Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2018 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan – Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Aneta Rapacka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 września 2018 roku w Warszawie

sprawy N. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania N. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 20 lipca 2017 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 lipca 2017 roku, znak: (...) w ten sposób, że stwierdza, iż odwołująca N. O. nie jest zobowiązana do zwrotu uznanego za nienależnie pobrane świadczenie za okres od 1 maja 2016 roku do 31 maja 2016 roku z tytułu renty socjalnej w kwocie 741, 35 zł (siedemset czterdzieści jedne złotych 35/100).

UZASADNIENIE

N. O. złożyła w dniu 1 sierpnia 2017 r. odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 lipca 2017 r.
nr (...) w sprawie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1
do 31 maja 2017 r. w kwocie 741,35 zł. Odwołująca wskazała, że nie zgadza się z powyższą decyzją, gdyż zasiłek chorobowy z wyrównaniem został jej wypłacony po raz pierwszy
12 maja 2016 r. za okres od 13 marca do 27 kwietnia 2016 r. i po raz drugi 27 maja za okres od 28 do 31 maja 2017 r., co spowodowało spiętrzenie się jej dochodów w jednym miesiącu. Wskazała również, że jej comiesięczne przychody nie przekraczały dozwolonego progu dochodu. Wniosła również o pozytywne rozpatrzenie jej odwołania (odwołanie k. 2 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 8 sierpnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy powołał się na treść przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty oraz wyjaśnił, że zgodnie z poczynionymi ustaleniami odwołująca osiągnęła w maju 2016 roku przychód w wysokości 4.602,40 zł,
co uzasadniało zawieszenie prawa do renty socjalnej i zobowiązanie jej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (odpowiedź na odwołanie k. 3 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca N. O. posiada prawo do renty socjalnej przysługujące jej
od dnia, w którym ukończyła 18 rok życia, tj. 27 listopada 2004 r. Prawo do ww. świadczenia zostało jej przyznane na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział
w W. z dnia 3 grudnia 2004 r. znak: (...) Wysokość renty ulegała podwyższeniu. Od dnia 1 listopada 2013 r. ZUS (...) Oddział w W. przyznał odwołującej prawo do renty socjalnej na stałe w związku z orzeczeniem przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, że odwołująca jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym na stałe (decyzja ZUS: ws. przyznania prawa do renty socjalnej
z 28.10.2013 r.; ws. podwyższenia renty socjalnej; w sprawie wysokości renty socjalnej
z 28.10.2013 r. – nieoznaczone karty akt rentowych).

Od 1 stycznia 2014 r. N. O. jest zatrudniona w firmie (...) w W. na podstawie umowy o pracę na 1/1 etatu na stanowisku menager.
Z tytułu zatrudnienia odwołująca uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia krajowego w danym roku kalendarzowym. W powyższej firmie jest wypłacane wynagrodzenie przechodzące do 10-tego dnia miesiąca za miesiąc poprzedni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych informował odwołującą, że osiągany przez nią przychód
w latach 2014-2015 nie uzasadniał zawieszenia renty socjalnej i że świadczenie przysługiwało w pełnej wysokości (zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach wystawione przez P. S. T. w W., informacje z ZUS o braku podstaw do zawieszenia renty – nieoznaczone karty a.r.).

W 2016 roku odwołująca uzyskała z tytułu zatrudnienia dochód brutto w łącznej wysokości 16.900,45 zł. W poszczególnych miesiącach przychód odwołującej wynosił:

- styczeń – 2.500 zł,

- luty – 1.959,13 zł,

- marzec – 690,36 zł,

- okres od kwietnia do lipca – 0,00 zł,

- sierpień – 1.751,96 zł,

- okres od września do grudnia – 2.500 zł

Wynagrodzenie za marzec i kwiecień 2016 r. stanowiło wynagrodzenie chorobowe. Jednocześnie w okresie od 13 marca 2016 r. do 8 sierpnia 2016 r. odwołująca przebywała
na zasiłku chorobowym. ZUS wypłacił odwołującej zasiłek chorobowy:

- za okres od 13 marca do 27 kwietnia 2016 r. w kwocie 2.646,38 zł –
w dniu 12 maja 2016 r.,

- za okres od 28 kwietnia do 31 maja 2016 r. w kwocie 1.956,02 zł –
w dniu 27 maja 2016 r.,

- za czerwiec 2016 r. w kwocie 1.725,90 zł – w dniu 27 czerwca 2016 r.,

- za lipiec 2016 r. w kwocie 1.783,43 zł – w dniu 25 lipca 2016 r.,

- za okres od 1 do 8 sierpnia 2016 r. w kwocie 460,24 zł – w dniu 11 sierpnia 2016 r.

(zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach z 02.06.2017 r. i z 27.06.2017 r., zaświadczenie
o wypłaconych zasiłkach z ubezpieczenia społecznego, informacja z Wydziału Zasiłków III/O, wyliczenia ZUS dot. dopuszczalnej kwoty przychodu – nieoznaczone karty a.r.).

Po powzięciu powyższych informacji ZUS (...)Oddział w W. wydał w dniu
20 lipca 2017 r. decyzję znak: (...) na podstawie której stwierdził, że N. O. pobrała nienależnie świadczenia za okres od 1 do 31 maja 2016 r. w łącznej kwocie 741,35 zł z tytułu renty socjalnej i zobowiązał ją do zwrotu ww. świadczenia. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wyjaśnił, że w maju 2016 roku odwołująca osiągnęła przychód z tytułu zatrudnienia w kwocie 4.602,40 zł (zasiłki chorobowe) przekraczający graniczną kwotę przychodu wynoszącą 2.846,90 zł, zatem pobrana renta socjalna za powyższy okres jest świadczeniem nienależnym i podlega zwrotowi (decyzja ZUS z 20.07.2017 r. ws. zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, notatka w sprawie ujawnienia nadpłaty i przyczyn jej powstania, informacja o nienależnie pobranych świadczeniach – nieoznaczona karta a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o dokumenty zgromadzone
w aktach rentowych dołączonych do akt sprawy dotyczących. Autentyczność i wiarygodność dowodów nie budziła wątpliwości Sądu. Mając na względzie okoliczności sprawy oraz istotę sporu Sąd uznał zebrany materiał dowodowy za wystarczający do wydania rozstrzygnięcia

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie N. O. od skarżonej decyzji ZUS było zasadne.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył zwrotu nienależnie pobranego świadczenia
w postaci renty socjalnej. Zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1340) renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1)  przed ukończeniem 18. roku życia;

2)  w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;

3)  w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1, przysługuje renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała albo renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

Zgodnie zaś z art. 10 ust. 1 i 2 ww. ustawy prawo do renty socjalnej zawiesza się
w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie działalności pozarolniczej. Z kolei przepis art. 10 ust. 4 ustawy o rencie socjalnej stanowi, że za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia
za czas niezdolności do pracy, kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

W myśl art. 10 ust. 6 i 9 ww. ustawy prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1-5a, w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego, kwotę przychodu, o której mowa w ust. 6,
z zaokrągleniem w górę do pełnych dziesiątek groszy. Zgodnie z komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 sierpnia 2016 r. w sprawie kwoty przychodu odpowiadającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za II kwartał 2016 r. ogłoszonego do celów emerytalnych stosowanej przy zawieszeniu renty socjalnej
(M.P. z 2016 r. poz. 804) od dnia 1 września 2016 r. kwota przychodu odpowiadająca 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za II kwartał 2016 r. ogłoszonego do celów emerytalnych wynosiła 2.813,40 zł.

Zgodnie natomiast z art. 15 pkt 1 ustawy o rencie socjalnej w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270), w tym m. in. art. 138 ust. 1 i 2 oraz ust. 5. Zgodnie z tym przepisem osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się m. in. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona
o braku prawa do ich pobierania. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku
z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję
o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż
3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. Z kolei w myśl art. 104 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia
te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego,
o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6.
Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy zważył, że skarżona decyzja organu rentowego jest niezasadna. Na tle powyższych przepisów świadczenie nienależnie pobrane to takie świadczenie, które zostało wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń lub wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9 lipca 2014 r., III AUa 2424/13). W sprawie niniejszej, wbrew twierdzeniom organu rentowego, takie okoliczności nie zachodziły. Bezspornie odwołująca w maju 2016 roku uzyskała przychód w wysokości uzasadniającej zawieszenie prawa do renty socjalnej w myśl ww. przepisów art. 10 ustawy o rencie socjalnej, jednakże doszło do tego na skutek wypłacenia jej przez organ rentowy zasiłku chorobowego. Przekroczenie przez odwołującą dopuszczalnej kwoty przychodu w maju 2016 roku było bowiem następstwem kumulacji wypłat zasiłku chorobowego za okres od 13 marca
do 27 kwietnia 2016 r. oraz za okres od 28 kwietnia do 31 maja 2016 r., które nastąpiły odpowiednio w dniach 12 i 27 maja 2016 roku, a więc przyczyny od odwołującej niezależnej. W ocenie Sądu Okręgowego trudno oczekiwać, aby odwołująca miała jakikolwiek wpływ
na datę wypłaty przysługującego jej świadczenia z tytułu niezdolności do pracy za poprzedni okres, jak również przypisać jej złą wiarę i świadomość co do tego, że sporne świadczenia są jej wypłacane nienależnie. Dodatkowo w aktach rentowych brak dowodu które potwierdziłby, że odwołująca została prawidłowo pouczona o braku prawa do pobierania świadczenia,
co stanowi przesłankę pozytywną stwierdzenia odpowiedzialności wiążącej się
z koniecznością zwrotu świadczenia w myśl art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej.
Co prawda odwołująca była corocznie informowana przez organ rentowy o tym,
że uzyskiwany przez nią miesięczny przychód nie uzasadniał zawieszenia renty socjalnej, jednakże na tle powyższych ustaleń taką formę przekazywania informacji dotyczących ewentualnej przyczyny zawieszenia wypłaty świadczenia należało uznać za niewystarczającą, tym bardziej, że dotyczy ona jedynie wystąpienia skutku w postaci zawieszenia prawa,
a nie potencjalnej konieczności zwrotu świadczenia nienależnego.

Ponadto wskazać należy, iż organ rentowy domaga się zwrotu świadczenia za miesiąc maj 2016 r., zaskarżona decyzja została wydana w dniu 20 lipca 2017 r., a więc po upływie 12 miesięcy od daty pobrania świadczenia.

Zgodnie z orzecznictwem jeżeli przychodem uzasadniającym zawieszenie prawa do renty socjalnej jest wypłacany ubezpieczonemu przez ZUS zasiłek chorobowy, nie może on żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres przekraczający 12 miesięcy od daty wydania decyzji przez organ rentowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 lipca 2014 r. III AUa 2424/13, Biul.SAKa (...)-42, LEX nr 1665576). W przytoczonym orzeczeniu bezspornym w sprawie było, że ubezpieczona w poszczególnych miesiącach uzyskała przychód w wysokości uzasadniającej zawieszenie prawa do renty socjalnej. Jednak organ rentowy nie mógł skutecznie domagać się zwrotu świadczenia za wskazany miesiąc, bowiem przychód osiągnięty przez ubezpieczoną był przychodem z tytułu zasiłku chorobowego wypłaconego przez ZUS. Tym samym organ rentowy wiedział o osiągnięciu przychodu i nie mógł domagać się zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia za okres ponad 12 miesięcy od daty wydania zaskarżonej decyzji. Brak zatem było podstaw do żądania zwrotu świadczenia poszczególne miesiące z powodu niewystarczającego pouczenia. W cytowanym orzeczeniu wskazano , że nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt ustawy emerytalnej, to świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego. Ubezpieczona nie miała jednak świadomości, że nie przysługuje jej świadczenie za sporny okres. Przekroczenie dopuszczalnej kwoty przychodu było następstwem kumulacji wypłat zasiłków chorobowych i macierzyńskich, na co ubezpieczona nie miała wpływu. Faktem jest, że obowiązek kontrolowania wysokości uzyskiwanych przychodów, aby nie przekraczały one kwoty wynikającej z art. 10 ust. 6 o rencie socjalnej spoczywa na świadczeniobiorcy. Niemniej, ubezpieczona nie mogła skontrolować wysokości uzyskiwanych przychodów i przeliczyć, czy nastąpiło przekroczenie granicznej kwoty - w tytule przelewu organ rentowy nie wskazywał ani na rodzaj świadczenia, ani na okres, za jaki jest ono wypłacane. Powyższe spowodowało, że wbrew stanowisku organu rentowego, iż standardowe pouczenie o okolicznościach uzasadniających zawieszenie prawa do renty socjalnej było niewystarczające - brak było pouczenia, że zasadnicze znaczenie ma data polecenia przelewu oraz, że wypłata zasiłku chorobowego nie występuje w rozliczeniu miesięcznym. Zatem, ubezpieczona nie działa w złej wierze i nie miała świadomości pobierania świadczenia nienależnego. Wypłata świadczenia nastąpiła więc z przyczyn od niej niezależnych.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy w ocenie Sądu Okręgowego nie zachodziły warunki do domagania się przez organ rentowy nienależnie pobranego świadczenia, co w konsekwencji prowadziło do uznania stanowiska odwołującej za zasadne.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowego dokonał stosownej zmiany skarżonej decyzji orzekając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS.