Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Leszek Dąbek (spr.)

Sędzia SO Gabriela Sobczyk

Sędzia SO Barbara Braziewicz

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2019 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko G. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w (...)

z dnia 26 lutego 2018 r., sygn. akt I C 431/14

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 900 zł (dziewięćset złotych) z tytułu zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Barbara Braziewicz SSO Leszek Dąbek SSO Gabriela Sobczyk

Sygn. akt III Ca 1120/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w (...) w wyroku z dnia 26 02 2018r. zasądził od pozwanego G. M. na rzecz powódki A. M. kwotę 20 000 zł

z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 14 11 2013r., oddalił powództwo

w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2744,67 zł tytułem zwrotu kosztów procesu i nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w (...) tytułem nieuiszczonych wydatków od powódki 259,19 zł, a od pozwanego 518,39 zł (punkt 4).

W ustalonym stanie faktycznym, Sąd pierwszej instancji w motywach orzeczenia jako podstawę prawną rozstrzygnięcia powołał regulacje: art. 11 zd. 1 k.p.c., art. 444 § 1 k.c., art. 445 § 1 k.c. i art. 448 zd. 1 k.c. Sąd Rejonowy wywodził, że powódka była ofiarą kilkuletniego znęcania się, a zachowanie pozwanego, prowadzące do skazania go prawomocnym wyrokiem za przestępstwo, negatywnie odbiło się na stanie psychicznym powódki, zaś pozwany nie wykazał,

że to powódka swoim postępowaniem przyczyniła się do jego postępowania względem niej. Sąd Rejonowy uznał, że na stan powódki nie miały wpływu zdarzenia z przeszłości – trauma z dzieciństwa i wspomnienie pierwszego małżeństwa. W tym stanie rzeczy uznał Sąd, że kwota 20 000 zł będzie stanowić adekwatne zadośćuczynienie, które pozwoli na zrekompensowanie powódce doznanej krzywdy.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 100 k.p.c. a o nieuiszczonych kosztach sądowych na mocy art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych

w sprawach cywilnych.

Orzeczenie zaskarżył pozwany G. M. w części uwzględniającej powództwo ponad kwotę 10.001zł, zasądzającej odsetkach za opóźnienie pozwanego zasadzonego świadczenia głównego oraz orzekającej o kosztach procesu, który wnosił o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz zasądzenie na jego rzecz od powódki zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Zarzucił, że przy ferowaniu wyroku naruszono prawo procesowe regulacje art. 233 k.p.c. w zw. z art. 415 k.c., art. 444 k.c. i art. 445 k.c., art. 233 k.p.c.
w zw. z art. 362 k.c.; art. 233 k.p.c. w zw. z art. 445 § 1 k.c., art. 286 k.p.c.
w zw. z art. 207 k.p.c. oraz art. 363 § 2 k.c. w zw. z art. 481 k.c. w sposób podany w apelacji oraz że naruszono prawo materialne, regulację art. 363 §2 k.c.

w związku z art. 481 k.c. „polegające na obowiązku zapłaty zadośćuczynienia

z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 14 11 2013r., w sytuacji, gdy zadośćuczynienie Sąd ustala według stanu istniejącego w dacie zamykania rozprawy,

co oznacza, ze wymagalność tego świadczenia, a tym samym prawo do naliczania odsetek powstaje dopiero z chwilą ogłoszenia wyroku”.

Ponadto wnosił o dopuszczenie dowodu z opinii psychologa na okoliczność ustalenia stopnia przyczynienia się powódki i jej pierwszego męża „na jej stan psychiczny oraz ustalenia czy istnieją konsekwencje”

Powódka A. M. wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie za jej rzecz od pozwanego zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje :

Sąd pierwszej instancji trafnie zakwalifikował roszczenia powódki, powódki przyjmując, że mają ono źródło w reżimie odpowiedzialności deliktowej

w regulacji art. 445 k.c. w związku z art. 415 k.c. i art. 448 k.c., a następnie prawidłowo rozpoznał sprawę.

W szczególności - wbrew zarzutowi apelacji - w toku jej rozpoznania

nie naruszył regulacji art. 286 k.p.c. w związku z art. 207 k.p.c.

Po złożeniu przez skarżącego zarzutów dotyczących sporządzonej w dniu 9 05 2016r. opinii biegłych, biegli w kolejnej opinii (uzupełniającej) sporządzonej w dniu 20 08 2017r (k. 259-261) w sposób logiczny odnieśli się do kwestii podnoszonych w zarzutach, a następnie we wnioskach końcowych opinii zajęli w stosunku do nich jednoznaczne stanowisko.

Złożone przez skarżącego w piśmie z dnia 8 02 2018r. zarzuty do tej opinii stanowią w istocie powielenie jego wcześniejszego stanowiska i co należy podkreślić skarżący nie wnosił o wysłuchanie biegłego na rozprawie, a jedynie o przeprowadzenie dowodu z opinii kolejnego biegłego.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał, że nie zachodził potrzeba wysłucha biegłych na rozprawie, a jego decyzja ma swe prawne odniesienie w regulacji

art. 286 k.p.c. statuującej uprawnienie sądu, a nie jego obowiązek, wysłuchania biegłego, stąd też wbrew zarzutowi apelacji nie doszło do naruszenia tej regulacji.

Kwestionowana w apelacji decyzja Sądu Rejonowego o oddaleniu wniosku pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego została wydana na posiedzeniu rozprawy w dniu 14 02 2018r.

Jakkolwiek została ona podjęta przez Sąd pod nieobecność pozwanego

i jego pełnomocnika, to po zamknięciu rozprawy odroczono ogłoszenie orzeczenia, co umożliwiało skarżącemu złożenie przed wydaniem zaskarżonego wyroku – w oparciu o regulację art. 162 k.p.c. - zastrzeżeń do tej decyzji.

Z możliwości tej nie on jednak skorzystał, przez co powyższa decyzja

nie została - w przewidziany prawem sposób – zakwestionowana i tym samym

z mocy tej regulacji nie podlega ona kontroli Sądu odwoławczego.

Zgłoszony w apelacji wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa w istocie stanowi ponowienie - wskazanego powyżej - oddalonego przez Sąd wniosku skarżącego o przeprowadzenie dowodu „z opinii innego biegłego”.

Wniosek ten ma on zatem charakteru nowości w rozumieniu regulacji

art. 381 k.p.c. i dlatego został on oddalony.

Prawidłowa jest także skonstruowana przez Sąd Rejonowy podstawa faktyczna orzeczenia.

Składające się na nią ustalenia faktyczne, mają swoją podstawę informacjach zawartych w przywołanych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wiarygodnych źródłach dowodowych.

Kwestionowane w apelacji ustalenia dotyczące braku związku pomiędzy stanem zdrowia psychicznego powódki a jej wcześniejszymi przeżyciami z lat dzieciństwa i z okresu jej pierwszego małżeństwa mają odniesienie w jednoznacznych wnioskach opinii biegłych,.

Ich prawidłowość nie została w sposób skuteczny podważona, przez co także w tej części zarzuty apelacji są nieuzasadnione.

Z tych też względów Sąd odwoławczy przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji.

Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna ustalonego stanu faktycznego jest również prawidłowa.

Ma ona oparcie w prawidłowo zastosowanych przepisach prawa wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i Sąd odwoławczy ocenę prawną Sądu pierwszej instancji w całości podziela i przyjmuje za własną (orzecz. SN z dn. 26 04 1935r. III C 473/34, ZB. Urz. 1935r. nr 12, poz. 496).

Odpowiedzialność pozwanego co do zasady nie jest obecnie negowana (pozwany w apelacji kwestionuje w apelacji tylko wysokość zasadzonego zadośćuczynienia).

Ma ona źródło w regulacji 415 k.c. i na zasadach ogólnych rodzi ona

po stronie pozwanego z mocy regulacji art. 445 § 1 k.c. obowiązek zapłaty powódce stosownego zadośćuczynienia za doznaną przez nią krzywdę spowodowana jej rozstrojem zdrowia oraz z mocy regulacji art. 448 k.c. statuuje jego obowiązek zapłaty jej odpowiedniej sumy zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę spowodowaną naruszeniem jej dóbr osobistych.

Z uwagi na jego kompensacyjny charakter nie może być ono nadmierne do doznanej krzywdy, co oznacza, że przy uwzględnieniu krzywdy poszkodowanego musi ono być utrzymane w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (por. orzecz. S.N. z dnia 24 czerwca 1965r. I PR 203/65 - OSPiKA 1966r. poz. 92) i jego wysokość może być skorygowana przez Sąd odwoławczy tylko wówczas, gdy zasądzone zadośćuczynienie jest oczywiście niewspółmiernie nieodpowiednie do doznanej przez poszkodowanego krzywdy ( OSN 9 07 1970r. III PRN 39/70, OSNCP 1971, Nr 3, poz. 53).

Powódka przez wiele lat była poddana ze strony pozwanego przemocy domowej (w okresie od 1999r. do 14 09 2010r.), który naruszał jej nietykalność cielesną oraz wyzywał ją słowami wulgarnymi i obraźliwymi oraz groził jej pozbawieniem życia.

W następstwie tego doszło u powódki do rozstroju zdrowia w postaci zaburzeń stresowo- pourazowych, przez co doznała ona uszczerbku zdrowia psychicznego.

Biorąc zatem pod uwagę długotrwałość naruszeń dób osobistych powódki, ich rodzaj i intensywność, związany z tym występujący niej stres i ciągle występujący u niej we wskazanym powyżej okresie stan obawy przed kolejnymi naruszeniami przez pozwanego cielesności oraz powstały u niej rozstrój zdrowia psychicznego, ustalona przez Sąd Rejonowy wysokość zadośćuczynienia w kwocie 20.000zł spełnia wskazane na wstępie kryteria i nie jest niewspółmiernie nieodpowiednia do doznanej przez powódki krzywdy (nawet, gdyby przyjąć - jak chce tego apelacja – że powstały u niej rozstrój zdrowia psychicznego jest w części następstwem jej wcześniejszych negatywnych przeżyć z okresu dzieciństwa i pierwszego małżeństwa, co zresztą nie zostało w sprawie wykazane), wobec czego brak jest podstaw do jej skorygowania przez Sąd odwoławczy ( OSN 9 07 1970r. III PRN 39/70, OSNCP 1971, Nr 3, poz. 53).

W przeszłości w kwestii daty początkowej zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie zasądzonego zadośćuczynienia, dominowały

w orzecznictwie dwa przeciwstawne nurty (zostały one przedstawione oraz przeprowadzono ich analizę w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 02 2011r. I CSK 243/10, LEX 84).

Pierwotny, który zdominował judykaturę po wejściu w życie Kodeksu cywolnego, przyjmuje, że zadośćuczynienie za krzywdę zobowiązany ma zapłacić, z zastrzeżeniem wyjątków - obecnie wynikających z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.) - niezwłocznie po wezwaniu przez uprawnionego (art. 455 in fine k.c.), w związku z czym odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia powinny być zasądzone od dnia, w którym zobowiązany ma zadośćuczynienie zapłacić (np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1970 r., II PR 257/70, OSNC 1971, nr 6, poz. 103, z dnia 12 lipca 2002 r., V CKN 1114/00, LEX nr 56055, z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09, LEX 602683).

W drugim nurcie, który ukształtował się w okresie panującej w Polsce w latach 90-tych ubiegłego wieku hiperinflacji, prezentuje się pogląd, że zadość-uczynienie pieniężne za doznaną krzywdę jest wymagalne dopiero z dniem wyrokowania przez sąd (art. 316 k.p.c.) i zobowiązany dopiero od tego dnia pozostaje w opóźnieniu w zapłacie zasądzonego zadośćuczynienia i tym samym dopiero od tego dnia należą się od niego odsetki za opóźnienie (np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1997 r., I CKN 361/97, LEX nr 477638, z dnia 20 marca 1998 r., II CKN 650/97, LEX nr 477665, z dnia 4 września 1998 r., II CKN 875/97, LEX nr 477579, z dnia 9 września 1999 r., II CKN 477/98, LEX nr 477661).

W ostatnich latach zaakcentował się w judykaturze kolejny pogląd (stanowi on w istocie próbę syntezy zapatrywań prawnych leżących u podstaw wcześniejszych nurtów), w którego ramach podjęto próbę wyeliminowania z praktyki orzeczniczej negatywnych następstw wynikających ze stosowania sposób bezwzględny w praktyce orzeczniczej dwóch wcześniejszych poglądów prawnych.

Znalazł on pełne odzwierciedlenie w przywołanym powyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 02 2011r. (I CSK 243/10), w którym podkreślono prawo poszkodowanego do czerpania korzyści z zadośćuczynienia i co za tym idzie przyznanie mu – co do zasady - prawa do należnych odsetek za późnienie się zobowiązanego

do zapłaty zadośćuczynienia (w terminie wynikającym z przepisu szczególnego

lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c.) dopuszczono równocześnie możliwość ich naliczania – w zależności od okoliczności sprawy – od dnia późniejszego, w tym także od dnia wyrokowania.

Akceptując co do zasady pierwszy z przedstawionych poglądów,

za którym przemawiają: jednoznaczna regulacja art. 481 § 1 k.c. w związku

z art. 455 in fine k.c. oraz główne funkcje realizowane przez odsetki za opóźnienie się dłużnika w spełnieniu świadczenia w obrocie prawnym (stanowią one w istocie wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy oraz dyscyplinują dłużnika w wykonaniu świadczenia i tylko w ograniczonym zakresie pełnią one funkcję waloryzacyjną), należy dopuścić - w realiach konkretnej sprawy - możliwość ich naliczania od dnia późniejszego od formalnej daty wymagalności świadczenia, gdyż w części w jakim spełniają one funkcję waloryzacyjną ich zasądzenie od daty wymagalności świadczenia prowadziłoby do podwójnej waloryzacji świadczenia i w tym zakresie ich dochodzenie należy uznać za sprzeczne z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem w rozumieniu art. 5 k.c.

Dlatego możliwość ich naliczania po dacie wezwania do zapłaty, stanowi wyjątek od reguły, który co należy podkreślić, został uzależniona przez Sąd Najwyższy od występowania w sprawie szczególnych okoliczności uzasadniających tego rodzaju odstępstwo.

Odstąpienie od powyższej zasady każdorazowo wymaga zatem wykazania w toku postępowania szczególnych okoliczności przemawiających za zasądzeniem odsetek od zadośćuczynienia po dniu wymagalności wynikającym

z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., a ciężar ich wykazania - stosownie do regulacji art. 6 k.c. – spoczywa na zobowiązanym do świadczenia.

W realiach niniejszej sprawy spoczywał on na pozwanym, który z tego obowiązku się nie wywiązała, wobec czego art. 481 § 1 i 2 k.c. powódce należą się od pozwanego od zasądzonego zadośćuczynienia ustawowe odsetki

za okresy wskazany w sentencji zaskarżonego orzeczenia (w przyjętej przez Sąd Rejonowy dacie jej stan zdrowia był już stabilny, w konsekwencji czego doznane przez powódkę krzywdy zostały w tej dacie ostatecznie skonkretyzowane).

W połączeniu z powyższym czyni to apelację bezzasadną w rozumieniu art. 385 k.p.c., co z mocy tej regulacji prowadziło do jej oddalenia.

Reasumując zaskarżony wyrok jest prawidłowy i dlatego apelację pozwanego jako bezzasadną oddalono w oparciu o przepis art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., wliczając w ich poczet wynagrodzenie pełnomocnika powódki w kwocie 900 zł, ustalone w oparciu o § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 10 2015r. w sprawie opłat

za czynności radców prawnych.