Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSR del. Justyna Dołhy

protokolant: protokolant sądowy stażysta Paulina Sobota

przy udziale prokuratora Jerzego Kopeć

po rozpoznaniu dnia 23 listopada 2018 r.

sprawy P. M., syna B. i T., ur. (...) w W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 209 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Wołominie

z dnia 8 grudnia 2017 r. sygn. akt II K 642/16

utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok; zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wołominie na rzecz adw. A. B. kwotę 516,60 zł obejmującą wynagrodzenie za obronę z urzędu oskarżonego w instancji odwoławczej oraz podatek VAT; zwalnia oskarżonego od uiszczenia kosztów sądowych w II instancji, przejmując wydatki na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt VI Ka 297/18

UZASADNIENIE

P. M. został oskarżony o to, że w okresie od dnia 01 stycznia 2013 roku do dnia 09 marca 2014 roku w M., woj. (...) uporczywie uchylał się od ciążącego na nim z mocy ustawy oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 28 stycznia 2013 roku, sygn. III RC 43/13 obowiązku opieki poprzez niełożenie na utrzymanie małoletniego syna K. M. przez co naraził go na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. o przestępstwo z art. 209 § 1 kk.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie o sygn. akt II K 642/16 oskarżony P. M. został uznany za winnego tego, że w okresie od 28 stycznia 2013 roku do 9 marca 2014 roku w M. woj. (...) uporczywie uchylał się od wykonywania ciążącego na nim na podstawie orzeczenia Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 28 stycznia 2013 roku wydanego w sprawie o sygn. akt III RC 43/13 obowiązku alimentacyjnego w ten sposób, że nie łożył orzeczonych alimentów na utrzymanie swojego małoletniego syna K. M. w pełnej wysokości, narażając go tym samym na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, gdzie łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości przewyższała równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych, tj. przestępstwa z art. 209 § 1a kk. Za powyższy występek Sąd Rejonowy wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 3 lat, oddając oskarżonego w tym czasie pod dozór kuratora, a także nałożył obowiązek wykonywania pracy zarobkowej i łożenia na utrzymanie małoletniego syna K. M.. Sąd Rejonowy w Wołominie obciążył oskarżonego kosztami sądowymi.

Od powyższego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego, który na podstawie art. 425 § 1, 2 i 3 kpk oraz art. 444 kpk zaskarżył wyrok w całości na korzyść oskarżonego.

Obrońca, na podstawie art. 427 § 1 i 2 kpk oraz art. 438 pkt 2 kpk wyrokowi zarzucił obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku w postaci art. 410 kpk poprzez pominięcie istotnych okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wynikających z: zeznań świadka A. K., która zeznała, że w okresie objętym zarzutem oskarżony wykonywał meble na wymiar, zeznań świadka M. B., która zeznała, że w 2013 r. oskarżony wraz z matką opiekował się dzieckiem w czasie kiedy A. K. pracowała w weekendy chcąc dorobić do pensji, zeznań świadka A. E. (1), która zeznała, że w okresie objętym zarzutem spotykała się z oskarżonym co trzy tygodnie, nie rzadziej jak co miesiąc. Skarżący ponadto zarzucił naruszenie przez Sąd Rejonowy treści art. 7 kpk poprzez uznanie za niewiarygodne wyjaśnień oskarżonego zaprzeczającego, aby wykonywał pracę na terenie Holandii oraz poprzez uznanie za wiarygodne zeznań świadka K. K. co do formy udzielanej A. K. pomocy materialnej, podczas gdy zeznania świadka były w tej części niespójne. Autor apelacji zarzucił również Sądowi I instancji naruszenie art. 7 kpk w zakresie oceny znamienia niedostatku w sytuacji, gdy nie zostały ustalone kwotowo potrzeby i koszty utrzymania małoletniego oraz jego matki. Na podstawie art. 438 pkt 1 kpk skarżący zarzucił naruszenie przepisu art. 4 § 1 kk poprzez zastosowanie art. 209 § 1 kk w brzmieniu po nowelizacji, w sytuacji gdy był on mniej korzystny dla oskarżonego.

Podnosząc powyższe zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia wykazała, iż Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie w sprawie. Ustalenia faktyczne zostały poczynione na podstawie całokształtu materiału dowodowego ujawnionego w toku rozprawy głównej, ocenionego w sposób wszechstronny z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego. Sąd Rejonowy ocenił materiał dowodowy w sposób kompleksowy odnosząc się do wszystkich zgromadzonych i przeprowadzonych w toku rozprawy dowodów. Sąd wywiódł prawidłowy wniosek w przedmiocie winy oskarżonego, brak również podstaw do zakwestionowania wymiaru orzeczonej wobec oskarżonego kary. Trzeba zarazem podkreślić, iż Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie w sposób wyczerpujący, dążąc do pełnego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, w tym skrupulatnie weryfikując linię obrony oskarżonego. Stanowisko skarżącego sprowadza się w istocie rzeczy do polemiki z przeprowadzoną przez Sąd pierwszej instancji oceną dowodów i wyprowadzonymi na jej podstawie ustaleniami faktycznymi, polemiki opartej na wybiórczym podejściu do ujawnionych okoliczności sprawy i rozpatrywaniu poszczególnych faktów w oderwaniu od pozostałych.

Przede wszystkim należy odnieść się do zarzutu obrazy art. 7 kpk przez Sąd I instancji przy ocenie dowodu z wyjaśnień oskarżonego w zakresie negowania przez niego zarobkowania na terenie Holandii. W ocenie Sądu Okręgowego zarzut ten jest całkowicie chybiony. Należy w pełni podzielić dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę dowodu z wyjaśnień oskarżonego. Sąd Rejonowy w sposób logiczny i skrupulatny wskazał, że nie jest możliwe przyjęcie wersji podawanej przez oskarżonego z uwagi na treść dokumentacji podatkowej uzyskanej z Holandii, z której to jednoznacznie wynika, że P. M. wykonywał prace na rzecz holenderskich firm, która to obejmuje jego pełne dane osobowe, w tym adres miejsca zamieszkania, numer telefonu, adres e-mail i numer paszportu. Trafność oceny twierdzeń oskarżonego dokonanej przez Sąd I instancji jako jedynie nieudolnej próby uniknięcia odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo należy uzupełnić o jeszcze jeden argument. Otóż z zeznań M. B. jednoznacznie wynika, że kopie przedmiotowych dokumentów, które następnie przekazała do dyspozycji organów ścigania, uzyskała od anonimowej osoby, która wskazała, że chce pomóc, ponieważ jest zbulwersowana postawą oskarżonego, który udaje, że nie pracuje. Trudno zatem wyobrazić sobie, aby kto inny posiadał wszystkie dane oskarżonego w tym jego paszport, a na dodatek cechował się identyczną sytuacją osobistą, która to skłoniła nieustaloną anonimową osobę to przekazania danych M. B.. Mając na uwadze powyższe, ocenę wyjaśnień P. M. dokonaną przez Sąd Rejonowy w Wołominie należy uznać za w pełni prawidłową odpowiadającą treści art. 7 kpk. Jak wielokrotnie podkreślano w doktrynie i orzecznictwie, przekonanie Sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną art. 7 kpk wtedy, gdy: jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 kpk) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 kpk), stanowi wyraz rozważenia wszystkich tych okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 kpk), jest wyczerpujące i logiczne - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego - uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt 1 KPK). Akcentuje to szereg orzeczeń Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych (por. wyrok SN z 3.09.1998 r. sygn. V KKN 104/98 – Prokuratura i Prawo rok 1999, nr 2, poz. 6; a także wyrok SA w Łodzi z 20.03.2002 r. sygn. II AKa 49/02 – Prokuratura i Prawo rok 2004, nr 6, poz. 29). Wszystkim tym wymogom Sąd Rejonowy w pełni sprostał.

Odnośnie zarzutów dotyczących naruszenia przez Sąd I instancji treści art. 410 kpk poprzez pominięcie części zeznań świadków wymienionych w treści apelacji należy stwierdzić, iż przytaczane przez obrońcę wypowiedzi tych osób są zupełnie wyrwane przez skarżącego z kontekstu całej wypowiedzi świadków jak i całokształtu materiału dowodowego ocenionego globalnie i trafnie przez Sąd I instancji. I tak odnosząc się do zeznań A. K. stwierdzić trzeba, że nie zeznała ona jedynie, iż oskarżony pracował przy montażu mebli lecz podała na rozprawie, że przyjaciel oskarżonego A. E. (2) zeznawał na rozprawie o alimenty, że oskarżony robił dla niego meble, czy też wyposażenie mieszkania i wydaje się jej, że mówił o okresie objętym zarzutem. Mając na uwadze powyższe, stwierdzić trzeba, że zarzut obrońcy w tym zakresie jest o tyle chybiony, że nawet gdyby uznać, że oskarżony nie uzyskiwał dochodów z pracy zagranicą to i tak należałoby przyjąć, że dochody uzyskiwał z pracy świadczonej w Polsce, którą mógł wykonywać, a zatem ta podnoszona okoliczność nie ekskulpowałaby go od odpowiedzialności za występek niealimentacji. Jeśli zaś chodzi o zeznania M. B. to należy zauważyć, iż świadek stwierdziła w nich, że A. K. dorabiała do pensji w weekendy, co mogło być raz w miesiącu, a wtedy dzieckiem opiekował się oskarżony ze swoją mamą, co w żadnym wypadku nie wyklucza możliwości świadczenia przez niego pracy poza granicami Polski. Ponadto oceny zeznań tego świadka nie można dokonywać w oderwaniu od depozycji A. K., z których wynika, że w okresie zarzutu dziecko nie miało kontaktu z oskarżonym. Z kolei z zeznań K. K. jednoznacznie zaś wynika, że pomagała siostrze przekazując jej na utrzymanie kwoty pieniężne pochodzące z renty, którą uzyskiwała po zmarłej matce lub kupowała potrzebne rzeczy dla siostrzeńca.

Mając na uwadze powyższe, odnosząc się do postawionego przez obrońcę zarzutu naruszenia art. 410 kpk należy przytoczyć stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 30 lipca 1979 r. w sprawie III KR 196/79, w którym stwierdzono, iż podstawę orzeczenia stanowi w myśl art. 357 k.p.k. (obecnie art. 410 kpk) tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Oznacza to, że sąd ferując wyrok nie może opierać się na tym, co nie zostało ujawnione na rozprawie, jak również i to, że wyroku nie wolno wydawać na podstawie części ujawnionego materiału dowodowego, a musi on być wynikiem analizy całokształtu ujawnionych okoliczności, a więc i tych, które tezę oskarżenia potwierdzają i tych, które ją podważają. Dopiero bowiem wszechstronna ocena wszystkich dowodów i wynikających z nich okoliczności może doprowadzić do wykrycia prawdy i poczynienie prawidłowych w tym zakresie ustaleń. Zasada ta obowiązuje także przy wyciąganiu wniosków przez strony procesowe, które przedstawiając własne stanowisko nie mogą go opierać na fragmentarycznej ocenie dowodów z pominięciem tego wszystkiego, co może prowadzić do innych wniosków, skarżąc wyrok przechodzić do porządku dziennego nad tym wszystkim co legło u podstaw rozstrzygnięcia sądu I instancji i przedstawione zostało w motywach zaskarżonego wyroku (Lex nr 17185).

Nie sposób podzielić również zarzutu obrońcy dotyczącego nie ustalenia przez Sąd Rejonowy potrzeb i kosztów utrzymania małoletniego i matki. Jak wynika jednoznacznie z dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy oraz zeznań A. K. jak i M. B., a nawet K. K., zarobki pracującej zawodowo matki małoletniego w wysokości 2500 zł nie wystarczały na utrzymanie jej i dziecka w związku z czym niejednokrotnie korzystała ona z pomocy materialnej i rzeczowej bliskich osób oraz debetu. Wystarczy wspomnieć, że A. K. płaciła bowiem 1500 zł za wynajem mieszkania oraz 300 zł opłaty za przedszkole. Pozostała kwota 700 zł oraz 300 zł alimentów wpłacanych przez oskarżonego nie może być w żaden sposób zgodnie z elementarnymi zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego i zawodowego uznana za wystarczającą na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Potrzeby zaś małoletniego jednoznacznie wskazuje orzeczenie Sądu Rejonowego z dnia 28 stycznia 2013 r. ustalające wysokość obowiązku alimentacyjnego oskarżonego względem dziecka tymczasowo na kwotę 500 zł, a ostatecznie po zakończeniu procesu w 2016 r. na kwotę 850 zł. Tym samym wpłacanie przez oskarżonego i to w zasadzie przez jego ojca jedynie kwoty 300 zł, według własnego uznania, narażało małoletniego K. M. na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Mając na uwadze powyższe, uznać należy, że Sąd Rejonowy ustalił prawidłowo stan faktyczny na podstawie ocenionych zgodnie z wymaganiami art. 7 kpk dowodów i dokonał prawidłowej subsumcji pod normę art. 209 § 1a kk. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż oskarżony uchylał się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego określonego na kwotę 500 zł postanowieniem Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 28 stycznia 2013 r. Zachowanie oskarżonego było nieustępliwe, wskazywało na chęć postawienia na swoim poprzez wpłacanie jedynie kwoty 300 zł, pomimo uzyskiwania wynagrodzenia w wysokości około 2.000 euro miesięcznie oraz wszczętej egzekucji komorniczej jak i trwało przez okres ponad roku. Mając na uwadze zachowanie oskarżonego stwierdzić należy, że wpłacanie kwoty 300 zł i to z konta ojca oskarżonego było celowe i służyło jedynie nieudolnej chęci uniknięcia odpowiedzialności karnej, a gdyby ustawodawca nie penalizował tego typu zachowań, oskarżony w ogóle nie łożyłby na utrzymanie własnego dziecka. Małoletnie dziecko oskarżonego narażone zostało na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych w zakresie nie tylko wyżywienia, odzieży i mieszkania, ale także w zakresie możliwości korzystania z dóbr kulturalnych. W obecnych czasach i realiach niniejszej sprawy nie jest niczym wyjątkowym korzystanie przez dzieci z zysków jakie niosą za sobą kształcące zajęcia dodatkowe, czy chociażby wycieczki. A. K. bez pomocy osób jej bliskich nie poradziłaby sobie sama w utrzymaniu dziecka.

W całości należy podzielić stanowisko Sądu I instancji co do zakwalifikowania występku przypisanego oskarżonemu według przepisu art. 209 § 1a kk. Argumentacja nie wymaga ponownego przytaczania. Podkreślenia wymaga zaś, że Sąd Rejonowy oceny tej dokonał systemowo biorąc pod uwagę również kwestie dotyczące okresu warunkowego zawieszenia wykonania orzeconej kary pozbawienia wolności.

Mając na uwadze powyższe, nie podzielając żadnego z zarzutów apelacyjnych, Sąd Okręgowy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy stwierdzając ponadto, że nie jest on dotknięty innymi wadami, które powinny być brane przez sąd odwoławczy z urzędu.

Zgodnie z wnioskiem obrońcy z urzędu oskarżonego, Sąd zasądził od Skarbu Państwa na jego rzecz kwotę wynagrodzenie za obronę w instancji odwoławczej wraz z podatkiem od towarów i usług zaś uwzględniając sytuację materialną oskarżonego, a przede wszystkim jego zobowiązania alimentacyjne, Sąd zwolnił go od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze wydatkami obciążając Skarb Państwa.

SSR del. Justyna Dołhy