Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Danuta Józefowska

Protokolant: Justyna Szczap

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Częstochowa Północ w Częstochowie Jacka Gurbały

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2019r.

sprawy R. G. (1), syna D. i E. z domu C., ur. (...) w C.

oskarżonego z art. 300 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 29 sierpnia 2018 r. , sygn. akt IV K 594/18

orzeka:

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnia oskarżonego od zarzucanego mu czynu;

2.  kosztami postępowania za I i II instancję obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt VII Ka 1111/18

UZASADNIENIE

R. G. (1) został oskarżony o to, że w dniu 5 września 2017 roku w wykazie majątku sporządzonym na wezwanie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w C. poświadczył nieprawdę ukrywając składniki swojego majątku w postaci samochodu osobowego marki O. (...) nr rej. (...), a tym samym udaremniając zaspokojenie swojego wierzyciela I. G., tj. o czyn z art. 300 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2018 roku wydanym w sprawie o sygn. akt IV K 594/18 orzekł w sposób następujący:

1.  oskarżonego R. G. (1) uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. i za to na mocy art. 300 § 2 k.k. przy zast. art. 37a k.k. wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wysokości 100 (stu) stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej grzywny na kwotę 15 (piętnaście) złotych;

2.  na mocy art. 627 k.p.k. i art. 3 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 150 (stu pięćdziesięciu) złotych tytułem opłaty oraz obciążył go wydatkami w kwocie 70 (siedemdziesięciu) złotych.

Apelację od przedmiotowego wyroku wywiódł prokurator, zaskarżając go w części dot. opisu czynu przypisanego oskarżonemu bez znaczenia dla sytuacji procesowej oskarżonego oraz zarzucając mu obrazę przepisów postępowania karnego, tj. art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. poprzez pominięcie w treści zaskarżonego wyroku (pkt 1) dokładnego określenia przypisanego oskarżonemu przez Sąd czynu z art. 300 § 2 k.k. i ograniczenie się przez Sąd do podania tylko kwalifikacji prawnej tego czynu, zwłaszcza że kwalifikacja ta w akcie oskarżenia była z art. 300 § 1 k.k. a Sąd zmieniając ją na czyn z art. 300 § 2 k.k. winien podać tym bardziej pełną treść znamion ustawowych nowego czynu przyjętego przez Sąd jako czyn z art. 300 § 2 k.k.

Stawiając powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dot. opisu w/w czynu oskarżonego i uznanie, że oskarżony został uznany za winnego tego, że w dniu 5.09.2017 r. w C. działając w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądowego i komorniczego udaremnił zaspokojenie swojego wierzyciela – byłej żony I. G. przez ukrycie w wykazie majątku przeznaczonym dla komornika posiadanego przez siebie jako własność samochodu osobowego m-ki O. (...) nr rej. (...), tj. o czyn z art. 300 § 2 k.k. i wymierzenie mu za w/w czyn kary jak w zaskarżonym wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja prokuratora okazała się zasadna, bowiem przedstawiony w niej zarzut zasługiwał na uwzględnienie, jednakże wydanie wyroku reformatoryjnego zgodnego z wnioskiem odwoławczym skarżącego okazało się niemożliwe. Zainicjowana kontrola instancyjna musiała natomiast doprowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku i uniewinnienia oskarżonego R. G. (1) od zarzucanego mu czynu.

Po pierwsze w przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że dokonując zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonemu, Sąd pierwszej instancji błędnie zaniechał dokonania zmiany opisu czynu, tak by wskazywał on na realizację ustawowych znamion czynu zabronionego z art. 300 § 2 k.k., które nie są tożsame ze znamionami czynu z art. 300 § 1 k.k., o którego popełnienie R. G. (1) został oskarżony. Przepis art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. nakazuje natomiast, by wyrok skazujący zawierał dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawną. Według ugruntowanego już orzecznictwa zawarty w orzeczeniu opis przypisanego skazanemu czynu powinien uwzględniać wszelkie konieczne dla przyjęcia sprawstwa określonego przestępstwa - znamiona tego typu czynu zabronionego pod groźbą kary, a więc zarówno cechy przedmiotowe przestępstwa, jak i podmiotowe. Żaden więc element, który kreuje możliwość (i konieczność) uznania danego zachowania za bezprawne i karalne, nie powinien być w wyroku skazującym (ściślej, w przytoczonym w nim opisie realizującym ów nakaz z art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k.) pominięty. Nie ma i nie było (tak w piśmiennictwie, jak i judykaturze) sporu co do tego, że nie jest dopuszczalne skazanie osoby, której nie przypisano zachowania odpowiadającego wszystkim znamionom danego typu czynu zabronionego określonego w ustawie. Niezamieszczenie w opisie czynu przypisanego oskarżonemu w wyroku wszystkich znamion ustawowych czynu zabronionego jest bowiem równoznaczne z naruszeniem konstytucyjnej zasady nullum crimen sine lege. Właściwy opis czynu w wyroku skazującym ma więc charakter gwarancyjny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2018 r., IV KK 308/17, Prok.i Pr.-wkł. 2018/11/7).

