Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2019 roku

Sąd Apelacyjny w Łodzi w I Wydziale Cywilnym w składzie:

Przewodniczący: S.S.A. Anna Beniak

Sędziowie: SA Michał Kłos (spr.)

SO (del.) Elżbieta Zalewska - Statuch

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Olejniczak

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2019 roku w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa J. K. i I. J.

przeciwko J. J. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 15 lutego 2018 roku sygn. akt I C 268/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1 i 3 sentencji w ten tylko sposób, że zasądzoną w punkcie1 sentencji kwotę obniża z sumy 200.515 złotych do sumy 63,154,56 (sześćdziesiąt trzy tysiące sto pięćdziesiąt cztery złote i pięćdziesiąt sześć groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku a następnie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty i oddala powództwo co do kwoty 137.360,44 (sto trzydzieści siedem tysięcy trzysta sześćdziesiąt złotych i czterdzieści cztery grosze) z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty, zaś w punkcie 3 sentencji kwotę ściągniętą od powódek z zasądzonego roszczenia podwyższa z sumy 11.998,59 złotych do sumy 19.529,50 (dziewiętnaście tysięcy pięćset dwadzieścia dziewięć złotych i pięćdziesiąt groszy) a kwotę ściągniętą od pozwanego obniża z 21.330,82 złotych do sumy 3.719,90 (trzy tysiące siedemset dziewiętnaście złotych i dziewięćdziesiąt groszy) i nie obciąża powódek pozostałymi kosztami procesu;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  nie obciąża powódek kosztami procesu pozwanego w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  nakazuje ściągnąć od J. K. i I. J. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Kaliszu z zasądzonego w punkcie 1 roszczenia kwotę 6.917,94 (sześć tysięcy dziewięćset siedemnaście złotych i dziewięćdziesiąt cztery grosze) z tytułu przypadających na ich rzecz kosztów opłaty od apelacji;

V.  przyznaje i nakazuje wypłacić od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kaliszu na rzecz adw. M. K. prowadzącego Kancelarię Adwokacką w K. kwotę 6.642 (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa) złote, obejmującą należny podatek od towarów i usług z tytułu zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej J. K. z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

VI.  przyznaje i nakazuje wypłacić od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kaliszu na rzecz adw. T. D. prowadzącego Kancelarię Adwokacką w K. kwotę 6.642 (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa) złote, obejmującą należny podatek od towarów i usług z tytułu zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej J. J. (1) z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I C 268/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Kaliszu zasądził od pozwanego na rzecz powódek solidarnie kwotę 200 515 zł z ustawowymi odsetkami co do kwot: 157.887 zł od dnia 18 lutego 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a następnie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, 42.628 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 lipca 2016 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie, nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa, tytułem nieuiszczonych kosztów: od powódek solidarnie z zasądzonego roszczenia kwotę 11.998,59 zł oraz od pozwanego kwotę 21 330,82 zł i przyznał adw. M. K. prowadzącemu Kancelarię Adwokacką w K. przy ul. (...), kwotę 7200 zł podwyższoną o należny podatek od towarów i usług (VAT), tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce J. K. z urzędu i nakazuje tę kwotę wypłacić z funduszu Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Kaliszu, zaś w pkt 5 adw. T. D. prowadzącemu Kancelarię Adwokacką w K. przy ul. (...), kwotę 7200 zł podwyższoną o należny podatek od towarów i usług (VAT), tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu J. J. (1) z urzędu i nakazuje tę kwotę wypłacić z funduszu Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Kaliszu.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny uznaje za podstawę również własnego rozstrzygnięcia, a które w zasadniczych elementach przedstawiają się następująco:

Powódki są współwłaścicielami zabudowanej nieruchomości, o powierzchni 0,2050 ha, położonej w K. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Kaliszu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Powódkę I. J. i pozwanego łączył związek małżeński rozwiązany przez rozwód w 2010 r. Powódka J. K. wyraziła w dniu 15 września 1996 r. zgodę córce I. J. i zięciowi J. J. (1) na użyczenie przez czas nieokreślony budynków warsztatowych i części gruntu na prowadzenie działalności gospodarczej blacharsko - lakierniczej z działki (...) położonej w K. przy ul. (...). Na mocy tej umowy pozwany J. J. (1) zobowiązał się do ponoszenia opłat, płacenia podatków oraz pokrywania kosztów bieżących remontów.

W części środkowej działka zabudowana jest budynkiem mieszkalnym oraz budynkami: garażowym, gospodarczym i lakierni. Część budynków posadowiona jest na sąsiedniej działce gruntu o numerze geodezyjnym (...). Na działce (...) znajdują się trzy place parkingowe oraz droga dojazdowa do tych placów. Powierzchnia poszczególnych placów parkingowych wynosi 90 m ²,70 m ², 190 m ² oraz dojazd 140 m ². Łączna powierzchnia parkingów oraz dojazdu do nich wynosi 490 m ².

W dniu 19 stycznia 2009 r. powódka J. K. wypowiedziała umowę użyczenia i zażądała zwrotu przedmiotów, które obejmowały umowę użyczenia, wywiezienia złomu samochodowego oraz uprzątnięcie terenu, na którym zaparkowane były pojazdy objęte umową zawartą przez pozwanego z policją i organami administracji terenowej, wydanie narzędzi, maszyn i urządzeń oraz rozliczenia liczników energii i wody, poprzez przedłożenie dokumentów potwierdzających dokonane opłaty.

W dniu 31 stycznia 2009 r. pozwany wyrejestrował powódkę I. J. z ubezpieczenia od dnia 1 lutego 2009 r., związanego ze wspólnym prowadzeniem działalności gospodarczej. Pozwany prowadził działalność gospodarczą przy ul. (...) w K. do maja 2009 r.

Pozwany w dniach od 28 stycznia 2009 r. do 1 lutego 2009 r. przebywał w szpitalu na leczeniu. O zamknięciu bramy na teren posesji dowiedział się od zatrudnionych przez siebie pracowników wykonujących pracę w warsztacie. Pozwany po wyjściu ze szpitala, próbował dostać się na nieruchomość, na której prowadził działalność gospodarczą. Powódki uniemożliwiły mu wjazd na teren posesji. Pozwany przeskoczył przez bramę i otworzył swój warsztat. Wówczas powódka J. K. stwierdziła, że wypowiedziała umowę użyczenia i nie będzie wpuszczała nikogo na teren nieruchomości. Pozwany do końca lutego 2009 r. prowadził działalność gospodarczą, co wiązało się z przyjętymi zleceniami naprawy samochodów osobom prywatnym. Natomiast przez kolejne 3 miesiące pracownicy byli w okresie wypowiedzenia umowy o pracę.

Po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej na nieruchomości powódek pozostały cztery samochody, które były holowane na rzecz Policji w związku z zawartą umową oraz jeden motocykl, który był w pomieszczeniu warsztatowym. Ponadto na placu znajdował się (...) laweta należący do pozwanego oraz samochód B. (...). Pozwany by zabrać te pojazdy przeciął kłódkę znajdującą się na bramie. Pojazdy które należały do stron to: samochód B. (...) z rocznika 1996-1997 i M. (...) pomoc drogowa.

Wyrokiem z 22 maja 2009 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu w sprawie I C 81/09 nakazał J. K., aby przywróciła J. J. (1) utracone przez niego wskutek naruszenia posiadanie pomieszczenia garażowo – warsztatowego, pomieszczenia biurowego z zapleczem socjalnym, pomieszczenia lakierni i blacharni samochodowej oraz dokumentów związanych z prowadzoną przez pozwanego działalnością gospodarczą znajdujących się na nieruchomości przy ul. (...) w K., przez otwarcie bramy wjazdowej na spornej nieruchomości, oraz wydanie pozwanemu wskazanych pomieszczeń i dokumentów.

Pismem z dnia 4 lutego 2009 r. J. J. (1) wezwał J. K. do wydania mu wszelkich dokumentów związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Pismem z 21 kwietnia 2009 r. (...) Komendant Wojewódzki Policji w P., wypowiedział pozwanemu umowę z 17 lipca 2008 r. na świadczenie usług w zakresie holowania i parkowania pojazdów dla celów procesowych na terenie administracyjnym Komendy Miejskiej Policji w K..

Prokuratura Rejonowa w Kaliszu prowadziła postępowanie w sprawie ukrycia dokumentów na szkodę pozwanego. Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2009 r. zażądano od J. K. wydania dokumentów dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej Warsztatu (...) należącego do J. J. (1).

Pismem z 22 października 2009 r. powódka J. K. poinformowała pozwanego, żeby zgłosił się 27 października 2009 r. celem odebrania kompletu kluczy.

Pismem z 13 stycznia 2010 r. pozwany wezwał powódkę J. K. do otwarcia bramy wjazdowej na nieruchomość położoną przy ul. (...) w K. i wydania mu pomieszczeń wymienionych w wyroku z 22 maja 2009 r., sygn. akt I C 81/09 Sądu Rejonowego w Kaliszu. Ponadto wezwał powódkę do odkręcenia zaworów blokujących dopływ wody do nieruchomości nr 13A przy ul. (...) w K..

Wyrokiem z 23 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu w sprawie o sygn. akt I C 815/13, nakazał J. J. (1), aby opróżnił, opuścił i wydał powódkom J. K. i I. J. plac parkingowy usytuowany na nieruchomości położonej w K. przy ul. (...).

Wyrokiem z kolei z 25 września 2013 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu, w sprawie I C 298/10, zasądził od J. K. na rzecz pozwanego kwotę 27 000 zł.

W piśmie z 5 lutego 2015 r., powódki wezwały pozwanego do odebrania pojazdów. Natomiast pismem z 7 kwietnia 2015 r. powódka I. J. wezwała pozwanego do dobrowolnego odebrania pojazdów.

W dniu 15 kwietnia 2015 r. pismem adresowanym do powódki I. J., pozwany zwrócił się o wyznaczenie terminu do końca kwietnia, w którym będzie mógł odebrać pojazdy znajdujące się na nieruchomości należącej do powódek.

W piśmie z dnia 29 kwietnia 2015 r. Urząd Miejski w K. zwrócił się do pozwanego - w związku z bezskuteczną próbą przetransportowania w dniu 15 kwietnia 2015 r. pojazdów z nieruchomości przy ul. (...) w K. - o przekazanie dokumentacji dotyczącej pojazdów podlegających przejęciu przez Miasto K..

Pismem z dnia 6 maja 2015 r. powódka wyznaczyła pozwanemu termin odbioru pojazdów na dzień 8 czerwca 2015 r.

W dniu 25 maja 2015 r. pozwany, przedstawiciel Urzędu Miejskiego w K., adwokat T. K. oraz S. K., bezskutecznie próbowali odebrać pojazdy z nieruchomości należącej do powódek.

W dniu 8 czerwca 2015 r. pojazdy - 4 samochody oraz motocykl znajdujące się na parkingu przy ul. (...), zostały przejęte przez Urząd Miejski w K..

W latach 2009 -2015 Policja wielokrotnie interweniowała na posesji przy ul. (...) w K.. Spór dotyczył nieporozumień związanych z prawem korzystania i użytkowania nieruchomości.

W oparciu o opinię biegłej sądowej U. Ż. Sąd pierwszej instancji ustalił również, że wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części działki gruntu nr (...) o powierzchni 490m ², stanowiącej parkingi z dojazdem w okresie od 1 lutego 2009r. do 8 czerwca 2015 r. kształtuje w wysokości 308.902 zł.

Parking nr I o pow. 90 m ² był w całości wykorzystywany bezumownie. Parking nr II o pow. 70 m ² był wykorzystywany tylko w połowie przez pozwanego, bo w tej części parkowały też swoje samochody powódki, natomiast parking nr III był tylko w części wykorzystywany przez pozwanego. Do rozliczenia przyjęto część tego placu parkingowego o pow. 50 m ², a ściślej obszar, na którym znajdowały się pojazdy przekazane przez Policję w ramach umowy z pozwanym. Doliczona została również droga dojazdowa na każdy z tych umownie nazwanych parkingów (części nieruchomości wykorzystywanej w tym celu), z przyjęciem w wyliczeniach współczynnika 0,6, gdyż z dojazdu korzystały również powódki.

Średnie miesięczne wynagrodzenie za bezumowne korzystanie ze wszystkich trzech części przedmiotowego parkingu: 90 m ², 70 m ² i 50 m2 (bez dojazdu) wynosi 3.200 zł, natomiast z dojazdem – 4.054 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie przeprowadzonych dowodów z przesłuchania powódki I. J. i pozwanego J. J. (1) oraz z zeznań złożonych przez świadków o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia, jak również z powołanych dokumentów załączonych do akt spraw sądowych, które nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane przez strony.

W całokształcie zebranego w sprawie materiału dowodowego nie były przydatne zeznania świadka B. M., gdyż świadek nie przypomina sobie okoliczności o których miał się wypowiedzieć - nie orientuje się czego dotyczył spór. Pominięty został dowód z przesłuchania świadków: K. G., K. K. i M. J. (1), w uwzględnieniu zgłoszonego wniosku w tym w zakresie. Nastąpiło też oddalenie wniosku dowodowego pozwanego o przesłuchanie świadka R. G., albowiem wniosek ten Sąd uznał za spóźniony, a pozwany nie wskazał przeszkody we wcześniejszym zgłoszeniu tego dowodu.

Sąd uznał opinię biegłej za właściwą merytorycznie, fachową i rzetelną. Zarzuty pozwanego co do opinii - dokonanych ustaleń i wyprowadzonych wniosków, sprowadzają się w istocie do polemiki, a przy tym mają charakter teoretyczny i dlatego też nie są przekonujące. Biegła sporządziła wyczerpującą opinię pisemną, uzupełniającą oraz na rozprawie odpowiedziała na zadawane pytania. W opinii biegła dokonała oszacowania wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części działki gruntu nr (...), przeprowadzając rzetelną analizę rynku i ujmując wyniki tego badania w zestawieniach tabelarycznych umożliwiających w ten sposób kontrolę dokonanej wyceny pod względem logicznym i rachunkowym.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne i ocenę materiału dowodowego Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za zasługujące na częściowe uwzględnienie. W pierwszej kolejności Sąd odniósł się do zarzutu pozwanego dotyczącego przedawnienia roszczenia, uznając go za niezasadny. Pozwany podniósł, że termin przedawnienia roszczenia przewidzianego w art. 224 § 2, art. 225 i art. 230 k.c., wynosi 3 lata, stąd roszczenie powódek w dacie wystąpienia na drogę sądową - wniesienia powództwa było już przedawnione. Termin przedawnienia roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości wywiedzione z art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c., a ściślej świadczenia z tego tytułu nie można jednak traktować jako okresowego, stąd ulega przedawnieniu z upływem 10 lat (art. 118 k.c.).

Pozwany zakwestionował roszczenie powódek zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Zdaniem Sądu, stanowisko pozwanego nie znajduje podstawy faktycznej i prawnej. Bezsprzecznie pozwany przez okres od dnia 1 lutego 2009 r, do dnia 8 czerwca 2015 r. był posiadaczem części nieruchomości określanej jako parking nr I, II i III w złej wierze. Pozwany niewątpliwie posiadał wiedzę, że przedmiotowa nieruchomość stanowi własność powódek i nie miał do tego gruntu tytułu prawnego - umowa użyczenia została wypowiedziana, co więcej nie przedstawił jakiejkolwiek propozycji polubownego rozwiązania sporu tak, aby mógł nadal korzystać z parkingów przez ustalony czas. Korzystając z nieruchomości powódek powinien się liczyć z koniecznością zapłaty za bezumowne korzystanie z gruntu (parkingów). W okolicznościach sprawy powódki w sposób jednoznaczny przejawiły wolę w tym zakresie - ograniczenie prawa własności zasadniczo wiąże się z rekompensatą.

Sąd wskazał, iż wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości stanowiącej współwłasność powódek za okres od dnia 1 lutego 2009 r. do dnia 8 czerwca 2015 r. wynosi według wyliczeń biegłego łącznie 308 902 zł, w tym za parking nr I o powierzchni 90 m ² - 69 677 zł, parkingu nr II o powierzchni 70 m ² – 27.097 zł, parkingu nr III o powierzchni 190 m ² – 147.096 zł oraz dojazd do parkingu o powierzchni 140 m ² – 65.032 zł. Średnio miesięcznie: 3 200 zł - bez dojazdu do parkingów, 4.054 zł - z dojazdem.

Przyjęta przez biegłą metoda wyliczeń zasługiwała w ocenie Sądu na akceptację (rozliczenia zostały dokonane przy przyjęciu najbardziej obiektywnego miernika wskazanego w opinii). Zdaniem Sądu ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest nader utrudnione i należy zasądzić odpowiednią sumę według własnej oceny przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, co znajduje podstawę prawną w art. 322 k.p.c. (natura tzw. roszczenia uzupełniającego o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości przewidzianego w art. 224 i 225 k.c., ewentualnie w zw. z art. 230 k.c. jest przybliżona do roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, stąd w sytuacji, w której ustawodawca nie wprowadziłby tych przepisów, właściciel nieruchomości mógłby powoływać się względem posiadacza nieruchomości na roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia - art. 405 i n. k.c.). W szczególności Sąd uznał w okolicznościach sprawy, że pozwany zajmował na pojazdy (cztery samochody i motocykl zatrzymane przez Policję) pozostawione na parkingu nr III powierzchnię 59 m ², a nie 190 m ², stąd opinia biegłej została skorygowana w tym zakresie przy przyjęciu wszystkich innych wskaźników. Kwestia obszaru przeznaczonego pod stanowiska postojowe dla samochodów znajduje unormowanie w § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst. jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 1422 z późn. zm. – dalej jako: „rozporządzenie z 2002 r.”).

Sąd ustalił, iż wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwanego z parkingów nr I i II (90 m ² + 70 m ²) i nr III (50 m2) usytuowanych na nieruchomości powódek wraz z dojazdem (140 m ²) w okresie od dnia 1 lutego 2009 r. do dnia 31 stycznia 2014 r., a następnie od dnia 1 lutego 2014 r, do dnia 8 czerwca 2015 r., kształtuje się łącznie w wysokości 200 515 zł (157 887 + 42 628).

Sąd zaznaczył, iż w świetle dotychczasowych wywodów nie można podzielić poglądu pozwanego, że zaparkowane pojazdy, które były zdeponowane przez Policję, zajmowały na parkingu numer III powierzchnię 25 m ². Pozwany mógłby uzyskać tytuł do korzystania z części nieruchomości (parkingów i dojazdu) tylko wówczas, gdy zawarł z powódkami umowę w tym przedmiocie np. dzierżawy. Nie ulega wątpliwości, że pozwany miał świadomość, że nie ma żadnego tytułu prawnego do nieruchomości stanowiącej współwłasność powódek. Tym samym zajmował część tej nieruchomości (grunty, na którym usytułowane zostały parkingi wraz z dojazdem) - był posiadaczem w złej wierze.

W tym stanie rzeczy i na podstawie art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c., Sąd orzekł w jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Sąd wskazał, iż odsetki od zasądzonego na rzecz powódek wynagrodzenia z tego tytułu w łącznej wysokości 200.515 zł stają się wymagalne co do kwoty 157.887 zł (wynagrodzenie za okres od 1 lutego 2009 r. do 31 stycznia 2014 r.), od dnia wniesienia pozwu - 18 lutego 2014 r. oraz kwoty 42.628 zł (okres czasu od 1 lutego 2014 r. do dnia 8 czerwca 2015 r.), od dnia zgłoszenia na piśmie żądania zasądzenia dalszej kwoty tytułem wynagrodzenia - 28 lipca 2016 r.

Powództwo ponad zasądzoną kwotę, jako nie znajdujące podstawy w ustaleniach faktycznych, a tym samym i prawnej, podlegało oddaleniu, co zostało wyrażone w pkt 2 sentencji wyroku.

W rozliczeniu kosztów procesu, Sąd zliczył wydatki na koszty opinii biegłego nieuiszczonej opłaty od powództwa (wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Kaliszu) oraz koszty pełnomocnika z urzędu; razem 33.329,41 zł. Roszczenie powódek zostało uwzględnione w 64 %, stąd pozwany nie ponosi kosztów (partycypuje w tych kosztach) do wysokości 36%. Orzeczenie o kosztach wydane zostało na podstawie art. 100 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 300 z późn. zm. – dalej jako: „u.k.s.c.”, jak również § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 461 z późn. zm.) i § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 z późn. zm.); co zostało zawarte w pkt 3 - 5 sentencji wyroku.

Powyższy wyrok zaskarżył pozwany w całości. Zarzucił: naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie: sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, przez błędne ustalenie, że podniósł, iż termin przedawnienia roszczenia przewidzianego w art. 224 § 2, art. 225 i art. 230 k.c. wynosi 3 lata, stąd roszczenie powódek w dacie wystąpienia na drogę sądową było już przedawnione, bezsprzecznie przez okres od dnia 1 lutego 2009 r. do dnia 8 czerwca 2015 r. był posiadaczem części nieruchomości określanej jako parking nr I, II i III w złej wierze; art. 328 § 2 k.p.c. przez pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ustaleń faktycznych dokonanych przez sądy w orzeczeniach, przywołanych przez pozwanego w pismach procesowych, w sprawach o sygn. I C 81/09; I C 298/10; I C 756/11; I C 815/13; II Ca 572/12, także akt komornika o sygn. Km 573/13, które mają istotne znaczenie i wpływ dla ustalenia przyczyn fizycznego wydania parkingów powódkom; przez pominięcie dowodów z zeznań świadka M. J. (2) (k-215 akt) i przesłuchania J. J. (2), jako strony przed Sądem Rejonowym w Kaliszu w sprawie o sygn. akt I C 815/13. Ponadto zarzucił naruszenie prawa materialnego, a mianowicie: art. 229 § 1 k.c. przez nieuwzględnienie podnoszonego przez pozwanego w odpowiedzi na pozew zarzutu przedawnienia na tej podstawie; art. 118 w zw. z art. 224 § 2 w zw. z art. 225 k.c., przez błędne jego zastosowanie i przyjęcie, że w tej sprawie termin przedawnienia ulega z upływem 10 lat; art. 31 § 1 k.r.o. przez przyjęcie, że samochody, poza parkowanymi na zlecenie Policji, stanowiły własność pozwanego i art. 41 k.r.o. przez pominięcie faktu, że za zobowiązania pozwanego powstałe w czasie wspólności ustawowej odpowiedzialność ponosi także powódka - I. J.. W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie od skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powoda kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu według norm przepisanych, ponieważ nie zostały zapłacone w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelację pozwanego, powódka J. K. wniosła o jej oddalenie i zasądzenie na rzecz jej pełnomocnika kosztów udzielonej z urzędu pomocy prawnej, albowiem nie zostały one uiszczone nawet w części.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację należało uznać za częściowo uzasadnioną, powództwo jest bowiem uzasadnione, lecz w niższym – niż przyjął Sąd pierwszej instancji - rozmiarze.

Przede wszystkim za nietrafny należało uznać zarzut przedawnienia roszczenia. Będące przedmiotem rozpoznawanego pozwu roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy nie stanowi roszczenia okresowego, albowiem okresowy charakter płatności nie wynika z umowy, które nie zawarto, ani z przepisu ustawy. Wynagrodzenie należne właścicielowi obejmuje zatem cały okres, przez który posiadacz korzystał z rzeczy. Jest narastającym świadczeniem, wymagalnym od momentu nabycia posiadania w złej wierze lub od momentu dowiedzenia się przez posiadacza w dobrej wierze o wytoczeniu powództwa windykacyjnego. Znajduje do niego zastosowanie termin dziesięcioletni przedawnienia, wynikający z art. 118 k.c. [tak m. in. uchwała SN z 24 października 1972 r., III CZP 70/72, OSN 1973, nr 6, poz. 102, wyrok z 4 grudnia 1980 r., II CR 501/80, OSN 1981, nr 9, poz. 171; z piśmiennictwa m. in. S. R., Komentarz do Kodeksu cywilnego, Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, W. 1996, s. 276, E. G. (w:) System prawa prywatnego, T. 3, Prawo rzeczowe, pod red. T, D., W. 2003, s. 514]. Odmiennym natomiast zagadnieniem jest krótki, roczny termin wymagalności omawianego roszczenia, biegnący od daty zwrotu rzeczy, wynikający z art. 229 k.c. Oznacza to, że w okresie jednego roku właściciel rzeczy może dochodzić wynagrodzenia za cały, nieprzekraczający dziesięciu lat, okres korzystania przez posiadacza z jego rzeczy. Przenosząc powyższe, ogólne rozważania na grunt niniejszego stanu faktycznego należy stwierdzić, że do wydania nieruchomości doszło dopiero w dniu 8 czerwca 2015 r. Wówczas bowiem pojazdy - 4 samochody oraz motocykl znajdujące się na parkingu przy ul. (...), zostały przejęte przez Urząd Miejski w K.. Pozew w niniejszej sprawie wpłynął jeszcze w 2014 r. W tej sytuacji nie sposób uznać, by roszczenie dochodzone pozwem było przedawnione.

Nie można natomiast podzielić poglądu Sądu pierwszej instancji odnośnie do czasu trwania posiadania przez pozwanego spornej nieruchomości. Należy przypomnieć, że pomiędzy stronami doszło w latach 2007 – 2008 do eskalacji konfliktu, co związane było z erozją związku małżeńskiego powódki I. J. i pozwanego. W styczniu 2008 r. powódka J. K. wypowiedziała pozwanemu umowę użyczenia lokalu użytkowego i placu i oświadczenie woli zawierające wypowiedzenie umowy dotarło do niego po jego powrocie ze szpitala w pierwszych dniach lutego 2008 r. Z tym zdarzeniem Sąd pierwszej instancji związał początek terminu, w którym pozwany winien był zwrócić powódkom użytkowaną przez siebie nieruchomość. Skoro tego nie uczynił, należy mu przypisać posiadanie tej nieruchomości w złej wierze w rozumieniu art. 226 § 1 k.c. Jakkolwiek przyjął to do swoich ustaleń faktycznych to jednak pominął formułując wnioski prawne, że pozwany wniósł przeciwko powódkom pozew o wydanie mu spornej nieruchomości i w sprawie I C 81/09 Sąd Rejonowy w Kaliszu uwzględnił to powództwo. Co więcej, z uzasadnienia wyroku zapadłego w tej sprawie wynika, że Sąd ten ustalił, że powódki (pozwane w tamtej sprawie) nie udostępniły pozwanemu wjazdu na teren nieruchomości, gdyż brama wjazdowa na jej teren była zamknięta – (k. 44 akt I C 81/09 Sądu Rejonowego w Kaliszu). Brak możliwości odebrania dokumentacji zakładu i wstępu na teren posesji wynika również z kopii pism kierowanych do powódek przez pozwanego, znajdujących się w aktach sprawy, które – na marginesie – również Sąd pierwszej instancji przyjął do swoich ustaleń. Mowa w szczególności o pismach z: z 13 stycznia 2010 r. i z 15 kwietnia 2015 r. Jak przyjął do swoich ustaleń Sąd pierwszej instancji, jeszcze w dniu 25 maja 2015 r. pozwany, przedstawiciel Urzędu Miejskiego w K., adwokat T. K. oraz S. K., bezskutecznie próbowali odebrać pojazdy z nieruchomości należącej do powódek.

Co więcej, pominął również Sąd pierwszej instancji, że pomiędzy stronami toczyła się jeszcze sprawa z powództwa pozwanego w tej sprawie przeciwko J. K. i I. J. o zapłatę odszkodowania za utracone korzyści wynikające z braku możliwości prowadzenia na terenie spornej nieruchomości działalności gospodarczej. W sprawie tej również Sąd Okręgowy w Kaliszu ustalił, że pozwany w okresie od lutego do października 2009 r. pozbawiony był możliwości korzystania z tej nieruchomości –(rozważania – k. 491 akt I C 298/10, II Ca 649/13).

Samoistne posiadanie nieruchomości w rozumieniu art. 336 k.c. oznacza stan faktyczny charakteryzujący się władztwem nad rzeczą sprawowanym na zasadach właścicielskich. Na władztwo to składa się fizyczne władztwo nad rzeczą oznaczające się możliwością wykonywania wszelkich uprawnień do rzeczy (corpus) i wola posiadania dla siebie jak właściciel (animus). Posiadacz rzeczy musi zatem mieć faktyczną możliwość korzystania z niej tak, jak czyni to właściciel i stan ten musi posiadać cechy trwałości. Cecha samoistnego posiadania wyraża się zatem w występowaniu po stronie posiadacza faktycznej możliwości władania rzeczą w sposób, do jakiego uprawniony jest właściciel (tak m. in. SN w wyroku z 7 maja 1986 r., III CRN 60/86, OSN 1987, nr 9, poz. 138).

W świetle ustaleń sądów w obu wyżej wskazanych sprawach, które wiążą Sąd Apelacyjny w tej sprawie zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., ale także zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego, zwłaszcza treści wyżej opisanych pism, nie sposób uznać, że pozwany miał swobodny dostęp na teren nieruchomości poprzez bramę. Był wprawdzie kilkakrotnie wzywany do usunięcia garażowanych tam pojazdów. Po pierwsze jednak, jak wynika z zeznań świadka M. J. (2), przez pewien okres czasu nie mógł usunąć wszystkich pojazdów, ponieważ nie zakończył ich naprawy. Po drugie, część z nich należała do niego i powódki I. J. – (k. 215). Po trzecie wreszcie, sam też w licznych pismach domagał się udostępnienia mu wjazdu na teren nieruchomości co dowodzi tezy, że dostęp ten nie był swobodny. Nie sposób zatem uznać, iżby znajdował się w okresie od lutego 2008 r. w sytuacji posiadacza samoistnego części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), obejmującej place parkingowe oraz drogę dojazdową do tych placów – (mapa i plan nieruchomości – k. 299 i 304).

Datę od której należy uznać, że pozostaje w zwłoce jest zatem data doręczenia odpisu pozwu w sprawie I C 815/13 w której to sprawie powódki wniosły przeciwko pozwanemu o nakazanie wydania im placu parkingowego i w której ostatecznie Sąd Rejonowy w Kaliszu wyrokiem z 23 lipca 2013 r. uwzględnił to powództwo. Dopiero wówczas – tj. w dniu 22 maja 2013 r. – (k. 59 akt I C 815/13 Sądu Rejonowego w Kaliszu) pozwany może być uznany za posiadacza nieruchomości w złej wierze. Niezależnie od splotu wzajemnych roszczeń wynikających z wcześniejszej umowy użyczenia, prowadzenia na terenie nieruchomości działalności gospodarczej, niewydania mu dokumentacji związanej z tą działalnością przez powódkę i składowania przez pewien czas na terenie działki pojazdów stanowiących przedmioty majątku wspólnego z powódką, wówczas bowiem otrzymał wezwanie do opuszczenia nieruchomości, które zostało ex post usankcjonowane orzeczeniem sądowym. Dopiero zatem z dniem 1 czerwca 2013 r. rozpoczyna się okres za który zobowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z części nieruchomości, zajmowanej przez siebie, stosownie do art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c.

Ustalając wysokość odszkodowania należnego powódkom należało oprzeć się na złożonej do akt opinii biegłej i przyjętą przez biegłą stawce 10 zł/m ². Gdy chodzi o obszar zajęty pod samochody umieszczone na parkingu przez Policję, należało zaaprobować rozumowanie Sądu pierwszej instancji, że jedynym obiektywnym kryterium określającym przestrzeń zajętą pod garażowane samochody są przepisy rozporządzenia z 2002 r. Przestrzeń ta jest oczywiście przeznaczona dla garażowania pojazdów, których kierowcy muszą mieć możliwość swobodnego wjechania na stanowiska parkingowe i opuszczenia ich. Oznacza to, że przestrzeń ta jest większa niż ta, która jest konieczna dla zaparkowania tej samej liczby pojazdów bez konieczności ich wyjazdu. Proporcje te mogą wynosić nawet 50 m ² (wynikająca z rozporządzenia) do 25 m ² (jak przyjmuje apelujący). Nie mniej jednak wyżej przywołane rozporządzenie stwarza obiektywne kryteria, którymi sądy winny się kierować określając przestrzeń od której liczy się należność za bezpodstawne korzystanie z nieruchomości.

Opierając się na powyższych założeniach i przyjmując, w ślad za opinią biegłej, powierzchnię trzech placów parkingowych na 90 m ² placu 1, 70 m ² placu 2 użytkowanego w 1/2, 59 m ² placu 3 i 140 m ² placu 4 (użytkowanego w 0,6), okres bezumowanego korzystania z nieruchomości zaś na 24 miesiące (od 1 czerwca 2013 r. do 8 czerwca 2016 r., która to data wynika z rozszerzenia żądania – k. 342). W tej sytuacji do ustalenia należnej sumy prowadzą następujące obliczenia: parking nr 1 – 10,16 x 90 x 24 = 21.945,60 zł; parking nr 2 – 10,16 x 70 x 24 x 0,5 = 8.534,40 zł; parking nr 3 – 10,16 x 59 x 24 = 12.192 i parking nr 4 – 10,16 x 140 x 24 x 0,6 = 20.482,56 zł. Łącznie należność wynosi 63.154,56 zł. Do powyższą kwoty należało obniżyć zasądzoną od pozwanego na rzecz powódek kwotę, oddalając powództwo co do kwoty 137.360,44 zł.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. Biorąc pod uwagę rozszerzenie powództwa, powódki dochodziły łącznie kwoty 401.400 zł (315.000 zł + 86.400 zł), powództwo zostało uwzględnione do kwoty 63.154 zł, a zatem w 16 %. Nieuiszczone koszty sądowe obejmują sumę 3.179,41 zł jako łączną należność za opinię biegłej, wyłożoną tymczasowo przez Skarb Państwa – (k. 327, 387 i 403) oraz opłatę sądową od apelacji w wysokości 20.070 zł. Kierując się tymi proporcjami (16%), należało podwyższyć kwotę ściągniętą z zasądzonego na rzecz powódek roszczenia z 11.998,59 zł do 19.529,50 zł (aby objęła 84 % wyżej wskazanej kwoty), a kwotę ściągniętą od pozwanego obniżyć do 3.719,90 zł (aby objęła 16 % wyżej wskazanej kwoty). Podstawę powyższego orzeczenia stanowi art. 113 ust. 1 u. o k.s.c.

Kierując się tymi względami należało zmienić zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., jak w punkcie 1 sentencji.

W pozostałym zakresie należało oddalić apelację, stosownie do art. 385 k.p.c., o czym orzeczono w punkcie 2 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono przyjmując, że apelacja została uwzględniona w 69 %. Z uwagi na rodzinny charakter sporu leżącego u podstaw niniejszego procesu i fakt, że obie strony swoimi działaniami przyczyniły się do licznych procesów należało odstąpić od obciążenia powódek kosztami procesu pozwanego w postępowaniu apelacyjnym, o czym orzeczono w punkcie 3 sentencji.

Na podstawie art. 113 ust. 1 u. o k.s.c. należało w punkcie 4 sentencji obciążyć powódki przypadającą na nie (69 %) częścią opłaty od apelacji.

O zwrocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce i pozwanemu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono w punktach 5 i 6 sentencji na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t. jednol: Dz. U. z 2018 r., poz. 1184 z późn. zm.) oraz powołanych przez Sąd pierwszej instancji rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości.