Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny-Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2017r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko (...) W.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Żoliborza w Warszawie

z dnia 5 lutego 2016 r., sygn. akt II C 1615/14

1. zmienia zaskarżony wyrok i ustala opłatę roczną z tytułu wieczystego użytkowania udziału (...) części nieruchomości gruntowej związanego z lokalem numer (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka ewidencyjna nr (...) z obrębu (...) o powierzchni (...) m ^{( 2)}, położonej przy ulicy (...) w W., dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą numer (...) w wysokości: w 2013r. na kwotę 150,64 (sto pięćdziesiąt 64/100) złotych, w 2014r. na kwotę 245,12 (dwieście czterdzieści pięć 12/100) złotych, a od 2015r. na kwotę 339,59 (trzysta trzydzieści dziewięć 59/100) złotych, nie obciążając powoda kosztami procesu i nieuiszczone koszty sądowe w wysokości 2.141,99 (dwa tysiące sto czterdzieści jeden 99/100) złotych przejmując na rachunek Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Warszawy -Żoliborza w Warszawie;

2. nie obciąża powoda kosztami procesu instancji odwoławczej.

SSR del. Aleksandra Koman SSO Ada Sędrowska SSO Małgorzata Szymkiewicz-Trelka

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 26 listopada 2012 r. Zarząd Dzielnicy B. (...) W. jako właściwy organ reprezentujący (...) W. wypowiedział A. K. wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego podwyższając ją z kwoty 75,32 zł do kwoty 339,59 zł od 2015 r. W piśmie zawierającym wypowiedzenie pouczono użytkownika wieczystego o możliwości uzyskania bonifikaty (wypowiedzenie k. 11). A. K. złożył w terminie wniosek do Samorządowego Kolegium Odwoławczego o ustalenie, że podwyższenie opłaty jest uzasadnione w innej wysokości. Samorządowe Kolegium Odwoławcze oddaliło wniosek orzeczeniem z dnia 21 stycznia 2014 r. (k. 16). A. K. wniósł sprzeciw od orzeczenia SKO. Zarówno we wniosku jak i w sprzeciwie powód nie kwestionował operatu szacunkowego i prawidłowości obliczenia podwyżki, ale wskazywał na swoją trudną sytuację materialną uniemożliwiającą mu poniesienie opłaty rocznej w ustalonej wypowiedzeniem wysokości (sprzeciw k. 2). W odpowiedzi na pozew (...) W. Dzielnica B. wniosło o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu. Wniosło także o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości na okoliczność ustalenia wartości nieruchomości gruntowej będącej przedmiotem podwyżki (odpowiedź na pozew k. 42).

Wyrokiem z dnia 5 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie ustalił, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu przysługującego A. K. udziału wynoszącego (...) w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. (...) w W., stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) z obrębu (...), o powierzchni (...) m ^{( 2)}, stanowiącej własność (...) W. dokonana wypowiedzeniem z dnia 26 listopada 2012 r. jest niezasadna i opłata ta począwszy od 1 stycznia 2013 r. wynosi 75,32 zł. W punkcie drugim wyroku Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza kwotę 2.141,99 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa.

Orzeczenie zapadło na tle następującego stanu faktycznego ustalonego przez Sąd Rejonowy:

(...) W. jest właścicielem nieruchomości obejmującej działkę o nr ewidencyjnym (...) z obrębu (...), o powierzchni (...) m ^{( 2)} przy ul. (...) w W., dla której SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...). Użytkownikiem wieczystym w (...) części tej nieruchomości związanej z lokalem nr (...) jest A. K.. Pismem z dnia 26 listopada 2012 r. Zarząd Dzielnicy B. (...) W. reprezentowany przez P. R. oraz K. P. – zastępców Burmistrza Dzielnicy B. (...) W. wypowiedział A. K. wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego podwyższając ją z kwoty 75,32 zł do kwoty 339,59 zł od 2015 r. W piśmie zawierającym wypowiedzenie wskazano, że ustalenie nowej opłaty wynika ze zmiany wartości gruntu oszacowanej przez rzeczoznawcę majątkowego na kwotę 3.248.425 zł, co stanowi 1.341,77 zł/m ^{( 2)}. Pouczono też o możliwości uzyskania bonifikaty. A. K. złożył w terminie wniosek do SKO o ustalenie, że podwyższenie opłaty jest uzasadnione w innej wysokości. Samorządowe Kolegium Odwoławcze oddaliło wniosek orzeczeniem z dnia 21 stycznia 2014 r. Wartość szacowanej nieruchomości na dzień 1 stycznia 2013 r. wynosiła 3.912.689 zł, czyli 1.616 zł/m ^{( 2)}.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie: dokumentów niekwestionowanych przez strony i nie budzących wątpliwości, co do ich wiarygodności oraz na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego J. R., wydanej w toku postępowania.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie jednak z innych przyczyn niż wskazane przez powoda. Sąd Rejonowy wskazał bowiem, że powód nie podniósł żadnych argumentów co do prawidłowego ustalenia wysokości zaktualizowanej opłaty od użytkowania wieczystego, a w samym wypowiedzeniu został pouczony o możliwości skorzystania z bonifikaty. W ocenie Sądu Rejonowego argumenty o ciężkiej sytuacji majątkowej powoda uzasadniają wystąpienie o bonifikatę, a nie o ustalenie niezasadności podwyższenia opłaty. W zakresie wartości gruntu Sąd Rejonowy oparł się na opinii biegłego rzeczoznawcy przeprowadzonej w roku postępowania i doszedł do wniosku, że aktualizacja opłaty była uzasadniona zmianą wartości użytkowanego wieczyście gruntu. Sąd stwierdził także, że wartość nieruchomości jest w istocie wyższa niż wskazana w operacie szacunkowym będącym podstawą aktualizacji opłaty.

W ocenie Sądu Rejonowego wypowiedzenie było jednak nieskuteczne, gdyż wbrew art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 2147, dalej jako: u.g.n.) – nie zostało dokonane przez właściwy organ, którym zgodnie z art. 4 ust. 9 u.g.n. jest organ wykonawczy gminy – prezydent miasta. W niniejszej sprawie wypowiedzenie zostało złożone przez zarząd dzielnicy B. (...) W.. Dzielnica stanowi jedynie jednostkę pomocniczą gminy (...) W., a zarząd jest jej organem wykonawczym. W ocenie Sądu Rejonowego każde wypowiedzenie powinno wskazywać wyraźne, niebudzące wątpliwości wskazanie, że jest dokonywane z upoważnienia Prezydenta (...) W., dzięki czemu adresat decyzji mógłby zweryfikować prawidłowość udzielonego pełnomocnictwa, jego zakres, kwestię reprezentacji pełnomocnika. Tymczasem z treści wypowiedzenia nie wynika, aby zostało ono podjęte w imieniu Prezydenta (...) W.. Wręcz przeciwnie, wskazano w nim, że organem reprezentującym gminę i właściwym dla dokonania wypowiedzenia jest zarząd dzielnicy. Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy uznał wypowiedzenie za nieskuteczne i wskazał, że strony wiąże wysokość opłaty sprzed wypowiedzenia, to jest 75,32 zł. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. całością kosztów obciążając pozwanego, jako stronę przegrywającą. Zgodnie z art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 623, dalej: u.k.s.c.) Sąd nakazał pobrać od pozwanego kwotę 2.141,99 zł tytułem zwrotu wydatków (wynagrodzenie biegłego za sporządzenie opinii) poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w całości.

Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie:

a)  art. 39 ust. 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz art. 6 i 11 ust. 1 ustawy z dnia 15 maja 2002 r. o ustroju (...) W. w zw. z § 44 ust. 3 statutu (...) W. stanowiącego załącznik do uchwały rady (...) W. nr (...) z dnia 10 stycznia 2008 roku oraz w zw. z uchwałą nr (...) Rady ms.t. W. z dnia 18 grudnia 2008 roku poprzez przyjęcie, że ani zarząd ani jego członkowie nie byli umocowani do skutecznego wypowiedzenia powodowi opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jak również pominięcie odrębności ustrojowej (...) W.,

b)  art. 87 Konstytucji RP poprzez zakwestionowanie przez Sąd Rejonowy prawidłowości zapisów uchwały Rady (...) W. przekazującej dzielnicom do wykonania niektóre zadania i kompetencje, w sytuacji gdy uchwała ta stanowi źródło prawa i powinna być stosowana przez sądy

c)  art. 77 i 78 u.g.n. poprzez przyjęcie, że wypowiedzenie opłaty za użytkowanie wieczyste było prawnie nieskuteczne, jako dokonane przez niewłaściwy organ.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości, a tym samym ustalenie, że aktualizacja opłaty była uzasadniona oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W apelacji pozwany wniósł także o przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci pełnomocnictwa udzielonego przez Prezydenta (...) W. P. R. i K. P. na okoliczność umocowania tych osób do dokonania wypowiedzenia, z tym że już w tym miejscu należy wskazać, że dokumenty te nie zostały dołączone do apelacji oraz o przedstawienie Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 § 1 k.p.c. zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości: czy zarząd dzielnicy (...) W. działając na podstawie uchwały nr (...) Rady (...) W. z dnia 18 grudnia 2008 roku może dokonać skutecznego wypowiedzenia wysokości dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego zgodnie z art. 78 ust. 1 u.g.n.

