Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 maja 2013 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan (spr.)
Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Iwona Tchórzewska

Sędzia Sądu Rejonowego Grażyna Madej (del.)
Protokolant: Joanna Malena

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2013 roku w Lublinie na rozprawie

sprawy z wniosku E. M.z udziałem K. M.o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawczynię

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego we Włodawie z dnia 13 września 2012 roku, sygn. akt I Ns 443/11 postanawia:

oddalić apelację.

II Ca 279/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni E. M.we wniosku złożonym w dniu 17.11.2011 roku o dokonanie podziału majątku wspólnego wniosła również o ustalenie, że własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...)położonego na (...)piętrze domu wielomieszkaniowego nr (...)przy ul. (...)we W., składający się z 5 izb, dla którego Sąd Rejonowy we Włodawie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...)stanowi majątek osobisty wnioskodawczyni E. M..

Postanowieniem wstępnym z dnia 13 września 2013 roku Sąd Rejonowy we Włodawie ustalił, że własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...)położonego na pierwszym piętrze budynku wielomieszkaniowego nr (...)przy ul. (...)we W.o powierzchni 73, 5 m ² składającego sie z pięciu izb, dla którego Sąd Rejonowy we Włodawie prowadzi księgę wieczysta Kw nr (...)stanowi majątek wspólny wnioskodawczyni E. M.i uczestnika K. M..

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia Sądu Rejonowego:

Wnioskodawczyni E. M.i uczestnik K. M.związek małżeński zawarli w dniu 25 września 1993 roku. Z małżeństwa mają dwoje dzieci: córkę P. W. urodzoną (...)oraz córkę A. urodzoną (...). Małżeństwo stron rozwiązane zostało prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 27 listopada 2009 roku, sygn. akt III C 3491/08.

Po zawarciu małżeństwa zainteresowani nie dysponowali własnym mieszkaniem, zamieszkali na stancji. W 2002 roku wobec perspektywy narodzin drugiego dziecka podjęli decyzję o nabyciu własnego mieszkania, w czym finansowo mieli im pomóc ich rodzice. Wnioskodawczyni miała zapewnienie swoich rodziców, że pomogą sfinansować nabycie mieszkania, zaś uczestnik – swoich rodziców, że również dołożą się do pokrycia kosztów nabycia i remontu mieszkania.

Wnioskodawczyni i uczestnik wspólnie, a także osobno oglądali mieszkania we W.oferowane do sprzedaży. W miesiącu marcu 2002 roku skontaktowali się z W. R. (1)– właścicielem mieszkania przy ul. (...)we W., oferowanym do sprzedaży. Wobec tego, że mieszkanie to odpowiadało potrzebom i wymaganiom zainteresowanych, dawało możliwości jego adaptacji do ich potrzeb, podjęli oni decyzję o nabyciu przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Wobec tego, że W. R. (1)był w trakcie wykańczania budowanego przez siebie domu jednorodzinnego i na ten cel były potrzebne mu pieniądze. K. M.i E. M.zawarli z nim umowę przedwstępną umowę sprzedaży ustalając cenę sprzedaży mieszkania na kwotę 70.000 złotych, termin zawarcia umowy przyrzeczonej na czas do 15 września 2002 roku. Jednocześnie zainteresowani i W. R. (1)ustalili, że nabywcy przekażą sprzedającemu zaliczkę na poczet ceny sprzedaży mieszkania w wysokości 50.000 złotych – co pozwoli sprzedającemu na szybsze zakończenie budowy własnego domu mieszkalnego i zwolnienia lokalu będącego przedmiotem transakcji, zaś resztę ceny sprzedaży to jest kwotę 20.000 złotych zainteresowani zapłacą w dniu podpisania przyrzeczonej umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego. W dniu 6 maja 2002 roku K. M.osobiście przekazał W. R. (1)tytułem zaliczki kwotę 25.000 złotych, który potwierdził własnoręcznie sporządzonym pisemnym pokwitowaniem przyjęcie tej kwoty, jako zadatku zaś sprzedaż mieszkania we W. ul. (...)wskazując jednocześnie, że termin zawarcia umowy sprzedaży ustalono na dzień 15 września 2002 roku za cenę 70.000 złotych. Kwota 25.000 złotych przekazana w tym dniu W. R. (1)tytułem zadatku pochodziła z oszczędności posiadanych przez K. M.w kwocie 10.000 złotych oraz z darowizny na rzecz małżonków dokonanej przez rodziców uczestnika w kwocie 15.000 złotych. Oszczędności w kwocie 10.000 złotych uczestnik poczynił w czasie trwania małżeństwa, m.in. uzyskując dochody z pracy za granicą w 2001 roku przez około 1,5 miesiąca.

W dniu 7 maja 2002 roku E. M.i K. M.przekazali do rąk sprzedającego W. R. (1), w jego mieszkaniu kwotę 25.000 złotych tytułem dalszej części umówionego zadatku, zaś W. R. (1)własnoręcznie sporządzonym i podpisanym oświadczeniem potwierdził pobranie drugiej raty zaliczki na sprzedaż mieszkania w kwocie 25.000 złotych, wskazując jednocześnie w tym oświadczeniu, że dwie raty wyniosły 50.000 złotych. Pieniądze w kwocie 25.000 złotych przekazane przez zainteresowanych W. R. (1)w dniu 7.05.2002 roku pochodziły od rodziców wnioskodawczyni przekazanych jej w formie darowizny na nabycie przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Początkowo cena sprzedaży mieszkania była ustalona na kwotę 70.000 złotych, jednocześnie później strony umowy porozumiały się co do jej obniżenia do kwoty 69.000 złotych, w związku z wymontowaniem i zabraniem przez W. R. (1)z mieszkania sanitariatów.

W dniu 17 września 2002 roku W. R. (1)i jego żona W. R. (2)oraz K. M., jego żona E. M.przed notariuszem we W. E. S.zawarli umowę sprzedaży (akt notarialny Nr (...)), mocą której W.i W. K.małżonkowie R.sprzedali na rzecz K.i E.małżonków M.własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego numer (...)znajdującego się na (...)piętrze domu wielomieszkaniowego numer(...)położonego przy ulicy (...)we W.za cenę 69.000 złotych. W § 2 tego aktu kupujący małżonkowie M.oświadczyli, że przedmiotowe prawo do lokalu kupują za fundusze pochodzące z ich majątku dorobkowego, zaś w § 8 wnieśli, aby na podstawie tej umowy w księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości dokonano wpisu K.i E. M.na prawie wspólności ustawowej.

W dniu zawarcia umowy notarialnej zainteresowani przekazali na rzecz sprzedającego W. R. (1) resztę ceny sprzedaży w kwocie 19.000 złotych. Kwota powyższa pochodziła częściowo z pieniędzy przekazanych wnioskodawczyni przez jej rodziców, także przez kuzynkę wnioskodawczyni M. D. oraz z pieniędzy przekazanych uczestnikom przez jego rodziców.

W okresie od maja 2002 roku do września 2002 roku wnioskodawczyni otrzymała od swoich rodziców T. C. i J. C. łącznie kwotę 85.000 złotych z przeznaczeniem na zakup i remont mieszkania, w tym również kwotę 35.000 złotych pochodzącą z likwidacji przez J. C. lokat terminowych w (...) Banku S.A. filia we W. O/C. należących do kuzynki wnioskodawczyni M. D., za jej zgodą. W miesiącu sierpniu 2002 roku M. D. przekazała na rzecz zainteresowanych kwotę 14.000 złotych również z przeznaczeniem na nabycie i remont mieszkania dla rodziny zainteresowanych.

Na ten sam cel rodzice uczestnika T. M. i D. M. darowali na rzecz zainteresowanych łącznie kwotę ok. 45.000 złotych.

