Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2012 r. w Gdańsku

sprawy E. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji E. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 lipca 2011 r., sygn. akt VII U 1734/11

zmienia zaskarżony wyrok i zwalnia wnioskodawczynię z obowiązku zwrotu kwoty 593, 28 (pięćset dziewięćdziesiąt trzy 28/100) złotych.

Sygn. akt III AUa 1423/11

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 marca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., powołując się na art. 10 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.) oraz art. 138 ustawy w dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), zobowiązał E. O. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od dnia 01 kwietnia 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2010 r. w kwocie 593,28 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła E. O.kwestionując fakt pobrania w spornym okresie nienależnego świadczenia. Wnioskodawczyni wskazała, że w terminie od dnia 01 lutego 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2010 r. odbywała staż w ramach projektu „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy", którego organizatorem było Stowarzyszenie (...). W tym okresie otrzymywała ona dodatek stażowy w wysokości 603,82 zł brutto miesięcznie. Dodatek ten był płatny w następnym miesiącu po zakończeniu miesiąca stażowego, tj. za miesiąc luty 2010 r. otrzymała dodatek w dniu 17 marca 2010 r., za miesiąc marzec 2010 r. - w dniu 19 kwietnia 2010 r., natomiast za miesiąc kwiecień 2010 r. otrzymała dodatek z wyprzedzeniem, tj. w dniu 30 kwietnia 2010 r., albowiem z tym dniem kończył się program, w którym uczestniczyła.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując w całości stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 19 lipca 2011 r. w sprawie VII U 1734/11 Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

E. O.od dnia 01 października 2003 r. uprawniona jest do renty socjalnej. W okresie od dnia 01 lutego 2010 r. do dnia 29 kwietnia 2010 r. ubezpieczona zatrudniona była na podstawie umowy zlecenia w Stowarzyszeniu(...), gdzie za miesiąc kwiecień 2010 r. otrzymała wynagrodzenie w kwocie brutto 1.207,64 zł.

W ww. okresie ubezpieczona odbywała również staż w ramach projektu „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy”, którego organizatorem było Stowarzyszenie (...). W tym okresie otrzymywała ona dodatek stażowy w wysokości 603,82 zł brutto miesięcznie. Dodatek ten był płatny w następnym miesiącu po zakończeniu miesiąca stażowego, tj. za miesiąc luty 2010 r. wnioskodawczym otrzymała dodatek w dniu 17 marca 2010 r., za miesiąc marzec 2010 r. - w dniu 19 kwietnia 2010 r., natomiast za miesiąc kwiecień 2010 r. otrzymała dodatek z wyprzedzeniem, tj. w dniu 30 kwietnia 2010 r., z uwagi na zakończenie projektu.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 24 marca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zobowiązał E. O. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od dnia 01 kwietnia 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2010 r. w kwocie 593,28 zł.

Powyższy bezsporny stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i aktach organu rentowego, których prawdziwość i rzetelność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania. Sąd ten również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Sąd I instancji zważył, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy organ rentowy w zaskarżonej decyzji zasadnie zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie 593,28 zł opierając się na treści art. 10 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.) oraz art. 138 ust. 1 ustawy w dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), zgodnie z którymi prawo do renty socjalnej zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w łącznej kwocie wyższej niż 30 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych.

Wnioskodawczyni podnosiła, że dodatek stażowy, który otrzymywała w związku z udziałem w projekcie „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy” nie stanowiło wynagrodzenia, lecz swoistego rodzaju wsparcie, fundusz rehabilitacyjny. Ponadto,

jak podkreśliła, dodatek za miesiąc kwiecień 2010 r., zamiast w maju 2010 r., został jej wypłacony pod koniec miesiąca kwietnia w związku z zakończeniem projektu w tym terminie.

Sąd Okręgowy nie zgodził się z powyższym twierdzeniem oraz wskazał, iż ani ustawa emerytalna, ani też ustawa o rencie socjalnej nie zawiera definicji „przychodu”. Koniecznym jest więc w tym względzie sięgnięcie do ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.), która w art. 11 ust. 1 wskazuje, że przychodem są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy podatkowej).

Dla ustalenia przychodu mającego wpływ na zawieszenie prawa do renty socjalnej nie ma zatem znaczenia okres, za jaki dane świadczenie pieniężne zostało wypłacone, a jedynie data wypłaty tego świadczenia. Ponadto, jak wynika z powyższego, przychodem są wszystkie pieniądze i wartości pieniężne pozostawione do dyspozycji podatnika, a nie tylko samo wynagrodzenie, jak twierdzi wnioskodawczyni.

Zgodnie z Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lutego 2010 r. (M.P. z 2010 r. Nr 10, poz. 112) od dnia 01 marca 2010 r. kwota przychodu odpowiadająca 30 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za IV kwartał 2009 r. ogłoszonego do celów emerytalnych wynosi 973,10 zł.

Skoro więc wnioskodawczyni za miesiąc kwiecień 2010 r. uzyskała przychód w wysokości 1.207,64 zł, to tym samym przekroczyła ona 30 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za IV kwartał 2009 r. i zobowiązana jest do zwrotu otrzymanego za ten miesiąc świadczenia rentowego.

W konkluzji, z przytoczonych względów, na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c. oraz cytowanych powyżej przepisów, Sąd I instancji orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła E. O.zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając temu orzeczeniu błędne ustalenie faktyczne, które miały wpływ na treść wyroku, polegające na stwierdzeniu, że w okresie od dnia 01 lutego 2010 r. do dnia 29 kwietnia 2010 r. była zatrudniona na podstawie umowy zlecenia w Stowarzyszeniu (...)

W uzasadnieniu apelacji skarżąca wskazała, że nie była zatrudniona w Stowarzyszeniu (...) na umowę zlecenie. Podniosła, że stowarzyszenie to organizowało staż w ramach projektu „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy” ze środków PFRON. Ubezpieczona odbywała staż w Fundacji (...)w G..

Zdaniem apelującej nie obowiązują jej przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, ponieważ celem stażu była rehabilitacja. Odbywała tylko i wyłącznie staż w ramach projektu „Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy” od dnia 01 lutego 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2010 r. Jego celem była rehabilitacja zawodowa co jest zawarte w załączonym regulaminie stażu, a nie osiągnięcie przychodu. Za staż otrzymywała dodatek stażowy. Za miesiąc kwiecień dodatek stażowy otrzymała dnia 30 kwietnia 2010 r. ze względu na zakończenie programu.

W konkluzji apelacji skarżąca wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja E. O. zasługiwała na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania, jakkolwiek z innych przyczyn, niż te podniesione przez skarżącą.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się na kwestii, czy zachodziły łącznie wszystkie przesłanki z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2003 r. Nr 135, poz. 1268 ze zm., nazywanej dalej ustawą o rencie socjalnej) do zawieszenia prawa wnioskodawczyni do renty socjalnej, a w konsekwencji, czy zachodziły podstawy z art. 138 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną) w zw. z art. 15 pkt 1 ustawy o rencie socjalnej do żądania zwrotu kwot pobranych przez nią tytułem renty socjalnej świadczeń za okres od dnia 01 kwietnia 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2010 r.

Z treści art. 10 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej wynika, że prawo do renty socjalnej podlega zawieszeniu w przypadku osiągania przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 3, 4 lub 5 ustawy o rencie socjalnej z tytułu działalności, o której mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o rencie socjalnej, podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.

Stosownie do treści art. 10 ust. 2 ustawy o rencie socjalnej za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy emerytalnej, lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie działalności pozarolniczej.

W ocenie Sądu II instancji odbywanie przez E. O.stażu w ramach projektu (...), organizowanego przez Stowarzyszenie (...)w G.nie można zaliczyć do działalności zarobkowej, o której mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o rencie socjalnej, tj. zatrudnienia, służby, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy emerytalnej, lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia działalności pozarolniczej, ponieważ istotą stażu jest nabycie określonych umiejętności.

W myśl art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm., nazywanej dalej ustawą systemową) przez „przychód” rozumieć należy przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Zgodnie zaś z art. 4 pkt 10 ustawy systemowej „przychodem” w rozumieniu tej ustawy jest również przychód z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych - przychody z tytułu pracy w spółdzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów rolnych.

Stosownie do treści art. 10 ust. 3 ustawy o rencie socjalnej za przychód, o którym mowa w ust. 1, w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej uważa się przychód stanowiący zadeklarowaną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy systemowej.

Przepis art. 10 ust. 4 ustawy o rencie socjalnej stanowi, że za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Z przepisu art. 10 ust. 5 ustawy o rencie socjalnej wynika zaś, że prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu innego niż wymieniony w ust. 1-4, zaliczonego do źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm., nazywanej dalej ustawą podatkową), z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1 i 2, lub osiągania przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przychód osiągnięty przez skarżącą w okresie od dnia 01 lutego 2010 r. do dnia 29 kwietnia 2010 r. z tytułu stażu w ramach projektu (...) nie mieści się w żadnej z wyżej wymienionych kategorii przychodu.

Stosownie zaś do treści art. 21 ust. 1 pkt 137 ustawy podatkowej wolne od podatku są środki finansowe otrzymane przez uczestnika projektu jako pomoc udzielona w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich, o których mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240, nazywanej dalej ustawą o finansach publicznych).

W rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o finansach publicznych przez środki europejskie – rozumieć należy środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 1, 2 i 4 ustawy o finansach publicznych.

W myśl art. 5 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych środkami pochodzącymi z budżetu Unii Europejskiej są środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybackiego, z wyłączeniem środków, o których mowa w pkt 5 lit. a i b.

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości i nie stanowi przedmiotu sporu, że projekt (...), organizowany przez Stowarzyszenie (...) w G., był finansowany z udziałem środków europejskich, o których mowa w ustawie o finansach publicznych.

Tym samym środki finansowe uzyskane przez E. O. jako pomoc udzielona w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich wolne są od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Ponieważ wnioskodawczyni nie osiągała przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 3, 4 lub 5 ustawy o rencie socjalnej z tytułu działalności, o której mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o rencie socjalnej, podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, a zatem, wbrew stanowisku organu rentowego, nie zachodzą materialno-prawne podstawy z art. 10 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej do zawieszenia jej prawa do renty socjalnej.

Z treści art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej w zw. z art. 15 pkt 1 ustawy o rencie socjalnej osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Zgodnie z art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z art. 15 pkt 1 ustawy o rencie socjalnej za nienależnie pobrane świadczenia uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Sąd II instancji zważył, że z uwagi na nie zachodzenie przesłanek z art. 10 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, brak podstaw do uznania kwoty pobranej przez E. O. tytułem renty socjalnej w okresie od dnia 01 kwietnia 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2010 r. za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej (czy w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 2 lub ust. 3 ustawy emerytalnej).

W konsekwencji, wbrew stanowisku organu rentowego, nie zachodziły, wynikające z art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej w zw. z art. 15 pkt 1 ustawy o rencie socjalnej, podstawy do żądania od wnioskodawczyni zwrotu pobranej przez nią tytułem renty socjalnej kwoty za okres od dnia 01 kwietnia 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2010 r.

Stosownie do treści art. 386 § 1 k.p.c. w razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka, co do istoty sprawy.

Mając na względzie powyższe, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji wyroku.

SSA M. Budzyńska - Górecka SSA M. Gerszewska SSA M. Piankowski