Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód G. P., wniósł o zasądzenie od strony pozwanej (...) Towarzystwo (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 2500 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 8 listopada 2017 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powód uzasadniając swoje stanowisko, wskazał, że zawarł ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. W maju 2017 roku umowa uległa rozwiązaniu, a strona pozwana potrąciła opłatę dystrybucyjną w wysokości 16 % środków zgromadzonych na rachunku. Opłata dystrybucyjna została obniżona na podstawie aneksu do umowy na podstawie decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 23 grudnia 2015 roku, (...) do wysokości 2500 zł.

W ocenie powoda zapisy umowy, które dopuszczały pobranie opłaty dystrybucyjnej stanowią niedozwolone postanowienia umowy w myśl art. 385 ¹ i n. k.c., albowiem nie były indywidualnie uzgadniane, nie dotyczą głównych świadczeń stron i jako sztywnie ustalone – niezwiązane z rzeczywistymi kosztami rozwiązania umowy są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Nadto, powód podpisał aneks chcąc odzyskać znaczną część pieniędzy zgromadzonych na rachunku, obniżyć koszty dochodzenia części roszczenia. Aneks ten obniżył wysokość opłaty, nie ingerując w postanowienia wzorca określające obowiązek jego poniesienia. Nadto, podpisanie aneksu nie zamyka drogi do dochodzenia roszczeń w postępowaniu sądowym. Co do żądania zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie pozwany wskazał, iż żąda ich zasądzenia od dnia, kiedy pozwany ostatecznie odmówił spełnienia żądania powoda tj. od dnia 8 listopada 2017 roku do dnia zapłaty.

Strona pozwana (...) Towarzystwo (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenia powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko, strona pozwana potwierdziła fakt zawarcia z powodem przedmiotowej umowy, istnienia w zapisach umownych opłaty dystrybucyjnej, rozwiązania umowy, pobrania opłaty, przesłania formularza aneksu, jego zawarcia i wypłaty pozostałych środków z pozostawieniem 2500 zł tytułem obniżonej opłaty dystrybucyjnej.

W ocenie strony pozwanej brak jest podstaw do stwierdzenia, że przedmiotowe zapisy dotyczące opłaty likwidacyjnej są niedozwolonymi postanowienia umowy w myśl art. 385 ¹ i n k.c. W szczególności – zdaniem ubezpieczyciela – podpisanie przez powoda aneksu do umowy, w którym wyrażono nową wysokość, oznacza zgodę powoda na taki zapis. Powód miał świadomość wysokości opłaty, która została określona w piśmie poprzedzającym zawarcie aneksu. Co więcej, przedmiotowe zapisy dotyczą świadczeń głównych, mają związek z rzeczywistymi kosztami rozwiązania umowy, a powód miał możliwość zapoznania się z ogólnymi warunkami umowy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Na skutek złożonego wniosku o zawarcie umowy (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. i G. P., jako przedsiębiorca i konsument, zawarli w dniu 27 stycznia 2014 roku umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, która została potwierdzona polisą nr (...). Rozpoczęcia ubezpieczenia określono na dzień 27 stycznia 2014 roku, a składka w wysokości 5000 zł była płatna co 12 miesięcy 27 stycznia. Zakres ubezpieczenia obejmował śmierć ubezpieczonego, śmierć wskutek NW, śmiertelną chorobą. Integralną częścią zawartej umowy był dokument „Ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi O. P. Długoterminowy Program (...) ze składką regularną – (...)_OWU_05.2013” oraz (...). G. P. otrzymał ogólne warunku umowy wraz z tabelą opłat stanowiącą załącznik do umowy (wniosek i potwierdzenie doręczenia pakietu ubezpieczeniowego – k. 65-66, polisa – k. 11. OWU- k. 15-28)

Zgodnie z par. 3 OWU przedmiotem umowy jest życie i zdrowie ubezpieczającego, a par. 4 OWU stanowił, iż zakres ubezpieczenia obejmuje śmierć ubezpieczonego, śmierć ubezpieczonego w wyniku Nieszczęśliwego Wypadku, wystąpienie u ubezpieczonego choroby śmiertelnej w okresie udzielenia ochrony ubezpieczeniowej. Umowa została zawarta na czas nieokreślony (par. 6 OWU). Ubezpieczającemu przysługuje prawo do wypowiedzenia umowy w dowolnym czasie ze skutkiem natychmiastowym, wówczas towarzystwo wypłaca wartość wykupu. Umowa ulega rozwiązania w razie śmierci ubezpieczonego i ubezpieczającego, wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego, nieopłacenia składki regularnej w okresie składkowym oraz gdy wartość polisy nie jest wystarczająca na pobranie opłat. Zgodnie z par. 25 OWU towarzystwo pobiera opłaty za ryzyko, administracyjną, operacyjną, dystrybucyjną, za całkowity i częściowy wykup polisy, za administrowanie grupą funduszy, a wysokość opłat określona jest w tabeli. W myśl art. 26 OWU zawarcie umowy wiąże się z ponoszeniem przez ubezpieczającego w okresie składkowym i okresie utrzymania umowy kosztów związanych z zawarciem umowy tj. kosztów wdrożenia produktu, marży towarzystwa i kosztów akwizycji. Koszty uwzględnione są w opłacie dystrybucyjnej. Rozliczenie kosztów trwa nie krócej niż do czasu zakończenia okresu składkowego lub okresu utrzymania umowy. W celu rozliczenia kosztów w związku z rozwiązaniem umowy w okresie składkowym lub okresie utrzymania umowy towarzystwo pobierze opłatę dystrybucyjną. Zgodnie z par. 27 OWU ubezpieczającemu przysługuje prawo do wartości polisy i wartości dodatkowej. Ubezpieczający ma prawo do całkowitej wykupu wartości polisy, a wówczas towarzystwo wypłaca wartość wykupu pomniejszoną o opłatę za całkowity wykup polisy. Z tytułu całkowitego wykupu polisy towarzystwo pobiera opłatę dystrybucyjną określoną w tabeli opłat jako procent składki pierwszorocznej uzależniony od roku polisy, w którym dokonywany jest wykup. Opłata pobierana jest w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy w okresie składkowym lub okresie utrzymania umowy i nie może być wyższa niż wartość polisy określona na dzień umorzenia jednostek uczestnictwa. Towarzystwo wypłaca wartość w terminie 14 dni od dnia umorzenia jednostek uczestnictwa (OWU- k.15-28).

Opłata dystrybucyjna ukształtowana została jako odpowiedni procent składki pierwszorocznej. Procent ten kształtował się w zależności, od lat polisy do końca okresu składkowego lub okresu utrzymania umowy : 1 i 2 rok – 120 %, 3 i 4 rok – 115 %, 5 i 6 rok – 110 %, 7 rok i kolejne – 100 %, po okresie utrzymania umowy – 0 % (pkt. 7 tabeli opłat i limitów – k.11 verte). Strony niezależnie od powyższej opłaty przewidziały również inne, w tym opłatę za zarządzanie, opłatę administracyjną, opłatę operacyjną, opłatę za wykup.

Strony podpisały aneks do przedmiotowej umowy, który obniżył wysokość należnej od powoda opłaty dystrybucyjnej do kwoty 2500 zł. Zawarcie przedmiotowego aneksu nastąpiło na skutek inicjatywy spółki. Pismem z dnia 7 marca 2016 roku spółka poinformowała G. P. o możliwości zawarcia aneksu. W piśmie podkreślono, że na jego skutek opłata dystrybucyjna będzie wyliczana w dotychczasowy sposób z tym zastrzeżeniem, że nie będzie mogła ona być wyższa niż 5% wartości umowy. Jednocześnie strona pozwana zamieściła informację, że zawarcie aneksu możliwe będzie w dowolnym momencie, tak długo jak powód objęty będzie ochroną w ramach umowy ubezpieczenia, oraz że jego zawarcie nie wyłącza możliwości dochodzenia dalej idących roszczeń z tytułu opłat za wykup na drodze sądowej, a maksymalna opłata wynosi 2500 zł (pismo przewodnie do aneksu - k 64).

Przedmiotowy aneks zawierał między innymi nową definicję „wartość umowy”. Zgodnie z nim „wartość umowy” to suma składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego w okresie, przez jaki ubezpieczający zgodnie z umową zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy, przy założeniu ciągłego trwania umowy i regularnego opłacania składek w całym okresie ubezpieczenia. W przypadku, w którym ubezpieczający zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy przez okres dłuższy niż 10 lat, Wartość umowy będzie ograniczona do sumy składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego przez okres pierwszych 10 lat trwania umowy. Przy ustalaniu wartości umowy pod uwagę brana będzie wysokość składki wskazana w polisie w momencie zawarcia umowy, tj bez uwzględniania ewentualnych zmian wysokości składek w przyszłości, np. z tytułu indeksacji (§ 1 ust. 1).

Ponadto w aneksie zmodyfikowano sposób wyliczenia opłaty dystrybucyjnej pobieranej w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy w okresie składkowym lub okresie utrzymania umowy w ten sposób, że opłata ta będzie wyliczona w dotychczasowy sposób z zastrzeżeniem, że jej wysokość nie będzie mogła przekroczyć 5 % wartości umowy w przypadku całkowitego wykupu po pierwszym roku. Jeżeli opłata będzie wyższa niż 5 % wartości umowy opłata ulegnie obniżeniu do kwoty 5 % wartości umowy (§ 1 ust. 2 i 3).

Aneks wchodził w życie w dniu doręczenia towarzystwu ubezpieczeń dwóch egzemplarzy podpisanych przez ubezpieczającego (§ 2 ust. 2) Podpisany egzemplarz aneksu wpłynął do spółki w dniu 22 marca 2017 roku (aneks do umowy k. 61).

W dniu 5 maja 2017 roku po wypowiedzeniu umowy przez powoda, strony rozwiązały łączącą je umowę. Na ten dzień wartość polisy wynosiła 15 817,65 zł. Spółka w związku z wyżej wspomnianą opłatą dystrybucyjną dokonała poboru kwoty 2500 zł (co stanowi 16% zgromadzonych środków na rachunku), wypłacając G. P. kwotę 13 317,65 zł (potwierdzenie realizacji wypłaty – k.29).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by podawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójny, nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy. Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd uwzględnił także zgodne twierdzenia stron w trybie art. 229 k.p.c. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie dotyczyła zasadności ustalenia i pobrania przez pozwanego opłaty dystrybucyjnej w kwocie 2500 zł, w związku z rozwiązaniem łączącej strony umowy ubezpieczenia na życie. Spór dotyczy w szczególności kwalifikacji postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia uprawniających pozwanego do naliczania opłaty dystrybucyjnej w związku z wcześniejszym wygaśnięciem stosunku ubezpieczenia na danym etapie wykonywania umowy.

W myśl art. 385 ¹§ 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 3 powyższego przepisu stanowi z kolei, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Aby dane postanowienie umowne mogło zostać uznane za niedozwolone muszą zostać spełnione cztery warunki: umowa musi być zawarta z konsumentem, postanowienie umowy nie może być uzgodnione indywidualnie, musi kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy oraz musi być sformułowane w sposób jednoznaczny i nie może dotyczyć głównych świadczeń stron.

Zdaniem Sądu, w pierwszej kolejności skupić się należy na pierwszej, podnoszonej przez pozwanego kwestii, ponieważ uznanie, iż zastrzeżenie dopuszczalności pobrania przez pozwanego opłaty od wykupu dotyczy głównego świadczenie stron, eliminuje możliwość rozpatrywania tego postanowienia pod kątem jego abuzywności.

Wskazać w tym miejscu należy, że ustawodawca nie określił, co znaczy sformułowanie „główne świadczenia stron”. Należy jednak wskazać, że przepis ma na względzie essentialia negotii umowy, a więc takie jej elementy konstrukcyjne, bez których uzgodnienia nie doszłoby do zawarcia umowy. Innymi słowy chodzi o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego, stanowiące te jego elementy, które konstytuują istotę danego porozumienia. Umowa ubezpieczenia na życie ma charakter umowy dwustronnie zobowiązującej i odpłatnej – po obu stronach powstają określone prawa oraz obowiązki. Stronami analizowanej umowy są ubezpieczyciel i ubezpieczający. Zgodnie z treścią art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

Analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Niezależnie od tego, który komponent umowy uznać za przeważający stwierdzić należy, że zastrzeżenie dopuszczalności pobrania opłaty od wykupu w razie zakończenia stosunku prawnego w okresie przewidzianym w umowie nie stanowi elementu bez którego stosunek ten nie mógłby zaistnieć. Na tle przedstawionego do oceny stosunku prawnego takimi postanowieniami są: ze strony pozwanego świadczenie ochrony ubezpieczeniowej i spełnienie świadczenia w określonej wysokości w razie zajścia określonego w umowie wypadku a także inwestowanie zgromadzonych środków w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy inwestycyjnych oraz ze strony powoda – zapłata ekwiwalentu za świadczone przez pozwanego usługi, tj. składki. Opłata dystrybucyjna ma zaś charakter świadczenia ubocznego – powstającego w przypadku rozwiązania umowy, co wszakże nie musi nastąpić.

Ze względu na wyżej przedstawione rozumienie pojęcia głównego świadczenia stron nie może zostać uznane za trafne odwołanie się przez pozwanego do treści art. 13 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 950 ze zm.) jako przepisu określającego główne świadczenia stron umowy ubezpieczenia. Przepis ten określał konieczne elementy treści umowy ubezpieczenia w sensie technicznym, wskazywał, jakie elementy stosunku prawnego strony obowiązane są uregulować. Wymóg ten nie jest jednak jednoznaczny z określeniem głównego świadczenia stron, stanowiącego materialną treść zobowiązania. Z ustępu 4 tego przepisu nie wynikało bynajmniej, by strony obowiązane były przewidzieć w umowie, że w razie jej wypowiedzenia w określonym terminie ubezpieczony powinien uiścić ubezpieczycielowi opłatę od wykupu. Przepis ten nakazał określić zasady ustalania wartości wykupu, nie nakładał zaś obowiązku potrącenia z niej opłaty od wykupu. Odnosząc się zaś do twierdzenia pozwanego, jakoby koszty akwizycji musiały być „przerzucane” na klientów z uwagi na treść rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i reasekuracji wskazać należy, iż nie miało ono znaczenia w przedmiotowej sprawie. Przepisy te mają charakter wykonawczy w stosunku do ustawy o rachunkowości i dotyczą wyłącznie zasad księgowania kosztów działalności zakładu ubezpieczeń. Oczywiście, z przepisów tych wynika, iż w momencie rozwiązania umowy ubezpieczenia następuje rozliczenie kosztów akwizycji, tym niemniej dotyczy to sfery księgowo-rachunkowej, a nie obrotu cywilnoprawnego.

Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia została przez ustawodawcę bliżej określona w przepisie art. 385 ¹ § 3 k.c., który nakazuje uznać za nieuzgodnione indywidualnie „te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu”. W piśmiennictwie przyjmuje się, że nie są postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi klauzule sporządzone z wyprzedzeniem, w sytuacji gdy konsument nie miał wpływu na ich treść, nawet jeżeli są one zawarte we wzorcu. Również przyjmuje się, że wiedza kontrahenta o istnieniu klauzul nienegocjowanych czy też możliwość zapoznania się z nimi przed zawarciem umowy i nawet zrozumienie ich treści nie stanowią okoliczności wyłączającej uznanie tych klauzul za narzucone - kryterium istotnym jest tu bowiem możliwość wpływania, oddziaływania na kształtowanie ich treści. W konsekwencji postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi będą tylko takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta (A. Rzetecka – Gil, Kodeks cywilny. Komentarz do art. 385 ¹. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2011).

W rozpatrywanej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, iż między powodem, a pozwanym doszło do uzgodnienia wysokości opłaty dystrybucyjnej. Wprawdzie powodowi doręczony został tekst Ogólnych Warunków Ubezpieczenia i miał ona faktyczną możliwość zapoznania się z nim, jednakże w żaden sposób nie można przyjąć, iż takie postanowienie zostało z nim uzgodnione indywidualnie. Stanowiska tego nie zwalczał pozwany, na którym ewentualnie w tym względzie spoczywał ciężar dowodu (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Nie doszło również do indywidualnego uzgodnienia wysokości opłaty od wykupu poprzez podpisanie aneksu z dnia 5 maja 2016 r. Zauważyć należy, że pozwany nie powoływał się na takie znaczenie tego dokumentu dla sprawy, pomimo ciążącego na nim w tym względzie obowiązku dowodzenia, a co za tym idzie, również obowiązku przytoczenia.

Należy wskazać, iż okoliczność, że postanowienia przewidujące opłatę za całkowity wykup wartości polisy, zmienione zostały aneksem, ograniczającym wysokość takiej opłaty co do zasady do 5% wartości umowy, powodowała, że stanem rzeczy, według którego dokonywać należało oceny zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami był ten, który istniał w dniu podpisania aneksu. Nie można pominąć okoliczności, iż strony podjęły próbę wyeliminowania niedozwolonych postanowień umownych. Rację ma natomiast powód, iż pobranie opłaty w wysokości z aneksu nie zamyka drogi sądowej do jej kwestionowania, dlatego ocena zasadności pozwu dokonana została jak wyżej pod kątem przesłanek z art. 385 [1] k.c. Treść aneksu nie uchylała bowiem stosowania postanowień dotyczący opłaty dystrybucyjnej ze wzorca umownego pozwanej w myśl par. 1 ust. 2 aneksu, w którym wskazano, iż opłata będzie wyliczana w dotychczasowy sposób, a zgodnie z aneksem dodano dodatkowy element w postaci górnej granicy opłaty. Aneks zatem nie stanowi samodzielnej podstawy niezależnej od treści OWU do naliczania opłaty dystrybucyjnej.

Przy ocenie działania pozwanej z punktu widzenia dobrej wiary i traktowania powoda jako konsumenta w sposób sprawiedliwy należało także uwzględnić okoliczność, że zawarcie aneksu umowy miało na celu wykonanie decyzji Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. RŁO 12/2015 i wprowadzenie do umowy objętej sporem przewidzianego w tej decyzji ograniczenia wysokości opłaty za wykup wartości polisy do 5% wartości umowy, co świadczy o działaniu pozwanej na korzyść klienta.

Należy zatem rozważyć, czy pobranie opłaty kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Problem zastrzegania nadmiernej wartości świadczenia konsumenta w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym został rozpoznany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 r. (I CSK 149/13) przyjęto, że postanowienie ogólnych warunków umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, przewidujące, że w razie wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego przed upływem 10 lat od daty zawarcia umowy, ubezpieczyciel pobiera opłatę likwidacyjną powodującą utratę wszystkich lub znacznej części zgromadzonych na rachunku ubezpieczającego środków finansowych, rażąco narusza interesy konsumenta i stanowi niedozwolone postanowienie umowne w świetle art. 385 ¹ zdanie 1 k.c.

W sprawie niniejszej pobrana opłata stanowiła około 16% środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczonego. Sposób skonstruowania maksymalnej wysokości opłaty w aneksie prowadzi do tego, iż wysokość jest niezależna od wysokości zgromadzonych środków na rachunku. Wysokość opłaty jest w sposób sztywny ustalona na 5 % sumy składek płatnych w okresie, przez jaki ubezpieczający jest zobowiązany do ponoszenia opłaty za wykup, mimo, iż rozwiązuje ją wcześniej i potrąceniu ulega opłata za okres, w jakim umowa już nie obowiązuje. Definicja wartości umowy jest trudna do zrozumienia dla konsumenta i nie zapewnia konsumentowi zachowania gwarantowanej ilości zgromadzonych środków, a naraża go na utratę nieproporcjonalnej ilości środków z rachunku. Celem podpisywania aneksu ze strony konsumenta jest jak wskazano w uzasadnieniu pozwu okoliczność, iż chce zatrzymać ilość wpłaconych składek. Mimo, iż wysokość opłaty dystrybucyjnej z aneksu jest niższa, od tej ustalonej w tabeli opłat to i tak z uwagi na niedoinformowanie oraz brak wskazania tytułem jakich ekwiwalentnych świadczeń jest ona pobrana w dalszym ciągu jest sprzeczna z dobrymi obyczajami (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, V Ca 1282/17, z dnia 11.01.2018 roku).

Pozwana broniła się wskazując, iż pobranie przedmiotowej opłaty było konieczne, gdyż pokrywała ona koszty ubezpieczyciela związane z zawarciem umowy. Sam fakt ponoszenia kosztów akwizycji i treść par. 26 OWU nie wystarczy do uzasadnienia pobrania opłaty. Obciążenie konsumenta taką kwotą prowadzi do przerzucenia na niego kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa w pierwszym okresie inwestycji. W ocenie Sądu brak jest jakichkolwiek argumentów pozwalających na poszukiwanie źródła uprawnień dla pozwanego do dokonywania potrąceń z kwoty wykupu powoda w przytoczonych okolicznościach faktycznych. Godzi się wskazać również, że to pozwana posiada pełną autonomię co do podejmowanych decyzji o zorganizowaniu swej działalności. To ona decyduje o strategii sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, o tym, w jakim stopniu korzystać będzie z własnych zasobów, a w jakim z usług akwizycyjnych innych firm. Pozwana, a nie konsument bierze udział w ustalaniu prowizji dla pośredników. Nie jest słuszne, aby ubezpieczyciel, nawet zawierający umowę z elementem kapitałowym, obciążał konsumenta funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w tak znacznym stopniu, tym bardziej, że konsument w momencie zawarcia umowy nie zna kosztów związanych z zawarciem przez siebie umowy wypłaconych agentom w chwili jej zawarcia i należnym w okresach późniejszych. Powód nie miał wiedzy na temat kosztów dystrybucji produktu ubezpieczeniowego. Brak również podstaw do obciążania powoda kosztami prowadzenia działalności gospodarczej przez pozwanego (związanymi z obsługą, wynagrodzeniem pracowników, kosztami badań itd.). Koszty te zostały poniesione przez pozwaną we własnym interesie i celem uzyskania zysku. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że pozwana przewidział pobranie wielu opłat. Należy zauważyć, że strona pozwana pobierała od konsumenta składki, które były w całości inwestowane w fundusze kapitałowe, które mogły przynieść zarówno zysk, jak i stratę. Strona pozwana pobierała przy tym opłatę za zarządzanie obliczaną jako odpowiedni procent wartości lub ilości jednostek uczestnictwa rocznie w danej grupie funduszy. Tym samym strona pozwana miała zapewnione stałe wynagrodzenie (opłatę za zarządzenie) niezależnie od zysków lub strat uzyskiwanych w drodze inwestycji w fundusze. Jednocześnie strona pozwana, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi przewidzianemu w treści art. 6 k.c., w żaden sposób nie udowodniła jakie konkretnie koszty poniosło w związku z wcześniejszym zakończeniem umowy łączącej ją z powodem i jaka była ich wysokość i dlaczego koszty te nie zostały rozliczone w ramach innych pobranych od powoda opłat, ograniczając się do ogólnikowego ich wymienienia w treści odpowiedzi na pozew.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że kwestionowane przez powoda postanowienie umowne dotyczące pobierania spornej opłaty kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym nie jest dla tego konsumenta wiążące. Potrącona kwota opłaty z tytułu całkowitego wykupu polisy w wysokości 2500 zł winna być zwrócona powodowi jako, iż stanowi niedozwolone postanowienie umowne w myśl art. 385 ¹ § 1 k.c.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowią przepisy art. 481 § 1 i § 2 zdanie pierwsze k.c. Odnosząc się do oceny zasadności zgłoszonego żądania zapłaty odsetek, należy wskazać, że Sąd podziela pogląd wskazany w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 listopada 2017 roku w sprawie V Ca 735/17 zgodnie, z którym podstawą roszczenia jest umowa ubezpieczenia. W momencie wygaśnięcia umowy pozwana winna wypłacić powodowi wartość rachunku w wysokości obliczonej stosowanie do OWU za wyjątkiem postanowień niedozwolonych. Wobec uznania za abuzywne postanowień dotyczących świadczenia wykupu, pozwany już w dniu rozwiązania umowy tj. maj 2017 roku był zobowiązany do wypłaty powodowi całości zgromadzonych środków z pominięciem zapisów niedozwolonych. Jednakże zgodnie z OWU towarzystwo zobowiązuje się do wypłaty całkowitej wartości polisy w terminie 14 dni od daty umorzenia jednostek uczestnictwa. Data wskazana w pozwie tj. 8 listopada 2017 roku stanowiła jednak granicę, zgodnie z którą Sąd orzekł o odsetkach ustawowych za opóźnienie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o treść art. 98 k.p.c. Niewątpliwie zatem stroną przegraną jest w niniejszej sprawie pozwany. Powód uiścił inicjując niniejsze postępowanie opłatę od pozwu w kwocie 100 zł, opłatę skarbową od dokumentu pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie jego pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 900 zł, ustalone zgodnie z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym w dacie wytoczenia powództwa. Zatem wysokość zasądzonych kosztów procesu opiewała na łączną kwotę 1017 zł.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone w niniejszym uzasadnieniu okoliczności faktyczne i prawne, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Z: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego z pouczeniem.