Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak

Sędziowie:SSA Jolanta Wolska

SSA Ewa Chądzyńska (spr.)

Protokolant: stażysta Paulina Działońska

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2013 r. w Łodzi

sprawy T. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o ponowne ustalenie kapitału początkowego,

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi

z dnia 19 stycznia 2012 r., sygn. akt: IX U 890/11;

zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję z dnia 7 lipca 2011 roku i przyjmuje, że do ustalenia wartości kapitału początkowego T. M. okres składkowy wynosi 27 lat, 10 miesięcy i 20 dni.

III AUa 496/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 lipca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił T. M. ponownego ustalenia kapitału początkowego z zastosowaniem przeliczników do okresów pracy na kolei, argumentując, że przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie przewidują stosowania wyższych przeliczników do okresów pracy na kolei przy ustalaniu kapitału początkowego.

Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi oddalił odwołanie T. M. od tej decyzji.

Rozstrzygnięcie to zostało poprzedzone ustaleniami, z których wynikało, że T. M., urodzony (...), ma ustalony kapitał początkowy decyzją z dnia 27 listopada 2002 r. Kapitał początkowy, ustalony tą decyzją, na dzień 1 stycznia 1999 r., wyniósł 160 081,46 złotych., a do ustalenia jego wartości organ rentowy przyjął okresy składkowe wynoszące łącznie 24 lata, 6 miesięcy i 20 dni i okresy nieskładkowe wynoszące łącznie 2 miesiące i 5 dni.

Od 1 kwietnia 2011 r. odwołujący się pobiera emeryturę pomostową, przyznaną decyzją dnia 14 czerwca 2011 r. i przysługującą do osiągnięcia przez świadczeniobiorcę 65 lat.

W dniu 23 lutego 2011 r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego, żądając obliczenia okresów pracy na kolei, w których wykonywał pracę pomocnika, a następnie maszynisty na elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w sposób wynikający z art. 43 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Organ rentowy, zaskarżoną decyzją, odmówił ponownego ustalenia kapitału początkowego z zastosowaniem przeliczników do okresów pracy na kolei, argumentując, że przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie przewidują stosowania wyższych przeliczników do okresów pracy na kolei przy ustalaniu kapitału początkowego.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy wywiódł, że zgodnie z art. 174 w związku z art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do ustalenia kapitału początkowego nie ma zastosowania reguła z art. 43 ust. 2 tej ustawy, który stanowi, że każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei. Sąd Okręgowy przytoczył wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2003 r. w sprawie III AUa 654/02, w którym sąd ten wyraził zapatrywanie, że zarówno wykładnia językowa jak i systemowa przepisów, a zwłaszcza art. 174 w związku z art. 53 ustawy emerytalnej, przemawia przeciwko stosowaniu preferencyjnych przeliczników pracy górniczej i kolejowej do ustalania kapitału początkowego. Zdaniem Sądu Okręgowego w stanie faktycznym sprawy nie można skutecznie powoływać się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2004 r. w sprawie II UK 412/03, gdyż został on wydany w zasadniczo odmiennym stanie faktycznym i dotyczy dopuszczalności stosowania preferencyjnych przeliczników pracy górniczej i na kolei do wysokości emerytury obliczonej dla potrzeb świadczenia przedemerytalnego, a nie do kapitału początkowego. Sąd Okręgowy zauważył, że gdy odwołujący się osiągnie wiek emerytalny i będzie ubiegał się o emeryturę „na zasadach ogólnych”, wówczas będzie mógł domagać się wyliczenia wysokości emerytury z zastosowaniem zasad z art. 43 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył odwołujący się w całości w drodze apelacji.

Apelujący zarzucił naruszenie art. 43 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez jego niezastosowanie oraz art. 233 k.p.c. przez błędną ocenę zebranego materiału. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie „powództwa” ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W części motywacyjnej apelacji skarżący stwierdził, że nie można zgodzić się ze stanowiskiem sądu pierwszej instancji, gdyż pozostaje ono w sprzeczności ze stanowiskiem prezentowanym przez Sąd Najwyższy w powołanym przez skarżącego wyroku z dnia 22 czerwca 2004 r. Skarżący zauważył, że niezastosowanie reguły z art. 43 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS powoduje zaniżenie należnej mu emerytury, gdyż na wysokość tego świadczenia ma wpływ wartość kapitału początkowego.

Organ rentowy wnosił o oddalenie apelacji.

Rozpoznając sprawę na skutek apelacji ubezpieczonego, Sąd Apelacyjny w Łodzi dodatkowo ustalił, że skarżący w czasie pracy na kolei – do 31 grudnia 1998 r. - był zatrudniony na elektrycznym pojeździe trakcyjnym w okresach od 1 kwietnia 1975 r. do 24 kwietnia 1975 r., od 6 maja 1977 r. do 31 lipca 1977 r., od 26 września 1977 r. do 31 grudnia 1978 r., od 1 grudnia 1979 r. do 31 lipca 1988 r. i od 3 listopada 1988 r. do 31 grudnia 1998 r., co stanowi łącznie 20 lat 4 miesiące i 20 dni okresów składkowych. W tym, w okresach od 15 lutego 1993 r. do 27 lutego 1993 r., od 3 marca 1993 r., do 1 kwietnia 1993 r., od 13 listopada 1993 r. do 19 listopada 1993 r., od 29 marca 1995 r. do 6 kwietnia 1995 r. oraz od 26 października 1995 r. do 31 października 1995 r. nie wykonywał pracy i otrzymywał świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, co stanowi 2 miesiące i 5 dni i zostało zakwalifikowane przez organ rentowy jako okresy nieskładkowe. (hipotetyczne wyliczenia organu rentowego karty 49-54 akt sądowych) .

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona, prowadzi do zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia odwołania. Zgodnie z art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei.

Stan faktyczny w sprawie nie jest sporny. Organ rentowy nie zakwestionował zaświadczenia (...), znajdującego się na karcie 23 akt organu rentowego dotyczących emerytury pomostowej, potwierdzającego okresy zatrudnienia ubezpieczonego na kolei na elektrycznym pojeździe trakcyjnym, tj. pracy określonej w art. 43 ust. 2 ustawy.

Kwestią sporną między stronami jest okoliczność, czy przy ustalaniu kapitału początkowego, okresy te należy uwzględnić w sposób „preferencyjny”, tj. licząc po 14 miesięcy za każdy pełny rok zatrudnienia na kolei określonego w tym przepisie.

Okres zatrudnienia skarżącego na kolei określonego w art. 43 ust. 2 powołanej wyżej ustawy, wynosi 20 lat 4 miesiące i 20 dni. W tym okresy niewykonywania pracy, o których mowa w art. 32 ust. 1a powołanej wyżej ustawy wynoszą 2 miesiące i 5 dni, lecz nie ma to żadnego znaczenia orzeczniczego, gdyż „preferencyjnemu” przeliczeniu podlegają jedynie pełne lata, tj. 20 lat, co daje, po przeliczeniu 40 miesięcy (20X2) czyli 3 lat i 4 miesiące. Tak obliczony łączny okres składkowy apelującego wynosi zatem 27 lat 10 miesięcy i 20 dni (24 lata 6 miesięcy i 20 dni + 3 lata i 4 miesiące).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie można podzielić poglądu Sądu Okręgowego, prezentowanego także w doktrynie (patrz: Ustawa o Emeryturach i Rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – Komentarz pod redakcją Kamila Antonowa, ABC Wolters Kluwer business, wydanie 3, str. 624), iż ten „preferencyjny” sposób obliczania stażu ubezpieczeniowego, nie ma zastosowania przy ustalaniu kapitały początkowego.

Sąd Okręgowy, prezentując ten pogląd, nie uzasadnił bliżej swego stanowiska, powołując się jedynie na wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2003 r. W ocenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi zapatrywania wyrażone w powołanym wyżej wyroku nie mają dostatecznej podstawy prawnej, a argumentacja zawarta w uzasadnieniu tego orzeczenia, nie jest przekonująca. Okoliczność, za przepis art. 43 ust. 2 ustawy jest poprzedzony art. 40 określającym przesłanki nabycia prawa do emerytury kolejowej, a art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, określający zasady ustalania kapitału początkowego, nie zawiera odpowiedniego odesłania, nie może przesądzać, iż przepis art. 43 ust. 2 nie ma zastosowania do ustalania kapitału początkowego. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, skarżący zasadnie powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2004 r. w sprawie II UK 412/03. W wyroku tym, wydanym w sprawie o ustalenie wysokości emerytury w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż przy ustalaniu wysokości emerytury dla celów ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego należy okresy zatrudnienia na kolei wymienione w art. 43 ust. 2 powołanej wyżej ustawy o emeryturach i rentach, obliczać w sposób „preferencyjny” wynikający z tego przepisu. Analiza treści uzasadnienia tego wyroku prowadzi do wniosku, iż nie ma przeszkód prawnych, aby ten „preferencyjny” sposób obliczania okresów składkowych zastosować także w rozpoznawanej sprawie, choć jej przedmiotem jest ustalenie wysokości kapitału początkowego. Sąd Najwyższy, w powołanym wyżej wyroku, podkreślił, że „przepis art. 43 ust. 2 ustawy stanowiący, że każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei, ma zastosowanie nie tylko przy obliczaniu okresów zatrudnienia wymaganych dla ustalenia prawa do emerytury kolejowej, lecz także dla ustalenia prawa do emerytury ogólnej. Określone w tym przepisie zatrudnienie na kolei jest zatrudnieniem w szczególnych warunkach i nie zmienia swej istoty ze względu na cel, dla którego jest brane pod rozwagę przez organ rentowy. W szczególności nie jest tak, że to samo zatrudnienie na kolei dla celów ustalenia prawa do emerytury kolejowej jest zatrudnieniem w szczególnych warunkach, zaś dla celów ustalenia prawa do emerytury ogólnej traci ten szczególny charakter. W związku z tym przewidziany w art. 43 ust. 2 ustawy sposób liczenia zatrudnienia na kolei ma zastosowanie także dla ustalenia prawa do emerytury ogólnej ubezpieczonego, który nie spełnił wymaganego art. 40 pkt 2 ustawy okresu zatrudnienia na kolei. Przyjęcie odmiennego poglądu oznaczałoby akceptację nierównego traktowania tego samego okresu zatrudnienia w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego”. Sąd Najwyższy wywiódł ponadto, że stanowisku temu nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że przepis art. 43 ustawy poprzedzony jest art. 40 określającym przesłanki nabycia prawa do emerytury kolejowej.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, szczególnie istotny jest argument, iż odmienny sposób obliczania zatrudnienia wymienionego w art. 43 ust. 2 ustawy, prowadziłby do nierównego traktowania tego samego okresu zatrudnienia w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Z tego względu okres zatrudnienia na kolei wymieniony w art. 43 ust. 2 należy obliczać przy ustalaniu kapitału początkowego, w taki sam sposób jak przy ustalaniu prawa do emerytury kolejowej lub emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. Okoliczność podnoszona przez organ rentowy, że skarżący jako osoba urodzona w (...) r. osiągnie wiek 60 lat dopiero w roku 2015 i nie będzie miał możliwości obliczenia emerytury w sposób „mieszany”, gdyż art. 183 ustawy dotyczy wyłącznie osób, które osiągną wiek emerytalny w latach 2009-2013, nie ma istotnego znaczenia orzeczniczego, gdyż kapitał początkowy ma wpływ na wysokość emerytury pomostowej skarżącego. Wysokość podstawy emerytury pomostowej, którą pobiera apelujący, stanowi przecież kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwota zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych od dnia 1 stycznia 1999 r. na koncie ubezpieczonego.

Reasumując, do ustalenia wartości kapitału początkowego T. M. należy przyjąć „preferencyjny” wynikający z art. 43 ust. 2 powołanej wyżej ustawy emerytalnej sposób obliczenia okresów składkowych, co oznacza, że jest to okres wynoszący 27 lat, 10 miesięcy i 20 dni.

Kierując się powyższymi motywami, wobec naruszenia prawa materialnego, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i uwzględnił odwołanie.