Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2018r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 października 2018r. w Suwałkach

sprawy K. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość świadczenia

w związku z odwołaniem K. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 21 grudnia 2017 r. znak (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i emeryturę K. M. ustala na kwotę 1 592,51 (jeden tysiąc pięćset dziewięćdziesiąt dwa 51/100) złotych brutto, przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 65,55%, okresów składkowych w ilości 398 miesięcy i nieskładkowych w ilości 19 miesięcy;

2.  przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. do rozpoznania złożony, w toku postępowania sądowego, wniosek K. M. z dnia 10 września 2018 roku o wyrównanie przysługującego świadczenia emerytalnego .

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 21.12.2017r. odmówił K. M. prawa do przeliczenia emerytury.

Wskazał, iż zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017r. poz. 1383 ze zm.) wysokość emerytury oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Organ rentowy wskazał, iż K. M. ma ustalone prawo do emerytury od 13.04.2003r. Do ustalenia jej podstawy wymiaru przyjęte było najpierw wynagrodzenie z 10 lat z okresu 1985-1994, a od 2009r. z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 62,40%.

W dniu 28.11.2017r. K. M. wniosła o ponowne przeliczenie wysokości podstawy wymiaru świadczenia, przedkładając szczątkowe dokumenty w postaci kserokopii kalkulacji finansowych, pozyskane od przechowawcy dokumentacji (...) w S., na okres zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej od maja 1989r. do czerwca 1990r.

Zgodnie zaś z § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U z 2011r. nr 237 poz 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek. legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Natomiast przedłożone przez odwołującą się dokumenty nie wskazują wprost wysokości przychodu, od którego odprowadzono składki na ubezpieczenie społeczne w trakcie zawartej umowy agencyjnej, w związku z czym nie jest możliwe ustalenie wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne opłaconej za nią przez (...). Z tych względów Zakład odmówił ponownego ustalenia wskaźnika podstawy wymiaru.

W odwołaniu od tej decyzji K. M. domagała się jej zmiany i zaliczenia okresu pracy od 29.05.1989r. do dnia 30.06.1990r. w (...) do okresu stażu pracy i okresu objętym ubezpieczeniem społecznym oraz wysokości wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury, która jest podana w świadectwie pracy wystawionym przez macierzysty zakład pracy z dnia 29.06.1990r. W tym zakresie domagała się uznania za wiarygodny dowód kalkulacji finansowych, na których widnieje kwota odprowadzonych składek na ZUS oraz uznanie za dowód umowy o prowadzeniu na warunkach sprzedaży zawartej w dniu 29.05.1989r., w której w § 10 punkcie 2 jest informacja, iż agent jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym.

Wskazała, iż w spornym okresie była zatrudniona na podstawie umowy o prowadzenie na warunkach zlecenia punktu sprzedaży detalicznej, jako pracownik stały w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym okresie była objęta ubezpieczeniem społecznym i z zgodnie z umową zawartą w dniu 29.05.1989r. § 10 punkt 2 z tego tytułu były odprowadzane przez (...) składki na ubezpieczenie społeczne.

Podkreśliła, iż w świadectwie pracy wystawionym przez macierzysty zakład pracy z dnia 29.06.1990r. jest informacja „ubezpieczenie składki ZUS - 600.000” - a zatem zakład wykazał informacje dotyczące wysokości i uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Innym dokumentem potwierdzającym wysokość odprowadzenia składki na ubezpieczenie społeczne są kalkulacje finansowe, w których widnieje kwota odprowadzonych składek.

Wskazała też, że w okresie od 01.11.1979r. do dnia 31.03.1982r. prowadziła punkt sprzedaży detalicznej w (...) i w tym okresie była objęta ubezpieczeniem społecznym. Fakt ten potwierdza pismo otrzymane z tego zakładu w dniu 29.12.2017r., które dołączyła do odwołania. Dołączyła również zestawienie miesięcznego wynagrodzenia za lata 1977 – 1979.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i dodatkowo wskazał, iż na okoliczność osiągniętych wynagrodzeń w (...)odwołująca przedłożyła jedynie świadectwo pracy, umowę agencyjną oraz kalkulację finansową, a takie dokumenty nie mogą być uznane jako środek dowodowy w sprawie wysokości osiągniętego wynagrodzenia przed organem rentowym.

Wskazał też, iż na podnoszoną w odwołaniu wysokość wynagrodzenia za okres od 01.11.1979r. do 31.03.1982r. z (...)wnioskodawczym również nie przedłożyła dowodów, gdyż dołączyła jedynie zestawienia wynagrodzeń za okres wcześniejszy tj. za lata 1977-1979.

Ponadto do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjął najkorzystniejszy wariant, tj. obliczył go z uwzględnieniem wynagrodzeń z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia: 1971-1972, 1978-1979, 1985-1988, 1991-2002. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi 62,40% - ustalony decyzją z dnia 07.04.2009r.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje :

Odwołanie należało uznać za uzasadnione.

W sprawie sporne pozostawały dwa okresy zatrudniania odwołującej się na podstawie umowy agencyjnej. Pierwszy dotyczył pracy w(...), w której od 01.11.1979r. do 31.03.1982r. pracowała na podstawie umowy o prowadzenie na warunkach zlecenia punktu sprzedaży detalicznej, jako agent – sprzedawca. Drugi okres dotyczył zatrudnienia w (...)na podstawie umowy o prowadzenie na warunkach zlecenia punktu sprzedaży detalicznej jako pracownik w pełnym wymiarze czasu pracy od 29.05.1989r. do 30.06.1990r. jako agent sklepu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że powyższe okresy zostały przez organ rentowy uwzględnione do stażu ubezpieczeniowego w całości. Organ rentowy nie uwzględnił natomiast wynagrodzenia z tych okresów do ustalenia wysokości podstawy wymiaru za te lata. Uzyskana w toku postępowania sądowego dokumentacja potwierdzała fakt zatrudnienia odwołującej w spornych okresach. Na jej podstawie nie było jednak możliwe ustalenie, jaki rzeczywisty dochód osiągała z racji pracy jako agent. Sąd podzielił stanowisko organu rentowego w zakresie oceny dokumentacji „finansowej”, która została złożona przez odwołującą się na okoliczność osiąganego dochodu. W szczególności odnosi się do kalkulacji finansowych, które nie mogą i nie stanowią podstawy do uwzględnienia w podstawie wymiaru uwidocznionych w nich kwot wynagrodzeń czy też zysku punktu sprzedaży prowadzonego przez odwołującą się jako agenta. Kalkulacje finansowe były sporządzane na początku każdego roku kalendarzowego, zatem zawierały wstępne, a nie ostateczne, wynikowe rozliczenie kosztów związanych z funkcjonowaniem placówki handlowej prowadzonej przez odwołującą się. Kalkulacje te mogły być zmieniane (korygowane) w ciągu roku, co miało miejsce np. w przypadku kalkulacji za 1989r, która wskazywała na obniżenie poziomu założenia. Dlatego planowane wysokości wynagrodzeń, a tym bardziej zysków nie mogą stanowić podstawy do przyjęcia, że kwoty założone w tych kalkulacjach zostały faktycznie osiągnięte. Tak między innymi wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 14.08.2012r. III AUa 322/12 i sąd orzekający w niniejszej sprawie zupełnie się z nim zgadza.

Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018r. poz. 1270) zasadą jest, że podstawę wymiaru emerytury stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne. Wynagrodzenie uwzględnianie w podstawie wymiaru emerytury nie może zatem budzić wątpliwości co do jego wysokości i faktycznej wypłaty. W sprawie niniejszej nie jest możliwe, wobec braku dowodów, zweryfikowanie czy zaplanowana wysokość wynagrodzenia została faktycznie przez wnioskodawcę osiągnięta.

Powyższe nie mogło jednak skutkować zupełnym pominięciem tego okresu i pozostawieniem zerowej stawki przy obliczaniu podstawy wymiaru za te lata.

Sporne okresy zostały uwzględnione jako okresy składkowe, zatem w miejsce wynagrodzeń wynikających z kalkulacji za okresy od 01.11.1979r. do 31.03.1982r. i od 29.05.1989r. do 31.12.1989r. należało przyjąć do podstawy wymiaru emerytury najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej wówczas obowiązujące, a to z uwagi na treść art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018r. poz. 1270) Zgodnie z treścią tego przepisu jeżeli nie można za dany okres ustalić podstawy wymiaru składek do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Wprawdzie przepis ten dotyczy wyłącznie pracowników, nie mniej możliwość uwzględnienia w podstawie wymiaru emerytury najniższego wynagrodzenia wynika ze szczególnych uregulowań, określonych przepisami dotyczącymi ubezpieczeń społecznych osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, czyli ustawą z dnia 19 grudnia 1975r. Przepis art. 7 i art. 38 pkt 2 tej ustawy zawiera upoważnienie dla Rady Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru świadczeń i obowiązku ubezpieczenia (tak Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 14.02.2018r. sygn. III AUa 541/17). Tym bardziej tak należało postąpić, że jak wskazywał organ rentowy, całe sporne okresy pracy wnioskodawczyni na podstawie umowy wykonywanej na warunkach zlecenia zostały doliczone do stażu ubezpieczeniowego jako okres składkowy. Za okresy te wystawione zostały zaświadczenia o pracy (na druku świadectwa pracy). W sytuacji więc, kiedy dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu umowy zlecenia, czy umowy agencyjnej, konieczne było uzyskanie minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w celu objęcia tym ubezpieczeniem, należy przyjąć, że wnioskodawczyni taką podstawę wymiaru składek osiągnęła (skoro wystawiono jej świadectwo pracy). I tylko taka podstawa wymiaru składek może być przyjęta do wyliczenia wysokości kapitału początkowego, wobec braku dowodów na faktycznie wyższy dochód.

Natomiast w przypadku okresu od 01.01.1990r. do 30.06.1990r. za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne należało przyjąć kwoty 60% minimalnego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej. Wynikało to treści § 22 ust. 1 rozporządzenia Radu Ministrów z dnia 29.01.1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. Nr 7, poz. 41). Zgodnie z treścią tego przepisu podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie stanowi dochód bieżąco zadeklarowany przez jednostkę gospodarki uspołecznionej za zgodą osoby, która zawarła umowę, nie niższy jednak od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia i nie wyższy od dochodu zadeklarowanego za poprzedni miesiąc więcej niż o 50%.

W tym stanie faktycznym Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej sądowej z zakresu finansów i rachunkowości – A. W., która ustaliła wysokość wynagrodzenia odwołującej na nowo za lata 1979,1980,1981,1982,1989 i 1990. Wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. 1985-1994 było najkorzystniejsze i wyniosło 65,55%. Emerytura na dzień 01.12.2011r. wyniosła(...)brutto. Po waloryzacji (...)brutto na dzień 21.12.2017r. Sąd zauważa przy tym, iż do wyliczenia podstawy wymiaru emerytury znaczenie więc miało tyko jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wynagrodzenie za sporny okres od 29.05.1989r. do 30.06.1990r. Dywagacje więc dotyczące wynagrodzenia za okres czasu od 01.11.1979r. do 31.03.1982r. nie mają znaczenia, zwłaszcza, że za ten okres odwołująca się nie złożyła nawet kalkulacji finansowych, a jedynie świadectwo pracy. Spółdzielnia też za ten okres zatrudnienia nie miała żadnej dokumentacji finansowej odwołującej się.

Wyliczenia biegłej dokonane w opinii głównej oraz skorygowane w zakresie waloryzacji po wskazaniu omyłki matematycznej przez organ rentowy, Sąd uwzględnił w całości przy merytorycznym rozstrzyganiu w sprawie. Biegła wyliczyła wwpw zgodnie z wytycznymi Sądu. Podała podstawy prawne, które określany wysokość wynagrodzenia minimalnego i przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej. Oprócz omyłki w ustalaniu waloryzacji opinia nie zawierała błędów. Korekta została przez biegłą dokonana i nie budziła zastrzeżeń stron.

Organ rentowy nadal co do zasady nie zgadzał się z argumentacją odwołania, jednak w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów i w oparciu o wskazane wyżej przepisy, nie było podstaw do zupełnego pominięcia wynagrodzenia z okresu od 19.05.1989r. do 30.06.1990r. przy ustalania wartości podstawy wymiaru. Nie ulega bowiem wątpliwości, że odwołująca się w tym okresie pracowała i prowadzony przez nią punkt sprzedaży przynosił dochody. Ich wysokość nie została przez odwołującą się wykazana, jednak regulacje prawne w tym przypadku dają podstawę do przyjęcia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w kwocie 60% przeciętnego wynagrodzenia. Wyliczenia biegłej wskazują więc w konsekwencji na wyższy wskaźnik podstawy wymiaru i podwyższenie samego świadczenia emerytalnego odwołującej się, co czyni zadość jej żądaniom.

W związku z powyższym Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 kpc, w punkcie 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wysokość emerytury K. M. na kwotę (...)brutto, przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 65,55%, okresów składkowych w ilości 398 miesięcy i nieskładkowych w ilości 19 miesięcy.

W piśmie procesowym z dnia 10.09.2018r. (data wpływu do Sądu – k.61) odwołująca się zgłosiła wniosek o wyrównanie wypłaconego jej świadczenia emerytalnego od 2011r. Z jej obliczeń wynikało, że wyrównanie wynosi kwotę(...).

Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są rozpoznawane w postępowaniu odrębnym przewidującym szczególne uregulowania. W sprawach tych droga sądowa rozpoczyna się - po zakończeniu postępowania administracyjnego przed organem rentowym - wniesieniem odwołania od decyzji tego organu. Oznacza to, że dochodzenie przed sądem ubezpieczeń społecznych żądanie, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, jest niedopuszczalne. Żądanie natomiast wypłaty wyrównania emerytury nie było przerzedzone wydaniem co do tego decyzji organu rentowego. Powyższe więc żądanie jako nie rozpoznane przez organ rentowy musi być przekazane temu organowi do rozpoznania.

Jak stanowi art. 477 ¹⁰ §2 kpc jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu

Z uwagi na fakt, że odwołująca się wystąpiła bezpośrednio do sądu z wnioskiem, który nie był rozpoznany wcześniej przez organ rentowy, zgodnie z art. 477 ¹⁰ §2 kpc, należało go przekazać organowi rentowemu.

W związku z powyższym orzeczono jak w punkcie 2 wyroku.

PW/mt