W uzasadnieniu wskazano, że Sąd Rejonowy błędnie uznał, że jedynie Prezydent (...) W. jest uprawniony do dokonywania wypowiedzeń wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Skarżący wskazuje na uchwałę nr (...) Rady (...) W. z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie przekazania dzielnicom (...) W. do wykonania niektórych zadań i kompetencji (...) W. (Dz.Urz.Woj.Maz. nr 220, poz. 9485 z późn zm.) Zgodnie z § 7 pkt 1 tej uchwały – w zakresie nieruchomości (...) W. położonych na obszarze właściwej dzielnicy, przekazuje się dzielnicom do wykonania zadania i kompetencje związane z określaniem lub zmianą stawki procentowej oraz aktualizacją opłat z tytułu użytkowania wieczystego gruntu. Zgodność § 7 pkt 1 powyższej uchwały z prawem potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 16 lipca 2014 r., sygn. akt II SA/Wa 1447/13. Ponadto skarżący wskazał, że w razie nieuwzględnienia powyższego zarzutu Sąd powinien uwzględnić fakt, że osoby podpisujące wypowiedzenie dysponowały stosownymi pełnomocnictwami udzielonymi przez Prezydenta (...) W., a także, że kwestia skuteczności wypowiedzenia nie powinna być przedmiotem badania przez Sąd Rejonowy w sytuacji, gdy powód nie podnosił w tym zakresie żadnego zarzutu.

(apelacja k. 108-111).

Na rozprawie apelacyjnej powód wniósł o oddalenie apelacji, składając kartę leczenia szpitalnego żony oraz wyciąg z konta na okoliczność wysokości uzyskiwanej emerytury.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i prowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do stanu faktycznego ustalonego w sprawie przez Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy zmienia te ustalenia w zakresie wartości szacowanej nieruchomości. Wskazać należy, że żadna ze stron nie kwestionowała operatu szacunkowego, na podstawie, którego dokonano aktualizacji opłaty rocznej. Powód wprost w piśmie procesowym z dnia 17 października 2015 r. przyznał, że zgadza się w wyceną gruntu, a kwestionuje jedynie wysokość podwyżki, gdyż opłata w nowej wysokości stanowi dla niego znaczne obciążenie finansowe (k. 89). Tym samym Sąd Rejonowy na podstawie art. 229 k.p.c. powinien był uznać tę okoliczność za bezsporną i nie wymagającą dowodu. Wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy powinien był zostać oddalony jako nieistotny w sprawie (art. 227 k.p.c.). Wartość prawa własności nieruchomości gruntowej przy ul. (...) w W. wynosiła 3.248.425 zł, co stanowi 1.341,77 zł/m ² (operat szacunkowy k. 10-24).

Przechodząc do analizy zarzutów naruszenia prawa materialnego, koncentrują się one wokół kwestii uprawnienia zarządu dzielnicy do wypowiedzenia dotychczasowej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego. Podstawową kwestią było, więc rozstrzygnięcie, czy wypowiedzenie zostało dokonane przez właściwy (uprawniony) organ, ewentualnie czy organ ten był należycie reprezentowany, a co za tym idzie rozważenie czy zarząd dzielnicy (...) W. lub jego poszczególni członkowie mają umocowanie do dokonania takiego wypowiedzenia, a w konsekwencji ustalenie zasadności i skuteczności aktualizacji opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, na co zresztą zwrócono uwagę w apelacji, że powód w toku całego procesu nie kwestionował umocowania zarządu do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu opłaty. Powód nigdy nie zgłosił zarzutu nieskutecznego wypowiedzenia mu tej opłaty, a jedynie wnosił o jej obniżenie z uwagi na sytuację osobistą i majątkową. Sąd Rejonowy nieprawidłowo badał więc skuteczność tego wypowiedzenia z urzędu. Wskazać należy, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, dokonanie przez organ osoby prawnej czynności prawnej bez umocowania, albo z przekroczeniem jego zakresu nie prowadzi do bezwzględnej nieważności takiej czynności prawnej (por. w szczególności uchwała z dnia 14 września 2007 r., sygn. III CZP 31/07, Legalis nr 87057, a także późniejsze orzeczenia: wyrok z 26 kwietnia 2013 r., sygn. II CSK 482/12, Legalis nr 741802, uchwała z 6 grudnia 2012 r., sygn. III CZP 76/12, Legalis nr 548600), a tylko taką wadę czynności sąd może brać pod uwagę z urzędu. Wady, na które wskazał Sąd Rejonowy uzasadniałyby jedynie sankcję bezskuteczności zawieszonej takiej czynności, która powinna być wzięta pod rozwagę przez sąd wyłącznie w przypadku podniesienia takiego zarzutu przez stronę, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Niezależnie jednak od powyższych uwag, wskazać należy, że zarząd dzielnicy był upoważniony do dokonania wypowiedzenia opłaty rocznej. Słusznie wskazał Sąd Rejonowy, że pod użytym w art. 78 ust. 1, 3 i 4, art. 79 ust. 2 i 6, art. 80 ust. 1 u.g.n. sformułowaniem „właściwy organ”, należy rozumieć, jeżeli nieruchomość jest własnością jednostki samorządu terytorialnego, organ tej jednostki powołany do jej reprezentowania w zakresie gospodarowania nieruchomościami. Zgodnie z art. 11 ust. 1 u.g.n. jest nim jej organ wykonawczy, a według art. 11a ust. 3 w związku z art. 6 ust. 1 u.s.g. takim organem gminy jest m.in. prezydent miasta. Przepisy te nie określają jednak kompetencji, które nie podlegają dalszej delegacji. Jak słusznie wskazano w apelacji § 7 pkt 1 uchwały nr (...) Rady (...) W. z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie przekazania dzielnicom (...) W. do wykonania niektórych zadań i kompetencji (...) W. (Dz.Urz.Woj.Maz. nr 220, poz. 9485 z późn zm.) stanowi, że w zakresie nieruchomości (...) W., położonych na obszarze właściwej dzielnicy, przekazuje się dzielnicom do wykonywania zadania i kompetencje związane z określaniem lub zmianą stawki procentowej oraz aktualizacją opłat z tytułu użytkowania wieczystego gruntu, zgodnie z art. 73, 77 i 78 u.g.n. Uchwały rady gminy stanowią akty prawa miejscowego, będące zgodnie z art. 87 ust. 2 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Tym samym nie ma powodów, aby odmawiać organowi wykonawczemu dzielnicy – zarządowi – prawa do wypowiadania wysokości opłaty rocznej, skoro taką kompetencję przewidują przepisy prawa powszechnie obowiązującego. W ocenie Sądu Okręgowego wypowiedzenie zostało zatem skutecznie dokonane przez uprawniony do tego organ. W kontekście poczynionych wyżej rozważań należy zauważyć, że ocena ta nie jest przedmiotem kontrowersji w orzecznictwie. Również pozwany w apelacji przywołał wyrok WSA w Warszawie, który potwierdził zgodność § 7 ust. 1 uchwały nr(...) Rady (...) W. z prawem. W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodziły zatem podstawy do przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości w trybie art. 390 § 1 k.p.c. i z tych przyczyn wniosek pozwanego został oddalony.

Na marginesie wskazać należy, że Sąd Okręgowy nie był w stanie ocenić czy osoby podpisujące wypowiedzenie dysponowały stosownymi pełnomocnictwami od Prezydenta (...) W., gdyż taki dowód nie został złożony do akt, a pełnomocnik pozwanego, który wnioskował o jego przeprowadzenie nie stawił się na rozprawę. Niemniej okoliczność ta okazała się nie mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia zasadności zarzutów apelacji, wobec ustalenia, że zarząd dzielnicy dysponował kompetencją do dokonania wypowiedzenia opłaty rocznej.

Reasumując, należy raz jeszcze podkreślić, na co wskazywał także Sąd Rejonowy, że powodowi w niniejszej sprawie przysługuje prawo żądania udzielenia bonifikaty w zakresie opłaty rocznej. Jest to właściwa droga do dochodzenia obniżenia opłaty z uwagi na sytuację ekonomiczną w gospodarstwie domowym.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy uznał apelację za zasadną, co prowadziło do jej uwzględnienia przez zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie stawek opłaty rocznej jak w kwestionowanym przez powoda wypowiedzeniu, o czym orzeczono w punkcie pierwszym sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Zmieniając zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy orzekł o nieobciążaniu powoda kosztami postępowania za pierwszą instancję oraz o przejęciu nieuiszczonych kosztów sądowych w kwocie 2.141,99 zł na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie. Konieczność przejęcia kosztów opinii biegłego na rachunek Skarbu Państwa wynikała z braku podstaw do obciążenia nimi powoda (art. 113 ust. 1), który konsekwentnie nie podważał wyceny dokonanej w operacie szacunkowym. Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego nastąpiło wprawdzie na wniosek pozwanego, ale wniosek zgłoszony „wobec kwestionowania dokonanej wyceny” (k. 42v), co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Natomiast w zakresie nieobciążania powoda kosztami postępowania za pierwszą instancję Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. mając na względzie trudną sytuację osobistą i ekonomiczną powoda, jego wiek oraz szczególne okoliczności związane z przedmiotem niniejszej sprawy, która dotyczy jego lokalu, a więc wartości o podstawowym znaczeniu.

Z tych samych przyczyn w punkcie drugim wyroku Sąd Okręgowy nie obciążył powoda kosztami postępowania apelacyjnego, również na podstawie art. 102 k.p.c.