Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Przemysław Majkowski

Protokolant : sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2019 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z sprawy z powództwa M. G.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Zakładu Karnego w S.

o ochronę dóbr osobistych i zadośćuczynienie

1.  oddala powództwo,

2.  nie obciąża powoda kosztami procesu należnymi stronie pozwanej.

Sygn. akt I C 165/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 28 maja 2018 r. (data wpływu) pełnomocnik powoda M. G. wniósł o zobowiązanie pozwanego Dyrektora Zakładu Karnego w S. do przeproszenia powoda za dokonane naruszenia jego dóbr osobistych poprzez zamieszczenie na koszt pozwanego w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się wyroku na stronie internetowej (...) N. w dziale „Ogłoszenia i komunikaty” czcionką V. rozmiar „small” z pojedynczą interlinią tekstu: „Wyrażam ubolewanie, że Centralny Zarząd (...) dopuścił się naruszenia dóbr osobistych Pana M. G. poprzez umieszczenie go w jednostkach penitencjarnych nie spełniających standardów cywilizowanego państwa i za wszystkie wyrządzone Panu M. G. szkody niematerialne szczerze przepraszam”, dostępnego na tej stronie przez 30 dni oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także zasądzenie kwoty 5.000 zł na cel społeczny organizacji (...) oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, (pozew k. 3-6).

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Dyrektora Zakładu Karnego w S. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu na rzecz pozwanego wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, (odpowiedź na pozew k. 20 )

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód M. G. odbywał w dniach od 25 sierpnia 2015 r. do dnia 16 marca 2016 r. karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w S.. Powód był zakwaterowany w celach bez wydawania decyzji o zakwaterowaniu w przeludnionej celi. W dniu 16 marca 2016 r. powód został przeniesiony do Aresztu Śledczego w C., a w dniu 09 lutego 2017 r. zwolniony z Zakładu Karnego w W.. W czasie odbywania przez powoda M. G. kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w S. wszystkie cele wyposażone były w standardowy sprzęt kwaterunkowy zapewniający każdemu osadzonemu osobne miejsce do spania i jedzenia oraz przechowywania żywności i rzeczy osobistych. Każda cela posiadała oświetlenie jarzeniowe, centralne ogrzewanie, instalację wodno-kanalizacyjną i wentylacyjną, podlegającą okresowej kontroli. Cele wyposażono w otwierane okna i mogły być wietrzone przez osadzonych. W każdej celi mieszkalnej znajdował się stół i odpowiednia do ilości osadzonych ilość taboretów. W Zakładzie Karnym w S. nie było problemu plagi robactwa. W razie wystąpienia w celach mieszkalnych szkodliwych owadów prowadzono lokalnie działania dezynsekcyjne. Światła jarzeniowe, które były w celach były dopuszczone do użytkowania w budynkach zamieszkania zbiorowego. W czasie odbywania kary przez M. G. w celach mogła pojawiać się wilgoć, ale wynikało to z postawy osadzonych, którzy nie wietrzą cel i piorą, a następnie suszą ubrania oraz bieliznę. W pozwanej jednostce penitencjarnej regularnie są wydawane środki do higieny osobistej oraz do mycia naczyń i toalety. Zakład pierze pościel, koce, ręczniki i ścierki i co tydzień wydaje świeże ręczniki i ścierki do naczyń. Regularnie dokonywano zmiany pościeli. Sprzęt stanowiący wyposażenie cel systematycznie był poddawany przeglądom oraz na bieżąco konserwowany lub w razie potrzeby naprawiany. Skazani zawsze mogli i mogą zgłosić przełożonym przypadki wymagające w tym zakresie natychmiastowej interwencji. Każda z cel posiadała i ma nada dostęp do światła dziennego i oświetlenie elektryczne. Cele były wyposażone w koce, materace, grzejniki. Ciepła woda była dostępna dla osadzonych codziennie w godzinach od 08:30 do 09:30 oraz od 17:30 do 18:30. Zimna woda była dostępna bez przerwy. Osadzeni w okresie objętym pozwem mieli również prawo do dwóch kąpieli w ciągu tygodnia w ciepłej wodzie. W czasie odbywania kary przez M. G. w celach były już powydzielane kąciki sanitarne. W Zakładzie Karnym w S. przeprowadzano sukcesywnie remonty poszczególnych oddziałów mieszkalnych, w miarę potrzeb i zgodnie z harmonogramem prac remontowych. W Zakładzie Karnym w S. było i jest organizowanych szereg zajęć kulturalno-oświatowych dla osadzonych. Skazani są informowani o możliwości udziału w zajęciach poprzez informacje na tablicach ogłoszeń, poprzez radiowęzeł i telewizję kablową oraz podczas rozmów indywidualnych. W każdym oddziale mieszkalnym czyli na każdym piętrze jednostki jest świetlica, z której osadzeni mogą korzystać według grafiku. Jest tam stół do tenisa stołowego, telewizor. Osadzeni mogą wypożyczać gry planszowe. Na oddziałach organizowane są turnieje gry w szachy, warcaby, tenis stołowy. W zakładzie karnym funkcjonuje również świetlica centralna na której realizowane są różne zajęcia kulturalno-oświatowe dla wszystkich osadzonych. W jednostce penitencjarnej działa biblioteka, działa radiowęzeł oraz wewnętrzna telewizja. Nadto administracja zakładu organizuje koncerty, przedstawienia teatralne, pogadanki i prelekcje oraz spotkania z ciekawymi ludźmi. W trakcie odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w S., każdy osadzony miał zapewniony dostęp do opieki medycznej. Odnosząc się do wskazanej w pozwie celi nr 9 pawilonu A to wskazać należy, że była ona celą izby chorych do 2016 r. Wskazana cela wyposażona była w pojedyncze łóżka dla chorych, stół, taborety. Wymalowana była na jasny kolor. W celi było czysto. Na izbie chorych nie było i nie ma przeludnienia bo jest wyposażona w ograniczoną ilość łóżek. Osadzeni nie płacą za żadne lekarstwa oraz świadczenia zdrowotne np. badania specjalistyczna, (dowód: dokumentacja medyczna powoda k. 46-54, zeznania świadka B. G.- protokół rozprawy z dnia 07 lutego 2019 r. 00:06:54-00:16:16 w zw. z k. 57v, zeznania świadka A. N.- protokół rozprawy z dnia 07 lutego 2019 00:16:16-00:25:36 w zw. z k. 57v-58, zeznania świadka K. Ś. (1)- protokół rozprawy z dnia 07 lutego 2019 r. 00:25:36-00:32:56 w zw. z k. 58).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo wniesione przez M. G. podlegało oddaleniu w całości.

Podstawę materialno-prawną roszczeń powoda wskazuje treść art. 417 oraz art. 417 ² k.c. Zgodnie z treścią art. 417 k.c. za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa. Z mocy art. 417 ² k.c. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność, jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie. W takiej sytuacji poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne wskazują, że wymagają tego względy słuszności. Niezbędną przesłanką dla zaistnienia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych na podstawie tegoż przepisu jest wystąpienie szkody na osobie oraz wykazanie związku przyczynowo- adekwatnego między zaistniałą szkodą, a działaniami podejmowanymi przez Skarb Państwa. Brak zaistnienia którejkolwiek z tych przesłanek wyłącza możliwość ustalenia odpowiedzialności pozwanego.

Odnosząc się co do zarzutów pozwu, to wskazać należy, że to na powodzie, jako dochodzącym ochrony prawnej spoczywał ciężar dowodu, że jego dobra osobiste zostały naruszone przez działania pozwanego Skarbu Państwa, czego powód w ocenie Sądu nie uczynił. Powód w pozwie zawarł tylko ogólnikowe twierdzenia dotyczące dyskryminowania jego osoby i dehumanizacji, które jego zdaniem prowadziły do naruszenia dóbr osobistych. Twierdzenia te nie znalazły jednak potwierdzenia w zebranych dowodach. Powód nie wskazał na żadne konkretne przejawy nieludzkiego, niegodziwego traktowania jego samego, a także nie wykazał bezprawności działania funkcjonariuszy strony pozwanej oraz szkody polegającej na negatywnych konsekwencjach dla jego zdrowia. Nie wykazał zatem okoliczności, które miałyby doprowadzić do naruszenia dóbr osobistych powoda i ostatecznie stanowiłyby podstawę zasądzenia świadczenia pieniężnego, a niewątpliwie to na powodzie, jako osobie, która wywodzi skutki prawne z faktów przez siebie podanych, spoczywał ciężar udowodnienia tych okoliczności (art. 6 k.c.). W tym miejscu wskazać należy, że na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego rzeczą Sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 roku (I CKU 45/96, opubl. OSNC z 1997, z. 6-7, poz. 76).

Ocenę warunków bytowych i sanitarnych w pozwanym zakładzie, w okresie objętym pozwem Sąd dokonał w kontekście obowiązujących norm prawnych, które regulują funkcjonowanie zakładów karnych, a które to normy zdaniem Sądu nie zostały tutaj przekroczone. Oceniając materiał dowodowy zaproponowany głównie przez stronę powodową stwierdzić należy, iż powód w sprawie niniejszej nie zaoferował jakiegokolwiek dowodu, który potwierdzałby jego zarzuty zawarte w pozwie, a które odnosiłyby się do okresu odbywania przez niego kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w S.. Powód winien był bowiem wykazać w jakich swoich odczuciach, ewentualnie konkretnie przewidzianych dobrach osobistych został dotknięty zachowaniem sprawcy i na czym polegało naruszenie jego sfery przeżyć, nie każdy bowiem przypadek osadzenia w celi o obniżonym standardzie, stanowi naruszenie dobra osobistego skazanego. Zatem nawet gdyby przyjąć, iż powód przebywał w pewnym okresie w celi o złych warunkach bytowych, to zdaniem Sądu nie jest to wystarczające do uznania, iż doszło do naruszenia jego godności czy prawa do prywatności. Zatem nie może on domagać się skutecznej ochrony w oparciu o art. 24 k.c. w związku z art. 448 k.c. i żądania zadośćuczynienia. Powód poza bardzo ogólnikowymi twierdzeniami na temat stopnia naruszenia jego dóbr osobistych przez pozwany zakład nie powołał ani konkretnych okoliczności ani konkretnych dowodów na fakty mogące stanowić przesłankę do szczegółowych ustaleń w przedmiocie skutków umieszczenia go w celach o obniżonym standardzie, konkretnego wpływu tegoż osadzenia na jego psychikę, samopoczucie, osobowość. Przeprowadzone w sprawie dowody nie dostarczyły danych pozwalających dookreślić czy powód faktycznie był osadzony w takich celach i czy w związku z tym rzeczywiście przeżywał stres, cierpienia, napięcie głębsze i bardziej dolegliwe, niż związane z samym faktem izolacji od środowiska zewnętrznego i odbywaniem kary.

Wobec powyższego uzasadnionym jest stwierdzenie, że powód ani nie powołał się, ani nie wykazał, iż jego dobra osobiste zostały naruszone działaniami, które można by uznać za indywidualnie skierowaną przeciwko niemu represję ze strony pozwanego zakładu karnego. Powód w pozwie opisał sytuacje, które w takim samym stopniu dotyczyły innych osadzonych. Nadto z materiału dowodowego zebranego w sprawie w postaci zeznań B. G., A. N. oraz K. Ś. (1) wynika, że cele w których przebywał powód wyposażone były w podstawowy sprzęt kwaterunkowy w odpowiedniej ilości, tj. w łóżka do spania oddzielne dla każdego osadzonego, szafki, taborety i stoły. Osadzeni otrzymywali co miesiąc środki higieniczne i środki czystości. W celach przy tym wydzielone były kąciki sanitarne. Odnosząc się w tej kwestii do zarzutów powoda, to wskazać należy, że przepisów prawa budowlanego dotyczących wymogów w zakresie ubikacji (drzwi, ustępów, wysokości pomieszczenia) nie stosuje się do budowli zakładów karnych i aresztów śledczych. Stanowi o tym § 89 ust. 1, w związku z § 75, § 79 ust. 1, § 82 i § 83 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.). Sprawę tę reguluje przepis § 28 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. Nr 152, poz. 1493) stanowiący, że „cela mieszkalna winna być wyposażona w łóżko dla każdego skazanego, odpowiednią do liczby skazanych ilość stołów, szafek i taboretów oraz środków do utrzymania czystości w celi. Niezbędne urządzenia sanitarne sytuuje się w sposób zapewniający ich niekrępujące używanie". Przepis ten nie wyznacza żadnych konkretnych norm w tym zakresie. Tym samym każdą zabudowę kącika sanitarnego zapewniającą nieskrępowane korzystanie z niego uznać należy za spełniającą stosowne wymagania. „Niekrępujące użytkowanie urządzeń sanitarnych" oznacza bowiem, że podczas korzystania z nich nie mają być widoczne intymne części ciała. Zabudowanie kącika przepierzeniem zapewnia to w zupełności. Dodać należy, że toalety te nie mogą być w pełni zabudowane i zamykane masywnymi drzwiami celem zapobiegania próbom samobójczym i przemocy pomiędzy samymi osadzonymi. Jednocześnie podnieść należy, iż w orzecznictwie powszechnie akceptowany jest pogląd, że ewentualne całkowite nie zabudowanie kącików sanitarnych wynika z wymogów bezpieczeństwa więźniów (m.in. wyrok SA w Łodzi z dnia 13 maja 2009 r., sygn. I ACa 234/09 - niepubl.). Również Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 5 sierpnia 2010 r., sygn. I ACa 508/10 - niepubl., wskazał, iż: „Jedynie częściowe odgrodzenie od reszty celi kącika sanitarnego wynika z konieczności zapewnienia warunków bezpieczeństwa (obserwacja skazanych). Ujemne doznania skazanych wynikające z konieczności obcowania z toaletą znajdującą się w celi, która ponadto nie zapewnia całkowitej intymności winny zatem ustąpić przed nadrzędną wartością jaką jest bezpieczeństwo zdrowia i życia człowieka." Należy mieć przy tym na uwadze także okoliczność, że w załączniku nr 3, tabeli 2, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U. Nr 186, poz. 1820) określone zostały normy wyposażenia w sprzęt kwaterunkowy cel mieszkalnych bez węzła sanitarnego. Przepis ten pośrednio wskazuje, że istnieje możliwość braku węzła sanitarnego w celi mieszkalnej, a na potrzeby fizjologiczne wymagane jest w celi wiaderko. Podnieść należy również, że jeszcze nie tak dawno - w całej Europie - standardem toalety był przenośny baniak umieszczony w rogu celi, wynoszony przez dyżurnych więźniów zwanych kalifaktorami, standardem był również brak wody bieżącej w celach opalanych zimą przez samych więźniów za pomocą piecy kaflowych. Jak widać od tego czasu, za cenę dużych wyrzeczeń społeczeństwa, warunki socjalne panujące w jednostkach penitencjarnych znacznie się poprawiły. Osadzeni mają w chwili obecnej w celach bieżącą wodę, zabudowane kąciki sanitarne najczęściej z wentylacją. Zapewnia im się rozrywki kulturalne, zajęcia sportowe, mają w celach telewizory, gry multimedialne, bogate księgozbiory w bibliotekach itd. Nie oznacza to jednak, że toalety w celach ani same cele mają przypominać standardem pensjonaty wczasowe, zwłaszcza w sytuacji, kiedy część polskiego społeczeństwa w dalszym ciągu pozbawiona jest dostępu do bieżącej wody nie mówiąc już o innych podstawowych urządzeniach sanitarnych jak toaleta, łazienka czy też centralne ogrzewanie. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika również, że w Zakładzie Karnym w S. od września 2013 roku jest już ciepła bieżąca woda nadto w okresie osadzenia powód miał możliwość korzystania z kąpieli w łaźni. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że o naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym nie można mówić w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności związanych z samym pobytem w takim zakładzie, polegających np. na niższym od oczekiwanego standardzie celi lub urządzeń sanitarnych, dla wielu bowiem ludzi nieodbywających kary pozbawienia wolności warunki mieszkaniowe bywają często równie trudne. Godność skazanego przebywającego w zakładzie karnym nie jest naruszona, jeżeli odpowiada uznanym normom poszanowania człowieczeństwa (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2010 r., IV CSK 449/10, niepubl.).

Jeżeli chodzi o kwestię przeludnienia to twierdzenia powoda w tym zakresie nie zostały przez niego udowodnione. Powód nie przedłożył bowiem decyzji wydanych na podstawie art. 110§2a-2c k.k.w. oraz innych dokumentów potwierdzających fakt przeludnienia. Poprzestając nawet na samych twierdzeniach powoda zawartych w pozwie nie można wywnioskować, aby norma powierzchniowa przewidziana na jednego osadzonego wynosząca co najmniej 3 m2 została przekroczona. Zwłaszcza, iż z zeznań świadka A. N. oraz K. Ś. (2) jednoznacznie wynika, iż w okresie odbywania kary przez M. G. zapewniona była norma 3m2 na osobę. Ponadto w tym okresie co jest faktem znanym Sądowi z urzędu, zjawisko przeludnienia w pozwanej jednostce ZK w S. nie występowało.

Odnosząc się zaś do zarzutu zawilgocenia cel, wskazać należy, że jest faktem powszechnie znanym, że nielegalne kąpiele jakie w celach urządzają osadzeni przy pomocy miednic plastikowych do prania ręcznego są główną przyczyną zawilgocenia i zagrzybienia cel, co z kolei prowokuje ich do składnia pozwów o umieszczaniu w złych warunkach bytowych. Jak wynika z zeznań A. N. oraz K. Ś. (1) cele mieszkalne podlegają regularnym remontom. W tym miejscu wskazać należy, iż przy rozpoznawaniu przedmiotowej sprawy nie można abstrahować od realiów społeczno - gospodarczych panujących w Polsce. Zdaniem Sądu chociażby sytuacja służby zdrowia, osób hospitalizowanych, czy dzieci przebywających w palcówkach opiekuńczo - wychowawczych jest często pod względem bytowym dużo gorsza niż więźniów, którzy przecież znaleźli się w tym, a nie innym miejscu na skutek popełniania przestępstw. Podobnie sytuacja lokalowa wielu rodzin w Polsce, zajmujących mieszkania komunalne czy socjalne jest gorsza pod względem zarówno metrażu, stanu technicznego budynków czy dostępu do mediów od tej opisywanej przez powoda.

Uwzględniając powyższe wskazać należy, że powód przebywając w Zakładzie Karnym w S. miał zapewnione godne warunki. Za gołosłowne uznać należy przy tym jego zarzuty odnośnie złego oświetlenia celi oraz braku wentylacji. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie jednoznacznie wynika, iż osadzeni mieli zapewniony dostęp do świeżego powietrza i światła dziennego. W celach znajduje się też wentylacja grawitacyjna oraz oświetlenie jarzeniowe. Odnośnie zastrzeżeń powoda dotyczących oświetlenia wskazać należy, że w wielu instytucjach państwowych w tym również Sądach nadal montuje się oświetlenie jarzeniowe, co jest zgodne z normami bezpieczeństwa i higieny pracy, w związku z powyższym trudno przyjąć, aby taki rodzaj oświetlenia w celach mieszkalnych Zakładu Karnego w S. naruszał dobra osobiste osadzonych.

Nadto wbrew twierdzeniom powoda w sprawie ustalono, iż skazani w pozwanej jednostce mieli zapewnioną właściwą opiekę zdrowotną. Bezpłatnie są im świadczone usługi lecznicze. Powód podczas pobytu w Zakładzie Karnym w S. korzystał z pomocy medycznej. Zakład Karny nigdy nie odmówił mu opieki lekarskiej. Powód nie udowodnił przy tym, aby jakiekolwiek stwierdzone u niego dolegliwości zdrowotne, nabył w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w S.

Skoro powód nie udowodnił, że na skutek działań strony pozwanej jego zdrowie, czy też inne dobra osobiste zostały naruszone, bądź zagrożone, powództwo jako bezzasadne należało oddalić.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążając powoda kosztami postępowania uznając, że po jego stronie zachodzą „szczególnie uzasadnione” przesłanki, usprawiedliwiające zastosowanie art. 102 k.p.c. Jest on bowiem bezrobotny i nie posiada żadnego majątku oraz dochodów, co wynika ze złożonego oświadczenia majątkowego.