Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2018 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. M. (1) i A. M. (2)

przeciwko (...) S.A. w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powoda A. M. (2)

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 8 maja 2018 r. sygn. akt I C 631/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie II o tyle, że zasądza kwotę 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych;

b)  w punkcie VI o tyle, że zasądza kwotę 2.500 (dwa tysiące pięćset) złotych;

c)  w punkcie VII w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda A. M. (2) kwotę 1.354,30 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt cztery 30/100) złotych;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda A. M. (2) kwotę 6.628,24 (sześć tysięcy sześćset dwadzieścia osiem 24/100) złote tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

E. I. E. G. W.

Sygn. akt IACa 451/18

UZASADNIENIE

Powodowie A. M. (1). i A. M. (3) wnosili o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. kwot po 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 27.06.2015 do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania z wyodrębnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany (...) S.A. w W. wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 8 maja 2015r. Sąd Okręgowy w Białymstoku: zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda A. M. (1) kwotę 60.000 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 czerwca 2015 roku (punkt I.), zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. a na rzecz powoda A. M. (2) kwotę 10.000 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 czerwca 2015 roku (punkt II.), oddalił obydwa powództwa w pozostałym zakresie (punkt III.), zwrócił każdemu z powodów od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku kwoty po 63,42 zł, a pozwanemu kwotę 126,83 zł tytułem 2/3 części niewykorzystanej zaliczki (punkt IV.), zasądził od pozwanego na rzecz powoda A. M. (1) kwotę 3.000 zł tytułem zwrotu części poniesionej opłaty od pozwu, kwotę 2 708,50 zł tytułem zwrotu różnicy poniesionych przez strony kosztów zastępstwa procesowego oraz kwotę 198,37 zł tytułem zwrotu różnicy uiszczonych przez strony zaliczek na wydatki (punkt V.), zasądził od pozwanego na rzecz powoda A. M. (2) kwotę 500 zł tytułem zwrotu części poniesionej opłaty od pozwu (punkt VI.) oraz zasądził od powoda A. M. (2) na rzecz pozwanego kwotę 4.062,75 zł tytułem różnicy kosztów zastępstwa procesowego oraz kwotę 265,52 zł tytułem różnicy uiszczonych przez strony zaliczek na wydatki (punkt VII.).

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy wynikało, że w dniu (...)na drodze krajowej nr (...) relacji W. – B., w okolicy miejscowości P., gm. (...) doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego C. M., syn powoda A. M. (4), a brat powoda A. M. (2) doznał szeregu obrażeń ciała skutkujących jego zgonem.

Pojazd sprawcy zdarzenia był ubezpieczony w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC komunikacyjnego (nr polisy (...) z okresem odpowiedzialności od 08.06.2014 r. do 07.06.2015 r.) w (...) SA.

Z dołączonej przez strony dokumentacji, w szczególności kopii akt szkody, wynikało, że po zgłoszeniu pozwanemu roszczeń, decyzją z dnia 15.09.2015 r. pozwany odmówił wypłaty świadczenia powodowi A. M. (2) wskazując, iż dokumentacja zgromadzona w aktach szkody nie daje podstaw do wypłaty zadośćuczynienia.

C. M. był bratem powoda A. M. (2). W momencie śmierci C. M. był osobą pełnoletnią i samodzielną, miał 38 lat, miał własną rodzinę i nie mieszkał z powodami. Wraz z żoną i małoletnią córką mieszkał w W.. Zmarły pracował na stanowisku policjanta w (...) w B.. W dacie zdarzenia pozostawał na służbie i wykonując zlecone mu obowiązki służbowe wraz z innymi funkcjonariuszami, m.in. K. T., który również w wyniku zdarzenia poniósł śmierć, przewozili oni samochodem służbowym osobę zatrzymaną w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa.

Powód A. M. (2) brat zmarłego C. M. ma obecnie 37 lat. Od 2011 roku pozostaje w związku małżeńskim, z którego ma 3 letniego syna. A. M. (2) z racji wykonywanego zawodu, jako kierowca transportu międzynarodowego, większość czasu spędza poza granicami kraju. Do domu wraca mniej więcej po czterech tygodniach wyjazdu i pozostaje w nim około tygodnia czasu.

Zmarły brat był starszy od powoda o 3 lata. Powód miał z nim dobry, choć z uwagi na posiadaną rodzinę i wykonywaną pracę - raczej sporadyczny kontakt. Zmarły był ojcem chrzestnym jego syna. W chwili śmierci brata, powód był w Anglii. W momencie dowiedzenia się o tragicznej śmierci przeżył szok i niedowierzanie. Po śmierci brata nie leczył się psychiatrycznie, miał spotkania z psychologiem z MOPS, którego poleciła mu matka. Obecnie pojawiają się u powoda stany smutku związane ze śmiercią brata, powraca obraz, kiedy widział go ostatni raz. Miał wizje wypadku, jakby był jego świadkiem. Na co dzień powód funkcjonuje normalnie. Twierdzi, że nie potrzebuje psychiatry, widok syna uśmiechniętego jak wraca do domu, jest najlepszym psychologiem.

W ocenie Sądu Okręgowego, charakter sprawy oraz konieczność ustalenia aktualnego stanu zdrowia psychicznego powoda zdecydowały o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych sądowych z zakresu psychiatrii i psychologii W oparciu o zebrany materiał dowodowy zawarty w aktach sprawy oraz przeprowadzone badanie psychologiczno-psychiatryczne opiniujące ustaliły, że natężenie cierpień psychicznych powoda A. M. (2) w okresie reakcji żałoby było z pewnością silne, ale Opiniowany ich zdaniem przebył proces żałoby bez powikłań i został on już ukończony. Poczucie straty, silne poczucie krzywdy i żalu utrzymuje się u niego nadal, ale jest ono reakcją fizjologiczną, która może występować przez wiele lat i nasilać się pod wpływem wspomnień, przy uroczystościach świątecznych, rodzinnych.

Sąd Okręgowy wskazał, że biegłe oceniając stan psychiczny A. M. (2), wskazały, iż w jego przypadku żałoba po śmierci brata przebiegała intensywnie i silnie było odczuwanie poczucie straty z uwagi na więzi emocjonalne z bratem. Biegłe podkreśliły, że żałoba jest stanem emocjonalnym będącym procesem przystosowania się do stanu rzeczywistego po stracie członka rodziny lub przyjaciela. Przeżywanie żałoby wiąże się z głębokim przygnębieniem, często z utratą zainteresowania światem zewnętrznym, nierzadko wyobcowaniem i zagubieniem. Podały, że śmierć brata uruchomiła u niego proces żałoby, reakcje powoda były silne, czuł się bardzo związany emocjonalnie z bratem. Powód przebył już wszystkie etapy żałoby i funkcjonuje poprawnie w rolach społecznych. Utrzymuje się poczucie straty oraz krzywdy, żal, ale nie ma to negatywnego przełożenia na jego funkcjonowanie społeczne. Końcowo biegłe nie stwierdziły uszczerbku na zdrowiu powoda powstałego na skutek śmierci brata, zaznaczając, iż powód nie wymaga pomocy specjalistycznej.

Sąd I instancji wskazał, że oparł powyższe ustalenia na dokumentacji przedłożonej przez strony do akt sprawy, zeznaniach powodów A. M. (2) oraz A. M. (1), jak i na treści niekwestionowanej przez strony opinii biegłych sądowych z zakresu psychiatrii i psychologii. Uznał opinię biegłych za sporządzoną w sposób prawidłowy i rzetelny, w pełni zasługującą na obdarzenie jej walorem wiarygodności.

W tak ustalonym stanie faktycznym, zdaniem Sądu Okręgowego, powództwo A. M. (2) było zasadne w niewielkiej części. Sąd I instancji wskazał, że

odpowiedzialność pozwanego w niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości i co do zasady nie była kwestionowana, a jej podstawę stanowi art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych…(…), który jednocześnie wytycza zakres tej odpowiedzialności. Zgodnie z tym przepisem, z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Zatem zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za powstałą szkodę jest uzależniony od zakresu odpowiedzialności ubezpieczonego – posiadacza lub kierującego pojazdem. Zakład ubezpieczeń zamiast niego naprawia wyrządzone szkody, odszkodowanie ubezpieczeniowe ustala się bowiem i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem (art. 822 § 1 k.c. ). Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność za wyrządzenie szkody opartą na podstawie winy i na podstawie ryzyka. Do odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego (a zatem i jego zakładu ubezpieczeń) za szkody na osobie (uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć poszkodowanego) stosuje się takie same ogólne zasady odszkodowawcze, przyjęte w kodeksie cywilnym (art. 444-449 w związku z art. 361-363 k.c.) (A. Szpunar, Wynagrodzenie szkody powstałej wskutek wypadku komunikacyjnego, Warszawa 1976, s. 88-89). W niniejszej sprawie powód domagał się zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę wyrządzoną jej wskutek tragicznej śmierci brata (art. 446 § 4 k.c.).

Następnie, Sąd Okręgowy wskazał, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. nie jest zależne od pogorszenia się sytuacji materialnej osoby uprawnionej i poniesienia szkody majątkowej, a jego celem jest kompensacja doznanej krzywdy, a więc złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią i pomoc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym jego sytuacji. W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że na rozmiar krzywdy, o której mowa wart. 446 § 4 k.c. mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania oraz wiek pokrzywdzonego. Podkreślił, że wysokość zadośćuczynienia przyznawanego na podstawie art. 446 § 4 k.c. ma ocenny charakter, a przy jego ustalaniu sąd ma duży zakres swobody. Każdy przypadek powinien być przy tym traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocenę tą opierać należy na kryteriach obiektywnych, a nie wyłącznie na subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie przewidziane wart. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem rozmiaru krzywdy w formie pieniężnej, która - jak słusznie wskazuje się w literaturze i orzecznictwie - nie koreluje ze statusem materialnym pokrzywdzonego. Zatem rozmiar zadośćuczynienia odnosić należy do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego. Przesłanka "przeciętnej stopy życiowej" społeczeństwa ma charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar (SN w sprawach IV CKN 1266/00, III CSK 279/10 i IV CSK 416/11).

Przenosząc powyższe rozważania na realia rozpoznawanej sprawy, Sąd Okręgowy wskazywał, iż w wyniku śmierci C. M. doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie. Jakkolwiek każda śmierć jest niewątpliwą tragedią i wiąże się ze szczególnym poczuciem straty, to śmierć nagła, w tragicznych okolicznościach stanowi dla bliskich zmarłego szczególnego rodzaju traumatyczne przeżycie.

Ustalając kwotę zadośćuczynienia należną A. M. (2), Sąd Okręgowy uznał, że kwota 10.000 zł będzie stanowić odpowiednią rekompensatę krzywdy doznanej przez powoda. Wskazał, że z pewnością za odpowiednie nie można było uznać całkowitej odmowy wypłaty przez pozwanego świadczenia na rzecz powoda. Bezsprzecznie bowiem śmierć najbliższej osoby w rodzinie o prawidłowo funkcjonujących relacjach w sposób niewątpliwy wywołuje ujemne przeżycia w sferze odczuć wewnętrznych. Wskazał ponadto, że ustalając kwotę zadośćuczynienia miał na uwadze fakt, iż powód od dłuższego czasu nie mieszkał z bratem. Oboje mieli swoje własne rodziny i na nich głównie koncentrowali swoją uwagę i zaangażowanie. Relacje braci oraz więzi były znacznie ograniczone. Na powyższe niewątpliwie wpływ miała również praca zawodowa powoda i jego liczne wyjazdy zagraniczne. Podkreślał, iż powód obecnie funkcjonuje poprawnie w rolach społecznych, również jego aktywność życiowa nie jest zakłócona. Opiniujące w sprawie biegłe wskazały, iż badania powoda ujawniają poczucie krzywdy, ale nie ma to negatywnego przełożenia na jego funkcjonowanie społeczne. Ponadto wskazywał, iż u powoda nie wystąpiła żałoba powikłana ani też przedłużająca się. Jednocześnie jednak zauważał, że bracia odwiedzali się, kontaktowali się telefonicznie mimo pracy w odległych miejscach, spędzali razem uroczystości, a zmarły był ojcem chrzestnym syna powoda. Te fakty świadczą o prawidłowej, braterskiej więzi dorosłych mężczyzn i stracie, której doznał powód A. M. (2) wskutek śmierci brata.

W pozostałym zakresie roszczenie wypłaty zadośćuczynienia zostało oddalone.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c. oraz art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych…, wyznaczając ich bieg zgodnie z żądaniem pozwu, to jest po miesiącu od zgłoszenia roszczenia.

O kosztach procesu orzeczono w myśl art. 100 k.p.c., z uwagi na uwzględnienie roszczenia powoda A. M. (1) w 75%, zaś A. M. (2) w 12,5%, stąd koszty rozdzielone zostały w tej proporcji.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 8 maja 2018 roku wniósł powód A. M. (2), który zaskarżył ww. wyrok w części, tj. w punktach II i II w zakresie nieuwzględnionego powództwa z tytułu zadośćuczynienia w kwocie 70 000 zł oraz w punktach V, VI i VII w zakresie stosunkowego rozdzielenia kosztów zastępstwa procesowego i zakresu obciążenia nimi strony powodowej, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego przez:

1.  błędną wykładnię art. 446 § 4 k.c. poprzez uznanie, iż:

a)  kwota zadośćuczynienia w wartości bazowej 10 000 zł na rzecz A. M. (2) jest współmierna do cierpień jakie towarzyszyły i będą towarzyszyć powodowi w związku z utratą ukochanego brata; skutków i następstw powypadkowych w zakresie charakteru doznanego urazu i rozstroju zdrowia, a także trwałości takich następstw. Nikt nie jest w stanie wycenić bólu i cierpienia jaki doznaje osoba, gdy w tragicznych i nagłych okolicznościach ginie brat, z którym się wychowywał i wiele lat wspólnie spędzał czas, utrata poczucia życia w gronie pełnej rodziny (z krwi) i bez tragicznych przeżyć. Nikt nie jest w stanie opisać przeżyć jakie przechodził w związku z tragicznym wypadkiem, w którym ginie osoba najbliższa. Nikt i nic nie jest w stanie przywrócić do życia zmarłego tragicznie brata, jak też stabilności w gronie rodziny. Żaden lek czy terapia, choćby w najlepszej intencji nie wskrzesi brata ani też nie wypełni po nim ogromnej pustki. Zdaniem strony skarżącej Sąd Okręgowy nie sprostał tym obowiązkom odnosząc się do suchej oceny faktów, pomimo opisu tragicznego stanu zdrowia określonego przez biegłą psycholog i psychiatrę powołane w sprawie. Zatem kwota bazowa 80 000 zł na rzecz brata nie jest wygórowaną, czy też nadmierna, prowadząca do bezpodstawnego wzbogacenia;

2.  Sąd Okręgowy obciążając powoda kosztami postepowania w ramach obu powodów naruszył regulację art. 78 § 1 pkt. 1 k.p.c. Wygrywającym proces współuczestnikom, o których mowa w ww. regulacji reprezentowanym przez tego samego pełnomocnika, Sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 grudnia 2016r., w sprawie o sygn.. akt IA Ca 692/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 maja 2016r. w sprawie I A Ca 94/16). A zatem skoro pełnomocnik pozwanego został już zaspokojony w ramach powództwa ad. 1 A. M. (1) brak jest podstaw i przesłanek do uznania zasadności obciążania kosztami zastępstwa procesowego w ramach jednego postępowania aż dwoma kosztami od dwóch powodów.

Wskazując na powyższe, wnosił o:

I.  1) uchylenie wyroku w pkt. II i III, w części oddalającej powództwo co do dalszej kwoty świadczenia głównego (zadośćuczynienia), jak też w zakresie kosztów procesu w pkt. V i VI i zmianę wyroku poprzez podwyższenie świadczeń w tym:

2) w pkt. II na rzecz A. M. (2) do kwoty 80 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27.06.2015r. do dnia zapłaty oraz w konsekwencji uwzględnienie kosztów procesu za I instancje w całości,

3) w pkt. od V do VII poprzez uwzględnienie na rzecz powoda ad. 2 w osobie A. M. (2) kosztów procesu w całości za I instancję bez obciążania kosztami zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego w przypadku oddalenia apelacji;

II.  zasądzenie od pozwanego na rzecz skarżącego kosztów procesu za II instancję wg. norm przepisanych w postepowaniu odwoławczym;

III.  ewentualnie, uchylenie zaskarżonego orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ I USTALIŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja powoda A. M. (1) była częściowo zasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy wyjaśnił okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za własne, natomiast z analizy zgromadzonego materiału dowodowego wyprowadził nie w pełni właściwe wnioski.

W kontekście podniesionych w apelacji zarzutów przypomnieć należy, że zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury określenie wysokości zadośćuczynienia za doznana krzywdę w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia stanowi istotne uprawnienie sądu merytorycznie rozpoznającego sprawę w I instancji. Sąd ten przeprowadzając postepowanie dowodowe może bowiem dokonać wszechstronnej oceny okoliczności sprawy. Korygowanie przez Sąd odwoławczy wysokości zasądzonego już zadośćuczynienia uzasadnione jest tylko wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 1970 roku, III PRN 39/70, OSNCP 1971, nr 3, poz. 53).

Aprobując ten pogląd, Sąd Apelacyjny skupił się na ustaleniu, czy oceniony przez Sąd Okręgowy rozmiar doznanej przez powoda krzywdy w rzeczywistości nie jest znacznie większy, jak sugeruje to w apelacji powód A. M. (2).

Sąd Apelacyjny zarzut ten podzielił. Bezspornym w sprawie było, że powód należy do kręgu osób uprawnionych do otrzymania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c., gdyż w wypadku komunikacyjnym zginęła osoba mu bliska – brat. Podstawę odpowiedzialności pozwanego rzeczywiście stanowi zaś art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych…(…), oraz art. 822 § 1 k.c., zgodnie z którym to przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej – zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie świadczenia za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający lub osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. W judykaturze prezentowany jest też pogląd, że fakultatywny charakter zadośćuczynienia za krzywdę nie oznacza przy tym dowolności organu stosującego prawo co do możliwości korzystania z udzielonej mu kompetencji (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2001 r., II KKN 351/99, Prok. I Pr. (wkładka) 2001, nr 6, s. 11).

Oceniając żądanie zadośćuczynienia, oparte na art. 446 § 4 k.c. wskazać należy, że ustawodawca nie sprecyzował kryteriów jego ustalenia, pozostawiając w tym zakresie swobodę sądowi orzekającemu.

Należy wskazać także za Sądem I instancji, że zadośćuczynienie jest roszczeniem o charakterze ściśle niemajątkowym mającym za zadanie kompensatę doznanej krzywdy, a zatem nie powinno ono mieć na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości. W doktrynie i orzecznictwie podnosi się, że istotę szkody niemajątkowej wiąże się z naruszeniem czysto subiektywnych przeżyć człowieka. Ma ona także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. Okoliczności wpływające na wysokość tego świadczenia to zaś, jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, miedzy innymi: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rola jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny oraz stopień w jakim pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy.

Na podstawie wyjaśnień i zeznań powodów oraz ustaleń poczynionych przez biegłych, Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, że po wypadku komunikacyjnym i śmierci C. M. – ich życie uległo zmianie. Powód A. M. (2) i zmarły brat pomimo, że nie mieszkali razem i często pozostawali w rozdzieleniu z uwagi na charakter pracy skarżącego to jednak spędzali razem swój wolny czas. Tworzyli bardzo zgodną rodzinę. Zmarły był ojcem chrzesnym syna powoda. U powoda jego śmierć wywołała cierpienie i reakcję żałoby .objawiającą się stanami niepokoju i przygnębienia. Powodowi trudno było pogodzić się z nagłą i niespodziewaną śmiercią jedynego brata, w którym niewątpliwie z uwagi na prawidłowe i zażyłe stosunki – mógł mieć wsparcie w trudnych chwilach oraz wymierną pomoc w czynnościach dnia codziennego, świadczoną przez zmarłego starzejącym się rodzicom. Wraz ze śmiercią C. M., powód stracił osobę, na którą zawsze mogli oni liczyć, bardzo przeżyli jego śmierć.

Naruszenie tak silnych więzi rodzinnych w ocenie Sądu Odwoławczego, zasługiwało na większą ochronę i stosowną do niej rekompensatę.

Podkreślenia bowiem wymaga, że zadośćuczynienie ma jednocześnie kompensacyjny charakter, wobec czego powinno reprezentować ekonomicznie odczuwalną wartość ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z 8 grudnia 1973 r., III CZP 37/73, OSN 1974, Nr 9, poz. 145, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1990 r., II CR 225/90). Tymczasem zasądzone przez Sad I instancji na rzecz A. M. (2) zadośćuczynienie tej przesłanki nie spełnia z uwagi na wysokość zasądzonej kwoty, odpowiadającej jedynie w przybliżeniu dwukrotności średniego miesięcznego wynagrodzenia.

Mając powyższe na uwadze, orzeczenie Sądu I instancji wymagało w ocenie Sądu Apelacyjnego korekty poprzez zasądzenie na rzecz powoda A. M. (2) kwoty 50 000 złotych, która będzie kwota odpowiednią, zważywszy na rozmiar doznane przez powoda krzywdy.

Z tych względów, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 §1 k.p.c. i art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji. Zmiana zaskarżonego wyroku wymagała dostosowania zawartego w nim rozstrzygnięcia o kosztach procesu, do ostatecznego wyniku sprawy, stosownie do treści art. 100 k.p.c. Przy stosunkowym rozliczeniu kosztów należy ocenić ostateczny wynik sprawy, a więc porównać roszczenia dochodzone z uwzględnionymi i powinno polegać na zasądzeniu różnicy na rzecz strony, której przysługują koszty wyższe. Oznacza to przyjęcie za podstawę obliczeń sumy należności obu stron, ustalonych stosownie do zasad podanych w art. 98 § 2 i 3 k.p.c. ( a więc zasady odpowiedzialności za wynik postępowania w sprawie), po czym sumę tę dzieli się proporcjonalnie do stosunku, w jakim strony utrzymały się ze swymi roszczeniami lub obroną. W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy prawidłowo orzekł o kosztach procesu w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania w sprawie.

Podstawowa zasada orzekania o kosztach procesu ustanowiona w art. 98 k.p.c. oznacza, że strona, która sprawę przegrała, zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu, przy czym nie ulega wątpliwości, że przegrywającym w niniejszej sprawie byli także powodowie w zakresie w jakim ich żądania nie zostały uwzględnione. Wyjątek od tej zasady stanowi zasada słuszności, stosownie do której, w sytuacjach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Uznanie, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony o jakim wspomniano wyżej, jest przejawem dyskrecjonalnej władzy sądu. Jako wyjątek, zasada słuszności może być stosowana jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych.

Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu skarżącego w zakresie w jakim twierdzi, że pełnomocnik pozwanego może żądać tylko jednej stawki za reprezentowanie pozwanego w dwóch połączonych do wspólnego rozpoznania sprawach. W ocenie Sądu Odwoławczego w przypadku występowania po jednej stronie procesu współuczestnictwa formalnego (oparcie powództwa na tej samej podstawie prawnej – czyn niedozwolony sprawcy wypadku i przejęcie odpowiedzialności cywilnej za skutki wypadku drogowego przez firmę ubezpieczeniową i zbliżonej podstawie faktycznej, jednak nie identycznej i spraw samodzielnych), obowiązek strony przegrywającej – pozwanej w niniejszej sprawie, obejmuje zwrot kosztów odrębnego ustanowienia przez każdego z powodów profesjonalnego pełnomocnika, i to także wówczas, gdy odrębnie ustanowionym przez każdą z nich pełnomocnikiem jest ta sama osoba, ale również pozwany ma prawo do domagania się od każdego z powodów wynagrodzenia w części w jakich przegrali oni proces. Mamy wówczas bowiem do czynienia z jedną sprawą jedynie w znaczeniu formalnym (technicznym). W takiej sytuacji, mają zastosowanie ogólne zasady procesu i każda ze stron ma prawo żądać zwrotu kosztów niezbędnych do celowej obrony stosownie do treści art. 98 § 3 k.p.c..

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono również na podstawie art. 100 k.p.c., mając na uwadze, iż apelacja powoda A. M. (2) została uwzględniona w 62,5 %, przy czym wynagrodzenia pełnomocników procesowych ustalono na podstawie na podstawie §10 ust 1. pkt.2) w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 ze zm.) oraz na podstawie § 10 ust 1. pkt.2) w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.).

E. I. E. G. W.