Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 3 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w (...)Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Iwona Siuta

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w dniu 3 października 2013 r. w S.

sprawy z powództwa J. C.

przeciwko Gminie M. S.

o zapłatę

na skutek zażalenia powoda

na postanowienie Sądu Rejonowego (...) z dnia 3 kwietnia 2013 r., sygn. akt I C 421/13

postanawia:

oddalić zażalenie.

Sygn. akt II Cz 797/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy (...)oddalił wniosek J. C.o zwolnienie od kosztów sądowych w całości (punkt 1) oraz oddalił jego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (punkt 2).

Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie Sąd mając na uwadze regulację zawartą w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 190, poz.594, ze zm.) wskazał, że z informacji zawartych w oświadczeniu powoda wynika, iż osiąga on dochód w wysokości 1600 złotych netto, zaś wydatki, które wskazał, to 1760 złotych. Dokonując zestawienia zadeklarowanych przez powoda w przedłożonym oświadczeniu majątkowym miesięcznych dochodów z wydatkami, jakie ponosi Sąd doszedł do wniosku, iż wydatki te przekraczają nieznacznie deklarowane przez niego dochody. Sąd zaznaczył, że powód nie wskazał przy tym w przedstawionym oświadczeniu majątkowym, aby zalegał w jakichkolwiek płatnościach, co z kolei pozwala na ustalenie, iż posiada on w istocie dochody z innych jeszcze, a nieujawnionych Sądowi źródeł, z których ponosi wszystkie wskazane powyżej wydatki. Reasumując Sąd uznał, że przedstawione przez powoda oświadczenie majątkowe nie jest w pełni wiarygodne i nie zawiera rzeczywistego zestawienia dochodów i wydatków jego gospodarstwa domowego, co uniemożliwia Sądowi dokonanie oceny zasadności jego zwolnienia od kosztów sądowych. Niezależnie od powyższego Sąd dostrzegł, iż powód osiąga stały dochód w wysokości 1600 zł. W tych warunkach ma możliwość odłożenia liczących się sum z przeznaczeniem na opłacenie niniejszego postępowania w kwocie 47 zł. Jeśli zaś pojawiłaby się konieczność uiszczenia opłat, np. związanych z ewentualną apelacją, powód w ocenie Sądu jest w stanie przy swoich dochodach zaoszczędzić stosowne środki związane z tą opłatą w przeciągu 2-3 miesięcy. Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd orzekł jak w pkt 1 sentencji postanowienia. Kolejno Sąd Rejonowy mając na względzie art. 117 § 2 i 5 k.p.c. stwierdził, iż wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu – nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd wskazał, iż z treści przedłożonych przez powoda oświadczeń wynika, że jego sytuacja materialna jest stabilna, jednakże nie byłby on w stanie ponieść kosztów pełnomocnika z wyboru. Jednakże w ocenie Sądu sama sprawa nie jest zawiła, a sam powód w terminach składa stosowne pisma i w sposób logiczny je uzasadnia, co przemawia za przyjęciem, iż poradzi sobie z prowadzeniem procesu bez udziału zawodowego pełnomocnika, korzystając ze stosownych pouczeń Sądu. Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w pkt 2 sentencji postanowienia.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył J. C., zaskarżając je w całości. Skarżący podniósł, iż nie jest w stanie ponieść ani kosztów sądowych ani kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie powoda okazało się bezzasadne i jako takie podlegało oddaleniu.

Ustosunkowując się do zażalenia w pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazuje, iż strony co do zasady zobowiązane są do ponoszenia kosztów postępowania, w którym biorą udział. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) opłacie podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje jej pobranie. Jeżeli zaś dane pismo podlega opłacie to w myśl art. 126 ² § 1 k.p.c. sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek tego pisma przed uiszczeniem należnej opłaty. Przy omawianym zagadnieniu wymaga też zauważyć, iż z przepisu art. 108 § 1 k.p.c. wynika, że sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Z kolei zwolnienie od kosztów sądowych, o którym mowa w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest instytucją wyjątkową, której zastosowanie jest uzależnione od niemożności poniesienia tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W związku z tym ubiegający się o takie zwolnienie winien złożyć stosowne oświadczenie, z którego taka niemożność wynika. Należy przy tym podkreślić, iż niemożność poniesienia kosztów sądowych w całości lub w części musi mieć charakter obiektywny, na który osoba ubiegająca się o takie zwolnienie nie ma realnego wpływu. Tym samym zarówno o poszczególnych wydatkach, które zalicza się do kategorii koniecznych dla utrzymania siebie i rodziny, jak też o ich wysokości nie decyduje subiektywne przekonanie wnioskodawcy. W postanowieniu z dnia 4 kwietnia 2012 r. (sygn. akt I Cz 7/12, LEX nr 1164724) Sąd Najwyższy stwierdził, iż instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi pomoc państwa dla osób ubogich, które wykażą, że mimo starań nie były w stanie, ze względu na niezależną od nich, złą sytuację majątkową, zgromadzić bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny odpowiednich środków na prowadzenie procesu sądowego. Ponadto zgodnie z powszechnym stanowiskiem judykatury strona przygotowująca się do procesu sądowego powinna być świadoma wydatków związanych z tym przedsięwzięciem, stąd powinna się do niego przygotować przez poczynienie oszczędności i ograniczenie innych wydatków, które nie są niezbędne (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2010 r., sygn. akt II PZ 31/09, LEX nr 577838).

Mając powyższe uwagi na względzie w ocenie Sądu Odwoławczego z przedłożonego przez J. C. oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (k. 47-48), nie wynika iż nie jest on w stanie ponieść kosztów sądowych, tj. obecnie opłaty od pozwu w wysokości 47 zł, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Należy bowiem podkreślić, iż na wypełnienie pod względem merytorycznym oświadczenia miał pełen wpływ wnioskodawca. Tymczasem pomimo pouczenia w rubryce 5 formularza oświadczenia, iż należy w niej wpisać wszystkie dochody i źródła utrzymania, z oznaczeniem ich tytułu i wysokości - J. C. w przedmiotowej rubryce podał, iż jego stały miesięczny dochód wynosi 1600 zł. Z kolei suma wskazanych przez wnioskodawcę ponoszonych miesięcznie przez jego gospodarstwo domowe wydatków przekracza o 160 zł podaną przez niego kwotę miesięcznych dochodów i źródeł utrzymania gospodarstwa domowego. Zatem wobec deklarowanego przez wnioskodawcę braku oszczędności i braku zadłużenia uniemożliwił on Sądowi Rejonowemu ocenę rzeczywistej sytuacji materialnej jego gospodarstwa domowego. Jednocześnie skarżący w treści zażalenia nie wyjaśnił w dostateczny sposób tej rozbieżności. Powyższe świadczy to o tym, iż stan majątkowy gospodarstwa domowego skarżącego jest w istocie inny niż wynika z tego oświadczenia. W tym stanie rzeczy nie ma podstaw do zwolnienia wnioskodawcy chociażby w części od ponoszenia kosztów sądowych. Zatem w punkcie 1 zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy słusznie oddalił w omawianym przedmiocie wniosek J. C.. Dla porządku Sąd Okręgowy zaznacza jeszcze, iż wnioskodawca co najmniej od chwili otrzymania pisma pozwanej z dnia 2 marca 2012 r. winien być świadomy wydatków związanych ze wszczęciem procesu sądowego, stąd powinien w tym celu poczynić oszczędności i ograniczyć inne wydatki, które nie są niezbędne.

Przechodząc dalej Sąd Odwoławczy wskazuje, iż zgodnie z art. 117 § 2 k.p.c. osoba fizyczna, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Ponadto w myśl § 5 wymienionego przepisu sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny. Należy przy tym wyjaśnić, iż udział profesjonalnego pełnomocnika w sprawie sąd może uznać za potrzebny badając okoliczności konkretnej sprawy. Potrzeba zaś udziału w sprawie profesjonalnego pełnomocnika może wynikać między innymi z nieporadności strony, skomplikowanego charakteru sprawy pod względem faktycznym lub prawnym, czy też faktycznej niezdolności strony do samodzielnego działania w sprawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn. akt IV CZ 125/12, LEX nr 1288735; postanowienie Sądu Apelacyjnego w (...)z dnia 4 września 2012 r., sygn. akt I ACz 1228/12, LEX nr 1216299). Jednocześnie Sąd Apelacyjny w (...) w postanowieniu z dnia 12 października 2012 r. (sygn. akt I ACz 672/12, LEX nr 1220647) stwierdził, iż samo subiektywne przekonanie wnioskodawcy, że nie poradzi sobie w samodzielnym wytoczeniu i prowadzeniu procesu nie uzasadnia uwzględnienia jego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Mając powyższe uwagi na względzie Sąd Odwoławczy doszedł do przekonania, że w rozpatrywanej sprawie nie wystąpiły takie okoliczności, które przemawiałyby za tym, iż udział profesjonalnego pełnomocnika jest wnioskodawcy potrzebny. Po pierwsze z akt sprawy nie wynika, aby w kontekście faktycznym i prawnym do właściwego prowadzenia tej sprawy wymagana była pogłębiona wiedza prawnicza, co oznacza iż charakter tej sprawy nie jest skomplikowany pod względem faktycznym lub prawnym. Wymaga w tym miejscu zaakcentować, iż z przepisu art. 5 k.p.c. wynika, że w razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielać stronom występującym w sprawie bez profesjonalnego pełnomocnika niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych. Po drugie dotychczasowa aktywność wnioskodawcy w sprawie nie daje podstaw do przyjęcia, iż jest on nieporadny, a więc że nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego prowadzenia sprawy. J. C. podejmuje bowiem różnorodne czynności procesowe, w tym składa wnioski co do swoich żądań, wykonuje nałożone na niego zobowiązania, jak też wywodzi środki odwoławcze, a więc korzysta w szerokim zakresie z przysługujących mu praw. Sposób sformułowania przez wnioskodawcę pism procesowych, w tym powołanie się w pozwie na regulacje prawne, świadczy o tym, iż w sposób wystarczający dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania i ochrony swych interesów, jest on w stanie wyartykułować swoje stanowisko procesowe. Po trzecie nie ma też podstaw do przyjęcia, aby ze względu na stan zdrowia wnioskodawcy nie był ona zdolny do samodzielnego działania w sprawie. Ponadto w rozpatrywanej sprawie nie pojawiły się inne okoliczności, które przemawiałyby za tym, iż udział w sprawie profesjonalnego pełnomocnika jest wnioskodawcy potrzebny. Zatem wobec nie wystąpienia omawianej obligatoryjnej przesłanki ustanowienia pełnomocnika z urzędu - brak było podstaw do uwzględnienia w tym przedmiocie wniosku J. C.. Tym samym powołanie się przez skarżącego na okoliczność, że nie jest ona w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika jest niewystarczające do uwzględniania jego wniosku. Zatem w punkcie 2 zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy słusznie oddalił ten wniosek.

W świetle powyższych rozważań Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...).

(...)