Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2019 r.

Sąd Rejonowy w Chełmnie III Wydział Rodzinny i Nieletnich

w składzie:

Przewodniczący: SSR Sławomir Lewandowski

Protokolant: st. sekr. sąd. Małgorzata Mazela

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2019 r. w Chełmnie

sprawy z powództwa W. H.

przeciwko J. H. (1) i A. H.

o alimenty

1/ Zasądza od pozwanego J. H. (1) na rzecz powódki W. H. alimenty w kwocie 200 złotych /dwieście złotych / miesięcznie, płatne, począwszy od dnia 25 kwietnia 2018r do dnia 10- każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia z zapłatą każdej raty do dnia jej zapłaty, do rąk powódki W. H..

2/ Zasądza od pozwanego A. H. na rzecz powódki W. H. alimenty w kwocie 200 złotych /dwieście złotych / miesięcznie, płatne począwszy od dnia 25 kwietnia 2018r do dnia 10- każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia z zapłatą każdej raty do dnia jej zapłaty, do rąk powódki W. H..

3/ Oddala powództwa w pozostałej części.

4/ Kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

5/ Wyrokowi w pkt 1 i w pkt 2 nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt III RC 66/18

UZASADNIENIE

Powódka W. H. wniosła o zasądzenie od pozwanych (synów) J. H. (1) i A. H. na swoją rzecz tytułem alimentów kwotę po 800 zł. miesięcznie, łącznie 1600 zł. miesięcznie, płatnych do dnia
10-go każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu pozwu wskazała, że pozwani są jej synami. Od 2013 r. jest wdową i żyje samotnie, a utrzymuje się z renty rodzinnej po zmarłym mężu
w kwocie około 1400 zł. netto. Dalej powódka twierdziła, że od lat żyje
w niedostatku i nie stać jej na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb,
a pozwani nie reagują na jej prośby o wsparcie. Są samodzielni finansowo, a ich sytuacja majątkowa jest dobra. Powódka natomiast jest osobą schorowaną,
po kilku operacjach, w związku z licznymi dolegliwościami znajduje się pod stałą opieką lekarzy. Podała ona również, że mieszka w domu jednorodzinnym w C., który stanowi współwłasność jej i pozwanych. Zdaniem powódki dom jest w opłakanym stanie i wymaga gruntownego remontu, pozwani nie poczuwają się do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem nieruchomości i cały ciężar w tym zakresie spoczywa na stronie powodowej. Powódka W. H. wskazała, że ponosi następujące koszty związane
z utrzymaniem domu:

- podatek od nieruchomości: 90 zł./rok,

- zakup opału: 2000 zł./rok,

- prąd: 220 zł./2 m-ce,

- woda: 20 zł./m-c,

- media: 17 zł./m-c,

- wywóz nieczystości: 17 zł./m-c.

Podniosła ona, że posiada również liczne zobowiązania i spłaca kredyty zaciągane na zakup opału. Podała, że w sumie ma ponad 20 000 zł. zadłużenia, a koszt miesięcznej raty wynosi 800 zł. Pozostałą do dyspozycji kwotę przeznacza na zakup jedzenia i lekarstw. Na leki i wizyty lekarskie wydaje średnio 300 zł. miesięcznie. Powódka twierdziła, że nie wystarcza jej to na pokrycie podstawowych kosztów utrzymania. Zdarza się, że korzysta z pomocy osób trzecich, a pozwani nie interesują się powódką, nie odwiedzają jej i nie pomagają finansowo. (k. 1 - 3).

Pozwani J. H. (1) i A. H. w odpowiedziach na pozew domagali się oddalenia powództwa w całości. Podnosili, że roszczenie W. H. jest nieuzasadnione, bowiem jej sytuacja materialna jest na tyle dobra, że nie można mówić o niedostatku, a ponadto swoim zachowaniem dopuszczała się rażąco niewłaściwego postępowania budzącego powszechną dezaprobatę oraz niezgodność z zasadami współżycia społecznego i w rodzinie. Uzasadniali swoje stanowisko tym, że powódka nie ponosi żadnych kosztów wynikających z utrzymania domu (nie płaci czynszu), gdyż posiada 1/3 udziałów w prawie własności domu. Należy też podkreślić, że – zdaniem pozwanych - podatek od nieruchomości płacony jest w częściach równych przez współwłaścicieli, t. j. W. H., J. H. (1), A. H. i wynosi około 80 zł. rocznie, zatem powódka ponosi koszt roczny w kwocie 26 zł. Wskazali, że należność za energię elektryczną zawsze wahała się w kwocie około 80 zł. za dwa miesiące. Natomiast zużycie węgla na opał wynosiło od 1,5 do 2 ton, w zależności od zimy. Po śmierci męża powódka wymieniła piec na nowy, który – zdaniem pozwanych - w sezonie zimowym przy obecnie ciepłych zimach na pewno nie spali więcej niż 1,5 tony, t. j. równowartość około 900 zł. rocznie, czyli 75 zł. miesięcznie. Pozwani podali także, że w 2013 roku zaginął P. H. – ich ojciec i mąż powódki. Prowadzone było postępowanie poszukiwawcze za zaginionym przez Komendę Powiatową Policji w C.. O powyższym W. H. nie poinformowała ZUS, wskutek czego przez trzy miesiące pobierała nieprawnie emeryturę męża. Po ugodzie należność została rozłożona na raty w wysokości około 200 zł. miesięcznie, co pomniejszyło miesięczne świadczenie rentowe powódki. Następnie powiadomiła pozwanych, że wyznaczone raty są dla niej za wysokie i zaciągnęła kredyt na spłatę zobowiązania wobec ZUS. Pozwani wskazali, że uzyskany kredyt był wyższy niż należność wobec ZUS, a różnicę powódka wydała na zbędne rzeczy. Następnie zaciągała kolejne kredyty, zwiększając swoje zadłużenie. Jej działanie – zdaniem pozwanych - było świadome, mające na celu wymuszenie na pozwanych alimentacji na rzecz powódki. W dalszej części uzasadnienia odpowiedzi na pozew pozwani J. H. (1) i A. H. twierdzili, że sytuacja materialna strony powodowej jest na tyle dobra, że nie można mówić o życiu w niedostatku, a nadto jest w stanie z własnych środków zaspokoić swoje usprawiedliwione potrzeby. Podkreślili, że obowiązek alimentacyjny może powstać wówczas, gdy niedostatek powstał w związku z czynnikiem obiektywnym, niezależnym od woli osoby, która w niego popadła. Pozwani wskazali również, że powódka na przestrzeni wielu lat, swoim zachowaniem wielokrotnie naruszyła rażąco zasady współżycia w rodzinie i społeczeństwie. Były to zachowania godzące zarówno w ich godność, dobre imię i inne dobra osobiste, jak i w zdrowie członków ich rodzin. W końcowej części odpowiedzi na pozew pozwani zaakcentowali, że W. H. nigdy nie spełniała swoich obowiązków rodzicielskich wobec nich, ani kiedy byli dziećmi, ani kiedy byli dorastającymi chłopcami, ani teraz kiedy mają swoje rodziny. Argumentując swoje stanowisko wskazali, że wszystko co osiągnęli, t. j. stan posiadania, wykształcenie i ukształtowanie zawdzięczają wyłącznie sobie oraz nieżyjącemu ojcu P. H.. (k. 33 - 42).

Sąd ustalił i zważył co następuje:

W. H. jest matką pozwanych J. H. (1), urodzonego (...), i A. H., urodzonego (...) Jest ona w wieku 72 lat i jest wdową. Mieszka sama w nieruchomości położonej przy ulicy (...) w C., która stanowi współwłasność jej i obu pozwanych. Średni miesięczny koszt utrzymania domu to kwota około 338 zł. Powódka utrzymuje się z renty rodzinnej po zmarłym mężu w wysokości 1416,96 zł. netto miesięcznie. Cierpi na nadczynność tarczycy, cukrzycę, nadciśnienie i choruje na dnę moczanową. W związku z w/w dolegliwościami jest pod stałą opieką lekarzy. Korzysta z wizyt prywatnych, których koszt to kwota około 150 zł. ponoszony raz na 2-3 miesiące. Na leki powódka wydaje około 240 zł. miesięcznie. Ponadto powódka spłaca kredyty. W dniu 18 maja 2016 r. powódka zaciągnęła kredyt w wysokości 11 200 zł., kolejny kredyt - dnia 22 lipca 2016 r. w wysokości 16 000 zł., a następny - dnia 20 lutego 2017 r. w wysokości 3 000 zł. Ponadto powódka korzysta z limitu kredytowego na karcie V., wydanej przez (...) Bank (...) S. A., w wysokości 2500 zł.

dowód: odpis skrócony aktu urodzenia A. H. - k. 117,

odpis skrócony aktu urodzenia J. H. (1) - k. 118,

decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o waloryzacji renty
rodzinnej - k. 14, bieżące rachunki związane z utrzymaniem

domu - k. 16-19, faktury za zakup leków - k. 20-22, dowody

spłaty zaciągniętych pożyczek - k. 23-25, umowa o kartę kredytową

nr (...) - k. 110, zeznania świadka A. C.

- k. 78v, zeznania świadka O. D. - k. 78v - 79, zeznania

powódki W. H. - k. 112 i 114)

Pozwany J. H. (1) ma obecnie 49 lat. Jest emerytowanym policjantem. Dodatkowo prowadzi własną działalność gospodarczą, polegającą na prowadzeniu pośrednictwa ubezpieczeniowego. Emerytura, którą pozwany J. H. (1) otrzymuje to kwota 3024,03 zł. netto miesięcznie. Natomiast z prowadzonej działalności gospodarczej pozwany J. H. (1) za okres od stycznia do czerwca 2018 r. uzyskał dochód w kwocie 15 549,75 zł. Pozwany ma ze związku małżeńskiego z K. H. trójkę dzieci w wieku 11, 7 i 3 lat oraz jedno dziecko ze związku małżeńskiego z I. H., za które płaci alimenty w wysokości 700 zł. miesięcznie. Mieszka on wraz z rodziną w – będącej jego własnością - nieruchomości położonej w miejscowości K.. Obciążenia kredytowe pozwanego to spłata kredytu hipotecznego (...), którego rata spłaty wynosi 2603,87 zł. miesięcznie, spłata kredytu odnawialnego (...), którego spłata odsetek od salda ujemnego wynosi około 440 zł. miesięcznie, spłata kredytu odnawialnego mBank, którego spłata odsetek od salda ujemnego wynosi od około 75 zł. do około 90 zł. miesięcznie oraz spłata kolejnego kredytu odnawialnego mBank, którego spłata odsetek od salda ujemnego wynosi przeciętnie około 230 zł. miesięcznie. Koszty utrzymania domu, w którym mieszka pozwany J. H. (1) wraz z rodziną, to kwota około 1077 zł. miesięcznie, na co składają się: energia elektryczna - ok. 223 zł./m-c, ubezpieczenie na życie - ok. 210 zł., woda - ok. 75 zł., podatek za dom - ok. 14 zł., Internet - ok. 60 zł., telewizja satelitarna – 164 zł.,, wywóz śmieci - 39 zł., opał ok. 259 zł. w skali miesięcznej, nawozy i chemia - ok. 33 zł. J. H. (1) jest współwłaścicielem nieruchomości, w której mieszka powódka. Posiada dwa samochody: marki P. i marki V. wzięte w leasing.

(dowód: zawiadomienie o wysokości rat - k. 111, przelew emerytury

pozwanego J. H. (1) – k. 111, potwierdzenia

wykonania przelewów – k.111, faktura zakupu opału – k. 111,

komputerowa księga przychodów i rozchodów J.

H. za rok 2018 - k. 77, informacja z Urzędu Skarbowego

w C. – k. 84 – 87, zeznania pozwanego J.

H. - k. 112 v)

Pozwany A. H. jest żołnierzem zawodowym i pracuje w T.. Obecnie ma 42 lata. Jego uposażenie netto wynosi około 3700 zł. miesięcznie. Mieszka w domu jednorodzinnym w C.. Jest współwłaścicielem nieruchomości położonej przy ulicy (...) w C.. Ze związku małżeńskiego z J. H. ma trójkę dzieci w wieku 14, 10 i 4 lat. Żona pozwanego pracuje w firmie (...) w O.. Jej zarobki kształtują się na poziomie 3900 zł. netto miesięcznie. Pozwany płaci bieżące opłaty: za wodę około 120 zł. co dwa miesiące, wywóz nieczystości - 55 zł. miesięcznie, prąd - ok. 250 zł. co dwa miesiące, za Internet i telewizję kablową - 150 zł. w rozliczeniu miesięcznym. Posiada zobowiązania z tytułu spłaty kredytu hipotecznego, którego rata spłaty to około 1250 zł. miesięcznie. Pozwany płaci również składkę z tytułu swojego i żony ubezpieczenia na życie w wysokości 180 zł. miesięcznie. Pozwany A. H. posiada również zobowiązania z tytułu spłaty kredytów długoterminowych, które w skali miesięcznej wynoszą około 870 zł. Ponosi on również opłaty związane z edukacją dzieci: opłata za przedszkole, do którego uczęszcza jego córka W., wynosi 210 zł. miesięcznie, opłata z tytułu uczęszczania jego dzieci J. i M. do szkoły katolickiej wynosi 390 zł. miesięcznie, opłata za treningi karate, w których uczestniczy syna pozwanego M. to kwota 80 zł. miesięcznie, opłata za korzystanie z basenu przez syna pozwanego M. to kwota 120 zł. miesięcznie. Wydatki na leki z 3 miesięcy (od początku lutego 2018 r. do końca kwietnia 2018 r.) ponoszone przez pozwanego A. H. i jego rodzinę to kwota 925 zł.

(dowód: wydruki poleceń przelewów – k. 46, potwierdzenie wpływu na

konto uposażenia pozwanego A. H. – k. 46,

zaświadczenie o wysokości dochodów A. H.
za okres od 1 stycznia 2018 r. do 30 września 2018 r. - k. 100,

zeznania pozwanego A. H. k. 113)

Od dłuższego czasu powódka i pozwani są skłóceni i nie utrzymują kontaktu. Powódka jako przyczynę konfliktu wskazała brak zainteresowania jej osobą ze strony synów. Pozwani zarzucili powódce, iż jej zachowanie wobec nich i ich rodzin było niewłaściwe. Pomagali matce w spłacie kredytu i karty kredytowej, przynosili jej żywność, odwiedzali w święta.

(dowód: zeznania świadków: J. H. (2) – k. 70, K.

H. – k. 70 – 71 i J. H. (2) – k. 71, zeznania

powódki W. H. k. 112v, zeznania pozwanego

J. H. (1) k. 112 – 113, zeznania pozwanego

A. H. k. 113, potwierdzenia spłaty kredytu i

zadłużenia na karcie kredytowej - k. 101-109)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie w/w dokumentów przedstawionych przez strony do akt postępowania, a także dowodów uzyskanych na wezwanie Sądu, wyższej szczegółowo opisanych, którym przyznał w całej rozciągłości walor wiarygodności, podobnie jak dowodom
w postaci przesłuchania w/w świadków i stron. Nieścisłości wynikające z powyższych zeznań złożonych przez świadków i strony Sąd weryfikował w oparciu o przedłożone dokumenty, a informacje z tych dokumentów wypływające Sąd uznał za udowodnione.

Zgodnie z art. 128 k. r. i o., obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Stosownie natomiast do art. 133 §§ 1 i 2 k. r. i o., rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, a poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

Pojęcie niedostatku było wyjaśniane w wielu orzeczeniach SN, które wskazują, że występuje on nie tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji (wierzyciel alimentacyjny) nie ma żadnych środków utrzymania, lecz także wówczas, gdy osoba uprawniona nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb (zob. wyrok SN z 20.01.2000 r., I CKN 1187/99, LEX nr 51632; orzeczenie SN z 29.09.1958 r., II Cr 817/57, OSPiKA 1959/11, poz. 294; orzeczenie SN z 23.10.1962 r., III Cr 16/62, OSPiKA 1964/10, poz. 191; uchwałę SN z 16.12.1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988/4, poz. 42; wyrok SN z 3.03.1999 r., III CKN 826/98, LEX nr 1213503).

Ustawa nie definiuje pojęcia „niedostatek”. Uczynił to natomiast Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu z 16 grudnia 1987 r. (III CZP 91/86, LexisNexis nr (...), OSNCP 1988/4 poz. 42) w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty. W pkt III tej uchwały wskazano, że „za znajdujące się w niedostatku należy zatem uważać osoby, które nie mogą własnymi siłami zaspokoić usprawiedliwionych potrzeb, nie posiadają własnych środków w postaci wynagrodzenia za pracę, emerytury czy renty ani też dochodów z własnego majątku” (zob. wcześniej np. orzeczenie SN z 29 września 1958 r., 2 Cr 817/57, LexisNexis nr (...), OSPiKA 1959, nr 11, poz. 294; wyrok SN z 5 czerwca 1962 r., 1 Cr 444/61, LexisNexis nr (...), OSNCP 1963, nr 10, poz. 227; wyrok SN z 20 lutego 1974 r., III CRN 388/73, LexisNexis nr (...), OSNCP 1975, nr 2, poz. 29; uchwałę SN z 8 stycznia 1982 r., III CZP 58/81, OSNCP 1982, nr 5-6, poz. 70, a następnie por. wyrok SN z 5 maja 1998 r., I CKN 95/98, L..pl nr (...); wyrok SN z 5 maja 1998 r., I CKN 242/98, L..pl nr (...); wyrok SN z 3 marca 1999 r., III CKN 826/98, L..pl nr (...); wyrok SN z 20 stycznia 2000 r., I CKN 1187/99, L..pl nr (...); wyrok SN z 28 czerwca 2000 r., IV CKN 662/2000, L..pl nr (...); zob. też wyrok NSA z 4 października 2011 r., (...), L..pl nr (...)).

Stan niedostatku zachodzi wtedy, gdy uprawniony nie ma żadnych albo wystarczających możliwości zarobkowych i majątkowych, a w rezultacie nie ma w ogóle lub nie ma dostatecznych środków do życia. Niedostatek zachodzi więc również wtedy, „gdy z dochodów lub zbycia przedmiotów majątkowych uprawniony może tylko częściowo pokryć niezbędne koszty utrzymania” (tak B. Dobrzański, Kodeks rodzinny..., s. 400), przy czym, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu z 16 grudnia 1987 r. (III CZP 91/86, LexisNexis nr (...), OSNCP 1988, nr 4, poz. 42), uprawniony nie ma obowiązku zbycia rzeczy służących do bezpośredniego zaspokajania jego potrzeb (istotnych - przyp. J.W.). Nie można od niego wymagać zbycia rzeczy również wtedy, gdyby sprzeciwiały się temu zasady współżycia społecznego. J. G. ( (...) prawa rodzinnego, s. (...)) uważa, że przy ocenie tej kwestii należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w tym również, czy dany przedmiot może przynosić stałe dochody, czy można go sprzedać bez szczególnych strat, a nadto uwzględnić możliwości zarobkowe i majątkowe ewentualnie zobowiązanego.

Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego z dochodu powódki, który wynosi około 1417 zł. miesięcznie netto ponosi ona comiesięczne wydatki w kwotach: około 240 zł. z tytułu kosztów zakupu lekarstw, około 50 zł. w skali miesięcznej z tytułu kosztów prywatnych wizyt lekarskich i około 338 zł. z tytułu miesięcznych kosztów utrzymania domu, co sprawia, że – po odjęciu w/w kosztów – powódce pozostaje kwota 789 zł., z której to kwoty powódka musi zapewnić sobie miesięczne wyżywienie oraz zakup m. in. odzieży i środków czystości. W ocenie Sądu kwota ta jest niewystarczająca dla zapewnienia powódce zaspokojenia w pełni niezbędnych kosztów jej utrzymania, i dlatego należy stwierdzić, że powódka W. H. pozostaje w stanie niedostatku. Zdaniem Sądu, powódka nie wykazała, że zaciągniecie przez nią kolejnych kredytów było podyktowane koniecznością zaspokojenia przez nią jej uzasadnionych potrzeb, dlatego Sąd nie uwzględnił - przy ustalaniu uzasadnionych potrzeb powódki - wydatków związanych z koniecznością spłaty przez nią rat w/w kredytów. Ponadto Sąd uznał, że nie można wymagać od powódki W. H., aby – w celu uzyskania dodatkowych środków niezbędnych do jej utrzymania – dokonała sprzedaży swojego udziału we własności nieruchomości, w której zamieszkuje, ponieważ pozbawiłoby to ją mieszkania. Mając na uwadze wysokość dochodów uzyskiwanych przez powódkę i wysokość w/w wydatków ponoszonych przez nią w skali miesiąca w świetle jej wyżej opisanych usprawiedliwionych potrzeb Sąd uznał, że do wyjścia powódki ze stany niedostatku wystarczające będzie dostarczenie jej dodatkowych środków finansowych w łącznej kwocie 400 zł. miesięcznie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd - w punktach 1 i 2 wyroku - zasądził od pozwanych A. H. i J. H. (1) na rzecz powódki W. H. alimenty w kwotach po 200 zł. miesięcznie, płatne począwszy od dnia 25 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia z zapłatą każdej raty do dnia jej zapłaty, uznając, iż zapłata przez każdego z pozwanych na rzecz powódki kwot po 200 zł. miesięcznie leży w zakresie ich możliwości zarobkowych.

W punkcie 3 wyroku Sąd oddalił powództwa w części przekraczającej kwoty zasądzone od każdego z pozwanych na rzecz powódki w punktach 1 i 2 wyroku.

W punkcie 4 wyroku Sąd kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa, a w punkcie 5 wyroku – na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 k. p. c. - Sąd z urzędu nadał wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa.