Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Roman Dziczek

Sędziowie:SA Marzena Konsek-Bitkowska

SO del. Anna Strączyńska (spr.)

Protokolant:sekr. sądowy Sławomir Mzyk

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. P. (1), M. M. (1), K. M. (1) i K. M. (2)

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą
w Ł.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 24 maja 2018 r., sygn. akt I C 234/15

I.  prostuje zaskarżony wyrok w ten sposób, że siedzibę pozwanego określa jako Ł.;

II.  zmienia zaskarżony wyrok częściowo w ten sposób, że:

- w punkcie I.a.ii oddala powództwo o zapłatę kwoty 100.000 zł (sto tysięcy złotych) wraz z odsetkami,

- w punkcie I.a.iv oddala powództwo o rentę,

- w punkcie I.b.i oddala powództwo o zapłatę kwoty 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami,

- w punkcie I.b.ii oddala powództwo o zapłatę kwoty 150.000 zł (sto pięćdziesiąt tysięcy złotych) wraz z odsetkami,

- w punkcie I.c.ii oddala powództwo o zapłatę kwoty 150.000 zł (sto pięćdziesiąt tysięcy złotych) wraz z odsetkami,

- w punkcie I.d.ii oddala powództwo o zapłatę kwoty 100.000 zł (sto tysięcy złotych) wraz z odsetkami,

- w punkcie trzecim obciąża kosztami procesu i niepokrytymi kosztami sądowymi (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą
w Ł. w 33 %, Z. P. (1) w 27 %, M. M. (1) w 11 %, K. M. (1) w 14,5 % i K. M. (2) w 14,5 %,

III.  oddala apelację w pozostałym zakresie,

IV.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania odwoławczego.

Anna Strączyńska Roman Dziczek Marzena Konsek-Bitkowska

Sygn. akt I ACa 586/18

UZASADNIENIE

W dniu 06 marca 2015 r. Z. P. (1), B. M., K. M. (2), K. M. (1) i M. M. (1) skierowali przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w Ł. pozew o zapłatę na rzecz - Z. P. (1) kwot: 179.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty; 100.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty; po 1.000 zł miesięcznie tytułem renty, płatnej do 10. dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi
w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek świadczenia
z wyrównaniem od 1 lutego 2014 r.

- B. M. kwot 129.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty; 50.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty; 23.720,54 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

- K. M. (2) kwoty 46.500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

- K. M. (1) kwoty 46.500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty;

- M. M. (1) kwot: 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty i 450 zł tytułem zwrotu kosztów zorganizowania stypy wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 maja 2014 r. do dnia zapłaty.

Powodowie wnieśli równocześnie o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że świadczeń tych dochodzą
w związku z wypadkiem drogowym z dnia 17 stycznia 2014 r., na skutek którego śmierć poniosła Z. P. (2). Zmarła była, żoną, matką, babcią oraz teściową powodów. Pismem z 04 kwietnia 2014 r. wezwali pozwany (...) do zapłaty. Pozwany przyjął trzydziestoprocentowe przyczynienie się zmarłej do wypadku i w trakcie postępowania likwidacyjnego wypłacił Z. P. (1) 21.000 zł tytułem zadośćuczynienia, B. M. 21.000 zł tytułem zadośćuczynienia, 119 zł tytułem zwrotu ofiary na cele religijne, 560 zł tytułem zwrotu za wieniec, 1.547,50 zł tytułem zwrotu za wykup miejsca na cmentarzu, 3.647,70 zł tytułem zwrotu kosztów wymurowania grobu rodzinnego oraz 2.800 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu. M. M. (1) wypłacił 1.050 zł tytułem kosztów stypy, a także po 3.500 złotych K. M. (1) i K. M. (2) tytułem zadośćuczynienia.

(...) S.A. w Ł. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz
o zasądzenie od powodów na swoją rzec kosztów postępowania. Pozwany podniósł, że Z. P. (2) przyczyniła się do wypadku. Podniósł też, że przyznał na rzecz powodów stosowne odszkodowania, a kwoty dochodzone w sprawie są zawyżone. Stwierdził, że zięć zmarłej M. M. (1) nie jest osobą najbliższą dla Z. P. (2), dlatego nie przysługuje mu zadośćuczynienie. Pozwany zarzucił, że Z. P. (1) nie udowodnił podstawy obliczenia renty. Pozwany nadto podniósł, że ewentualne odsetki powinny być zasądzone od dnia wyroku, ponieważ wysokość zadośćuczynienia ustalana jest przez sąd na dzień zamknięcia rozprawy.

W związku ze śmiercią w dniu 05 lipca 2015 r. powódki B. M., której spadkobiercami są M. M. (1), K. M. (1) i K. M. (2) po 1/3 części, powodowie pismem z dnia 08 września 2015 r. zmodyfikowali powództwo. Powodowie podnieśli, że śmierć B. M. pozostaje w związku ze śmiercią jej matki Z. P. (2) i w tej sytuacji wnieśli
o zapłatę dalszego zadośćuczynienia w następujących wysokościach na rzecz:

- Z. P. (1) 100.000 zł,

- M. M. (1) 150.000 zł,

- K. M. (2) 100.000 zł,

- K. M. (1) 150.000 zł.

M. M. (1), K. M. (1) i K. M. (2) domagali się nadto zapłaty na ich rzecz w częściach równych łącznie kwoty 202.270,54 zł, której zapłaty dochodziła ich spadkodawczyni B. M.. Powodowie zakwestionowali przyczynienie się Z. P. (2) do wypadku .

W piśmie procesowym z dnia 25 września 2015 r. pozwany wniósł o oddalenie zmodyfikowanego powództwa w całości i zanegował istnienie związku przyczynowego pomiędzy śmiercią Z. P. (2) i samobójstwem B. M..

Wyrokiem z dnia 24 maja 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:

- w punkcie I zasądził od (...) S.A. w W. na rzecz:

a.  Z. P. (1) kwoty:

i.  129.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 09 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią Z. P. (2),

ii.  100.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 listopada 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią B. M.,

(...).  50.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 09 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej,

iv.  400 zł miesięcznie tytułem renty, za okres od 01 lutego 2014 r., płatnych do 10. dnia każdego miesiąca z góry, wraz
z odsetkami ustawowymi, a od 01 stycznia 2016 r. odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w razie uchybienia płatności któregokolwiek miesięcznego świadczenia, za okres od dnia następnego pod dniu płatności do dnia zapłaty, przy czym zasądza odsetki najwcześniej za okres od 11 sierpnia 2015 r.

b.  M. M. (1) kwoty:

i.  76.334 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 09 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią Z. P. (2),

ii.  150.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 listopada 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią B. M.,

(...).  8.207 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 09 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania,

c.  K. M. (1) kwoty:

i.  72.833 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 9 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią Z. P. (2),

ii.  150.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 listopada 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią B. M.,

(...).  7.756,77 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 09 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania,

d.  K. M. (2) kwoty:

i.  72.833 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 09 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią Z. P. (2),

ii.  100.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 listopada 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią B. M.,

(...).  7.756,77 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 09 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania;

w punkcie II oddalił powództwo w pozostałym zakresie i w punkcie III obciążył kosztami procesu i niepokrytymi kosztami sądowymi: (...) S.A.
w W. w 82%, Z. P. (1) w 11%, M. M. (1) w 3%, K. M. (1) w 2% i K. M. (2) w 2%, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia i rozważania:

W dniu 17 stycznia 2014 r. w W. na alejce osiedlowej przy ul. (...) W. L. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym określone w art. 23 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo
o ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem ciężarowym marki M.
o nr. rej. (...), podczas wykonywania manewru cofania nie zachował szczególnej ostrożności i nie ustąpił pierwszeństwa pieszej Z. P. (2),
w szczególności nie sprawdził, czy wykonywany manewr nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia, oraz nie upewnił się, czy za pojazdem nie znajduje się przeszkoda, nie zapewniając sobie pomocy innej osoby, gdy osobiste wykonanie tych zobowiązań przez kierującego nie jest możliwe, powodując nieumyślnie wypadek, w następstwie którego Z. P. (2) doznała obrażeń skutkujących jej zgonem na miejscu zdarzenia.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 09 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie uznał W. L. za winnego wyżej opisanego czynu, który wypełnił znamiona art. 177 § 2 k.k., i skazał go na karę dwóch lat pozbawienia wolności. Wykonanie kary warunkowo zawiesił na okres pięciu lat. Sąd zasądził również od W. L. na rzecz B. M. nawiązkę w wysokości 6.000 zł.

W czasie wypadku W. L. był objęty obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej udzielonym przez (...) S.A.
w Ł..

Zaniechanie obowiązków przez kierującego samochodem marki M.,
a w szczególności nieskorzystanie z łatwo osiągalnego i zapewniającego bezpieczeństwo manewrowi cofania środka w postaci pomocy ładowacza Z. L. jest bezpośrednią i jedyną przyczyną wypadku drogowego. Piesza Z. P. (2) poruszała się prawidłowo przy lewej krawędzi jezdni nie mogąc korzystać
z przeznaczonego do tego celu, niezagospodarowanego zieleńca na poboczu, na którym zalegał śnieg.

Na koszty pogrzebu Z. P. (2) złożyły się następujące wydatki: wykup grobu z czterema katakumbami w pionie na cmentarzu parafialnym W. (...) – 6.190 zł, wymurowanie grobu rodzinnego oraz wykonanie sklepień – 20.844 zł, ofiara na rzecz parafii – 170 zł, wynagrodzenie za usługi pogrzebowe – 4.000 zł, zakup wieńca pogrzebowego – 740,74 zł, obiad dla rodziny po pogrzebie – 1.500 zł (łącznie 33.444,74 złotych). Powyższe koszty poniósł M. M. (1)
w 1.500 zł (koszt obiadu), zaś B. M. w pozostałym zakresie, tj.
w 31.944,74 zł.

Pismem z dnia 04 kwietnia 2014 r. Z. P. (1), B. M., K. M. (2), K. M. (1) i M. M. (1), za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, wezwali (...)S.A. w Ł. do zapłaty zadośćuczynienia i odszkodowania w terminie 14 dni.

W toku postępowania likwidacyjnego (...) S.A. w Ł., na podstawie decyzji z 12 października 2014 r., przyjmując 30% przyczynienie się Z. P. (2) do szkody wypłacił M. M. (1) kwotę 1.050 zł tytułem zwrotu kosztów stypy oraz odmówił wypłaty zadośćuczynienia, B. M. kwotę 21.000 zł tytułem zadośćuczynienia, 119 zł zwrotu ofiary na cele religijne, 560 zł za wieniec, 1.547,50 zł tytułem zwrotu za wykup miejsca na cmentarzu, 3.647,70 zł tytułem zwrotu kosztów wymurowania grobu, K. M. (1) i K. M. (2) kwoty po 3.500 zł tytułem zadośćuczynienia.

Na skutek odwołania towarzystwo ubezpieczeń, na podstawie decyzji z 02 grudnia 2014 r., ponownie przyjmując 30% przyczynienie się Z. P. (2) do szkody, wypłaciło B. M. dodatkowo 2.800 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu i Z. P. (1) 21.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

B. M. bardzo negatywnie przeżywała śmierć swojej matki Z. P. (2). Była z matką bardzo zżyta. W wyniku śmierci matki rozwinęły się u B. M. zaburzenia depresyjne o znacznym nasileniu, które przeciążyły jej psychologiczne mechanizmy obronne, doprowadzając do jej samobójczej śmierci.

Z osoby pogodnej, dbającej o organizacyjne sprawy całej rodziny, nie potrzebującej pomocy psychologicznej, zmieniła się nie do poznania. Zaczęła zaniedbywać sprawy rodzinne, ponieważ czuła potrzebę by kilka razy w ciągu dnia odwiedzać grób swej tragicznie zmarłej matki. Pomimo upływu czasu nie mogła pogodzić się ze śmiercią matki. B. M. zorganizowała pogrzeb matki. Przez 2 następne miesiące mieszkała u ojca, któremu udzielała pomocy. Aktywnie uczestniczyła w postępowaniu karnym, w którym ustalono osobę odpowiedzialną za śmierć Z. P. (2).

B. M. korzystała z konsultacji psychiatrów. Brała leki antydepresyjne. Przeszła próbę samobójczą Tęsknota za matką była tak wielka, iż chciała się z nią spotkać w następnym życiu. Niekiedy wspominała członkom rodziny, że pragnie jak najszybciej spotkać się ze swą mamą. Zarówno ojciec, mąż jak i dzieci starali się pomóc B. M.. Widzieli, że odejście Z. P. (2) wpływa na nią coraz gorzej. Jednak B. M. starała się być silna. Nie okazywała prawdziwego wymiaru swych uczuć. To ona podbudowywała poczucie wartości swych dzieci i wskazywała na sens dalszego życia .

B. M. popełniła samobójstwo 05 lipca 2015 r. Spadek po niej na podstawie ustawy nabyli mąż M. M. (1), córka K. M. (1)
i syn K. M. (2) po 1/3 części .

Z. P. (2) była żoną Z. P. (1) przez niespełna 45 lat. Małżonkowie mieszkali razem. Kochali się. Byli zgodni i szczęśliwi. Z. P. (2) pracowała na część etatu w (...). Sp. z o.o. w W. na stanowisku pomocy stomatologicznej. Otrzymywała z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości około 1.800 zł. Z. P. (1) przeszedł udar niedokrwienny mózgu, chorował na cukrzycę, miał zaćmę. Przeszedł zawał serca. Otrzymywał rentę z tytułu stałej, całkowitej niezdolności do pracy i trwałej niezdolności do samodzielnej egzystencji
w wysokości około 1.500 zł. Małżeństwo na wydatki związane z mieszkaniem przeznaczało około 800 zł. Z. P. (2) wykonywała wszelkie czynności organizacyjne w domu. Gotowała, sprzątała, podawała mężowi leki.

W związku ze śmiercią żony i jedynego dziecka, córki B. M., w wyniku przedłużającego się fizjologicznego procesu żałoby i zaburzeń adaptacyjnych, rozwinęły się u Z. P. (1) zaburzenia depresyjne obecnie
w lekkim stopniu, przebiegające głównie pod postacią stanów obniżonego podstawowego nastroju, poczucia żalu i niepogodzenia się ze stratą, zniechęceniem, zobojętnieniem, rozpamiętywaniem zmarłych bliskich. Po śmierci żony Z. P. (1) przez kilka miesięcy towarzyszyły zaburzenia adaptacyjne pod postacią reakcji żałoby, której objawy dzięki opiece córki zmniejszały swoje nasilenie, jednak nadal były obecne. Samobójcza śmierć córki spotęgowała u ojca rozwój zaburzeń depresyjnych (poczucie osamotnienia, braku opieki, pogorszenia się sytuacji bytowej, pogorszenia się stanu zdrowia fizycznego). Adaptacja do nowej sytuacji przebiega
u Z. P. (1) w sposób powikłany wobec przedłużających się i nasilających się objawów niezamkniętej reakcji żałoby. Zaburzenia depresyjne powstałe na skutek śmierci żony i córki istotnie utrudniały Z. P. (1) codzienne funkcjonowanie w kluczowych obszarach życia (rodzinnym, społecznym, emocjonalno-motywacyjnym i aktywności własnej). Okresowo nadal dochodzi do pogorszenia komfortu psychicznego w istotnych, związanych ze zmarłymi datach. Z. P. (1) 2-3 razy w tygodniu odwiedza grób żony i córki. Po śmierci żony wzrosły jego wydatki na leki. Więcej pieniędzy przeznacza na kupno podstawowych produktów oraz wydatki związane z mieszkaniem. Zaciągnął pożyczkę w wysokości 2.500 zł na spłatę zadłużenia czynszowego.

M. M. (1) jest wdowcem po B. M.. Z teściową Z. P. (2) łączyły go bliskie relacje. Wraz z rodziną spędzał z nią święta, długie weekendy. Wyjeżdżali wspólnie na działkę. Wspólnie podróżowali. Lubili razem jeździć na rowerze. W okresie kilku miesięcy po śmierci Z. P. (2) w ramach procesu żałoby przechodził zaburzenia adaptacyjne przejawiające się głównie pod postacią obniżonego nastroju, dyskomfortu psychicznego, pogorszenia się sytuacji rodzinnej w związku z przeprowadzką żony do ojca i związanych z tym nadmiarem spoczywających na nim obowiązków. Wówczas najsilniej odczuwał poczucie straty
i krzywdy. Proces adaptacji do nowej sytuacji zakończył się w okresie kilku miesięcy
i przebiegał w sposób niepowikłany. Zachował poprawne relacje z pozostałymi członkami rodziny. Zachował zdolność do pełnienia przypisanych mu ról społecznych (ojca, męża, pracownika). Reakcja żałoby nie konwertowała do poziomu patologii
i zakończyła się po kilku miesiącach po śmierci teściowej.

K. M. (1) i M. M. (2) mieli bliskie relacje z babcią Z. P. (2). Traktowali ją jak przyjaciółkę. Zwierzali się jej. Opisywali różne wydarzenia ze swego życia po czym babcia zawsze służyła im radą. Była dla nich autorytetem. Wnuczkowie liczyli się z jej zdaniem. Czerpali przyjemność ze wspólnych rozmów z babcią. K. M. (1) i M. M. (2) wraz ze swymi rodzicami spędzali święta wspólnie z Z. P. (2) i jej mężem. Wspólnie wyjeżdżali na wyjazdy wakacyjne. Babcia zabierała wnuki na wycieczki. Organizowała prowiant i pokazywała im W.. Wręczała im kiszonkowe .

Na skutek wypadku z 17 stycznia 2014 r. K. M. (1) w okresie około pierwszego roku w ramach reakcji żałoby przebyła zaburzenia adaptacyjne przede wszystkim pod postacią stanów obniżonego nastroju z płaczliwością, smutkiem, rozpamiętywaniem babci, zmniejszeniem aktywności własnej oraz obawą o własną rodzinę. Proces adaptacji do nowej sytuacji zakończył się w jej przypadku na około rok od zdarzenia i przebiegał w sposób niepowikłany. Poza okresem żałoby, dzięki dojrzałym mechanizmom obronnym i wsparciu rodziny i przyjaciół, śmierć babci nie miała wpływu na jej codzienne funkcjonowanie .

Na skutek wypadku z 17 stycznia 2014 r. K. M. (2) w okresie kilku miesięcy w ramach reakcji żałoby przebył zaburzenia adaptacyjne przede wszystkim pod postacią stanów obniżonego nastroju, smutku, skutkujących epizodami samouszkodzenia i okresowymi myślami suicydalnymi, zaburzeń rytmów domowych, nadmiernej koncentracji na stracie i poczuciu krzywdy. Proces adaptacji do nowej sytuacji zakończył się w okresie kilku miesięcy od zdarzenia i przebiegał w sposób niepowikłany.

Śmierć B. M. miała niekorzystny wpływ na stan psychiczny jej ojca, męża i dzieci, wywołując u nich zaburzenia adaptacyjne w postaci reakcji żałoby trwającej około roku, a w przypadku Z. P. (1) zaburzeń depresyjnych o lekkim nasileniu.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów znajdujących się w aktach, zeznań świadków i stron oraz opinii biegłych z zakresu techniki ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych oraz psychiatrii i psychologii.

Przy takich ustaleniach Sąd Okręgowy uznał, że powództwo było zasadne
w przeważającej części.

Sąd przypomniał treść art. 822 § 1, 2 i 4 k.c. art. 13 ust. 2, 34 ust. 1 i 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, art. 446 § 1 i 4 k.c. oraz stanowisko doktryny i orzecznictwo odnośnie zadośćuczynienia.

Sąd wskazał też, że odpowiedzialność za skutek wypadku nie była sporna, natomiast kwestionowane było przyczynienie, wysokość kwot i odpowiedzialność za samobójczą śmierć B. M..

Sąd Okręgowy uznał, że ze względu na bliską i mocną więź panującą między członkami rodziny P. i M., śmierć Z. P. (2) wywołała krzywdę, dla której adekwatne jest zadośćuczynienie na rzecz Z. P. (1)
w kwocie 150.000 zł, B. M. 150.000 zł, M. M. (1) 50.000 zł, K. M. (1) 50.000 zł i K. M. (2) 50.000 zł.

Pozwany wypłacił Z. P. (1) i B. M. po 21.000 zł, a K. M. (1) i K. M. (2) po 3.500 zł, zatem powyższe kwoty zadośćuczynienia Sąd obniżył o wypłacone już sumy pieniężne. Sąd wskazał także, że należne B. M. zadośćuczynienie przypada jej spadkobiercom – M. M. (1), K. M. (1) i K. M. (2) na podstawie art. 445 § 3 i art. 922 § 1 k.c.

Sąd zasądził odsetki ustawowe, a od 2016 r. odsetki ustawowe za opóźnienie, od powyższych kwot zadośćuczynień od dnia 05 maja 2014 do dnia zapłaty, opierając się na przepisach art. 14 ustawy ubezpieczeniowej oraz art. 817 § 1 k.c. Na ich podstawie ubezpieczyciel jest zobowiązany spełnić świadczenia z tytułu ubezpieczenia w terminie 30 dni od daty zgłoszenia szkody. Powodowie zgłosili swe roszczenia w piśmie z 04 kwietnia 2014 r.

Za bezpodstawny został uznany podniesiony przez pozwanego zarzut przyczynienia się Z. P. (2) do wypadku. Opierajac się na opinii biegłego, Sąd Okręgowy wskazał, że piesza prawidłowo poruszała się po ulicy i tylko kierowca samochodu ciężarowego naruszył przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Za częściowo zasadne Sąd uznał żądanie zapłaty odszkodowania z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej Z. P. (1) oraz renty na jego rzecz. Roszczenia te znajdują oparcie w art. 446 § 2 i 3 k.c.

Z. P. (1) prowadził z żoną wspólne gospodarstwo domowe. Małżeństwo utrzymywało się z wynagrodzenia za pracę zmarłej (około 1.800 zł) oraz renty Z. P. (1) (około 1.500 zł) – łącznie około 3.300 zł. Na każdego
z małżonków przypadało zatem około 1.650 zł. Po śmierci Z. P. (2) dochód przypadający na Z. P. (1) jest o ok. 150 zł mniejszy. Biorąc pod uwagę fakt, że stałe wydatki rozkładały się na dwoje domowników, zasadne jest przyznanie powodowi renty w wysokości większej niż różnica, tj. kwoty 400 zł. Sąd wskazał, że po śmierci żony Z. P. (3) zaczął mieć problemy finansowe, których wcześniej nie doświadczał. Zmuszony był wziąć pożyczkę na spłatę zaległości czynszowych. Biorąc pod uwagę wkład Z. P. (2) w utrzymanie domu oraz potencjalny czas, przez który małżeństwo mogłoby wspólnie gospodarować, gdyby nie wydarzył się wypadek z dnia 17 stycznia 2014 r. Sąd uznał, że odpowiednie odszkodowanie za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej powoda wynosi 50.000 zł, zaś comiesięczna renta to 400 zł.

Sąd uwzględnił też roszczenia powodów Z. P. (1), K. M. (2), K. M. (1) i M. M. (1) w zakresie zadośćuczynienia za krzywdę związaną ze śmiercią B. M., uznając, że jej samobójstwo pozostaje w adekwatnym związku ze śmiercią Z. P. (2). Sąd I instancji podkreślił, że B. M. była silnie związana ze swą matką. Zarówno biegli jak i członkowie rodziny wprost wskazali, iż B. M. nie mogła się pogodzić ze śmiercią matki i kluczową przyczyną decyzji o samobójstwie była tragiczna śmierć jej matki w dniu 17 stycznia 2014 r. Przed śmiercią matki B. M. była osobą pogodną, rodzinną, zaradną. Później nie angażowała się już w tak istotny sposób w życie swej rodziny, bardzo często wspominała matkę, 2-3 razy dziennie odwiedzała jej grób. Wcześniej również podjęła próbę samobójczą przed grobem matki. Wszystkie te zdarzenia świadczą o normalnym związku pomiędzy śmiercią Z. P. (2) a śmiercią B. P.. W związku z tym, zdaniem Sądu, pozwany ponosi odpowiedzialność za skutki tego zdarzenia.

Ze względu na bliską więź pomiędzy członkami rodziny Sąd uwzględnił roszczenia powodów w żądanej wysokości i zasądził na rzecz Z. P. (1)
i K. M. (2) po 100.000 zł oraz na rzecz M. M. (1)
i K. M. (1) po 150.000 zł.

Odnośnie odszkodowania za koszty pogrzebu Sąd procedował w oparciu
o przepis art. 446 § 1 k.c. Biorąc pod uwagę dołączone do akt sprawy rachunki, faktury a także zeznania stron Sąd uznał, że to B. M. poniosła koszty pogrzebu Z. P. (2) i należało je zasądzić na rzecz jej spadkobierców, Sąd zasądził również na rzecz M. M. (1) kwotę 450 zł tytułem dopłaty na zorganizowanie stypy po Z. P. (2).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. uznając, że koszty powinny być stosunkowo rozdzielone.

Z wydanym rozstrzygnięciem nie zgodziła się strona powodowa, która zaskarżyła wyrok w części, tj.:

- co do Z. P. (1) odnośnie kwoty 70.000 zł wraz z zasądzonymi odsetkami tytułem zadośćuczynienia za śmierć żony, odnośnie 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć córki, kwoty 20.000 zł tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej wraz z odsetkami od tej kwoty oraz co do renty
w całości,

- co do M. M. (1) odnośnie kwoty 63.334 zł z odsetkami tytułem zadośćuczynienia za śmierć Z. P. (2) i odnośnie kwoty 150.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć żony,

- co do K. M. (1) i K. M. (2) względem każdego z nich co do kwot 53.333 zł zasądzonych jako zadośćuczynienie po śmierci babci oraz w całości kwoty przyznanej jako zadośćuczynienie za śmierć matki,

- co do wszystkich odnośnie kosztów procesu.

Ubezpieczyciel wskazał na naruszenie:

- prawa materialnego: art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 6 k.c. przez ich niewłaściwą interpretację i uznanie, że M. M. (1) należy się jakiekolwiek zadośćuczynienie po śmierci teściowej, ; art. 361 § 1 k.c. w zw. z art. 415 k.c. w zw.
z art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 822 § 1,2,3 i 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przez ich błędną wykładnię i uznanie, że śmierć B. M. pozostaje w związku przyczynowym ze zdarzeniem z dnia 17 stycznia 2014 r. i między nimi istnieje adekwatny związek przyczynowy; art. 446 § 4 k.c. poprzez zasądzenie zbyt wysokich kwot na rzecz powodów tytułem zadośćuczynień; art. 446 § 3 k.c. w zw. z art. 6 k.c. przez ich niewłaściwą interpretację i uznanie, że Z. P. (1) udowodnił zasadność żądania odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej oraz art. 446 § 2 k.c. odnośnie przyznania w/w powodowi renty oraz art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. w zw. z art. 446 § 3 i 4 w zw. z art. 363 § 2 k.c. i art. 109 ust. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przez uznanie, ze odsetki należą się powodom od dat wskazanych w wyroku, podczas, gdy powinny być one zasądzone od daty wyroku,

- prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną i sprzeczną z logiką oraz doświadczeniem życiowym ocenę zebranego materiału dowodowego i błędne ustalenia stanu faktycznego oraz art. 299 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. przez przyznanie waloru wiarygodności zeznaniom powodów i nadanie im kluczowej roli przy ustaleniach.

W związku z powyższymi zarzutami strona pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa również w zaskarżonym zakresie i odpowiednie orzeczenie
o kosztach procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

W pierwszej kolejności, Sąd Apelacyjny na podstawie przepisu art. 350 § 3 k.p.c. sprostował wyrok Sądu I instancji poprzez prawidłowe określenie siedziby pozwanego. Ubezpieczyciel ma siedzibę w Ł., co wynika z odpisu KRS, a nie
w W. jak błędnie wskazywał Sąd Okręgowy.

Apelacja pozwanego zasługuje na uwzględnienie w znacznym zakresie.

Sąd Apelacyjny uznaje za nietrafny zarzut dokonania niewłaściwych ustaleń. Poza jedną małą pomyłką w uzasadnieniu, gdzie dwukrotnie sąd pisze, że powód to M. M. (2), choć dalej wszędzie używa prawidłowego imienia K., nie można sądowi przypisać nieprawidłowości. W związku z powyższym ustalenia
w całości zasługują na aprobatę i przez to zostały podstawą do orzekania również
w instancji odwoławczej.

Konieczna była jednak odmienna w stosunku do przyjętej przez Sąd I instancji ocena materialnoprawna ustalonych faktów, która spowodowała zmianę zaskarżonego wyroku i w efekcie inne rozstrzygnięcie sprawy przede wszystkim co do odpowiedzialności pozwanego za śmierć B. M., a w konsekwencji co do wysokości świadczeń należnych powodom.

Sąd odwoławczy oparł się na materiale dowodowym zebranym w I instancji, respektując dokonane ustalenia faktyczne, akceptując też w większości wysokość zadośćuczynienia ustalonego po śmierci Z. P. (2). Stopień krzywdy powodów – Z. P. (1), B. M., K. M. (2) i K. M. (1) pozwala na uznanie, że przyznane z tytułu śmierci Z. P. (2) kwoty 150.000 zł mężowi, 100.000 zł córce i po 50.000 zł wnukom są odpowiednie
i niezawyżone. Kwoty takie zostały przyznane całościowo, z uwzględnieniem wypłat dokonanych przez ubezpieczyciela. W tej części Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił stopień krzywdy powodów, którzy tworzyli zżytą i dobrze funkcjonującą rodzinę. Są to istotnie kwoty wysokie, jednak uzasadnione szczególną sytuacją, tym, że rodzina była mała i śmierć Z. P. (2) doprowadziła w efekcie do rozbicia rodziny.

Nie ma wątpliwości, że na dzień dzisiejszy nic i nikt nie zastąpi powodom żony, matki i babci, zatem rekompensata z tytułu zerwania więzi rodzinnych z bliską osobą powinna być stosowna do rozmiaru krzywdy. Jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy naruszenie dobra osobistego było nieodwracalne, skutki są odczuwalne do dziś i właściwie trudno uznać, by jakakolwiek kwota mogła zrealizować zadanie zmniejszenia bólu towarzyszącego śmierci osoby bliskiej. Niemniej jednak celem zadośćuczynienia jest maksymalne złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc członkom jego rodziny
w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej. Zadośćuczynienie ma zrekompensować krzywdę wynikającą z naruszenia dobra osobistego, którym jest prawo do życia w pełnej rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby. Zawsze trudno jest ustalić odpowiednią wysokość zadośćuczynienia, jednakże w takim jak ten przypadku winno się mieć na względzie najwyższą wartość, jaką jest życie człowieka. W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że na rozmiar krzywdy mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, wiek pokrzywdzonego i jego zdolność do zaakceptowania nowej rzeczywistości oraz umiejętność odnalezienia się w niej (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10, niepubl.) W tej sprawie wstrząs wywołany śmiercią Z. P. (2) był ogromny. Powodowie stracili najważniejszą osobę w rodzinie, jej centrum - osobę kochaną i kochającą, zainteresowaną i cieszącą się życiem rodzinnym. Z. P. (2) pracowała i zarabiała, dbała o dom i męża, który po jej śmierci jeszcze bardziej podupadł na zdrowiu i stał się praktycznie bezradny. Zaburzenia emocjonalne i behawioralne, do których doszło po śmierci żony widoczne są u Z. P. (1) do dziś, czyli kilka lat po zdarzeniu.

Równie duża stratę odczuwała córka zmarłej – B. M.. Kwota 100.000 zł, którą otrzymała córka również stanowi rozsądne zadośćuczynienie. Jest ono wysokie, ale uzasadnione. Powódka bardzo mocno odczuła stratę matki, z którą była mocno związana. Niespodziewana śmierć rodzica jest jedną z najbardziej dotkliwych i najmocniej odczuwalnych, z uwagi na rodzaj i siłę więzi rodzinnych.
W rozpoznawanej sprawie krzywda była tym bardziej dotkliwa, że śmierć nastąpiła nagle, w wypadku i dotknęła osobę, która była zaangażowana rodzinnie i zawodowo i stanowiła oparcie dla reszty rodziny. U B. M. zdarzenie to nałożyło się na predyspozycje do depresji lub początki tej choroby, a samobójstwo B. M. potwierdziło jej zły stan psychiczny po śmierci matki.

Jeśli chodzi o K. M. (1) i K. M. (2), to utrata babci również była olbrzymią traumą, tym bardziej, że rodziców ojca powodowie nie znali i była to ich jedyna babcia, a do tego babcia, która interesowała się żywo życiem wnuków, spędzająca z nimi czynnie czas, pokazująca im swoje miasto. Więź łącząca wnuki ze zmarłą była szczególna i na pewno zabraknie im babcinych ciepła
i uczuć.

Jeśli chodzi o powoda M. M. (1), to Sąd Apelacyjny uznaje, iż powód w rozumieniu przepisu art. 446 § 4 k.c. stanowi najbliższego członka rodziny zmarłej, bowiem ustawodawca nie zawęża kręgu osób wymienionych w tym artykule do biologicznej rodziny, czyli do krewnych. M. M. (1) mocno związał się
z rodzicami żony, ponieważ jego rodzice od dawna nie żyli. Powód miał z teściową bardzo dobre i ciepłe stosunki, jednak jego żałoba po Z. P. (2) nie była powikłana. Śmierć teściowej oczywiście spowodowała żal, tęsknotę i smutek, ale nie wpłynęła znacząco na życie powoda. Sąd Apelacyjny uznał więc, że zarzut strony pozwanej co do wysokości przyznanego tytułem zadośćuczynienia kwoty
w przypadku tego powoda jest zasadny. W ocenie organu II instancji kwota 30.000 zł zrekompensuje powodowi krzywdę, jaką poniósł na skutek śmierci teściowej – m.in. związaną choćby z koniecznością zamieszkiwania bez żony, która przeniosła się do ojca i musiała się nim opiekować.

Odnośnie odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej, zasądzonego na rzecz Z. P. (1), Sąd Apelacyjny również w pełni akceptuje rozważania prawne poczynione przez Sąd Okręgowy. Niewątpliwie śmierć żony, która zarabiała
i w sytuacji, gdy jej wkład finansowy w utrzymanie rodziny to była kwota, która stanowiła połowę dochodu, jest odczuwalna dla powoda. Odszkodowanie przewidziane w przepisie art. 446 § 3 k.c. kompensuje wyłącznie szkodę majątkową. Powód wykazał, że również taką szkodę poniósł na skutek śmierci żony. Porównanie sytuacji rodziny przed i po śmierci Z. P. (2) wypada na niekorzyść sytuacji obecnej. Dochód rodziny jest o połowę niższy, koszty utrzymania wprawdzie zmniejszyły się, ale nieproporcjonalnie - o stosunkowo niewielką kwotę, ponadto powód po śmierci żony podupadł na zdrowiu i jego wydatki związane z leczeniem są znacznie wyższe. Wreszcie też Z. P. (1) stracił opiekuna i nie stać go na zatrudnienie osoby, która mogłaby mu codziennie pomagać. Według Sądu Apelacyjnego zmiana sytuacji materialnej powoda po śmierci żony była znaczna. Wcześniej powód nie interesował się w ogóle pieniędzmi, wszelkimi kwestiami finansowymi zarządzała żona i robiła to tak, że rodzinie wystarczało na wszystko,
a nawet możliwe było udzielanie pomocy córce. Natomiast po śmierci żony powód musi się zadłużać, nie stać go na zaspokojenie własnych podstawowych potrzeb
i nawet oszczędne gospodarowanie rentą nie pozwala na zapłacenie za niezbędne wydatki. Mając to na uwadze, Sąd Apelacyjny uznał, iż kwota 50.000 zł stanowi słusznie przyznane odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej powoda Z. P. (1).

Jednakże ma rację pozwany, że nieprawidłowa jest ocena materiału dowodowego w aspekcie renty. W tym zakresie powód nie sprostał wymogom
z przepisu art. 6 k.c. Zarobki netto Z. P. (2) stanowiły niemalże równowartość dochodu powoda i słusznie wskazuje ubezpieczyciel, że różnica między dochodami małżonków wynosi nie 400 zł – tyle, ile zasądzono, ale 100-150 zł. Ponadto renta
z art. 446 § 2 k.c. ma charakter quasi-alimentacyjny, a w tej sprawie nie istniał taki obowiązek po stronie Z. P. (2) względem jej małżonka. Według Sądu Apelacyjnego właśnie odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej zrekompensuje niedogodności finansowe, z którymi na skutek śmierci żony boryka się obecnie Z. P. (1).

Zasadnicza zmiana wyroku dotyczy kwestii podnoszonych przez stronę pozwaną jako zarzuty związane z brakiem związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem z dnia 17 stycznia 2014 r. i śmiercią B. M.. Sąd Apelacyjny przychyla się do stanowiska ubezpieczyciela i uznaje, że nie istnieje adekwatny związek przyczynowy między naruszeniem przez kierowcę zasad ruchu drogowego a samobójstwem powódki. Odpowiedzialność ubezpieczyciela dotyczy normalnych, zwykłych skutków zdarzenia drogowego. Przepis art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych reguluje kompleksowo zakres tej odpowiedzialności. Z przepisu art. 34 ust. 1 w/w ustawy wynika, że z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Związek przyczynowy istnieje, gdy
w łańcuchu kolejnych przyczyn i skutków mamy do czynienia z takimi przyczynami, które normalnie wywołują dane skutki (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 24 października 2013 r., I ACa 558/13). Oczywiście istnieje związek pomiędzy śmiercią Z. P. (2) a depresją B. M. i z tego tytułu córce należy się i zostało przyznane zadośćuczynienie, jednak targnięcie się na własne życie
w sytuacji posiadania własnej, normalnej rodziny nie ma związku z zachowaniem się kierowcy, za które odpowiedzialność ponosi strona pozwana. Nawet okoliczność, że 15 % osób chorujących na depresję kończy skutecznie swoje życie samobójstwem (za (...) nie oznacza, że istnieje związek pomiędzy zachowaniem kierowcy samochodu ciężarowego a śmiercią B. M.. Normalnym następstwem tragicznej śmierci rodzica nie jest samobójstwo dziecka, tym bardziej kiedy pozostała bliska rodzina daje wsparcie
i perspektywy dalszego życia. Rację ma ubezpieczyciel, wskazując, że nielogiczne jest przyjęcie, że ruch pojazdu może spowodować czyjeś samobójstwo. Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uznał, że doszło do naruszenia przepisu art. 361 § 1 k.c. i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, oddalając żądania wszystkich powodów związane z samobójczą śmiercią B. M..

Dalej idąca apelacja podlegała oddaleniu, o czym była mowa powyżej.

Również kwestia odsetek jest rozstrzygnięta prawidłowo, choć i tu są nieścisłości. Powodowie żądali odsetek od dnia 05 maja 2014 r., a Sąd Okręgowy zasądził odsetki od dnia 09 maja 2014 r., wskazując w uzasadnieniu, że czyni to zgodnie z pozwem, od dnia 05 maja 2014 r. Z uwagi na brak apelacji powodów, Sąd Apelacyjny nie mógł zmienić wyroku na niekorzyść apelującego, choć istotnie odsetki należały się powodom tak jak wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu, a nie
w wyroku. Według Sądu II instancji skutek zdarzenia był oczywisty
i zadośćuczynienie mogło być wypłacone rodzinie w terminie 30-dniowym od zgłoszenia zdarzenia. Stawki przyznawane członkom najbliższej rodziny są różne, ale na pewno oscylują w granicach znacznie wyższych niż ustalone decyzjami ubezpieczyciela. W związku z powyższym już postępowanie likwidacyjne mogło doprowadzić do rekompensaty krzywdy powodów i nie było przeszkód, aby uwzględnić wnioski już na etapie tego postępowania.

Konsekwencją dokonania zmiany w punkcie pierwszym wyroku była zmiana orzeczenia o kosztach postępowania, zawartego w punkcie trzecim i ustalenie, że niepokryte koszty procesu obciążają ubezpieczyciela w 33 %, Z. P. (1)
w 27 %, M. M. (1) w 11 % i K. M. (1) oraz K. M. (2) po 14,5 %. Powyższe wartości wynikają z ustalenia stosunku wygranej do przegranej: Z. P. (1) wygrał 150.000 zł z żądanych 391.000 zł, M. M. (1) wygrał 30.450 zł z żądanych 200.450 zł, K. M. (2) 46.500 zł z kwoty 146.500 zł, K. M. (1) 46.500 zł ze 196.500 zł i B. M. (czyli spadkobiercy po 1/3) wygrała 102.720,54 zł z 212.720,54 zł. Odnosząc to do całości żądania, gdzie łączna wartość przedmiotu sporu wynosiła 1.147.170,54 zł, a powodowie uzyskali razem kwotę 376.170,54 zł tytułem zadośćuczynień i odszkodowań, strona pozwana wygrała w I instancji w 67 %, czyli musi uiścić 33 % kosztów, a 67 % kosztów zostało rozłożone pomiędzy powodami według w/w proporcji.

O kosztach w instancji odwoławczej Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 100 k.p.c., uznając, że mogą być one zniesione, ponieważ ich rozliczenie doprowadzi do zasądzenia niewielkich kwot, a ponadto powodowie całkowicie lub częściowo byli zwolnieni od kosztów, co usprawiedliwia nawet nieobciążanie ich kosztami.

SSO (del) Anna Strączyńska SSA Roman Dziczek SSA Marzena Konsek-Bitkowska