Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2019 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w J.

przeciwko J. G. i A. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 25 stycznia 2018 r., sygn. akt II C 812/17,

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1. w ten sposób, że zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda 331.644,07zł (trzysta trzydzieści jeden tysięcy sześćset czterdzieści cztery złote i 7/100) wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od kwot:

- 339.044,07zł za okres od 29 czerwca 2017r. do 11 stycznia 2018r.,

- 338.644,07zł za okres od 12 stycznia 2018r. do 11 lutego 2018r.,

- 338.144,07zł za okres od 12 lutego 2018r. do 11 marca 2018r.,

- 337.644,07zł za okres od 12 marca 2018r. do 11 kwietnia 2018r.,

- 337.144,07zł za okres od 12 kwietnia 2018r. do 13 maja 2018r.,

- 336.544,07zł za okres od 14 maja 2018r. do 11 czerwca 2018r.,

- 335.944,07zł za okres od 12 czerwca 2018r. do 11 lipca 2018r.,

- 335.344,07zł za okres od 12 lipca 2018r. do 12 sierpnia 2018r.,

- 334.644,07zł za okres od 13 sierpnia 2018r. do 11 września 2018r.,

-333.944,07zł za okres od 12 września 2018r. do 11 października 2018r.,

-333.244,07zł za okres od 12 października 2018r. do 11 listopada 2018r.,

- 332.444,07zł za okres od 12 listopada 2018r. do 11 grudnia 2018r.,

- 331.644,07zł za okres od 12 grudnia 2018r.,

a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

b) w punkcie 3. w ten sposób, że zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda 496.511,13zł (czterysta dziewięćdziesiąt sześć tysięcy pięćset jedenaście złotych i 13/100) wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od kwot:

- 503.911,13zł od 23 października 2017r. do 14 stycznia 2018r.,

- 503.511,13zł od 15 stycznia 2018r. do 14 lutego 2018r.,

- 503.011,13zł od 15 lutego 2018r. do 14 marca 2018r.,

- 502.511,13zł od 15 marca 2018r. do 15 kwietnia 2018r.,

- 502.011,13zł od 16 kwietnia 2018r. do 14 maja 2018r.,

- 501.411,13zł od 15 maja 2018r. do 14 czerwca 2018r.,

- 500.811,13zł od 15 czerwca 2018r. do 15 lipca 2018r.,

- 500.211,13zł od 16 lipca 2018r. do 15 sierpnia 2018r.,

- 499.511,13zł od 16 sierpnia 2018r. do 16 września 2018r.,

- 498.811,13zł od 17 września 2018r. do 14 października 2018r.,

- 498.111,13zł od 15 października 2018r. do 14 listopada 2018r.,

- 497.311,13zł od 15 listopada 2018r. do 16 grudnia 2018r.,

- 496.511,13zł od 17 grudnia 2018r.,

a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

1)  w punkcie 5. w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda 307.972,55zł (trzysta siedem tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt dwa złote i 55/100) wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od kwot:

- 315.372,55zł od 23 października 2017r. do 14 stycznia 2018r.,

- 314.972,55zł od 15 stycznia 2018r. do 14 lutego 2018r.,

- 314.472,55zł od 15 lutego 2018r. do 14 marca 2018r.,

- 313.972,55zł od 15 marca 2018r. do 15 kwietnia 2018r.,

- 313.472,55zł od 16 kwietnia 2018r. do 14 maja 2018r.,

- 312.872,55zł od 15 maja 2018r. do 14 czerwca 2018r.,

- 312.272,55zł od 15 czerwca 2018r. do 15 lipca 2018r.,

- 311.672,55zł od 16 lipca 2018r. do 15 sierpnia 2018r.,

- 310.972,55zł od 16 sierpnia 2018r. do 16 września 2018r.,

- 310.272,55zł od 17 września 2018r. do 14 października 2018r.,

- 309.572,55zł od 15 października 2018r. do 14 listopada 2018r.,

- 308,772,55zł od 15 listopada 2018r. do 16 grudnia 2018r.,

- 307.972,55zł od 17 grudnia 2018r.

a w pozostałej części powództwo w stosunku do pozwanego oddala;

2)  uchyla zaskarżony wyrok w punktach 5. i 6. w stosunku do pozwanej i umarza postępowanie w tym zakresie;

3)  nie obciąża pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego;

4)  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej.

SSO del. Lucyna Morys-Magiera SSA Anna Bohdziewicz SSA Tomasz Ślęzak

Sygn. akt I A Ca 767/18

UZASADNIENIE

Powód (...) w J. w sprawie o sygn. akt IIC 1112/17 domagał się od pozwanych J. G. i A. G. solidarnie zapłaty 503 911,13 zł z odsetkami umownymi w wysokości 4- krotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia pozwu, a to z tytułu zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...), zawartej z pozwanym. Poręczycielem tej umowy była żona pozwanego.

W sprawie o sygn. akt IIC 1108/17 powód dochodził od pozwanego J. G. zapłaty 315 372,55 zł odsetkami umownymi w wysokości 4- krotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia pozwu, a to z tytułu zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...), zawartej z pozwanym. Poręczycielem tej umowy była żona pozwanego.

W sprawie o sygn. akt IIC 812/17 powód domagał się od pozwanych J. G. i A. G. solidarnie zapłaty kwoty 339 044,07 zł odsetkami umownymi w wysokości 4- krotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia pozwu, z tytułu zadłużenia wynikającego z zawartej z pozwanym umowy pożyczki nr (...).

Nakazami zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydanymi w tychże sprawach, powództwa zostały uwzględnione w całości, a pozwanych obciążono obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania. Sprzeciwy od nakazów zapłaty wnieśli pozwani, domagając się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu. Powoływali się na nieudowodnienie roszczenia co do zasady, jak i co do wysokości oraz nieuwzględnienie w dokonanym przez powoda rozliczeniu umów pożyczek faktu wpłat : w sprawie o sygn. II C 812/17 12 lipca 2017r. 200zł, 12 sierpnia 2017r. 300 zł, w sprawie o sygn. II C 1108/17 15 listopada 2017r. 400 zł, w sprawie o sygn. akt II C 1112/1717 15 listopada 2017r. 400 zł. Pozwani zarzucili ponadto, iż powodowi znana jest ich bardzo trudna sytuacja życiowa i majątkowa, która uniemożliwia im spłatę zadłużenia. Pozwany podniósł, iż był zatrudniony na stanowisku prezesa powoda do września 2016r., kiedy to został początkowo zwolniony dyscyplinarnie, a następnie za porozumieniem stron. Dochody wówczas osiągane umożliwiały mu spłaty rat, natomiast aktualnie nie ma takiej możliwości. Pozwany ponadto wniósł o rozłożenie płatności na raty, według przedłożonego przez siebie harmonogramu, argumentując, iż rozpoczęta przez niego działalność gospodarcza zaczyna przynosić dochody.

Sprawy sygn. akt II C 1112/17 oraz II C 1108/17 zostały połączone do rozpoznania ze sprawą o sygn. akt II C 812/17.

Zaskarżonym wyrokiem z 25 stycznia 2018r. Sąd Okręgowy w Katowicach orzekł, iż :

1. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 339.044,07 zł (trzysta trzydzieści dziewięć tysięcy czterdzieści cztery złote siedem groszy) z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od dnia 29 czerwca 2017 r.;

2. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy zł) tytułem zwrotu części kosztów procesu;

3. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 503.911,13 zł (pięćset trzy tysiące dziewięćset jedenaście zł trzynaście groszy) z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od dnia 23 października 2017 r.;

4. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 30.000,00 zł (trzydzieści tysięcy zł) tytułem zwrotu części kosztów procesu;

5. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 315.372,55 zł (trzysta piętnaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt dwa złote pięćdziesiąt pięć gorszy) z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od dnia 23 października 2017 r.;

6. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy zł) tytułem zwrotu części kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż 25 sierpnia 2014r. powód zawarł z pozwanym J. G. umowę pożyczki nr (...), mocą której pożyczył mu 550 000zł. Poręczycielem tej umowy była pozwana A. G.. Pozwani opóźniali się w spłacie tej pożyczki, mimo wezwań do zapłaty z 24 stycznia 2017r. i 16 marca 2017r. - pod rygorem wypowiedzenia umowy kredytu. Ustalono, że 3 kwietnia 2017r. powód wypowiedział pozwanym umowę pożyczki. Na dochodzone zadłużenie z tego tytułu składa się kapitał 465.916,67 zł, odsetki umowne 19.665,59 zł, odsetki karne 18 328,87 zł.

Sąd ustalił ponadto, iż 25 sierpnia 2014 r. powód zawarł z pozwanymi umowę pożyczki nr (...), mocą której pożyczył mu 340 000zł Poręczycielem tej umowy była żona pozwanego. Pozwani opóźniali się w spłacie pożyczki, pismami z 24 stycznia 2017r. i 16 marca 2017r. zostali wezwani do zapłaty, ostatecznie pod rygorem wypowiedzenia 3 kwietnia 2017r. powód wypowiedział pozwanemu umowę pożyczki. Na dochodzoną składa się kapitał 292 256,77 zł, odsetki umowne 12 110,77 zł, odsetki karne 11 005,01 zł.

Stwierdził ponadto, że 13 listopada 2012r. powód zawarł z pozwanym J. G. umowę pożyczki nr (...), mocą której pożyczył pozwanemu kwotę 500 000 zł. Poręczycielem tej umowy była pozwana A. G.. Pożyczka została udzielona w formie ratalnej z okresem spłaty 120 miesięcy. W przypadku przeterminowania pożyczki zgodnie z pkt.15 umowy od przeterminowanej części kapitału a od dnia wniesienia powództwa od całości zadłużenia należne są odsetki w wysokości 4- krotności stopy kredytu lombardowego NBP. 18 maja 2016 r. pozwany zwrócił się do Rady Nadzorczej powoda z wnioskiem o zmianę harmonogramu spłaty pożyczki, polegającą na obniżeniu raty i przywróceniu pierwotnego harmonogramu spłaty. 30 maja 2016 r., zgodnie z podpisanym aneksem z J. G., na który wyraziła zgodę poręczyciel A. G., zmniejszeniu uległa rata z 7027,77 zł do 5 826,43 zł. W związku z opóźnieniami w spłacie rat pozwani zostali wezwani 20 stycznia 2017 r. do zapłaty, 14 marca 2017 r. do pozwanych wystosowano wezwania do zapłaty pod rygorem wypowiedzenia. 3 kwietnia 2017 r. powód wypowiedział pozwanym umowę pożyczki. Na kwotę dochodzoną pozwem składa się kapitał pożyczki 324.205,59 zł, odsetki umowne 11.637,83 zł, odsetki karne 3200,65 zł.

Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany J. G. był zatrudniony u powoda jako prezes. 13 września 2016 r. pozwany otrzymał rozwiązanie stosunku pracy w trybie art. 52 kodeksu pracy, a następnie w dniu 22 września 2016 r. zostało zawarte Pozwany regulował do grudnia 2016 r. raty trzech pożyczek w wysokości ponad 17 000zł.

Obecnie pozwana A. G. nie pracuje zawodowo, pozwany prowadzi działalność gospodarczą, od grudnia 2016 r. oraz jest zatrudniony na 1/50 etatu w (...) spółce z o.o. i (...) spółce z o.o. Dodatkowo pełni funkcję wiceprezesa zarządu w spółce (...) spółce z o.o. i otrzymuje 4000zł miesięcznie.

Jak ustalono, pozwani mieszkają w domu jednorodzinnym, nieruchomość jest obciążona hipoteką na zabezpieczenie spłaty kredytu hipotecznego (...) Banku (...), którego rata wynosi 2700zł. Pozwany słuchany w charakterze strony nie potrafił wskazać, na co przeznaczył kwoty z zaciągniętych w (...) pożyczek, za wyjątkiem przeznaczenia części na dokończenie budowy domu. W dacie rozwiązania z pozwanym umowy o pracę , pozwany otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 8,5 średniego wynagrodzenia, netto 26000zł miesięcznie, do tego premie kwartalne oraz nagroda roczna. W latach 2013 i 2014 pozwany zarabiał około 20 000zł miesięcznie

Sąd pierwszej instancji oparł się, dokonując ustaleń faktycznych, na dokumentach w postaci umów pożyczek i poręczenia, wezwaniach do zapłaty oraz wypowiedzeniach umów pożyczek, których prawdziwość nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Odnośnie sposobu wyliczenia zaległości pozwanych, oparł się na rozliczeniu stanowiącym załącznik do pisma z 8 listopada 2017r. oraz z 22 grudnia 2017r. Uznał, że podany w nich sposób zarachowania wpłaty dokonywanych przez pozwanych pozwala na ocenę prawidłowości wyliczeń bez potrzeby korzystania z wiadomości specjalnych. Zdaniem Sądu Okręgowego powód wykazał, w jaki sposób zostały zaliczone przez niego także wpłaty, które miały miejsce już po wniesieniu pozwu. Oceniając natomiast zeznania samego pozwanego przyjął, iż brak jest podstaw do przyjęcia tak optymistycznych założeń w zakresie perspektyw finansowych pozwanego, jak to przedstawił w swoich zeznaniach. Wskazał, że już obecnie tzw. plan planowanych przychodów i propozycja wpłat na lata 2017, 2018 i od 2019r. jest nieaktualny, gdyż aktualny dochód powoda to kwota 4000zł, a uiszczane raty są w sposób stały znacznie niższej wysokości niż zakładane.

Sąd Okręgowy uznał, iż strony procesu łączyły trzy umowy pożyczki zawarte przez pozwanego J. G., poręczone przez A. G.. Ważność tych umów nie była kwestionowana. Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż powód udowodnił fakt zawarcia i ich realizację ze swojej strony, pozwani natomiast powoływali się na jakieś nieprawidłowości w zaliczeniach dokonanych spłat, których nie wykazali. Powód natomiast złożył szczegółowe wyliczenie odnośnie udzielonych pozwanemu pożyczek w piśmie z dnia 22 grudnia 2017r., a wyliczenia te Sąd uznał za jasne i nie wymagające dla ich zrozumienia wiadomości specjalnych. Oceniono, że powód wskazał zarówno wysokość spłat pozwanego jak i sposób ich zarachowania. Dotyczy to także spłat, które miały miejsce już po wniesieniu pozwów.

Mając na uwadze powyższe, powództwo uznano za zasadne, z mocy art. 720 kc. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie brak było podstaw do rozłożenia zasądzonego świadczenia raty, uwzględniając art. 320 kpc, odwołujące się do tzw. uznania sędziowskiego. W tym zakresie Sąd oparł się na dokonanej przez siebie ocenie okoliczności sprawy, na doświadczeniu życiowym i zasadach współżycia społecznego. Rozważył nadto interesy zarówno pozwanych, jak i powoda, uznając, że aktualna sytuacja życiowa i materialna pozwanych nie pozwala na wywiązanie się z proponowanego harmonogramy spłaty rat, a dochody pozwanych nie gwarantują możliwości ratalnej spłaty należności w okresie, który byłby satysfakcjonujący dla powoda.

Odnośnie kosztów postępowania, zasądzonych na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu na rzecz wygrywającego powoda, skorzystał z dobrodziejstwa możliwości obciążenia pozwanych jedynie częścią kosztów, przewidzianego w art. 102 kpc w zakresie wynagrodzenia pełnomocnika powoda.

Apelację od tego wyroku w całości wnieśli pozwani, domagając się jego zmiany i oddalenia powództwa i zwrot kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie rozłożenia zasądzonej należności na proponowane dotychczas raty, względnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu z pozostawieniem mu orzeczenia o kosztach potęgowania.

Apelujący podnosili błąd w ustaleniach faktycznych poprzez pominięcie okoliczności wskazujących na sposób powstania zobowiązań, a związanych z działalnością pozwanego na rzecz powoda, naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz dokonanie błędnych ustaleń faktycznych polegających na przyjęciu, że sytuacja majątkowa pozwanych uniemożliwia rozłożenie na raty świadczenia zgodnie z zaoferowanym przez stronę pozwaną harmonogramem i uznanie, że stanowiłoby to pokrzywdzenie wierzyciela. Ostatecznie skarżący podnosili naruszenie art. 320 kpc w zw. z art. 5 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nieuwzględnienie interesów powoda poprzez przyjęcie, iż rozłożenie świadczenia na raty na okres 12 lat nie byłoby z korzyścią dla powoda.

Pozwani zarzucali nadto naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia w zakresie art. 231 § 1 kpc poprzez błędne ustalenie, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika udowodnienie wysokości i zasadności dochodzonego roszczenia, podczas gdy nie daje on podstaw do czynienia takich ustaleń, ani domniemań z art. 244kpc i art. 245kpc. Podnosili, iż miało miejsce naruszenie art. 232 kpc w zw. z art. 217 kpc w zw. z art. 219 kpc w zw. z art. 6 kc poprzez przyjęcie, iż powód wywiązał się z obowiązku wykazania zasadności i wysokości dochodzonego roszczenia, podczas gdy kopie dokumentów prywatnych dołączone do akt sprawy nie dają ku temu podstaw. Uzasadniali, że to nie pozwani są obowiązani do udowodnienia zarachowania zadłużenia, skoro to powód wywodzi skutki prawne z naliczania opłat, kar umownych i odsetek. Zarzucali nadto skarżący naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że na podstawie przedstawionych przez dowodów w postaci niepełnych kopii i dokumentu prywatnego można stwierdzić zasadność dochodzonego roszczenia, mimo wątpliwości pozwanych co do prawidłowości rozliczenia należności. Apelujący podnosili także naruszenie art. 229 kpc w zw. z art. 6 kpc w zw. z art. 253 zd. 2 kpc oraz art. 128 kpc w zw. art. 129 § 1 i 2 kpc, poprzez brak przyjęcia, że to na powodzie spoczywał ciężar wykazania zasadności zgłoszonego roszczenia, a nadto uznanie, że przedłożone przez powoda kopie są dowodami, mimo braku poparcia wyliczenia przez inny dokument np. załącznik do umowy. W apelacji zgłoszono również zarzut naruszenia art. 316 kpc i art. 321 kpc w zw. z art. 187 kpc i art. 126 § 1 kpc, przez zasądzenie w punkcie 5. wyroku roszczenia od pozwanej A. G. i orzeczenie ponad żądanie pozwu.

Powód wnosił o oddalenie apelacji i zwrot kosztów postępowania apelacyjnego od pozwanych solidarnie na jego rzecz.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych mogła odnieść jedynie niewielki skutek i to głównie z uwagi na zmianę stanu faktycznego w wyniku dalszych, dokonywanych przez pozwanych, po wydaniu zaskarżonego wyroku, spłat rat kredytowych oraz w wyniku ponownych ustaleń dokonanych w wyniku analizy umowy pożyczki nr (...).

W pierwszej kolejności godzi się wskazać, iż ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy, były w przeważającej mierze prawidłowe, znajdowały poparcie w materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy, należycie zresztą ocenionym i stąd Sąd Apelacyjny je podzielił uznając za własne, z pewną modyfikacją niżej przedstawioną oraz uzupełnieniem adekwatnym do aktualnego stanu rzeczy.

W ramach postępowania drugoinstancyjnego ustalenia faktyczne mianowicie uzupełniono o wynikające z zestawień przedstawionych przez obie strony, w zakresie potwierdzonym przez powoda, wpłaty pozwanych na poczet dochodzonych należności, za okres po wydaniu zaskarżonego wyroku.

Ustalono, iż pozwani dokonali wpłat na poczet należności wynikającej z umowy Nr (...) : 12 stycznia 2018r. 400zł, 12 lutego 2018r. 500zł, 12 marca 2018r. 500zł , 12 kwietnia 2018r. 500zł, 14 maja 2018r. 600zł, 12 czerwca 2018r. 600zł, 12 lipca 2018r. 600zł, 13 sierpnia 2018r. 700zł, 12 września 2018r. 700zł, 12 października 2018r. 700zł, 12 listopada 2018r. 800zł, 12 grudnia 2018r. 800zł. Na poczet należności wynikającej z umowy Nr (...): 400zł 15 stycznia 2018r., 500zł 15 lutego 2018r. ,15 marca 2018r. 500zł, 16 kwietnia 2018r. 500zł, 15 maja 2018r. 600zł, 15 czerwca 2018r. 600zł, 600zł 16 lipca 2018r., 16 sierpnia 2018r. 700zł, 700zł 17 września 2018r., 700zł 15 października 2018r., 15 listopada 2018r. 800zł, 800zł 16 grudnia 2018r. Na poczet umowy Nr (...) pozwany dokonał wpłat: 15 stycznia 2018r. 400zł, 15 lutego 2018r. 500zł, 15 marca 2018r. 500zł, 16 kwietnia 2018r. 500zł, 15 maja 2018r. 600zł, 15 czerwca 2018r. 600zł, 16 lipca 2018r., 700zł 16 sierpnia 2018r.,17 września 2018r. 700zł, 15 października 2018r. 700zł, 15 listopada 2018r. 800zł, 17 grudnia 2018r. 800zł.

Wpłaty te bezspornie zostały zaliczone przez powoda w pierwszej kolejności na poczet niewymagalnych należności z tytułu kosztów procesu stwierdzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach, zapadłym w niniejszej sprawie 25 stycznia 2018r.

Materiał dowodowy, zaoferowany przez obie strony, został przez Sąd pierwszej instancji należycie oceniony, z uwzględnieniem zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego (art. 233 § 1 kpc). Nie doszło przy tym do zarzucanego w apelacji błędu w ustaleniach, albowiem zdaniem Sądu Apelacyjnego kwestia powiązań pomiędzy powodem a pozwanym, jego zaangażowanie w działalność powodowej Kasy związana z pełnioną w niej do pewnego momentu funkcją kierowniczą, pozostają generalnie poza sferą ustaleń i badania Sądu cywilnego w sprawie o zapłatę należności z tytułu umów pożyczki. Została ona prawidłowo ustalona i poddana ocenie w takim zakresie, w jakim wpływała na rozmiar dochodów pozwanego oraz jego możliwości w spłacie zaciągniętych zobowiązań.

Jeżeli chodzi o zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, przejawiającą się w uznaniu za wiarygodne i miarodajne dla poczynienia ustaleń dotyczących zasady i wysokości odpowiedzialności materialnej pozwanych względem powoda z tytułu zawartych umów pożyczek, także on nie został uwzględniony przez Sąd Odwoławczy. Skarżący naruszenie powyższej zasady upatrywali w braku uwierzytelnienia części kopii złożonych do akt dokumentów oraz motywowali, iż nie zostały przedłożone ich oryginały. Wskazać jednak wypada, że skarżący w toku procesu nie żądali zobowiązania powoda do przedstawienia oryginałów dokumentów złożonych do akt w kserokopii, zaś ewentualna rozbieżność treści kopii od oryginałów nie była przedmiotem zarzutów pozwanych. Treść kopii dokumentów nie budziła wątpliwości Sądów ani pierwszej, ani drugiej instancji, zatem brak było podstaw do żądania od powoda oryginałów. Podkreślenia wymaga, iż obecnie, w dobie postępu technicznego, współczesne orzecznictwo odchodzi od linii sprzed kilkunastu lat, przywoływanej przez skarżących w apelacji. Wskazać należy tu na regulację kodeksową (art. 308kpc i art. 309 kpc), która pozwala na elastyczne podejście do środków dowodowych. Jeżeli chodzi o wydruki komputerowe, Sąd Apelacyjny w składzie rozpatrującym niniejszą sprawę stoi na powszechnie prezentowanym aktualnie stanowisku, iż one także mogą stanowić inny środek dowodowy, pozwalający na czynienie na ich podstawie ustaleń faktycznych. Nie wiąże się ono z domniemaniami, jakie towarzyszą dokumentom (art. 244 kpc, art. 245kpc), jednakże świadczą one o istnieniu zapisu komputerowego określonej treści w chwili dokonywania wydruku (zob.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 29 września 2017r., sygn. I A Ca 448/17, Lex nr 2471796, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 stycznia 2017 r., I ACa 2111/15, LEX nr 2249964, OSA 2017/4/77-92). Odnośnie ewentualnych domniemań faktycznych, Sąd pierwszej instancji nie zastosował ich w odniesieniu do powyższych środków dowodowych, a w każdym razie nie wynika to z jego pisemnych motywów. Kserokopie składane do akt natomiast, były opatrzone poświadczeniem za zgodność z oryginałem przez osobę uprawnioną do reprezentacji powoda. Przede wszystkim jednak Sąd Apelacyjny zważył, iż dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia normy art. 233 § 1 kpc nie wystarcza samo twierdzenie strony skarżącej o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który jej zdaniem odpowiada rzeczywistości (przedstawienie przez skarżącego własnej, odmiennej od sądowej, oceny materiału procesowego i poszczególnych dowodów). Skuteczny zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów musi prowadzić do podważenia podstaw tej oceny z wykazaniem, że jest ona rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (por. : wyrok Sądu Najwyższego z 15 kwietnia 2004 r., IV CK 274/03, Lex nr 164852). Konieczne jest przy tym wskazanie przez skarżącego konkretnych przyczyn dyskwalifikujących wywody sądu pierwszej instancji w tym zakresie. W szczególności strona skarżąca powinna wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd analizując materiał dowodowy, uznając brak wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych dowodów lub niesłusznie im ją przyznając (zob.: stanowiska Sądu Najwyższego wyrażone w orzeczeniach z 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/100, Lex nr 52753; z 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, Lex nr 52347; z 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, Lex nr 53136). Sąd Odwoławczy w uznaniu przez Sąd Okręgowy wskazanych w uzasadnieniu środków dowodowych za wiarygodne i miarodajne dla dokonania ustaleń faktycznych oraz poczynionych na ich podstawie ustaleń, nie dopatrzył się niezgodności z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz sprzeczności argumentacji z całokształtem materiału dowodowego. Za wyjątkiem własnych wątpliwości co do znacznej wysokości ich zadłużenia, pozwani nie przedstawili natomiast żadnych konkretnych zarzutów, mogących zdyskwalifikować tok rozumowania Sądu pierwszej instancji.

Zarzut apelujących dotyczący niewywiązania się powoda z obowiązku dowodowego, ujęty jako naruszenie art. 232 kpc w zw. z art. 217 § 1 kpc w zw. z art. 219 kpc w zw. z art. 6 kc również okazał się być nieskuteczny. Dowody zaoferowane przez powoda: umowy pożyczki z załącznikami - poręczeniami, wypowiedzenia umów pożyczki, wezwania do zapłaty i propozycje restrukturyzacji zadłużenia, wypowiedzenia umów wraz z dowodami ich doręczeń, wreszcie obowiązujące strony regulaminy oraz tabele opłat i prowizji powoda należycie obrazowały zasadę odpowiedzialności pozwanych. Dokumenty te, złożone w kserokopiach potwierdzonych za zgodność z oryginałem przez zarządcę komisarycznego powoda E. G., uprawnionego, w myśl zapisów w KRS dotyczących rejestru przedsiębiorców, do samodzielnej reprezentacji powoda, nie budziły, jak już wyżej wskazano, wątpliwości Sądów obu instancji co do zgodności z oryginałami oraz miarodajności do poczynienia poszczególnych ustaleń na ich podstawie. Na marginesie należy wskazać, iż dokumentacja, którą pozwani się posługiwali w sprawie, w znacznej mierze stanowiła w żaden sposób nie uwierzytelnione kserokopie dokumentów.

Rozliczenia trzech umów pożyczki przedstawiane były przez powoda w formie oświadczeń Kierownika (...) powoda G. M., a także podpisanych przez nią wydruków dotyczących naliczania zadłużenia i zarachowywania wpłat pozwanych. Przedstawiany sposób obliczania poszczególnych należności, zawarty w pismach procesowych powoda, zgodny jest z powyższymi zapisami i postanowieniami zarówno umów pożyczek, jak i regulaminu oraz tabeli opłat i prowizji. Nieprawidłowości Sądy obu instancji nie stwierdziły w tej mierze, a komunikowane przez pozwanych wątpliwości co do znacznej wysokości zadłużenia, nie pociągały za sobą żadnej inicjatywy dowodowej. Wykazała ją jedynie strona powodowa, w wystarczającym zakresie.

Tym samym także zarzuty naruszenia art. 229 kpc w zw. z art. 6 kc w zw. z art. 253 zd. 2 kpc oraz art. 128 § 1 kpc w zw. z art. 129 § 1 i 2 kpc nie mogły odnieść skutku, albowiem, jak już wyżej wskazano, kopie dokumentów znajdujące się w aktach zostały stosownie uwierzytelnione, zaś pozostałe „inne środki dowodowe” stanowiły należytą podstawę dla ustalenia spójnego całokształtu okoliczności faktycznych w sprawie.

Podnoszony w apelacji zarzut naruszenia art. 232 kpc w zw. z art. 217 kpc w zw. z art. 219 kpc w zw. z art. 6 kc mógł zostać uwzględniony jedynie w niewielkiej części, wynikającej ze zmiany stanu faktycznego. Posłużenie się ogólną formułą o zaprzeczeniu twierdzeniom powoda co do zasady i wysokości dochodzonej należności, jest prawnie nieskuteczne dla zakwestionowania konkretnej okoliczności stanowiącej element podstawy faktycznej powództwa (por. m.in.: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 78/14).

Za zarzutem tym nie szły żadne dokładne wyliczenia pozwanych w odniesieniu do wykazanych przez powoda, brak było także jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej strony pozwanej w kierunku weryfikacji ewentualnych nieprawidłowości, których jednak pozwani nie udowodnili np. w drodze opinii biegłego.

Sąd Apelacyjny zważył, iż w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwani winni przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, przy czym zgodnie z art. 503 § 1 kpc Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba, że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy, albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Zaniechanie tego obowiązku stwarza po stronie sądu uprawnienie do pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów. Pozwani w sprzeciwach od nakazu zapłaty powołali się na dokonywane wpłaty, wykazując je, a także na - ich zdaniem zbyt duży rozmiar dochodzonej należności, nie konkretyzując tego zarzutu oraz nie powołując żadnych kontrodowodów na tę okoliczność, w szczególności zaś dowodu z opinii biegłego, który pozwoliłby na weryfikację prawidłowości przedstawionych rozliczeń. Jedynie w zakresie wpłat dokonywanych periodycznie w czasie trwania postępowania przez pozwanych na poczet wymagalnej należności, których nie sposób było pominąć i to wyłącznie w zakresie potwierdzonym przez powoda, twierdzenia pozwanych o nieprawidłowości rozliczeń powoda zostały wykazane. Nie uwzględniono natomiast wpłat dokonywanych od stycznia 2019r., które nie zostały potwierdzone przez powoda, a ich lakoniczny opis zawierający niepełny numer umowy, który uniemożliwia jej identyfikację oraz nie pozwala na przyjęcie, iż dotyczyły one należności, których dotyczy niniejsza sprawa, nie pozwalał na ich uwzględnienie w niniejszym postępowaniu. W odniesieniu do ewentualnych dalszych wpłat pozwanym mogłoby przysługiwać inne roszczenia, dochodzone w odrębnym postępowaniu.

Sąd Apelacyjny zważył jednak, iż w okresie od wydania zaskarżonego wyroku do daty orzekania, nastąpiła ustalona w wyniku postępowania dowodowego przeprowadzonego przed Sądem drugiej instancji, zmiana okoliczności faktycznych. Pozwani bowiem dokonywali spłat, zmniejszając w ten sposób swój dług, natomiast Sąd Odwoławczy winien brać pod uwagę stan istniejący w dacie zamknięcia rozprawy apelacyjnej (art. 316 § 1 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc). Wpłaty dokonywane przez pozwanych były jednak zarachowywane nieprawidłowo przez powoda, bowiem nie było podstaw, by zaliczać je na poczet niewymagalnych jeszcze wierzytelności z tytułu kosztów procesu ustalonych zaskarżonym wyrokiem. Prawidłowym było jednak zaliczenie wpłat na należności już wymagalne, stąd zmniejszały one odpowiednio kapitał, odnosząc także skutek w zakresie należności ubocznej (art. 451 § 1 – 3 kpc). W pozostałej natomiast części powództwo jako nieuzasadnione zostało oddalone, z mocy art. 720 kpc. Wobec powyższego zmieniono kwestionowany wyrok w sposób wyżej wskazany, na zasadzie art. 386 § 1 kpc.

Jeżeli chodzi o rozłożenie zasądzonej należności na raty, Sąd Apelacyjny w pełni podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji.

Regulacja art. 320kpc wymaga rozważenia w tej mierze interesów obu stron, zarówno dłużników, jak i wierzyciela.

Dochody pozwanego w przeszłości miały charakter stały i zapewniały mu zdolność kredytową, co zresztą zapewne legło u podstaw udzielenia mu pożyczek w znacznej wysokości przez powoda, a także bankowego kredytu hipotecznego. Aktualnie zarobkowanie pozwanego nadal nie jest stabilne i na przestrzeni kilku już lat nie wzrasta w sposób nie budzący wątpliwości co do możliwości realizacji spłaty rat w kwotach na tyle dużych, że rozłożenie na raty nie byłoby zbyt rozciągnięte w czasie. Nie bez znaczenia jest, co wynika z wniosku pozwanych o zwolnienie od kosztów sądowych, iż pozwani mają na utrzymaniu jedno niepełnoletnie dziecko oraz pełnoletnie dziecko jeszcze się uczące, zarobki pozwanej to 1000zł, zaś łączny rozmiar ich zobowiązań ratalnych, wynosi - wedle deklaracji pozwanych - ponad 7000zł miesięcznie.

Zdaniem Sądu Odwoławczego w sytuacji, gdy umowy pożyczki zaciągnięte były w latach 2012-2014, z terminem zakończenia spłaty na 2022r. i 2024r. powód ma prawo domagać się spłaty w okresie krótszym, niż 12 lat od 2019r.

Wyższe raty natomiast, a tym samym krótszy okres spłaty zadłużenia, pozostawałyby mimo wszystko poza realnym zakresem możliwości finansowych pozwanych, co wynika jednoznacznie z ich aktualnego oświadczenia majątkowego, w którym domagali się zwolnienia od kosztów sądowych w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, iż wprawdzie powód jest profesjonalnym podmiotem udzielającym pożyczek i kredytów swoim członkom, jednak nie bez znaczenia jest, iż, co wynika z jego statutu, członek winien dbać o dobro Kasy, respektować podstawowe normy i wartości związane z działalnością Kasy oraz terminowo realizować należności wobec niej. Zachowanie sprzeczne z powyższymi zasadami godzi nie tylko w dobro Kasy, ale i pozostałych spółdzielców w niej zrzeszonych, których to interesy byłyby zagrożone niekorzystnym dla powoda rozłożeniem świadczenia pozwanych na raty rozciągnięte w czasie, pozbawiając tym samym dyspozycji środków koniecznych dla jej funkcjonowania w zakresie, w jakim została powołana także dla innych osób, które chciałyby zaciągnąć pożyczki, nie pełniąc u powoda żadnych funkcji. Nie dopatrzył się zatem Sąd Apelacyjny naruszenia nieskonkretyzowanych zasad współżycia społecznego (art. 5 kc) oraz art. normy art. 320 kpc, na które powołano się w apelacji. Ewentualne zaangażowanie osobiste, czy materialne pozwanego w działanie powoda w przeszłości, gdy pełnił funkcję jego prezesa i założyciela, nawet jeśli miały miejsce, co nie zostało zresztą wykazane, nie mogą mieć wpływu na warunki spłaty jego zadłużenia; prowadziłoby to do nieuzasadnionego zróżnicowania pozycji członków spółdzielni i pokrzywdzenia pozostałych spółdzielców.

Z tych przyczyn zasądzone świadczenie nie zostało rozłożone na raty.

W zakresie, w jakim powód został zaspokojony w toku procesu przez pozwanych, należy traktować ich jako stronę przegrywającą (tak: orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 lipca 1951 r., C 593/51, OSN(C) 1952, nr 2, poz. 49).

Zmiana merytoryczna rozstrzygnięcia nie wpłynęła zatem na prawidłowość wyrzeczenia po kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego, zawartego w kwestionowanym wyroku.

Tożsama sytuacja zachodzi w odniesieniu do kwestii postępowania apelacyjnego. Pozwani winni bowiem być traktowani jako strona przegrywająca, zobowiązana do zwrotu kosztów wygrywającemu powodowi na zasadzie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc. Sąd Apelacyjny doszedł jednak do przekonania, iż w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek, pozwalający na zastosowanie dobrodziejstwa nieobciążania kosztami procesu przegrywających pozwanych. Uwzględniono przy tym, iż pozwani mają na utrzymaniu dwoje uczących się dzieci, w tym jedno małoletnie, pozwana uzyskuje dochód w wysokości 1000zł, zaś pozwany średnio zarabiał przez pierwsze 3 miesiące 2017r. 9235,97zł, zgodnie z jego oświadczeniem majątkowym. Raty zobowiązań pozwanych wynoszą miesięcznie około 7000zł, zatem deklarowane podstawowe koszty utrzymania rodziny pozwanych w całości pokrywają pozostałą w budżecie domowym kwotę. Jednocześnie pozwani wyrażają gotowość wywiązywania się z zaciągniętych zobowiązań i periodycznie wpłacają na ten cel określone kwoty, wykazując chęć rzetelnego wywiązania się ze swoich obowiązków. Pozwanych zatem nie obciążono kosztami postępowania apelacyjnego na mocy art. 102 kpc w zw. z art. 108 § 2 kpc.

Powyższe ustalenia i rozważania nie odnoszą się jednakże do sytuacji pozwanej A. G. w odniesieniu do umowy pożyczki nr (...), zawartej przez pozwanego z powodem. W oparciu o złożone do akt i wskazane w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku dokumenty, z których Sąd Okręgowy dopuścił i przeprowadził dowody, Sąd drugiej instancji ustalił, iż 25 sierpnia 2014 r. powód zawarł z pozwanym J. G. umowę pożyczki nr (...), mocą której pożyczył mu 340 000zł Poręczycielem tej umowy nie była żona pozwanego – pozwana A. G.. Pozwany opóźniał się w spłacie pożyczki, wezwaniami z 24 stycznia 2017r. i 16 marca 2017r. został wezwany do zapłaty, ostatecznie pod rygorem wypowiedzenia 3 kwietnia 2017r. powód wypowiedział pozwanemu umowę pożyczki. Powództwa w tym zakresie jednak do pozwanej w ogóle nie skierowano.

W świetle powyższych okoliczności, bezzasadnym było prowadzenie postępowania w stosunku do pozwanej A. G. w tej części należności, a wydanie wyroku w stosunku do pozwanej było tu niedopuszczalne, wobec braku zgłoszenia przez powoda takiego żądania w pozwie (art. 355 § 1 kpc). Zarzuty apelacji w tej części okazały się być słuszne, bowiem nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wydano, zgodnie z żądaniem pozwu, jedynie przeciwko J. G. i on też jedynie złożył sprzeciw od nakazu zapłaty.

Zaskarżony wyrok w punktach 5. i 6. zatem co do pozwanej uchylono i postępowanie w tym zakresie umorzono, na zasadzie art. 386 § 3 kpc.

Sąd Apelacyjny zważył, iż strona powodowa w ogóle nie wytoczyła powództwa przeciwko pozwanej A. G. co do roszczeń wynikających z powyższej umowy, nie wskazała na jej ewentualną legitymację bierną w tym zakresie, na żadnym etapie postępowania nie popierała powództwa wobec żony pozwanego w tej mierze. Orzeczenie Sądu pierwszej instancji przekraczało zatem żądanie pozwu (art. 321 § 1 kpc), wyrok w tej części uchylono i postępowanie wobec A. G. umorzono, nie sposób zatem obciążać powoda odpowiedzialnością za wynik sporu w tym zakresie. W świetle powyższych okoliczności uznał Sąd Odwoławczy ponownie, iż zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, przewidziany w art. 102 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc, który pozwala na nieobciążenie tym razem powoda, kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej.

SSO del. Lucyna Morys-Magiera SSA Anna Bohdziewicz SSA Tomasz Ślęzak