Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Bogdan Świerczakowski

Sędziowie: SA Ewa Klimowicz-Przygódzka

SA Marta Szerel (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Anna Łachacz

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. we (...) sp. z o.o. we W. (poprzednio (...) sp. z o.o. we W.)

przeciwko Samodzielnemu Publicznemu (...) Szpitalowi (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 20 kwietnia 2016 r., sygn. akt IV C 242/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

- w punkcie I. w części, w ten sposób, że oddala powództwo (...) sp. z o.o. we W.;

- w punkcie II. w części rozstrzygającej o kosztach pomiędzy (...) sp. z o.o. we W. i pozwanym, w ten sposób, że zasądza od (...) sp. z o.o. we W. na rzecz (...) Szpitala (...) w W. kwotę 7.200 zł (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, a ponadto obniża kwotę zasądzoną od pozwanego na rzecz (...) S.A. we W. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z kwoty 7234 (siedem tysięcy dwieście trzydzieści cztery) złote do kwoty 7217 (siedem tysięcy dwieście siedemnaści) złotych;

II. oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego:

- od (...) Szpitala (...) w W. na rzecz (...) S.A. we W. kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset) złotych;

- od (...) sp. z o.o. we W. na rzecz (...) Szpitala (...) w W. kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset) złotych.

Marta Szerel Bogdan Świerczakowski Ewa Klimowicz-Przygódzka

Sygn. akt V ACa 1030/17

UZASADNIENIE

Powodowie (...)S.A. we W. i (...) sp. z o.o. we W. (obecnie (...) sp. z o.o. we W.) wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Szpitala (...) w W. na rzecz powodów solidarnie kwoty 298.050,44 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi: od kwoty 86 zł od dnia 12.08.2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 2.823,60 zł od dnia 30.07.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 2.041,20 zł od dnia 31.07.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 525,27 zł od dnia 01.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 9 882 zł od dnia 01.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 14.048,21 zł od dnia 04.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.020,60 zł od dnia 04.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 8,49 zł od dnia 04.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 674,80 zł od dnia 04.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 13.248 zł od dnia 08.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 13.248 zł od dnia 08.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 907,70 zł od dnia 08.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 2.073,60 zł od dnia 08.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 267,47 zł od dnia 08.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.587,60 zł od dnia 11.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 14.048,21 zł od dnia 11.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 8,49 zł od dnia 11.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 102,06 zł od dnia 12.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 320,95 zł od dnia 13.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 802,77 zł od dnia 13.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.145,40 zł od dnia 13.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 5.929,20 zł od dnia 14.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 67,81 zł od dnia 14.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 14.048,21 zł od dnia 18.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 413,60 zł od dnia 18.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.815,40 zł od dnia 18.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 188,40 zł od dnia 18.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 227,04 zł od dnia 18.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 217,14 zł od dnia 19.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.020,60 zł od dnia 19.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 14.048,21 zł od dnia 19.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 907,70 zł od dnia 22.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 641,91 zł od dnia 25.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 575,74 zł od dnia 25.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 188,40 zł od dnia 25.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.083,89 zł od dnia 26.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 7.024,10 zł od dnia 29.08.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 674,80 zł od dnia 01.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.083,89 zł od dnia 01.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 21.072,31 zł od dnia 01.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 14.048,21 zł od dnia 01.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 14.048,21 zł od dnia 02.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 687,60 zł od dnia 03.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.411,80 zł od dnia 04.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.020,60 zł od dnia 04.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 28.096,42 zł od dnia 05.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 181,57 zł od dnia 05.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 6.765,12 zł od dnia 08.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 540 zł od dnia 08.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 21.072,31 zł od dnia 08.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.524,64 zł od dnia 08.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 202,77 zł od dnia 08.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 15.897,60 zł od dnia 09.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 21.072,31 zł od dnia 09.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 310,20 zł od dnia 09.09.2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 21.072,31 zł od dnia 12.09.2015 r. do dnia zapłaty. Powodowie wnieśli także o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie kosztów procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu.

Wyrokiem z 20 kwietnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił powództwo w całości, zasądzając żądaną przez powodów kwotę solidarnie, wraz z odsetkami, oraz zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 14.903 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych oraz kwotę 7.234 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w związku z zamiarem występowania przez powodów z ofertami w ramach ogłaszanych przetargów na dostawę produktów leczniczych do placówek medycznych dnia 28 lutego 2013 r. powodowie zawarli ramową umowę o współpracy w ramach konsorcjum, która następnie została aneksowana 2 listopada 2015 r. W umowie ustalono, iż (...) S.A., jako lider konsorcjum, będzie zobowiązany do należytego wykonania zamówienia publicznego w zakresie dostaw produktów leczniczych, zaś (...) sp. z o.o., jako uczestnik konsorcjum, będzie zobowiązany do wykonania obowiązków związanych z przyjęciem ceny sprzedaży i windykacji należności wymagalnych oraz jest zobowiązany przekazywać (...) S.A. środki wpłacane przez zamawiającego tytułem zapłaty ceny za dostarczone produkty w terminie do dwóch dni roboczych. Zgodnie z umową, uczestnik był wyłącznie uprawniony do pobierania odsetek za zwłokę oraz był uprawniony do dochodzenia od zamawiającego zapłaty za dostarczone produktu wraz z należnościami ubocznymi w drodze postępowania sądowego. Kolejne umowy konsorcjum powodowie zawarli w dniach 6 marca 2014 r., 28 marca 2014 r., 2 lipca 2014 r. i 18 sierpnia 2014 r. W umowach ustalano, iż lider konsorcjum, czyli (...) S.A., jest wyłącznie zobowiązany do przygotowania oferty przetargowej, należytego wykonania umowy z zamawiającym w zakresie dostarczenia produktów leczniczych, występowania w imieniu konsorcjantów, podpisywania dokumentów w imieniu i za zgodą uczestnika konsorcjum, wniesienia wadium, podpisywania wszelkich pism będących korespondencją pomiędzy konsorcjum a zamawiającym. (...) sp. z o.o. był zobowiązany jedynie do przyjmowania i księgowania płatności oraz prowadzenia monitoringu zadłużenia i windykacji należności od zamawiającego. Umowy były zawierane przed każdorazowym przystąpieniem do przetargu ogłaszanego przez pozwanego. Po przeprowadzeniu przetargu nieograniczonego pozwany zawarł z konsorcjum powodów umowy dotyczące sprzedaży i dostawy produktów medycznych, tj. 12 sierpnia 2014 r. – umowę nr (...) sierpnia 2015 r. – umowę nr (...) września 2014 r. – umowę nr (...) czerwca 2015 r. – umowę nr (...) listopada 2015 r. – umowę nr (...) marca 2015 r. – umowę nr (...) grudnia 2014 r. – umowę nr (...) lipca 2015 r. – umowę nr (...) lutego 2015 r. – umowę nr (...) maja 2014 r. – umowę nr (...) czerwca 2014 r. – umowę nr (...) czerwca 2014 r. – umowę nr (...). Umowy te zostały zawarte na okres 12 miesięcy, towar miał być dostarczany sukcesywnie, zapłata należności miała następować w terminie 30 lub 60 dni od daty dostarczenia faktury VAT zamawiającemu, na konto wykonawcy wskazane na fakturze. Strona powodowa wywiązała się z powyższych umów, dostarczając zamówione produkty medyczne pozwanemu w terminie. Z tego tytułu wystawione zostały faktury VAT na kwotę łączną 298.050,44 zł. Pismem z 27 października 2015 r. wezwano pozwanego do zapłaty kwoty 556.561,57 zł, w tym kwot dochodzonych w niniejszej sprawie, wraz z należnymi odsetkami ustawowymi oraz odsetkami za zwłokę, w terminie do 2 listopada 2015 r. Pozwany nie zapłacił dochodzonej należności.

W takim stanie faktycznym, ustalonym na podstawie zgromadzonych dokumentów, Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd wskazał, że bezsporne w sprawie pozostawało zawarcie umów konsorcjum, zawarcie umów sprzedaży, dostarczenie i odbiór zamówionego towaru, wysokość należności z tego tytułu wynikającej, termin wymagalności tejże należności i wysokość należności ubocznych. Istota sporu sprowadzała się natomiast do zasadności dochodzenia tego roszczenia przez stronę powodową i zapłaty dochodzonej pozwem kwoty. Sprzedaż oraz dostawa w polskim porządku prawnym są umowami dwustronnie zobowiązującymi. Głównym obowiązkiem kupującego oraz odbiorcy wobec sprzedawcy, czy też dostawcy jest obowiązek zapłaty ceny. W sprawie zostały spełnione przesłanki warunkujące wystąpienie przez stronę powodową z roszczeniem o zapłatę, bowiem pozwany nie dokonał terminowej zapłaty całości umówionej ceny.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji okoliczności, na które powoływał się pozwany, nie mogą stanowić usprawiedliwienia dla niewykonania zobowiązań. Zarzut pozwanego, iż przedmiotowe umowy sprzedaży zostały zawarte tylko przez (...) S.A., uznano za niezasadny, gdyż stroną, która zawierała ze szpitalem umowy stanowiące podstawę stosunku zobowiązaniowego, było konsorcjum obu powodowych spółek. Za niesłuszny uznano także zarzut nieważności umowy konsorcjum z powodu naruszenia ustawowego zakazu z art. 54 ust. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, a także zarzut, że powód w zakresie żądania pozwu został zaspokojony przez (...) sp. z o.o. w trybie art. 356 § 2 k.c. Sąd nie zgodził się również z zarzutem pozwanego o pozorności umowy konsorcjum, sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i art. 353 ¹ k.c., tj. przekroczeniu zasady swobody umów. Sąd Okręgowy wskazał, że (...) sp. z o.o. wykonywał czynności związane z dochodzeniem należności, zaś (...) S.A. wykonał dostawy produktów leczniczych do pozwanego.

Na podstawie art. 481 § 1 k.c. Sąd pierwszej instancji zasądził na rzecz powodów odsetki ustawowe od należności pieniężnych ujętych w fakturach VAT od dnia następnego po dniu wymagalności roszczenia, gdyż pozwany nie kwestionował prawidłowości określenia przez powodów terminów płatności należności.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., stwierdzając, że brak jest podstaw w okolicznościach sprawy do zastosowania art. 102 k.p.c. Sąd stwierdził, że szpital jest placówką powołaną do ratowania życia oraz zdrowia ludzi i nienastawioną na osiąganie zysku, ale nie uprawnia to jednak pozwanego do niepłacenia za otrzymane towary, a notoryczne niepłacenie za rzetelnie wykonaną pracę jest nieuczciwe.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

- naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegające na niedopełnieniu przez Sąd I instancji obowiązku pełnego, rzetelnego i wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności pominięciu przy ocenie tego materiału istotnych okoliczności faktycznych wskazanych w toku postępowania przez stronę pozwaną, gdzie pozwany podnosił szereg merytorycznych i prawnych argumentów wskazujących na fakt, iż – wobec jednoznacznie wskazanego w ustawie (art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej) zakazu dokonywania zmiany wierzyciela – nie ulega wątpliwości, że (...) sp. z o.o., jako podmiot profesjonalne zajmujący się obrotem wierzytelnościami i windykacją, przystąpił do konsorcjum ze spółką (...) S.A.” wyłącznie w celu przejęcia wierzytelności i uzyskania tytułu do dochodzenia należności na swoją rzecz, a nie faktycznego udziału w wykonaniu przedmiotu zamówienia; a także pominięciu istotnych okoliczności faktycznych wskazanych w toku postępowania przez stronę pozwaną, podnoszącą szereg merytorycznych i prawnych argumentów wskazujących na fakt, iż – wobec jednoznacznie wskazanego w ustawie zakazu dokonywania zmiany wierzyciela – nie ulega wątpliwości, że spółka (...) S.A. (jako wykonawca umów zawartych ze szpitalem) została faktycznie zaspokojona przez spółkę (...) sp. z o.o.;

- naruszenie prawa procesowego w postaci art. 233 k.p.c. i 232 k.p.c. oraz 278 k.p.c., jak też 227 k.p.c. mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegające na tym, iż Sąd I instancji nie zbadał istotnych okoliczności sprawy, w szczególności w zakresie dotyczącym legitymacji procesowej (...) sp. z o.o. w sytuacji, w której umowa ze szpitalem zawarta (i wykonywana) była jedynie przez spółkę (...) S.A.;

- naruszenie prawa procesowego w rozumieniu art. 328 § 2 k.p.c. mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegające na tym, iż Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie odniósł się zasadniczo do kwestii braku umocowania spółki (...) S.A. do działania (zawarcia umowy ze szpitalem) także w imieniu (...) sp. z o.o.;

- naruszenie prawa procesowego w rozumieniu art. 227 k.p.c. w zw. z art. 258 § 1 k.p.c. co miało istotny wpływ na treść orzeczenia, polegające na oddaleniu wniosków dowodowych strony pozwanej w zakresie dotyczącym m.in. tzw. lustracji finansowej dotyczącej stosunków gospodarczych między powodami;

- naruszenie prawa materialnego w postaci art. 5 k.c. i art. 353 ¹ k.c. poprzez błędną wykładnię tych przepisów w sytuacji, w której ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ewidentnie wynika, iż uczestnictwo (...) sp. z o.o. w konsorcjum było nakierowane od początku wyłącznie na osiągnięcie skutku w postaci przejęcia długu, a nie wykonania przedmiotu umowy i tym samym w rzeczywistości mamy do czynienia z faktycznym nabyciem wierzytelności w sytuacji, w której przedmiot umowy był wykonywany wyłącznie przez spółkę (...) S.A. i zapłatą należności objętej pozwem przez (...) sp. z o.o. na rzecz (...) S.A. S.A. z zamiarem spełnienia świadczenia za pozwany szpital;

- naruszenie prawa materialnego w postaci art. 58 § 1 i 2 k.c. oraz art. 83 § 1 k.c. i art. 17 ustawy z 17.12.2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych poprzez błędną wykładnię tych przepisów w sytuacji, w której (...) sp. z o.o. mając pełną świadomość faktu ograniczeń w dokonywaniu przeniesienia wierzytelności przystąpiło do konsorcjum z (...) S.A. w celu obejścia prawa i osiągnięcia skutku tożsamego z takim przeniesieniem, przy czym nie ulega wątpliwości, że (...) sp. z o.o., jako podmiot zajmujący się m.in. obrotem wierzytelnościami szpitalnymi, miał pełną i kompletną wiedzę na temat obowiązujących ograniczeń ustawowych;

- naruszenie art. 876 § 1 k.c. oraz art. 518 § 1 k.c. poprzez niezastosowanie tych przepisów w sytuacji, w której w niniejszej sprawie działania (...) sp. z o.o. i (...) S.A., polegające na zawarciu umowy konsorcjum, były nakierowane na osiągnięcie skutku tożsamego z przelewem wierzytelności;

- naruszenie art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej oraz 53 ust. 6 ustawy o ZOZ poprzez błędną wykładnię tych przepisów w sytuacji, w której dokonanie jakiejkolwiek czynności polegającej na spłacie wierzytelności skutkuje faktyczną zmianą wierzyciela jako podmiotu uprawnionego i tym samym wymaga ustawowo uzyskania zgody organu założycielskiego pozwanego, co w niniejszej sprawie nie zostało dokonane, zaś przystąpienie (...) sp. z o.o. do konsorcjum miało na celu nie wspólne wykonanie przedmiotu umowy ze szpitalem, ale wyłącznie przejęcie długu szpitalnego z ominięciem wskazanych przepisów;

- naruszenie art. 95 § 1 i 2 k.c. oraz art. 96 k.c. poprzez niezastosowanie tych przepisów w sytuacji, w której Sąd I instancji przyjął, że stroną umowy ze szpitalem od samego początku było konsorcjum składające się z obu powodowych, podczas gdy stroną umowy była wyłącznie (...) S.A. z uwagi na fakt, iż umowa konsorcjum zawarta pomiędzy tymi podmiotami jest nieważna;

- naruszenie art. 356 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię tego przepisu w sytuacji, w której nie ulega wątpliwości, że (...) sp. z o.o. dokonując spłaty zobowiązania pozwanego objętego przedmiotem postępowania na rzecz spółki (...) S.A. działał za dłużnika, co skutkowało wygaśnięciem zobowiązania szpitala względem (...) S.A.;

- naruszenie art. 369 k.c. oraz art. 379 § 1 k.c. poprzez niezastosowanie tych przepisów w sytuacji, w której w niniejszej sprawie zobowiązanie nie może być traktowane jako solidarne, a z drugiej (...) sp. z o.o. nie jest wierzycielem pozwanego;

- naruszenie prawa procesowego w postaci art. 102 k.p.c. oraz art. 98 § 1 k.p.c. polegające na tym, iż Sąd I nie uwzględnił wniosku pozwanego o odstąpienie od obciążania pozwanego w całości kosztami procesu w sytuacji, w której bezsprzecznie zachodzą przesłanki do uwzględnienia powyższego wniosku;

- błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego wyroku, które miały wpływ na treść tego orzeczenia w sytuacji, gdy w rzeczywistości powodowie, jako podmioty profesjonalne zawierając umowę konsorcjum, miały świadomość ograniczeń w zakresie dotyczącym przenoszenia wierzytelności, a celem przystąpienia (...) sp. z o.o. do konsorcjum było osiągnięcie skutku tożsamego z przeniesieniem wierzytelności i na ten cel były nakierowane działania stron umowy konsorcjum, co powoduje nieważność tej umowy, a także przyjęcie przez Sąd I instancji, że stroną umowy było konsorcjum składające się z obu powodowych spółek, podczas gdy stroną umowy ze szpitalem była wyłącznie spółka (...) S.A., jak również uznanie, że brak jest przesłanek szczególnych do odstąpienia od obciążania pozwanego kosztami procesu, podczas gdy okoliczności sprawy nie uzasadniają tego stanowiska.

Zarzucając powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami, względnie uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji wraz z pozostawieniem temu sądowi kwestii rozstrzygnięcia o kosztach postępowania. Ponadto, wniesiono o zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według obowiązujących przepisów za obydwie instancje.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od strony pozwanej solidarnie na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości prawem przepisanej.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna w odniesieniu do roszczenia zasądzonego na rzecz (...) sp. z o.o. (obecnie (...) sp. z o.o.), zaś niezasadna – w odniesieniu do powództwa wytoczonego przez (...) S.A.

Sąd pierwszej instancji co do zasady prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy, w istocie niepodważalny co do podstawowych okoliczności i wynikający z niekwestionowanych dokumentów. Nie było bowiem sporu co do tego, że określone umowy zostały przez strony zawarte a na ich podstawie (...) S.A. dostarczył pozwanemu zamówione produkty lecznicze. Nie było także sporu, że pozwany nie zapłacił umówionej przez strony ceny. Także konkretne faktury i daty wymagalności nie były przez pozwanego kwestionowane. Strony w istocie przedstawiały odmienną ocenę prawną faktów. Częściowo każda ze stron miała przy tym rację.

Wbrew zarzutom apelacji, Sąd Okręgowy nie naruszył przepisów postępowania, w szczególności art. 233 § 1 k.p.c., ani art. 227, 232, 278 czy 258 § 1 k.p.c. lub art. 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia zawiera elementy wymagane prawem a wyrok poddaje się kontroli instancyjnej. Sąd dopuścił wszystkie istotne w sprawie dowody i nie było podstaw do przeprowadzania wnioskowanej przez pozwanego lustracji finansowej stosunków między powodami. Nie doszło także do zarzucanych błędów w ustaleniach faktycznych. Zostały one prawidłowo poczynione na gruncie zgromadzonych w sprawie dowodów. Ocena umowy konsorcjum i ograniczenia obrotu wierzytelnościami szpitalnymi nie należą do sfery faktograficznej. Jakkolwiek sama treść umów z pozwanym wskazuje, że (...) S.A. występował nie tylko w swoim imieniu, jednak rzeczywiście tylko on te umowy wykonywał i z racji słusznie podnoszonej przez apelującego nieważności umowy konsorcjum, należy przyjąć, że tylko ta spółka była stroną przedmiotowych umów. Z tą tylko modyfikacją i uzupełnieniem Sąd Apelacyjny podziela ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji oraz przyjmuje je za własne.

Ocena prawna dokonana przez Sąd Okręgowy nie była jednak w pełni właściwa. W szczególności, doszło do naruszenia art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej i Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo uznał, że dochodzona w niniejszej sprawie należność przysługuje również (...) sp. z o.o. we W.. Nie było tym bardziej żadnych podstaw do przyjęcia solidarności wierzycieli.

Zgodnie ze wskazanym przepisem ustawy o działalności leczniczej, czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej może nastąpić po wyrażeniu zgody przez podmiot tworzący ten zakład, a ominięcie tego zakazu skutkuje nieważnością dokonanej czynności prawnej.

Z zawartych przez strony umów konsorcjum wynika, że konsorcjum miało charakter wyłącznie finansowy a (...) sp. z o.o. rzeczywiście nie uczestniczył w wykonaniu zamówienia publicznego, zaś jego obowiązki faktycznie obejmować miały przyjęcie ceny sprzedaży i windykację należności. W tych okolicznościach uznać należało, że taka umowa konsorcjum, zawarta między wierzycielem z umowy o wykonanie określonego świadczenia a podmiotem nie współrealizującym to świadczenie, a tylko uzyskującym prawo do pobrania ceny z tamtej umowy ze strony publicznego zakładu opieki zdrowotnej, mieści się w kręgu czynności prawnych, z których wynika zmiana wierzyciela w rozumieniu art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej. Takie szerokie ujęcie zmiany wierzyciela w kontekście powyższego przepisu jest powszechnie przyjmowane w judykaturze (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2016 r., I CSK 486/15, Lex nr 2076679 i powołane w nim judykaty). Podziela je również Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę.

Do istoty konsorcjum należy współpraca (współdziałanie) jego uczestników, którzy wspólnie realizują umowę podstawową, jaka stała się przyczyną zawierania umowy konsorcjalnej. Tego nie ma w umowach zawartych między powodami. Do tego, ażeby (...) sp. z o.o. otrzymał od (...) S.A. wynagrodzenie należne za obsługę za sprzedane produkty lecznicze nie potrzeba w ogóle zawierać umów konsorcjum. Ich zawarcie z określeniem ustalonej w sprawie treści, w której chodzi jedynie o zabezpieczenie płatności za sprzedane produkty, ze wskazaniem jako wierzyciela (...) sp. z o.o., przeczy istocie konsorcjum i wykracza poza przesłanki swobody umów, według art. 353 ¹ k.c. W takiej postaci prowadzi do zmiany wierzyciela w rozumieniu art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej, bez wymaganej zgody organu tworzącego publiczny zakład opieki zdrowotnej i jest nieważna z mocy art. 54 ust. 6 tejże ustawy. Brak było więc podstaw do uwzględnienia powództwa (...) sp. z o.o., przy czym za trafny należy także uznać zarzut naruszenia art. 369 k.c. oraz art. 379 § 1 k.c.

W zakresie kwestionującym zasadność roszczenia (...) S.A. apelacja nie była zasadna. W szczególności, w okolicznościach faktycznych sprawy nie można uznać, by przepływy finansowe pomiędzy powodami skutkowały wygaśnięciem zobowiązania pozwanego. Poza sporem pozostaje, że (...) sp. z o.o. nie dokonywał płatności na rzecz (...) S.A. z takim zamiarem. Z art. 356 § 2 k.c. wynika możliwość spełnienia świadczenia pieniężnego przez osobę trzecią, ale spłata długu publicznego zakładu opieki zdrowotnej przez osobę trzecią bez zgody podmiotu wskazanego w art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej, czyli jak w niniejszej sprawie, jako z zasady prowadząca do nabycia wierzytelności przez osobę trzecią na podstawie art. 518 k.c., jest niedopuszczalna.

(...) S.A. dochodzi należności za dostarczone produkty lecznicze, za które pozwany nie zapłacił umówionej ceny, choć w świetle art. 535 § 1 k.c. był do tego zobowiązany. Skoro nie doszło do wygaśnięcia zobowiązania pozwanego za sprawą zapłaty przez (...) sp. z o.o., to roszczenie o zapłatę skierowane do dłużnika pozostaje aktualne w chwili zamknięcia rozprawy i podlegało uwzględnieniu, w niekwestionowanej w procesie, zasądzonej zaskarżonym wyrokiem wysokości, udowodnionej dołączonymi do pozwu dokumentami, wraz z żądanymi, ustawowymi odsetkami za opóźnienie w poszczególnych płatnościach, należnymi na podstawie art. 481 k.c., a także – stosownie do art. 98 k.p.c. – kosztami procesu, obejmującymi koszty zastępstwa procesowego według stawki minimalnej, określonej w § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Wbrew twierdzeniom strony pozwanej, podniesionym na rozprawie apelacyjnej, ze złożonego na niej „Porozumienia w sprawie spłaty zobowiązań” z 10 sierpnia 2016 r. nie wynika, by (...) S.A. zrzekł się roszczeń dochodzonych w niniejszej sprawie. Przeczy temu stanowisko strony powodowej, popierającej nadal pozew. Także z treści porozumienia nie można wywieść takiego wniosku. Zawiera ono bowiem oświadczenie dłużnika, czyli pozwanego w niniejszej sprawie szpitala, o uznaniu długu w określonej kwocie, obejmującego zobowiązania wymienione w załączniku do porozumienia, a także zobowiązanie dłużnika do spłaty tego zadłużenia w określony sposób i w określonym czasie (§ 1 i 2 – k. 346). Porozumienie to nie obejmuje zobowiązań dochodzonych w niniejszej sprawie, co potwierdziły obie strony. Porozumienie nie zawiera także oświadczenia wierzyciela, że nie istnieją inne zobowiązania pozwanego względem powoda.

Apelacja nie ma uzasadnionych podstaw także, jeśli chodzi o rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Nie można uznać za wystarczającą argumentacji ogólnie odwołującej się do charakteru działalności prowadzonej przez stronę pozwaną i jej problemów finansowych. Wystąpienie z pozwem było konieczne wobec niewywiązywania się z umowy przez pozwanego, a koszty poniesione w związku z tym przez (...) S.A. powinny być zwrócone. Nie zaistniały zatem przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c. Ponadto, zmiana orzeczenia wywołała skutek w postaci wydatnego zmniejszenia obciążenia pozwanego z tego tytułu. Stosownie do wyniku sprawy także pozwany stał się wierzycielem – odnośnie do kosztów poniesionych w związku z obroną przed (...) sp. z o.o.

Zważywszy na powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji, zaś na podstawie art. 385 k.p.c. – jak w punkcie drugim.

O kosztach postępowania apelacyjnego postanowiono stosownie do art. 98 k.p.c. uwzględniając, że (...) S.A. wygrał postępowanie w stosunku do pozwanego, a pozwany wygrał postępowanie w stosunku do (...) sp. z o.o. Należne wygrywającym koszty obejmują koszty zastępstwa procesowego, których wysokość ustalono zgodnie z § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800), w pierwotnym brzmieniu. Również na tym etapie Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się przesłanek do zastosowania art. 102 k.p.c., z motywów tożsamych z przyczyną nieuwzględnienia apelacji co do kosztów.

Wobec faktu, iż powód (...) sp. z o.o. zmienił firmę na (...) sp. z o.o.” (oświadczenie z rozprawy – k. 351, aktualny odpis z KRS – k. 339), okoliczność tę uwzględniono w komparycji i sentencji orzeczenia.

Marta Szerel Bogdan Świerczakowski Ewa Klimowicz-Przygódzka