CKN 1013/00, Legalis nr 61718; IV CKN 1013/00, Legalis nr 61718, wyrok SA w Łodzi z dnia 17 stycznia 2013 r.)

W wyroku z dnia 15 października 2004 r. ( sygn. akt: II CK 68/04) Sąd Najwyższy wyraźnie jednak wskazał, że składający oświadczenie o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia musi wprost lub w sposób dorozumiany objawić swoją wolę, że rezygnuje z przywileju jaki stwarza przedawnienie, tzn. iż pomimo upływu okresu przedawnienia można będzie nadal skutecznie dochodzić od niego spełnienia świadczenia. Nie wystarczy, aby było to tylko oświadczenie wiedzy, tak jak to jest przy uznaniu roszczenia, lecz oświadczenie o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia powinno zawierać wyraźny zamiar rezygnacji przez dłużnika z możliwości podniesienia wobec wierzyciela tego zarzutu.

W kontekście powyższych wskazań mając na uwadze okoliczności niniejszej sprawy w ocenie Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie zachowaniu pozwanej nie sposób przypisać waloru świadomej rezygnacji z możliwości skorzystania z zarzutu przedawnienia. Podkreślenia wymaga, że zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest szczególnym, osobistym uprawnieniem dłużnika, w wyniku którego jako oświadczenia woli dłużnika prowadzącego do unicestwienia przysługującego mu prawa podmiotowego kształtującego dochodzi w drodze jednostronnej czynności prawnej do przekształcenia zobowiązania niezupełnego ponownie w zupełne. Stąd też z uwagi na daleko idące skutki prawne zamiar i znaczenie tych następstw działania dłużnika muszą być niewątpliwe.

W świetle powyższego podpisanie ugoda zawarta pomiędzy pozwaną a powodem z dnia 02 lutego 2017 w której pozwana uznała swój dług zdaniem Sądu nie zawierała w sobie dorozumianego zrzeczenia się zarzutu przedawnienia. Nie można mówić o tym, że pozwana zawierając z powodem przedmiotową ugodę zrzekła się jednocześnie zarzutu przedawnienia, gdyż nie wynika to ani z treści tego ugody, ani z okoliczności przedmiotowej sprawy.

Pozwana podpisała bowiem przedmiotową ugodę działając w przeświadczeniu, że roszczenie powoda nie było przedawnione. Z akt sprawy w żaden sposób nie wynika, że pozwana zrzekła się zarzutu przedawnienia. Z okoliczności sprawy wynika natomiast, że pozwana znajduje się w złej sytuacji majątkowej ma liczne zobowiązania, i praktycznie jest pozbawiona środków do życia. Trudno wyobrazić sobie w takiej sytuacji, iż świadomie zrzekłaby się zarzutu, który pozwoliłby jej zmniejszyć zadłużenie. W ocenie Sądu aby doszło do zrzeczenia się zarzutu przedawnienia roszczenia oświadczenie w tym przedmiocie musi być jasno i jednoznacznie wyartykułowane. Podkreślić należy, że powód dysponuje profesjonalna obsługą prawną i sporządza wzory umów i porozumień z dłużnikami w sposób chroniący prawa jedynie wierzyciela czyli banku. W umowach wskazane są różne warunki i okoliczności, których zaistnienie może pociągać za sobą określone konsekwencje. Nie ma zdaniem sadu żadnych przeszkód, aby w ugodzie dłużnik zawierał swoje oświadczenie wiedzy o tym, że roszczenie jest przedawnione i że świadomie i dobrowolnie zrzeka się korzystania z tego zarzutu względem wierzyciela w przyszłości. Co więcej takie oświadczenie chroni nie tylko interes dłużnika ale paradoksalnie również wierzyciela, albowiem wyklucza podniesienie skutecznie takiego zarzutu w przyszłości przez dłużnika. Brak takiego oświadczenia w ugodzie świadczy jednoznacznie o braku wiedzy dłużnika w tym przedmiocie. Brak wiedzy nie jest jednak podstawą do wnioskowania, że doszło tym samym do dorozumianego zrzeczenia się korzystania z takiego zarzutu. W ostateczności, ale i to wydaje się być dyskusyjne, można by przyjąć w sytuacji, gdy dłużnik płaciłby umówione raty i wywiązałby się ze zobowiązania zawartego w braku świadomości możliwości podnoszenia takiego zarzutu, że co do tych zapłaconych rat uznał roszczenie i zrzekł się zarzutu korzystania z przedawnienia.

W niniejszej sprawie pozwana nie regulowała jednak rat wynikających z ugody i tym samym brak jest całkowicie podstaw do nawet dorozumianego zrzeczenia się korzystania z zarzutu przedawnienia roszczenia.

W tym stanie rzeczy podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia należy uznać za zasadny. Wobec powyższego Sąd oddalił powództwo orzekając jak w punkcie I wyroku.

O kosztach wynagrodzenia dla pełnomocnika strony pozwanej Sąd orzekł na podstawie § 4 pkt 3 w zw. z § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu orzekając jak w punkcie II wyroku.

SSO Irena Choma – Piotrowska