Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSO Rafał Wagner

Protokolant sekretarz sądowy Katarzyna Maciaszczyk

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

odwołania M. K. od decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 26 kwietnia 2019 r. nr (...)

z udziałem Prezydenta (...) W.

postanawia:

1.  uwzględnić odwołanie i uchylić decyzję Prezydenta (...) W. z dnia 26 kwietnia 2019 r., nr (...) w sprawie zakazu M. K. organizacji zgromadzenia w dniu 1 maja 2019 r.;

2.  zasądzić od Prezydenta (...) W. na rzecz M. K. kwotę 257 (dwieście pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt I Ns 12/19

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z 26 kwietnia 2019 r. Prezydent Miasta Stołecznego W. zakazał M. K. organizacji zgromadzenia zwołanego 1 maja 2019 r. w godz. od 13.00 do 18.00 z miejscem rozpoczęcia zgromadzenia przy placu (...) w W., połączonym z przemarszem następującymi ulicami: plac (...), powołując się na art. 14 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. Prawo o zgromadzeniach (dalej: Ustawa).

W uzasadnieniu wydanej decyzji wskazano, że:

a)  odbycie planowanego zgromadzenia narusza zasady organizowania zgromadzeń, tj. przesłankę określoną w art. 14 pkt 1 Ustawy, gdyż decyzją nr (...) z dnia 25 kwietnia 2019 r. Prezydent (...) W. zezwolił na zajęcie części pasa drogowego drogi gminnej. Tym samym przestrzeń, na której ma się odbyć zgromadzenie nie jest dostępna w sposób wymagany przepisami Ustawy,

b)  odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, co wyczerpuje przesłankę określoną w art. 14 pkt 2 Ustawy, gdyż w tym miejscu i czasie będą trwały techniczne przygotowania do uroczystości centralnych obchodów Narodowego Święta 3 Maja – od 30 kwietnia do 3 maja br. mają być budowane trybuny i podesty z użyciem ciężkiego sprzętu i maszyn budowlanych,

c)  1 maja 2019 r. na (...) w W. odbędzie się spotkanie premierów, w którym uczestniczyć będą szefowie 12 krajów Unii Europejskiej, a wydarzenie to może potencjalnie wpłynąć na możliwość ograniczenia przez Służbę Ochrony Państwa dostępności do (...) od strony pl. (...),

d)  Stołeczna (...)– instytucja kultury (...) W. 1 maja 2019 . w godz. 12.00 – 18.00 na ulicach (...) organizuje „Piknik (...) (decyzja – k. 3-6).

M. K. 27 kwietnia 2019 r. wniósł odwołanie od decyzji Prezydenta (...) W. z 26 kwietnia 2019 r., zaskarżając decyzję w całości (odwołanie - k. 24-28) i zarzucając jej:

1)  naruszenie art. 57 i art. 31 ust. 3 w zw. z art. 57 Konstytucji oraz art. 11 ust. 1 i 2 i Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności poprzez nieuzasadnione i nieproporcjonalne ograniczenie wolności zgromadzeń i zakazanie zgromadzenia z powodu okoliczności niezależnych od organizatora a spowodowanych przez sam Organ, który wydał decyzje administracyjne, służące następnie za podstawę do wydania decyzji o zakazie zgromadzenia,

2)  naruszenie art. 14 pkt 1 Ustawy poprzez:

a)  jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że odbycie Zgromadzenia narusza zasady organizowania zgromadzenia, podczas gdy po pierwsze okoliczność, która stała u podstaw takiego uznania (decyzje o zezwoleniu na zajęcie pasa drogowego) powstała dopiero ponad trzy tygodnie po przyjęciu zawiadomienia o zgłoszeniu Zgromadzenia, po drugie to sam Organ był odpowiedzialny za powstanie tej okoliczności, a po trzecie Organ nie wykazał, aby ta okoliczność (zajęcie części pasa drogowego drogi gminnej) uniemożliwiała odbycie Zgromadzenia,

b)  jego niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że wydarzenia państwowe i samorządowe mają pierwszeństwo przed zgromadzeniami organizowanymi przez pozostałe podmioty,

3)  naruszenie art. 14 pkt 2 Ustawy poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie przez Organ, iż odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, podczas gdy takie zagrożenie ma charakter potencjalny, oparte zostało wyłącznie na przypuszczeniach Organu, natomiast aby możliwe było zastosowanie przywołanego przepisu koniecznym jest, aby takie zagrożenie było realne i wykazane przez tego, kto na istnienie takiego zagrożenia się powołuje,

4)  naruszenie art. 7 k.p.a. poprzez oparcie zaskarżonej decyzji na dokumentach w stosunku do których nie wydano postanowienia o załączeniu ich w poczet materiału dowodowego,

5)  naruszenie art. 10 § 1 k.p.a. poprzez zaniechanie podjęcia czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, w szczególności zweryfikowanie u samego organizatora ilości planowanych uczestników Zgromadzenia oraz wezwania organizatora w celu omówienia możliwości zmiany zgłoszonej trasy Zgromadzenia,

6)  naruszenie art. 10 § 1 k.p.a. poprzez pozbawienie organizatora Zgromadzenia prawa czynnego udziału w postępowaniu w przedmiocie wydania decyzji zakazującej organizacji Zgromadzenia i uniemożliwienie mu zapoznania się i odniesienia do dowodów zgromadzonych w sprawie, w szczególności decyzji Organu przywołanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie odwołujący podtrzymał swoje stanowisko w sprawie, a Prezydent (...) W. wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił i zważył co następuje.

Stosownie do art. 14 Ustawy organ gminy wydaje decyzję o zakazie zgromadzenia nie później niż na 96 godzin przed planowaną datą zgromadzenia, jeżeli:

1)  jego cel narusza wolność pokojowego zgromadzania się, jego odbycie narusza art. 4 lub zasady organizowania zgromadzeń albo cel zgromadzenia lub jego odbycie naruszają przepisy karne;

2)  jego odbycie może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, w tym gdy zagrożenia tego nie udało się usunąć w przypadkach, o których mowa w art. 12 lub art. 13;

(…).

Zgodnie z art. 16 Ustawy odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia wnosi się bezpośrednio do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę organu gminy w terminie 24 godzin od jej udostępnienia w Biuletynie Informacji Publicznej. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji o zakazie zgromadzenia (ust. 1). Sąd okręgowy rozpatruje odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia w postępowaniu nieprocesowym niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 24 godzin od wniesienia odwołania (ust. 2).

Wolność zgromadzeń pełni bardzo istotną rolę w demokratycznym państwie prawnym. Jest jednym z warunków istnienia społeczeństwa demokratycznego. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że wolność zgromadzeń gwarantuje obywatelom wpływ na władzę publiczną, służy w szczególności oddziaływaniu jednostek na politykę władz państwa przez prezentowanie swoich poglądów. Zgromadzenie jest w końcu przejawem sprawowania tzw. demokracji bezpośredniej (komentarz Prawo o zgromadzeniach S. Gajewski, A. Jakubowski [w] system informacji prawnej Legalis). Państwo chroni ją przepisami Konstytucji (art. 57). Zobowiązało się również do jej respektowania ratyfikując Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (dalej: EKPC).

Wolność zgromadzeń nie jest wolnością nieograniczoną, jednakże jej ograniczenia muszą wynikać z ustawy i odpowiadać testowi proporcjonalności (a zatem warunkom art. 31 ust. 3 Konstytucji RP i art. 11 ust. 2 EKPC).Wszelkie ograniczenia wolności zgromadzeń powinny być po pierwsze przewidziane ustawą, a po drugie niezbędne w społeczeństwie demokratycznym dla ochrony innych konfliktujących się wartości (jak wymienione w art. 11 ust. 2 EKPC).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 5 stycznia 2001 r. (III RN 38/00, OSNAPiUS 2001, Nr 18, poz. 546), decyzja o zakazie zgromadzenia może zostać wydana dopiero po starannym wyjaśnieniu stanu sprawy (na ile to jest możliwe w zakreślonym czasie), a przy tym zawierać przekonujące uzasadnienie. Przesłanki na które powołał się organ wydający przedmiotową decyzję, a wskazane w przepisie art. 14 pkt 2 Ustawy muszą mieć miejsce w dniu wydawania decyzji o zakazie. W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego okoliczności te muszą być " bardzo prawdopodobne" (zob. wyr. TK z 10.11.2004 r., Kp 1/04, OTK-A 2004, Nr 10, poz. 105). Potencjalne zagrożenie życia zdrowia albo mienia w znacznych rozmiarach musi być oparte np. na informacjach od właściwych służb. Jak podnosi się w orzecznictwie, dla zastosowania art. 14 pkt 2 Ustawy wystarczy już sama potencjalność zaistnienia opisanych w tym przepisie sytuacji, co zmniejsza nieco wymagania dowodowe po stronie organu, niemniej nie wprowadza dowolności. Organ gminy także w przypadku tej podstawy musi konkretnie wskazać i opisać okoliczność mającą godzić w wymienione w przepisie dobra (zob. komentarz Prawo o zgromadzeniach S. Gajewski, A. Jakubowski [w] system informacji prawnej Legalis). Doktryna i orzecznictwo nie stawiają organowi gminy obowiązku udowodnienia przesłanek uzasadniających zakaz zgromadzenia, konieczne jest jednak uprawdopodobnienie tych przesłanek. Temu obowiązkowi, w ocenie Sądu, Prezydent (...) W. nie sprostał.

Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że podstawę odmowy stanowią:

1)  zajęcie placu (...) w związku z przygotowaniami do uroczystości Narodowego Święta 3 Maja,

2)  spotkanie premierów na (...),

3)  organizacja na (...)imprezy związanej z rocznicą wejścia Polski do Unii Europejskiej.

Ad 1

Jak wynika z dołączonych do decyzji dokumentów (decyzji nr (...) z 25 kwietnia 2019 r. – k. 15-18 oraz pisma Kancelarii Prezydenta RP z 27 marca 2019 r. – k. 22-23), Prezydent (...) W. udzielił Skarbowi Państwa – Kancelarii Prezydenta RP zezwolenia na zajęcie części pasa drogowego drogi gminnej – Placu (...), na prawach wyłączności, w celu przeprowadzenia uroczystości centralnych Narodowego Święta 3 Maja, w następujący sposób:

- zajęcie jezdni o powierzchni 522 m ² w okresie od 30 kwietnia do 1 maja 2019 r.

- zajęcie jezdni o powierzchni 604 m ² w dniu 2 maja 2019 r.

- zajęcie jezdni o powierzchni 4872 m ² w dniu 3 maja 2019 r.

Montaż infrastruktury (trybuny, podesty) związanej z uroczystościami z okazji Narodowego Święta 3 Maja na placu (...) zaplanowany został na okres od 30 kwietnia do 3 maja 2019 r. Natomiast próba generalna uroczystości ma się odbyć 30 kwietnia 2019 r. o godzinie 12.00 na placu (...). Jednocześnie Kancelaria Prezydenta RP na 30 kwietnia i 1 maja br. nie przewidziała żadnych zmian w organizacji ruchu. Te mają zostać wprowadzone dopiero 2 i 3 maja 2019 r.

Na podstawie powyższych informacji można stwierdzić, że 1 maja 2019 r. na potrzeby organizacji Narodowego Święta 3 Maja zajęte będzie jedynie ok. 10% placu (...) . Ani z decyzji, ani z dołączonych dokumentów nie wynika, której części Placu dotyczyć ma zajęcie. Zdjęcia uroczystości z lat poprzednich (np. z 2018 r. - http://trybunal.gov.pl/(...) pokazują, że trybuna i podesty przylegają bezpośrednio do ściany (...).

W związku z tym, brak jest podstaw do przyjęcia, że 1 maja 2019 r. zajęcie nieznacznej części placu (...) miałoby kolidować z planowanym Zgromadzeniem, które ma przejść w kierunku (...).

Ad 2

Z pisma Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, które wpłynęło do Urzędy (...) W. 18 kwietnia 2019 r. (k. 21), wynika, że spotkanie Szefów Państw i Rządów krajów Unii Europejskiej pn. „(...)” zaplanowane na 1 maja 2019 r. na (...)będzie się wiązać z wyłączeniem możliwości parkowania na ul. (...), a także z zajęciem parkingu pod al. (...) (pod mostem (...)pomiędzy ulicami (...) a (...). W piśmie nie ma mowy o jakichkolwiek ograniczeniach związanych z placem (...) czy (...). W związku z tym nie można zgodzić się z argumentem Organu, że uprawdopodobnione zostało, iż wydarzenie to może wpłynąć na możliwość ograniczenia przez Służbę Ochrony Państwa dostępności do (...) od strony pl. (...).

Ad 3

Z decyzji Prezydenta (...) W. nr 40/19 z dnia 24 kwietnia 2019 r. (k. 19) wynika, że Stołeczna (...) na podstawie wniosku, który wpłynął do Urzędu 29 marca 2019 r. uzyskała zezwolenie na wykorzystanie w sposób szczególny ulic: (...), (...) (...)dla potrzeb organizacji imprezy pn. „(...)” w dniu 1 maja 2019 r. w godzinach 12.00 – 18.00. Łączna przewidywana liczba uczestników tej imprezy to 6 000 osób, przy czym jednorazowo od 400 do 500 osób. W punkcie 7. decyzji odwołano się do załącznika zawierającego zatwierdzony projekt organizacji ruchu, który jednak nie został dołączony do akt postępowania związanego z wnioskiem M. K.. Podobnie nie dołączono do akt pisma Stołecznej (...) z 15 kwietnia 2019 r. Natomiast w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazano, że „Z informacji uzyskanych od Stołecznej (...) wynika, iż jak co roku przewiduje się rozstawienie wzdłuż (...) scen, namiotów, stoisk i infrastruktury nagłośnieniowej. Podczas pikniku odbędą się różne koncerty i pokazy. Wiąże się to w szczególności z utrudnieniami w ruchu drogowym.”

Stołeczna (...) jest samorządową instytucją kultury. Prezydent (...) W. wydając 24 kwietnia 2019 r. zgodę na organizację Pikniku (...) od ponad trzech tygodni dysponował zawiadomieniem o Zgromadzeniu organizowanym przez M. K.. W okresie od 1 do 24 kwietnia br. nie podjął żadnych działań zmierzających do pogodzenia planowanego Zgromadzenia i Pikniku. Przyjmując zgłoszenie nie widział żadnych przeszkód w tym, aby obie imprezy się odbyły, o czym świadczy wydanie 5 kwietnia 2019 r. M. K. identyfikatora przewodniczącego zgromadzenia (k. 10 i 13). Problem został zauważony dopiero po wydaniu 24 kwietnia 2019 r. zgody na Piknik (notatka służbowa z 26 kwietnia 2019 r. – k. 14).

Biorąc pod uwagę to, że Piknik ma powodować na (...) utrudnienia w ruchu drogowym, nie pieszym, a także, że organizowany jest również na prostopadłej do (...) ulicy (...) (...), zdaniem Sądu, Prezydent (...) W. nie wykazał w sposób przekonujący, że przejście przez (...)zgromadzenia zgłoszonego przez M. K. może powodować zagrożenie dla życia i zdrowia osób przebywających w tym miejscu albo mieniu w znacznych rozmiarach. Obowiązkiem władz publicznych, jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. K 34/99, jest nie tylko usunięcie przeszkód w zakresie korzystania ze sfery wolności zgromadzeń i zaniechanie nieuzasadnionej ingerencji w tę sferę, ale również podjęcie kroków pozytywnych mających na celu urzeczywistnienie tego prawa. Działania takie przez Organ nie zostały podjęte.

Podkreślić należy, że przepis art. 14 pkt 2 Ustawy wyraźnie mówi o ,,zagrożeniu”, przy czym, jak wskazuje się w orzecznictwie i doktrynie, zagrożenie to musi być ,,poważne i bezpośrednie”, natomiast zagrożenie oparte tylko na przypuszczeniach, przewidywaniach, nie popartych żadnymi wiarygodnymi i obiektywnymi dowodami, nie może przesądzać o zakazie zgromadzenia. Prowadziłoby to do naruszenia art. 57 Konstytucji RP.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż wydanie zaskarżonej decyzji, zostało poprzedzone czynnościami wyjaśniającymi ze strony Prezydenta (...) W., które jednak nie dawały podstaw do przyjęcia, że odbycie 1 maja br. Zgromadzenia narusza zasady organizowania zgromadzeń oraz może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Zgromadzenie może odbyć się na placu (...), który tylko w nieznacznej części zostanie wyłączony w związku z uroczystościami zaplanowanymi na 3 maja. Zgromadzenie nie koliduje ze spotkaniem premierów na (...) i jest do pogodzenia z organizowanym przez Stołeczną (...) Piknikiem (...).

Na rozprawie Sąd oddalił wniosek odwołującego o przesłuchanie M. K., albowiem okoliczności na które miałby on zeznawać wykazane zostały już dokumentami z akt postępowania administracyjnego.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o przepis art. 520 § 3 k.p.c. i obciążono nimi Prezydenta (...) W. jako stronę, której wniosek o oddalenie odwołania nie został uwzględniony. Na koszty postępowania składały się koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika wnioskodawcy - adwokata (240 zł - § 8 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie) oraz koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł).

Z powołanych przyczyn, orzeczono, jak w sentencji postanowienia.