Dostrzegając powyższe uchybienie prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie oskarżonego winnym tego, że w dniu 5.09.2017 r. w C. działając w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądowego i komorniczego udaremnił zaspokojenie swojego wierzyciela – byłej żony I. G. przez ukrycie w wykazie majątku przeznaczonym dla komornika posiadanego przez siebie jako własność samochodu osobowego m-ki O. (...) nr rej. (...). Zauważyć jednak należy, że postulowana przez skarżącego zmiana wyroku, pomija jednak jedno ze znamion opisywanego typu czynu zabronionego, a polegające na tym, że przedmiotowe składniki majątku, które ukrywa oskarżony, muszą być zajęte lub zagrożone zajęciem. Wydanie zatem orzeczenia reformatoryjnego o zawnioskowanej treści, znów nie wskazywałoby na realizację wszystkich znamion przestępstwa z art. 300 § 2 k.k., a oparcie w tym zakresie jakichkolwiek ustaleń na podstawie domniemywań wynikających ze wskazania innych znamion, jest niedopuszczalne. Jednocześnie należy zauważyć, że uzupełnienie wyrokiem Sądu odwoławczego opisu czynu przypisanego oskarżonemu i tym samym jego rozszerzenie o pominięte zarówno przez skarżącego jak i Sąd pierwszej instancji znamię, byłoby wyjściem poza granice zaskarżenia i doprowadziłoby do zmiany zaskarżonego wyroku na niekorzyść oskarżonego, co w przedmiotowej sprawie byłoby sprzeczne z odpowiednimi przepisami procesowymi (np. art. 434 § 1 k.p.k. czy art. 440 k.p.k.). Wskazać wszak należy, że oskarżyciel publiczny we wniesionej apelacji nie stwierdził, że przedmiotowy wyrok skarży na niekorzyść oskarżonego, a jedynie, że podniesiony zarzut jest „bez znaczenia dla sytuacji procesowej oskarżonego”. Podkreślić należy, że co prawda postępowanie karne nie przewiduje apelacji neutralnej, bowiem zawsze jej uwzględnienie w jakiś sposób zmodyfikuje sytuację procesową oskarżonego, jednakże nie sposób jednocześnie wywodzić, że apelacja ta została wniesiona na niekorzyść oskarżonego.

Jak trafnie podkreśla się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w konstrukcji strony przedmiotowej przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. zamieszczono szczególny warunek charakteryzujący składniki majątku, do których skierowana jest czynność wykonawcza sprawcy. Ma ona kierować się nie do majątku sprawcy w ogólności, lecz do tych tylko jego składników, które są zajęte lub zagrożone zajęciem. W opisie czynu wypełniającego całość znamion przewidzianych w art. 300 § 2 k.k. musi być zatem zawarte sformułowanie stwierdzające zaistnienie tej szczególnej ustawowej okoliczności strony przedmiotowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2016 r., III KK 174/16, Prok.i Pr.-wkł. 2016/12/4, KZS 2016/12/20; także: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2015 r., V KK 351/15, LEX nr 1938693, KZS 2016/5/17).

Zgodnie z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP, odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Inaczej rzecz ujmując, z zasady określoności czynu wyrażonej w tym przepisie wynika to, że podstawą pociągnięcia do odpowiedzialności karnej jest wykazanie, że sprawca wypełnił swoim zachowaniem wszystkie znamiona ustawowe typu przestępstwa. Przy braku choćby jednego ze znamion w opisie czynu przypisanego nie jest dopuszczalne uznanie oskarżonego za winnego popełnienia zarzuconego mu przestępstwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2015 r., V KK 351/15, LEX nr 1938693, KZS 2016/5/17).

Jeśli zatem ustalenie o mieniu zajętym lub zagrożonym zajęciem należy do istoty przestępstwa z art. 300 § 2 k.k., a w opisie czynu przypisanego R. G. (1) zabrakło ustalenia odpowiadającego temu znamieniu ustawowemu, Sąd Okręgowy zobligowany był zmienić zaskarżony wyrok i uniewinnić oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu. Skoro bowiem prokurator we wniesionej apelacji nie wskazał wszystkich znamion czynu zarzucanego oskarżonemu, to Sąd odwoławczy nie może dokonywać nowych ustaleń faktycznych ani też uchylić wyroku do ponownego rozpoznania. Nie jest bowiem dopuszczalne przy ponownym rozpoznawaniu sprawy, uzupełnienie opisu czynu przypisanego oskarżonemu przez dodanie do niego wszelkich wymaganych przez prawo karne materialne znamion przestępstwa, których opis ten przed zaskarżeniem orzeczenia nie zawierał.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowi przepis art. 437 § 1 i 2 k.p.k. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 634 k.p.k. w zw. z art. 632 pkt 2 k.p.k.