Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2019 r. w Katowicach

sprawy z odwołania S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek apelacji ubezpieczonej S. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 25 kwietnia 2018 r. sygn. akt XI U 91/18

oddala apelację.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA M.Procek /-/SSA T.Szweda

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1256/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2018r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie ubezpieczonej S. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 13 października 2017r. ustalającej kapitał początkowy na kwotę 137.323,45 zł, przy ustalonym wskaźniku wysokości podstawy wymiaru w proporcji 113,81%.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona S. K. (urodzona w dniu (...)) w okresie od 30 kwietnia 1982r. do 31 stycznia 1991r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Handlowo-Usługowym (...)
w B..

Prawomocną decyzją z dnia 4 sierpnia 2008r. organ rentowy ustalił kapitał początkowy ubezpieczonej na dzień 1 stycznia 1999r. na kwotę 126.164,94 zł. Do ustalenia wysokości kapitału uwzględniono 23 lata, 2 miesiące i 11 dni, tj. 278 miesięcy. Przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 99,57%.

W dniu 18 czerwca 2009r. ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego poprzez uwzględnienie dokumentów złożonych do akt rentowych. Rozpoznając ów wniosek, organ rentowy wydał decyzję z dnia 20 kwietnia 2011r., ustalającą wysokość kapitału na kwotę 128.900,75 zł i wskaźnik wysokości podstawy wymiaru
na 103,13%.

Decyzją z dnia 25 czerwca 2012r., wydaną na wniosek ubezpieczonej, organ rentowy ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego na kwotę 137.885,66 zł, przy wskaźniku podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 114,54%.

Zaskarżoną decyzją wydaną z urzędu w dniu 13 października 2017r., w związku
z nabyciem przez ubezpieczoną uprawnień do emerytury, organ rentowy ustalił wysokość kapitału początkowego na kwotę 137.323,45 zł, przy wskaźniku wysokości podstawy wymiaru 113,81%. Organ rentowy dopatrzył się nieprawidłowości przy wydaniu decyzji kapitałowej z dnia 25 czerwca 2012r. i dokonał korekty kapitału początkowego ubezpieczonej poprzez wyłączenie:

⚫

z wynagrodzenia za rok 1989 kwot:

- 17.800 zł oznaczonej jako „fres”,

- 190.415 zł oznaczonej jako „reh uwp”,

- 22.830 zł oznaczonej jako „odr.Gar”;

⚫

z wynagrodzenia za rok 1990 kwoty:

- 25.600 zł oznaczonej jako „garm”;

⚫

z wynagrodzenia za rok 1991 kwoty:

- 1.202.500 zł z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop i niewykorzystane dni wolne od pracy w 1991 roku.

Ubezpieczonej przyznano prawo do emerytury od dnia 1 października 2017r.

Powyższe okoliczności nie są przez strony kwestionowane.

W odwołaniu od zaskarżonej udecji ubezpieczona domagała się ustalenia wysokości kapitału początkowego w wysokości zgodnej z poprzednią decyzją z uwagi na brak podstawy do jej zmiany. W ocenie Sądu Okręgowego, sporna zatem pozostaje dopuszczalność ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego ubezpieczonej.

Sąd Okręgowy podniósł, iż z uwagi na fakt, że zaskarżona decyzja o ustaleniu kapitału początkowego była kolejną decyzją w tym przedmiocie, przeto należało ocenić jej zasadność w świetle art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017r., poz. 1383 - dalej jako ustawa emerytalna).

W świetle zaś przytoczonego wyżej przepisu, korekta prawomocnej decyzji z dnia
25 czerwca 2012r. była możliwa, gdyż nieprawidłowe obliczenie wysokości kapitału początkowego w tej decyzji nastąpiło na skutek błędu organu rentowego i przyjęcia
do podstawy wymiaru składników wynagrodzenia, które nie powinny być przyjęte
do wyliczenia kapitału początkowego.

Sąd ten podniósł bowiem, że przepisami regulującymi zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń w latach 1989-91 było rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1987r. w sprawie zgłaszania pracowników do ubezpieczenia społecznego oraz składek na to ubezpieczenie (Dz. U. nr 37, poz. 211 ze zm.) i od 1 stycznia 1990r. rozporządzenie Rady Ministrów z 29 stycznia 1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. z 1990r., nr 7, poz. 41 ze zm.). Przepisy te (§ 6 rozporządzenia z 1987r. i w § 7 rozporządzenia z 1990r.) określały ściśle jakie składniki wynagrodzenia nie mogą stanowić podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne. I tak, zgodnie z § 7 pkt 3 rozporządzenia z 1990r. podstawę wymiary składek na ubezpieczenie pracowników stanowi dochód pracownika w gotówce
i w naturze (…) z wyjątkiem ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Stąd - zadaniem Sądu Okręgowego - błędem organu rentowego jest przyjęcie w decyzji
z 25 czerwca 2012r. do podstawy wymiaru za 1991r. kwoty z tytułu ekwiwalentu
za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Przyjęcie pozostałych kwot oznaczonych symbolami „fres”, „reh uwp”, „odr.Gar”, „garm” również należy uznać za błąd organu rentowego, gdyż takie oznaczenie wypłaconego świadczenia nie pozwala ustalić,
czy podlegało ono wliczeniu do podstawy wymiaru, czy podlegało z niej wyłączeniu.

Sąd Okręgowy zauważył również, że wydanie decyzji korygującej błąd organu rentowego w zakresie ustalenia kapitału początkowego nie jest ograniczone czasowo, gdyż zgodnie z art. 114 ust. 1f pkt 2 ustawy emerytalnej, uchyleniu lub zmianie podlega decyzja
o ustaleniu kapitału początkowego, który nie został uwzględniony do obliczania wysokości emerytury ustalonej prawomocną decyzją. Decyzja z dnia 25 czerwca 2012r. nie stanowiła podstawy ustalenia emerytury ubezpieczonej, gdyż ubezpieczona pobiera emeryturę
od 1 października 2017r. i jej wysokość została ustalona na podstawie decyzji o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 13 października 2017r. Tym samym, decyzja z dnia 25 czerwca 2012r. mogła być skorygowana z urzędu przez organ rentowy.

Sąd Okręgowy stwierdził także, iż ubezpieczona nie wykazała, aby składniki wynagrodzenia oznaczone symbolami: „fres”, „reh uwp”, „odr.Gar” „garm” stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Tak więc, nie ma podstaw, aby
do podstawy wymiaru składek przyjąć kwotę oznaczoną jako ekwiwalent za urlop wypoczynkowy i kwoty oznaczone symbolami: „fres”, „reh uwp”, „odr.Gar” „garm”.

Zatem przyjmując, iż została spełniona przewidziana w art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy emerytalnej przesłanka do ponownego ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonej,
Sąd ten uznał, że nie było podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji.

Mając na względzie przedstawione okoliczności, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴
§ 1 k.p.c. odwołanie oddalił.

W apelacji od zaprezentowanego rozstrzygnięcia ubezpieczona zarzuciła Sądowi pierwszej instancji:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie
lub błędną wykładnię, a to art. 6 § 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez błędne przyjęcie, iż nie jest możliwe wliczenie do podstawy wymiaru kwot oznaczonych symbolami: „fres”, „reh uwp”, „odr.Gar” oraz „garm”, a tym samym przyjęcie, iż podlegają one wyłączeniu z okresu ubezpieczenia, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego jasno wynika, iż z wymienionych składników były odprowadzane składki, zatem okres ich odprowadzania winien zostać uwzględniony w okresach składkowych;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd pierwszej instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez pominięcie złożonego przez ubezpieczoną w dniu 13 marca 2018r. pisma przygotowawczego, zawierającego jej ustosunkowanie się do wyliczeń organu rentowego, wskutek czego Sąd pierwszej instancji przyjął, iż wyliczenia te nie były przez ubezpieczoną kwestionowane, co doprowadziło do:

3.  błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na przyjęciu, iż ubezpieczona
nie wykazała, aby składniki wynagrodzenia oznaczone symbolami: „fres”, „reh uwp”, „odr.Gar” oraz „garm” stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Powołując się na przedstawione zarzuty, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania oraz zwrot kosztów procesu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelująca wniosła także o dopuszczenie dowodów z załączonych dokumentów, a to:

a)  świadectwa pracy oraz zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu ubezpieczonej - na okoliczność, iż ubezpieczona nieprzerwanie pozostawała zatrudniona w okresie przyjętym za okres ubezpieczenia;

b)  zaświadczenie zakładu pracy ubezpieczonej - na okoliczność regularnego odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne;

oraz dopuszczenie dowodu z przesłuchania ubezpieczonej na okoliczność stażu pracy, wysokości wynagrodzenia oraz posiadanej przez nią wiedzy na temat odprowadzonych z tego tytułu składek.

W motywach apelacji, skarżąca podniosła, iż z dokumentów przedłożonych przez ubezpieczoną jasno wynika, iż w latach 1982-1991 (stanowiących okres kolejnych 10 lat przyjętych do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego) zatrudniona ona była kolejno:

a)  od 5 października 1975r. do 29 kwietnia 1982r. w(...) na stanowisku młodszego kucharza (wtedy jeszcze ubezpieczona nosiła panieńskie nazwisko - F.);

b)  następnie od 30 kwietnia 1982r. do 31 stycznia 1991r. w (...) Oddział w S.
na stanowisku kucharza.

Ponadto, zgodnie z zaświadczeniem pochodzącym z wymienionych zakładów pracy, składki ubezpieczeniowe były regularnie odprowadzane przez pracodawcę. Skutkiem opisanej zmiany decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stało się niesprawiedliwe obniżenie wysokości emerytury ubezpieczonej. Według skarżącej jasne jest, iż pominięcie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy obliczaniu wysokości kapitału początkowego następujących składników:

1.  składnika oznaczonego jako „fres” w kwocie 17.800 zł;

1.  składnika oznaczonego jako „reh uwp” w kwocie 190.415 zł;

2.  składnika oznaczonego jako „odr.Gar” w kwocie 22.830 zł;

3.  składnika oznaczonego jako „garm” w kwocie 25.600 zł;

nie znajduje podstaw w przepisach obowiązującego prawa i jako takie, nie powinno mieć miejsca.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji jako własne uznał,
że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd odwoławczy podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania
(por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998r., I PKN 339/98, z 22 lutego 2010r.,
I UK 233/09).

Szczegółową ocenę zarzutów apelacji poprzedzić należy ogólnym stwierdzeniem,
że składki na ubezpieczenie emerytalne zapisywane są na koncie indywidualnym ubezpieczonego dopiero od 1 stycznia 1999r. Natomiast okres trwania ubezpieczenia
przed tą datą uwzględniany jest w wysokości emerytury w postaci tzw. kapitału początkowego.

Kapitał początkowy ustalany jest tylko dla potrzeb obliczenia nowej emerytury,
w systemie zdefiniowanej składki czyli w takim, gdy znana jest tylko składka, według formuły uwzględniającej sumę składek i hipotetyczny okres pobierania świadczenia, a więc dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., które podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego przed dniem 1 stycznia 1999r.

Zasady ustalania kapitału początkowego określone są w art. 174 ustawy emerytalnej, który w ust. 1 stanowi, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53,
z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie natomiast z art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej,
przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1.  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3. okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze
nie większym, niż określony w art. 5 ust. 2.

Nie ulega przy tym wątpliwości, że przy ustalaniu, czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględnione w podstawie wymiaru.

Podkreślić przy tym wypada, że kapitał początkowy jest pochodny od składki. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o emerytalnej, okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia, zaś okresami ubezpieczenia są - ogólnie mówiąc - okresy opłacania składek
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

W tym kontekście trzeba zauważyć, iż ubezpieczona w żaden sposób nie wykazała,
iż uzyskane przez nią w latach 1989 - 1991 w Przedsiębiorstwie Handlowo-Usługowym (...) w B. składniki wynagrodzenia oznaczone na karcie zarobkowej jako: „fres”, „reh uwp”, „odr.Gar” „garm”, stanowiły podstawę wymiaru składki („były oskładkowane”) na podstawie przepisów cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
9 listopada 1987r. w sprawie zgłaszania pracowników do ubezpieczenia społecznego oraz składek na to ubezpieczenie i od 1 stycznia 1990r. na podstawie cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z 29 stycznia 1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne. Na posiedzeniu wyznaczonym na rozprawę w dniu 9 lutego 2018r. ubezpieczona oświadczyła, że w latach 1989-1991 otrzymywała wynagrodzenie zasadnicze, dodatek stażowy i premie, dodając, że nie pamięta innych składników wynagrodzenia.

Dołączone do apelacji dokumenty w postaci świadectwa pracy z dnia 31 stycznia 1991r. oraz druku Rp-7 z dnia 28 listopada 2017r. nie zawierają takich informacji.
W wymienionym świadectwie pracy wskazano kwotowo jedynie wysokość wynagrodzenia zasadniczego, zaś druk Rp-7 dotyczy lat 1980-1982, które nie są objęte sporem.

Ponadto, skarżąca nie kwestionuje, iż zgodnie z § 7 pkt 3 cyt. rozporządzenia z 1990r. podstawę wymiary składek na ubezpieczenie pracowników stanowi dochód pracownika
w gotówce i w naturze (…), z wyjątkiem ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Zatem, Sąd Okręgowy zasadnie uznał, iż do podstawy wymiaru za 1991r.
nie dolicza się ubezpieczonej kwoty z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Pamiętać przy tym trzeba, iż obowiązek udowodnienia faktów spoczywa na osobie, która wywodzi z nich skutki prawne (art. 232 k.p.c.), stąd też na odwołującej ciążył obowiązek przedstawienia dowodów dla udowodnienia spornych okoliczności. Muszą to być jednak środki dowodowe, które pozwolą na wiarygodne ustalenie okoliczności faktycznych. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi
i nie zawierają unormowań, które pozwalałyby na ustalenie wynagrodzenia, będącego bazą
do wyliczenia podstawy wymiaru w sposób abstrakcyjny.

Zatem, dowody stwierdzające wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury (kapitał początkowy) nie mogą budzić wątpliwości oraz muszą być spójne i precyzyjne.

Ubezpieczona spornych okoliczności nie wykazała.

Reasumując, Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja jest bezzasadna i na mocy
art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA M.Procek /-/SSA T.Szweda

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR