Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 lipca 2018roku

Sąd Rejonowy w Wałbrzychu III Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Paweł Augustowski

Protokolant: Ewa Modlińska

Przy udziale P. P. z (...) Skarbowego we W.

po rozpoznaniu w dniu 23.11.2017r., 28.12.2017r., 19.03.2018r. i 16.07.2018r.

sprawy A. U. (1)

syna S. i B. z domu K.

urodzonego (...) w O.

oskarżonego o to, że:

I. jako prezes odpowiedzialny z ramienia podmiotu (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. w dniu 6 października 2015 roku w lokalu o nazwie (...) przy ul. (...), (...)-(...) W., urządzał gry na trzynastu automatach, bez zachowania warunków określonych w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 roku o grach hazardowych Dz.U.201 poz. 1540 ze zmianami

tj. o przestępstwo skarbowe z art. 107§1 kks w zw. z art. 9§3 kks

II. oraz o to, że 6 października 2015 roku prowadził reklamę gier na automatach poprzez umieszczenie tych reklam gier na lokalu o nazwie (...) przy ul. (...), (...)-(...) W.

tj. o przestępstwo skarbowe z art. 110a§1 kks w zw. z art. 9§3 kks

Oskarżonego A. U. (1) uniewinnia od zarzutu popełnienia przestępstw skarbowych opisanych w punktach I i II części wstępnej wyroku, koszty poniesione w sprawie zaliczając na rachunek Skarbu Państwa.

Sygnatura akt III K 439/17

UZASADNIENIE

W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego w sprawie ustalono następujący stan faktyczny

A. U. (1) pełnił funkcję prezesa zarządu w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.. A. U. (1) jako prezes zarządu spółki zajmował się działalnością w branży rozrywkowej. Spółka reprezentowana przez oskarżonego zajmowała się prowadzeniem gier na automatach do gier, wstawianych do lokali użytkowych. Oskarżony jako prezes spółki zajmował się urządzaniem gier na takich automatach, tzn. organizował działalność spółki w zakresie wstawiania do lokali automatów, prowadzenia na nich gier, zasad organizacji działalności lokalu, obsadzaniem osób w nim zatrudnionych itp. W dniu 6 października 2015r w lokalu o nazwie J. C. położonym w W. przy ulicy (...) spółka prowadziła gry losowe na wstawionych tam 13 automatach przeznaczonych do gier losowych. Oskarżony nie prowadził reklamy tego lokalu, jedynie na jego budynku został umieszczony szyld informujący o nazwie lokalu.

Dowody:

zeznania świadków P. Ł. k. 298, A. Ł. k. 297 , S. U. (1) – k. 533, A. F. k . 533 i n.

protokół z eksperymentu – k. 10 i n.,

protokół oględzin – k. 34 i n.

protokół przeszukania – k. 23

opinia z badań automatów – k. 102 i n.

wyjaśnienia oskarżonego – k. 295 i n.

Przepisy ustawy hazardowej, zwłaszcza dotyczące urządzania i prowadzenia gier hazardowych na automatach poza kasynami gier (a tym samym wbrew warunkom w ówczesnej ustawie określonym) – art. 6 ustawy oraz art. 14 ustawy – nie były pod rządami tej ustawy notyfikowane Komisji Europejskiej, przed jej nowelizacją oraz późniejszą notyfikacją znowelizowanych przepisów ustawy. Powodowało to powszechne przekonanie wśród przedsiębiorców, prawników, przedstawicieli doktryny, a także w orzecznictwie sądowym o braku obowiązywania tych przepisów technicznych, a w rezultacie zatem o niemożliwości stosowania ich przez sądownictwo krajowe jako podstawy do uznania, że norma blankietowa art. 107§1 k.k.s. została wypełniona przez realizację znamion i ich określenie przez zastosowanie przepisów ustawy hazardowej. Oskarżony wielokrotnie zapoznawał się opiniami prawnymi uznanych autorytetów prawniczych z zakresu prawa karnego i międzynarodowego. Nadto zaznajomił się z orzecznictwem międzynarodowym w tym zakresie, m.in. z wyrokiem (...) z dnia 19 lipca 2012r w sprawie F. i in. oraz orzecznictwem sądów krajowych, powszechnie umarzających postępowania bądź też uniewinniających osoby prowadzące działalność w zakresie gier hazardowych. Oskarżony zgromadził wiele orzeczeń korzystnych dla przedsiębiorcy w tym zakresie, mówiących o tym, że nie złamał prawa w zakresie urządzania gier na automatach. Co do niego samego organy prowadzące postępowania karne na etapie postępowania przygotowawczego i sądowego wielokrotnie umarzały postępowanie bądź wydawały wyroki uniewinniające. Te opinie prawne i orzeczenia przekonały oskarżonego, że jego działalność jest legalna. Przed dniem 6 października 2015r, a zatem przed datą popełnienia rzekomo niniejszego czynu, A. U. (1) nie był skazany ani jednym prawomocnym wyrokiem za czyn z ustawy hazardowej. Pierwsze orzeczenia uznające jego winę zapadły dopiero w roku 2017. Do tego zatem czasu, a tym bardziej w dniu 6 10 2015r., był przekonany o legalności swojej działalności. Nadto w dniu 19 10 2015r. odbyła się konferencja naukowa zorganizowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości oraz PAN, gdzie wszyscy prelegenci , prezentujący swoje stanowisko w publikacji naukowej, sprzeciwili się stosowaniu sankcji za naruszenie bezskutecznych (bo nienotyfikowanych) ograniczeń prowadzenia działalności gospodarczej zawartych w przepisach krajowych. Po zmianie ustawy hazardowej oraz notyfikowaniu części przepisów tej ustawy, gdzie wyznaczono przedsiębiorcom termin do dostosowania swej działalności do wymogów ustawy w zakresie urządzania gier na podstawie koncesji i na terenie kasyna, wyznaczenie tego terminu było u oskarżonego odebrane jako zakreślenie mu terminu bądź do dostosowania swojej działalności do wymagań ustawy, bądź zrezygnowania z dalszego jej prowadzenia. Oskarżony postanowił, że z dniem upływu terminu zakończy prowadzenie takiej działalności i tak zrobił.

Dowody:

wyjaśnienia oskarżonego wraz z pisemnymi załącznikami (w aktach sprawy)

zeznania S. U. i A. F. – k.j.w.

Jak już wyżej wspomniano, A. U. był skazywany przez niektóre sądy (inne wydawały orzeczenia uniewinniające) za czyny z art. 107§1 k.k.s. począwszy od roku 2017r.

Dowody:

dane o karalności A. U. (1)

odpisy orzeczeń – w aktach sprawy

Oskarżony nie przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów i złożył wyjaśnienia stanowiące podstawę dokonanych przez Sąd ustaleń faktycznych, szczegółowo uzasadniając swoje stanowisko i przekonanie o legalności tego typu działalności gospodarczej.

Dowody:

wyjaśnienia oskarżonego - w aktach sprawy

Sąd zważył nadto, co następuje

Ustalenia faktyczne zawarte powyżej są bezsporne. Dotyczy to zarówno faktu organizowania działalności na automatach, czemu oskarżony nie przeczył, jak i wyjaśnień oskarżonego odnośnie świadomości i wiedzy w zakresie legalności urządzania i prowadzenia gier na automatach poza kasynem gry, nadto w tym samym zakresie zeznania dwóch świadków. Więcej nawet, poza wszelką dyskusją pozostaje fakt, że oskarżonemu znany był i dobrze przez niego zgłębiony został problem związany z uznaniem przepisów art. 6 ust. 1 u.g.h. i art. 14 ust. 1 u.g.h. za przepisy techniczne, a co za tym idzie braku zakazu prowadzenia takiej działalności w sytuacji braku notyfikacji przepisu. Powszechnie znany był bowiem wniosek dotyczący braku możliwości stosowania takiego przepisu przez organy krajowe w razie braku jego notyfikacji, co oznaczało brak możliwości wypełnienia normy blankietowej art. 107§1 k.k. treścią przepisów ustawy hazardowej, a zwłaszcza art. 6 i 14 ustawy, czego efektem musiało być uznanie, że działalność taka nie jest prowadzona wbrew ustawie i jednocześnie oznaczało ewidentny brak świadomości karalności prowadzenia takiej działalności przez przedsiębiorcę (art. 10 § 4 k.k.s.).

Zakwestionowane i kontrowersyjne przepisy ustawy hazardowej wskazywały, że urządzanie gier na automatach jest dozwolone wyłącznie w kasynach gier na zasadach i warunkach określonych w regulaminie i udzielonej koncesji lub zezwoleniu, a także w ustawie. Jednakże Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (m.in. w sprawie C-214/11), wyraził pogląd, że przepisy ustawy o grach hazardowych, które mogą powodować ograniczenie, a nawet stopniowe uniemożliwienie prowadzenia gier na automatach o niskich wygranych poza kasynami i salonami gry, stanowią potencjalnie „przepisy techniczne” w rozumieniu artykułu 1 pkt 11 dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasady dotyczące usług społeczeństwa informacyjnego, w związku z czym ich projekt powinien zostać przekazany Komisji zgodnie z art. 8 ust. 1 wskazanej dyrektywy. Warunkiem było ustalenie, iż przepisy te wprowadzają zakazy mogące mieć istotny wpływ na właściwości lub sprzedaż produktów. Do takich przepisów powszechnie zaliczano art. 6 ust. 1 i art. 14 ust. 1 u.g.h. Większość poglądów doktryny przyjmowała, że w następstwie uznania wymienionych przepisów za techniczne, nie można skutecznie stawiać zarzutu popełnienia przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 k.k.s. osobie, która organizuje gry na automatach poza lokalem kasyna. Uzasadnieniem był wniosek, że przepis techniczny nienotyfikowany nie może być stosowany, nawet jeśli obowiązuje i nie został uchylony. Takie poglądy prezentowali nie tylko naukowcy, których autorytet cytowali oskarżeni w swych wyjaśnieniach, ale także sądy powszechne oraz Sąd Najwyższy. Problem ten jest powszechnie znany praktyce orzeczniczej i doktrynie prawa. Wykładnia przepisu art. 107 § 1 k.k.s. była m.in. sygnalizowana w dokumencie o nazwie „Uwagi o stwierdzonych nieprawidłowościach i lukach w prawie” ogłoszonym przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego w 2015 roku. Nadto wydano szereg opinii prawnych, a także zorganizowano konferencję naukową przez przy udziale Ministra Sprawiedliwości. W tym aspekcie zatem wyjaśnienia co do tego, że znał temat i posiadał wiedzę o dopuszczalności i legalności prowadzenia gier na automatach poza kasynem są całkowicie wiarygodne. Do tego dochodzi multum orzeczeń polskich organów, Urzędów Celnych oraz orzeczeń sądowych o umorzeniu postępowań karno-skarbowych. Zapadło również bardzo wiele orzeczeń prawomocnie uniewinniających. Nie można tracić tego faktu z oczu ani go zignorować. Następnie wyeliminowano ten problem poprzez częściową notyfikację starej ustawy oraz dokonano jej nowelizacji poprzez wyznaczenie przedsiębiorcom terminu do dostosowania się do zmienionego stanu prawnego. I znowu – w momencie wejścia w życie nowych przepisów - termin ten był powszechnie odbierany, w tym także przez oskarżonego, jako termin dotyczący wszystkich osób prowadzących tego typu działalność, także w tym momencie co do podmiotów w zmienionym stanie prawnym jako tych, którzy nie stosują się do wymogów ustawy – właśnie po to, by mogli się w tym dodatkowym terminie dostosować – czyli wystąpić o stosowne koncesje itd. Co prawda potem zapadł orzeczenie Sądu Najwyższego, wyrażające pogląd odmienny, znane sądowi orzekającemu, ale ono nie wiąże w tej sprawie, a nadto ta interpretacja pojawiła się później. Wcześniej sądy powszechne orzekały inaczej, korzystnie dla przedsiębiorców i taką interpretację podzielał oskarżony. Nie sposób tutaj rozumowania tego podważyć, bo przecież explicite przepis ustawy nie ograniczał zakresu jego stosowania tylko do tych podmiotów, którzy już uprzednio stosowali się do – podważanych skądinąd – wymagań określonych ustawą w jej pierwotnym kształcie. Pamiętajmy też, że w sprawach dotyczących gier hazardowych Sąd Najwyższy dokonywał odmiennych od siebie rozstrzygnięć i interpretacji, to także nie było wyjątkiem. Zdaniem sądu orzekającego taka interpretacja jakiej dokonał oskarżony była jak najbardziej uzasadniona – zwłaszcza że po upływie terminu wskazanego w ustawie zakończył on tego typu działalność. Z tą interpretacją sąd orzekający także się zgadza.

Z przyczyn wskazanych wyżej oskarżony nie popełnili przestępstwa skarbowego wskazanego w art. 107§1 k.k.s. gdyż nie można mu przypisać winy rozumianej jako możliwość postawienia zarzutu, że zachowa się w określony, sprzeczny z normą sposób, pomimo że w danej sytuacji powinni zachować się inaczej, zdając sobie sprawę z reguł zabraniających określone zachowanie.. Już z powyższych argumentów wynika, że uważał swoje zachowanie jako właściwie – tzn w taki sposób, którego obowiązujący porządek prawny nie zakazuje. Zachowanie sprzeczne z prawem to nie tylko bowiem niezgodność z normą narzuconą przez ustawę krajową, zwłaszcza wobec tak dużej ilości argumentów przeciwnych, dotyczących jej niestosowania, wobec prymatu prawa międzynarodowego nad prawem krajowym. Nie ma winy zatem tam, jeżeli rzekomy sprawca jest przekonany że nie narusza porządku prawnego i to przekonanie jest uzasadnione - i usprawiedliwione – wobec powołanych wyżej argumentów dotyczących doktryny prawnej i orzecznictwa sądowego w sprawie ustawy hazardowej. Okolicznością wyłączającą winę w prawie karnym skarbowym jest usprawiedliwiona nieświadomość karalności czynu (art. 10 § 4 k.k.s.) - skoro oskarżony znajduje argumenty na to, że nie narusza przepisów ustawy, których nie można stosować (z powodu opisanej wyżej procedury) to zakłada że to jego zachowanie (urządzanie gier na automatach) nie może skutkować wymierzeniem kary. I nie są to tylko jego argumenty zmierzające wprost do zwolnienia się od odpowiedzialności. One były uzasadnione i oparte na zasadnych wątpliwościach. Formułowane przez profesjonalistów w zakresie karnoprawnej oceny czynu (prawników, naukowców, komentatorów przepisów), poparte przytaczaną literaturą, uzasadniają wniosek, że oskarżony miał prawo przypuszczać, że prowadzona działalność jest legalna.

Oczywiście nie można pominąć, że orzecznictwo nie było i nie jest nadal zgodne i sądy różnorako oceniały przedmiot rozpoznania. Pojawiały się również zdania przeciwne wśród przedstawicieli doktryny (choć stanowiły one wyraźną mniejszość). Sądownictwo w tym przypadku stanęło wobec trudno rozstrzygalnego jednoznacznie dylematu, co np. objawiło się w tym, że niektóre składy orzecznicze nie mogąc podjąć decyzji zawieszały postępowania do czasu udzielenia odpowiedzi Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego czy też sądownictwa międzynarodowego. W tych okolicznościach znaleźli się nie posiadający przecież dogłębnej wiedzy fachowej ani prawniczej przedsiębiorcy. Na czym mają oprzeć swoją decyzję o prowadzeniu działalności? Czy można im postawić zarzut, że na wszelki wypadek mają się powstrzymać, bo w bliżej niesprecyzowanej przyszłości pewien organ rozstrzygnie tak a nie inaczej? Powinno w tym zakresie istnieć przekonanie zbliżone do pewności, że działają wbrew prawu, by uznać zasadnie, że popełnili przestępstwo karno-skarbowe. Jednak w tej konkretnej sytuacji brak jest podstaw, by tak wnioskować. Zbyt dużo argumentów orzeczniczych i prawniczych rozstrzygało na ich korzyść. To od ustawodawcy należy żądać, ażeby tworzone przez niego zakazy były nie budzące wątpliwości, a nie od przedsiębiorcy oczekiwać, że zaniecha działalności, której legalność może rodzić kontrowersje. Nie można też od przyszłego rozstrzygnięcia organu np. sądowego uzależniać odpowiedzialności karnej sprawcy – tzn ocenić ex post, że sprawca jest winny, bo potem np. Sąd Najwyższy zaprezentował taki a nie inny pogląd prawny. Ta pewność stanu prawnego ma istnieć już w chwili, gdy realizuje się zachowanie sprawcy, bo od tego zależy ocena jego ewentualnego zawinienia. Jeżeli sądy powszechne, Sąd Najwyższy i szanowani przedstawiciele doktryny prawniczej wskazują na brak odpowiedzialności karnej ze względu na specyfikę sprawy i brak notyfikacji przepisów, to powinniśmy uznać za usprawiedliwione takie przekonanie u osoby prowadzącej tego typu działalność gospodarczą.

Co do oceny zapadłych wobec oskarżonego wyroków skazujących – cóż, jak wcześniej wspomniano, ocena prawna zachowania będącego przedmiotem tej sprawy nie jest całkowicie zgodna, i to należy ocenić jako rzecz zupełnie normalną – w świetle tylu pytań i rodzących się wątpliwości. Większość wyroków nie była skazująca, zawsze należy dopuścić możliwość innej interpretacji dokonywanej przez niezależne sądy. Nie ma to wpływu na dokonanie oceny winy oskarżonego w tej sprawie. Przecież wszystkie te wyroki skazujące zapadły już po tym czasie, gdy oskarżony miał rzekomo dopuścić się zarzucanych mu czynów. Do tego czasu nie zapadł żaden wyrok skazujący i stan ten trwał do roku 2017. Tym bardziej więc uprawniony jest wniosek o usprawiedliwionej nieświadomości karalności powziętego zachowania. Sądy zaczęły skazywać dopiero po zapadnięciu znanych orzeczeń Sądu Najwyższego. Czy słusznie, nie należy to do oceny tej sprawy. Sąd orzekający jednak uważa, że nie można – tak jak wyżej wskazano – dokonywać oceny zasadności zarzutów karnych ex post - tzn oceniać uprzednie zachowanie sprawcy ( i jego winę) w świetle później wydanego i uzasadnionego orzeczenia sądu dokonującego pewnej interpretacji prawnej, na dodatek nie wiążącego w innej sprawie.

Reasumując, z przyczyn opisanych wyżej Sąd uznał, że brak świadomości oskarżonego odnośnie karalności urządzania i prowadzenia gier na automatach o niskich wygranych wbrew wymogom ustawy był usprawiedliwiony, co skutkowało uniewinnieniem go od zarzutu popełnienia przestępstwa skarbowego.

Co do zarzutu nr 2 aktu oskarżenia, oskarżyciel publiczny w żaden sposób nie wykazał, iżby A. U. (1) miał reklamować prowadzone przez siebie usługi. W aktach sprawy brak jest jakiegokolwiek dowodu na ten temat. Wydaje się, że ten zarzut nr 2 został niejako „doklejony” do pierwotnego zarzutu. Nie można przecież uznać za reklamę napisu znajdującego się na szybie czy też substancji budynku, gdzie znajduje się lokal przedsiębiorcy. Wnioskując w ten sposób musielibyśmy przyjąć, że tabliczka informująca o siedzibie Kancelarii Adwokackiej i danych adwokata znajdująca się przed wejściem do lokalu takiej kancelarii jest jej reklamą. Oczywiście wniosek taki jest całkowicie nieusprawiedliwiony.

O kosztach orzeczono po myśli art. 632 k.p.k.