Pieniądze te uzyskane od rodziców wnioskodawczyni, rodziców uczestnika postępowania oraz od M. D. zainteresowani przeznaczyli część iwo na zapłatę ceny nabycia mieszkania, zaś częściowo na wykonanie jego remontu oraz wyposażenie. W mieszkaniu był przeprowadzony generalny remont, którego wykonanie kosztowało kilkadziesiąt tysięcy złotych, była m.in. wyburzona ściana, wykonane sufity podwieszane, cyklinowanie podłóg, malowanie mieszkania. Wykonywany był w okresie od nabycia mieszkania do sierpnia 2003 roku, kiedy to zainteresowani razem z dziećmi zamieszkali w przedmiotowym mieszkaniu.

Aktem notarialnym z dnia 28.04.2006 roku Rep. A nr (...)matka wnioskodawczyni J. C.darowała na rzecz małżonków K.i E. M.nieruchomości gruntowe i leśne położone w miejscowości P., S.i R.o łącznej powierzchni 15,83 ha o wartości 35.000 złotych.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie wskazanych w uzasadnieniu dowodów z dokumentów oraz zeznań świadka T. M., częściowo świadków A. K., J. C., B. Z., K. P., S. S., W. C., zeznań i wyjaśnień uczestnika, częściowo zeznań wnioskodawczyni E. M..

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 31 § 1 k.r.i.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do tych ostatnich należą przedmioty, które każde z małżonków nabyło przed powstaniem wspólności (art. 33 pkt 1), oraz te, które nabyło wprawdzie w czasie trwania wspólności, ale ze szczególnych źródeł (art. 2-10, z modyfikacją wynikającą z art. 34).

Sąd Rejonowy powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego (m.in. wyr. SN z dnia 09.01.2001r., III CKN 1194/00) zaznaczył, że w systemie obowiązującego prawa rodzinnego, przyjmującego jako zasadę reżim ustawowej wspólności majątkowej, można skonstruować domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.), że określone rzeczy w transakcji dokonywanej tylko przez jedno z małżonków zostały nabyte z majątku wspólnego w interesie (na rzecz) ustawowej majątkowej wspólności małżeńskiej; natomiast nabycie określonej rzeczy z majątku osobistego jednego z małżonków musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia współmałżonka, ale także – i to przede wszystkim – z całokształtu okoliczności, istotnych prawnie z punktu widzenia przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przede wszystkim decydujący o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego małżonków jest czas ich nabycia. Do majątku wspólnego bowiem należą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej. Dla przynależności przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego nie ma znaczenia, czy stroną czynności prawnej, której skutkiem jest nabycie przedmiotu majątkowego są oboje małżonkowie, czy jedno z nich. Zasadą jest, że do majątku wspólnego należą przedmioty majątkowe nabyte ze środków pochodzących z majątku wspólnego. Wyjątkiem są dochody z majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 § 2 pkt 2), a także przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego każdego z małżonków, gdy przepis szczególny tak stanowi (art. 33 pkt 10). Do przynależności nabytego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego bądź osobistego jednego z małżonków nie ma znaczenia forma czynności prawnej, w następstwie której doszło do nabycia, ani forma, w jakiej nabycie zostało stwierdzone. O tym, czy przedmiot majątkowy nabyty przez jedno z małżonków stanie się składnikiem majątku wspólnego, decydują okoliczności obiektywne, wymienione w art. 31 § 1 w zw. z art. 33 pkt. 2-10. Dla spowodowania takiego skutku lub jego wyłączenia w zasadzie nie ma znaczenia jednostronne oświadczenie jednego z małżonków będącego stroną czynności prawnej.

Sąd zaznaczył, że wyczerpujące wyliczenie przedmiotów majątkowych, które w ustroju wspólności ustawowej nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków, lecz należą do ich majątków osobistych zawiera art. 33 k.r. Art. 33 pkt. 10 przewiduje tzw. surogację, która polega na zaliczeniu do majątku osobistego każdego z małżonków przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej w zamian za inne przedmioty majątkowe stanowiące majątek osobisty tego z małżonków, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. Przesłankami surogacji są dwa wymagania: po pierwsze, aby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku osobistego i nabycie innego przedmiotu majątkowego, oraz po drugie, aby przedmiot nabyty był uzyskany, także w sensie ekonomicznym, kosztem majątku osobistego. (wyrok SN z dnia 12.05.2000r., VCKN 50/00).

Sąd Rejonowy zauważył, że ponieważ jako zasadę przyjęto w k.r.o. przynależność do majątku wspólnego, to do majątku osobistego zaliczyć można tylko te przedmioty, co do których istnieje wyraźna podstawa wynikająca z ustawy lub wyraźnie wskazana w treści czynności prawnej i zgodna z prawem. Dlatego ciężar udowodnienia, że określony przedmiot majątkowy należy w wyniku surogacji do majątku osobistego, spoczywa na tym z małżonków, który twierdzi, że przedmiot ten jest surogatem nabytym w zamian za składniki jego majątku osobistego.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że działanie zasady surogacji może być zmodyfikowane wolą jednego z małżonków, na rzecz którego surogacja ma nastąpić. Mianowicie, małżonek ten może postanowić, że nabyty przedmiot wejdzie w skład majątku wspólnego, przy czym wola uchylenia surogacji musi być wyrażona w tej samej czynności prawnej, przez którą nastąpiło nabycie podmiotu majątkowego.

Uwzględniając powyższe rozważania w realiach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy uznał, że wnioskodawczyni nie udowodniła, aby nabycie własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...) nastąpiło wyłącznie ze środków finansowych, darowanych wyłącznie dla niej przez rodziców i M. D. oraz, że prawo to przy zastosowaniu przepisu art. 33 pkt 10 krio stanowi majątek osobisty. Dowody stanowiące podstawę ustaleń w sprawie przekonują, że zarówno nabycie prawa do lokalu mieszkalnego, jak i jego remont a następnie wyposażenie ze środków finansowych stanowiących w przeważającej mierze darowizny dla obojga małżonków od rodziców wnioskodawczyni, rodziców uczestnika oraz od M. D., a także ze środków finansowych (w niewielkiej części) obojga małżonków. Zdaniem Sądu postępowanie dowodowe w pełni wykazało, że intencje darczyńców – rodziców E. M., rodziców K. M. i M. D. było sfinansowanie nabycia mieszkania dla zainteresowanych, rodziny którą założyli, celem zaspokojenia ich potrzeb mieszkaniowych i wsparcia ich w ten sposób oraz, że pieniądze te darowali obojgu małżonkom z przeznaczeniem na wyżej wskazany cel. Podobny cel – wsparcie małżonków M. – przyświecał J. C., gdy w 2006 roku darowała zainteresowanym trzy wartościowe nieruchomości. W ocenie Sądu, również wnioskodawczyni, w dacie otrzymania przedmiotowych darowizn, a także w dacie nabycia prawa do przedmiotowego lokalu traktowała te darowizny pieniędzy jako darowizny dla obojga małżonków, powiększające ich majątek wspólny, skoro w akcie notarialnym z dnia 17.09.2002 roku oświadczyła, że nabycie przedmiotowego prawa do lokalu następuje za fundusze pochodzące z majątku wspólnego małżonków. Skoro nabycie prawa do lokalu nastąpiło ze środków finansowych stanowiących majątek wspólny zainteresowanych, nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie art. 33 pkt 10 krio dotyczący surogacji.

Według Sądu Rejonowego nawet przy założeniu prawdziwości twierdzeń wnioskodawczyni, że nabycie prawa do lokalu mieszkalnego nastąpiło ze środków finansowych otrzymanych wyłącznie przez nią w formie darowizny, a zatem stanowiących jej majątek osobisty – zasada surogacji określona w art. 33 pkt 10 k.r.io. nie może mieć w tym przypadku zastosowania, gdyż treść umowy sprzedaży z 17.09.2002 roku w § 2 i 8 tej umowy jednoznacznie wskazywała, że E. M. skutecznie uchyliła skutek surogacji nabywając prawo do lokalu wraz z mężem do majątku wspólnego i oświadczając, że fundusze na jego nabycie pochodzą z majątku wspólnego. Bez znaczenia są motywy jakimi się kierowała składając to oświadczenie woli.

Przedstawiona argumentacja w ocenie Sądu pierwszej instancji w pełni uzasadnia ustalenie, że własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...)w budynku (...)przy ul. (...)we W.stanowi majątek wspólny E. M.i K. M..

Apelację od tego postanowienia złożyła wnioskodawczyni E. M.która zaskarżyła je w całości i zarzuciła:

1.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. 33 pkt. 2 k.r.io. - poprzez jego niezastosowanie i w efekcie przyjęcie, iż pomimo braku oświadczeń darczyńców w osobach J. C., T. C. oraz M. D. o zaliczeniu dokonanych darowizn pieniężnych do majątku wspólnego małżonków M., darowizny pieniężne w łącznej kwocie 94 000 zł, przeznaczone następnie na zakup i remont mieszkania przy ul. (...) we W. - stanowiły majątek wspólny stron;

2.  naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 33 pkt. 10 k.r.io. — polegające na jego niezastosowaniu i w efekcie przyjęciu, że nabycie własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...)we W.nastąpiło do majątku wspólnego stron, podczas gdy zakup tego mieszkania sfinansowany został ze środków pochodzących z majątku osobistego E. M. zaś wnioskodawczyni nie złożyła, oświadczenia woli skutecznie modyfikującego zasady surogacji;

3.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § l k.p.c. w zw. z 245 k.p.c. — polegające na przekroczeniu swobodnej oceny dowodów przejawiającej się w przyjęciu, iż wolą J. C.i T. C.było dokonanie darowizn pieniężnych na rzecz E. M.i K. M.do ich majątku wspólnego, w sytuacji gdy z dokumentów prywatnych w postaci złożonych do akt sprawy umów darowizn z dni: 7 maja 2002 r. i 19 września 2002 r. w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wynika, że osobą obdarowaną była wyłącznie E. M., a tym samym stosownie do przepisu art 33 pkt 2 k.r.io. środki pieniężne stanowiące przedmiot darowizny weszły wyłącznie do majątku osobistego wnioskodawczyni;

4.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 2 k.p.c. — polegające na przekroczeniu swobodnej oceny dowodów przejawiającej się w przyjęciu, iż wolą J. C., T. C.oraz M. D.było obdarowanie środkami pieniężnymi obojga małżonków, podczas gdy materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie wskazuje, iż przedmiotowe darowizny były dokonywane wyłącznie na rzecz wnioskodawczyni (treść umów darowizny, zeznania, wnioskodawczyni, zeznania świadków: J. C., B. Z., K. P., S. S., W. C.), zaś przyjęte przez Sąd za wiarygodne i stanowiące podstawę ustalenia stanu faktycznego niniejszej sprawy zeznania T. M.i K. M.— są faktycznie wewnętrznie sprzeczne i niespójne, zaś ich treść stanowi jedynie przejaw taktyki procesowej przyjętej przez uczestnika i akceptowanej przez ojca K. M.;

5.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 2 k.p.c. — polegające na przekroczeniu swobodnej oceny dowodów przejawiającej się w dokonaniu oceny wiarygodności zeznań uczestnika oraz świadka T. M. w oderwaniu od pozostałego, niekwestionowanego przez strony materiału dowodowego (w tym przede wszystkim treści umów darowizn z dni: 7 maja 2002 r. i 19 września 2002 r.), z naruszeniem reguł logiki i zasad doświadczenia życiowego,

6.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 2 k.p.c. — polegające na czynieniu ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie w oparciu o „dowody zebrane w sprawie rozwodowej sygn. akt III C 3491/08" - bez wskazania o jakie dowody znajdujące się we wskazanych aktach chodzi, w sytuacji gdy żadna ze stron nie wnioskowała o przeprowadzenie dowodów z dokumentów znajdujących się w tych aktach i nie wskazywała okoliczności na jakie dowody takie nikłyby być przeprowadzone, jak również w sytuacji gdy Sąd nie przeprowadził postępowania dowodowego w tym zakresie z urzędu.

Wskazując na powyższe wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...)położone na pierwszym piętrze budynku wielomieszkaniowego nr (...)przy ul. (...)we W., o powierzchni 73,50 metrów kwadratowych, składającego się z pięciu izb, dla którego Sąd Rejonowy we Włodawie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...)- stanowi majątek osobisty wnioskodawczyni E. M..

Na rozprawie odwoławczej pełnomocnik wnioskodawczyni popierała apelację, zaś pełnomocnik uczestnika wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Stanowisko Sądu Rejonowego, co do tego, że własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) we W. stanowi majątek wspólny małżonków M., jest trafne.

Jednakże wynika to nie tyle stąd, że nabycie prawa do lokalu nastąpiło ze wspólnych środków (jak uznał Sąd Rejonowy), a stąd, że oboje małżonkowie byli stroną umowy i złożyli stosowne oświadczenie, że wspólnie nabywają przedmiotowe prawo. Decydujące w tym wypadku jest nie tyle złożenie przez nich oświadczenia o pochodzeniu środków z majątku wspólnego a złożenie oświadczenia o wspólnym nabyciu i to do majątku wspólnego, o czym świadczy wniosek o wpisanie ich do księgi wieczystej nr (...) na prawie wspólności ustawowej (§ 8 umowy z 17 września 2002 roku).

Tego rodzaju oświadczenie skutkuje nabyciem danego przedmiotu do majątku wspólnego bez względu na to jakie było pochodzenie środków i taka wola małżonków wyprzedza zasadę surogacji z art. 33 pkt 10 k.r.io. (do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej).

Zasada surogacji może zasadniczo wchodzić w grę tylko gdy nabycia dokonuje jeden z małżonków.

Dlatego nie do końca słusznie stwierdził Sąd Rejonowy, jakoby dla przynależności przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego nie miało znaczenia, czy stroną czynności prawnej, której skutkiem jest nabycie przedmiotu majątkowego są oboje małżonkowie, czy jedno z nich, jak też jakoby nie miało znaczenia jednostronne oświadczenie jednego z małżonków będącego stroną czynności prawnej dla tego, czy przedmiot majątkowy nabyty przez jedno z małżonków stanie się składnikiem majątku wspólnego.

W sytuacji gdy oboje małżonkowie są stroną umowy nabycia danego przedmiotu i składają oświadczenie o nabyciu do majątku wspólnego, to oświadczenie ma moc kształtującą i decydującą o przynależności danej rzeczy czy prawa do majątku wspólnego. Podobnie, gdy nabycie następuje przez jednego z małżonków i składa on oświadczenie, że nabywa rzecz do majątku wspólnego. Wówczas nawet jeśli nabycie następuje za środki - składniki majątku osobistego, czyli zachodziłaby surogacja, to tego rodzaju oświadczenie uchyla jej skutki.

Natomiast inaczej sytuacja przedstawia się dopiero w wypadku gdy tylko jeden z małżonków nabywa rzecz w drodze umowy np. kupna i oświadcza o jej nabyciu do swego majątku osobistego. Wówczas tego rodzaju oświadczenie rzeczywiście ma charakter drugorzędny i nie przesądza o przynależności do tegoż majątku osobistego, a decydujące znaczenie ma wówczas pochodzenie środków i to czy nabycie nastąpiło faktycznie w zamian za składniki pochodzące z majątku osobistego, gdyż tylko wówczas działa odstępstwo, o jakim mowa w art. 33pkt 10 k.r.io.

Wynika to stąd, że kodeks rodzinny i opiekuńczy przyjmuje jako zasadę przynależność do majątku wspólnego, a do majątku osobistego zaliczyć można tylko te przedmioty, co do których istnieje wyraźna podstawa wynikająca z ustawy lub wyraźnie wskazana w treści czynności prawnej i ponadto zgodna z prawem (co podkreślał sam Sąd Rejonowy).

Wbrew wywodom apelacji nawet do zmodyfikowania reżimu przynależności majątkowej nie jest konieczne wyraźne wyartykułowanie przez małżonka takiej woli (np. że pomimo, iż środki pochodzą z majątku osobistego to wolą małżonka jest zaliczenie nieruchomości do majątku wspólnego) wystarczy, że złoży oświadczenie iż nabywa rzecz do majątku wspólnego, bez zaznaczania, że uchyla skutki surogacji. Z kolei stwierdzenia apelacji odnośnie niemożności domniemywania woli nabycia do majątku wspólnego są nieuzasadnione, jako, że w niniejszym przypadku nie ma potrzeby domniemywać u E. M.woli przynależności lokalu do majątku wspólnego, gdyż wynika to wprost z treści aktu notarialnego i jej oświadczenia.

Szersze wywody na temat konieczności złożenia przez małżonka oświadczenia o nabyciu przedmiotu do majątku osobistego dla osiągnięcia skutku surogacji z art. 33 pkt 10 k.r.io. są o tyle bezprzedmiotowe, że w razie nabywania nieruchomości przez osobę pozostająca w związku małżeńskim w praktyce notariusz zawsze odbiera oświadczenie do jakiej masy majątkowej następuje nabycie a, jak zaznaczono, oświadczenie małżonka o nabyciu danego przedmiotu do majątku wspólnego (pomimo świadomości nabywania za składniki osobiste) skutkuje uchyleniem skutków surogacji.

Ponadto w niniejszym przypadku stroną umowy byli oboje małżonkowie i wspólnie złożyli oświadczenie o takim nabyciu – do majątku wspólnego. Słusznie przy tym zaznaczył Sąd Rejonowy, że to jaka była przy tym motywacja wnioskodawczyni nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia, w tym także poodnoszona w apelacji kwestia wywierania przez uczestnika na wnioskodawczynię presji. Tego rodzaju działania mogłyby wywoływać skutki dla ważności oświadczenia woli wnioskodawczyni gdyby miały charakter groźby czy przymusu powodującego wyłączenie swobody (art. 82 k.c., 87 k.c.), a na tego rodzaju wady oświadczenia woli wnioskodawczyni nie powoływała się, a tym bardziej nie wykazała żeby ewentualny nacisk miał tak daleko idący charakter i następstwa.

Należy dodać, że oświadczenie małżonka o nabyciu określonego przedmiotu do majątku wspólnego ma taki skutek, że dany przedmiot (choć nabyty ze środków osobistych) jest wspólny, natomiast nie oznaczają automatycznie zrzeczenia się rozliczenia tych środków i nie pozbawiają go ewentualnych roszczeń o zwrot nakładów i wydatków. Zależy to od konkretnych okoliczności danego przypadku.

Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że dla przynależności lokalu do majątku wspólnego małżonków M.bez znaczenia było skąd pochodziły środki, które zostały zapłacone małżonkom R.za lokal, w tym czy z majątku osobistego E. M.i w jakiej części. Tym samym bezprzedmiotowe były zarzuty apelacji dotyczące ustaleń Sądu Rejonowego w tym zakresie, oceny dowodów i naruszenia art. 233 § 1 i 2 k.p.c., jak też art. 33 pkt 2 k.rio. Dlatego też ze względu na fakt, że okoliczności te nie miały znaczenia dla niniejszego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy nie donosi się do tych zarzutów. Byłoby to zarówno zbędne, jak i przedwczesne, w szczególności, że ocena ta mogłaby mieć znaczenie dla ewentualnych roszczeń o rozliczenie nakładów (jeśli takie zostaną zgłoszone), a postępowanie będzie się toczyć w dalszym ciągu przed Sądem pierwszej instancji i nie można stwierdzić jaki będzie jego dalszy tok i ostateczne wyniki postępowania dowodowego, które muszą być rozważone wszechstronnie (art. 233 § 1 k.p.c.).

Z uwagi na powyższe na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną.