Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Radomska-Stęplewska

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2017 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą we W.

przeciwko E. C.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwaną

od wyroku Sądu Rejonowego w Gnieźnie

z dnia 14 czerwca 2017 r.

sygn. akt I C 2043/16

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1. powództwo oddala;

2. zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 480 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Małgorzata Radomska-Stęplewska

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie powód (...) S.A. z siedzibą we W. domagał się od pozwanej E. C. zapłaty kwoty 1706,01 zł oraz zwrotu kosztów postępowania.

Nakazem zapłaty z dnia 28 kwietnia 2016r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu (k.5).

W ustawowym terminie pozwana złożyła sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty, wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2016r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gnieźnie na podstawie art. 505 ³⁶ § 1 k.p.c. wedle właściwości ogólnej pozwanego (k.8v.).

Strony w toku postępowania potrzymały swoje stanowisko.

Wyrokiem z dnia 14 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy w Gnieźnie w punkcie 1 zasądził od pozwanej E. C. na rzecz powódki kwotę 1706,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 06 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty, w punkcie 2 zasądził od pozwanej na rzecz powódki 1230 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 1200 zł tytułem kosztów zastępstwa proce­sowego

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że bezspornym w niniejszej sprawie było, iż pozwana zawarła z pierwotnym wierzycielem (...)Towarzystwo Ubezpieczeń S.A (...)z siedzibą w W. umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych dla pojazdu R. (...) nr rej. (...), nr VIN (...) na okres od dnia od 2 stycznia 2013r. do dnia 1 stycznia 2014r. z klauzulą odnowienia ubezpieczenia, a także okoliczność, że na mocy umowy z dnia 19 listopada 2013r. pozwana sprzedała objęty umową samochód.

Powód domagał się od pozwanej zapłaty kwoty 1706,01 zł z tytułu odnowienia umowy ubezpieczenia OC ww. samochodu za okres od 2 stycznia 2014r. do dnia 1 stycznia 2015r. Z kolei pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w całości, wskazując, że zbyła przedmiotowy pojazd w dniu 19 listopada 2013r. na rzecz osoby trzeciej, który to fakt zgłosiła w Wydziale Komunikacji Starostwa Powiatowego w G.. Zdaniem pozwanej z uwagi na zbycie samochodu w trakcie obowiązywania pierwotnej umowy OC, kolejna umowa nie nawiązuje się, tym samym nie powstaje obowiązek uiszczenia składki.

Na wstępie Sąd Rejonowy stwierdził, że legitymację czynną powoda w niniejszym postępowaniu uzasadniał fakt, iż skutecznie nabył on wierzytelność (...) Towarzystwo Ubezpieczeń S.A (...)z siedzibą w W. z tytułu zaległej składki ubezpieczenia OC przeciwko pozwanej w drodze cesji.

Sąd przywołując treść art. 28 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 4 oraz art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych wskazał, że nowy właściciel pojazdu ponosi solidarną odpowiedzialność ze zbywcą pojazdu, za zapłatę składki z tytułu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Solidarna odpowiedzialność istnieje w okresie od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu (od dnia nabycia) do dnia poinformowania zakładu ubezpieczeń o fakcie zbycia pojazdu i danych osobowych nabywcy (imię, nazwisko, adres zamieszkania i PESEL). Odpowiedzialność za zapłatę składki należnej za okres od dnia poinformowania zakładu ubezpieczeń o zmianie właściciela spoczywa wyłącznie na nabywcy pojazdu. Odpowiedzialność solidarna za zapłatę składki oznacza, że wierzyciel (zakład ubezpieczeń) posiada uprawnienie do wyboru osoby spośród dłużników (zbywcy i nabywcy), od której zażąda zapłaty składki za zaległy okres. Dłużnik, który spełni świadczenie uwalnia od konieczności zapłaty swoich współdłużników, czyli jeżeli np. zbywca opłaci składki zakład ubezpieczeń nie może domagać się jej zapłaty od nabywcy. Od dnia zawiadomienia zakładu ubezpieczeń o zbyciu pojazdu i ww. danych osobowych nabywcy za zapłatę należnej składki jest odpowiedzialny wyłącznie nabywca, co wynika z kolei z art. 31 ust. l powołanej ustawy.

W realiach niniejszej sprawy wątpliwości nie budzi fakt, iż pozwana nie wypowiedziała pierwotnej umowy OC przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa została zawarta, w związku z tym w myśl art. 28 ust. 1 wyżej cytowanej ustawy doszło do zawarcia kolejnej umowy ubezpieczenia. W toku procesu strona pozwana wskazywała, że zbyła objęty umową pojazd w dniu 19 listopada 2013r., o czym miała poinformować Wydział Komunikacji Starostwa Powiatowego w G. w dniu 13 grudnia 2013 r. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że pozwana co prawda zbyła objęty umową pojazd w ww. dacie, jednakże z przedstawionych przez nią dowodów nie sposób wywnioskować, że w ogóle zawiadomiła kogokolwiek, a tym bardziej ubezpieczyciela o zbyciu pojazdu (art. 6 kc). Wobec tego Sąd przyjął, że strona pozwana nie dopełniła obowiązku wynikającego z art. 32 ust. l wyżej cytowanej ustawy i nie poinformowała zakładu ubezpieczeń o sprzedaży pojazdu oraz danych posiadacza, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu, w terminie 14 dni od dnia zbycia pojazdu. Wobec tego powodowi należy się od pozwanej zapłata zaległej składki w wysokości 1409 zł. Powód domagał się również zapłaty skapitalizowanych odsetek ustawowych od ww. kwoty od dnia 16 lutego 2014r. do dnia 5 kwietnia 2016r., do czego był uprawniony na podstawie art. 482 kc. Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1706,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 6 kwietnia 2016r. do dnia zapłaty (pkt 1 sentencji wyroku).Orzeczenie w przedmiocie odsetek znajduje oparcie w art. 481 kc. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła pozwana, zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Apelująca zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1. naruszenie prawa materialnego art. 32 ust. 4 w związku z art. 31 ust. 1 zd. ostatnie i art. 28 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (cytowanej w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia) poprzez uznanie, że pomimo zbycia pojazdu przed upływem czasu trwania umowy doszło do jej automatycznego przedłużenia na podstawie art. 28 ust. 1 tejże ustawy,

2. naruszenie art. 6 k.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieustalenie faktu zbycia samochodu przez pozwaną oraz uznanie za wykazane żądania powoda co do wysokości.

W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego. Prawdą jest, że przepis art. 32 ust. 4 omawianej ustawy przewiduje solidarną odpowiedzialność nabywcy pojazdu mechanicznego ze zbywcą za zapłatę składki od dnia zbycia samochodu do dnia zawiadomienia ubezpieczyciela o tym fakcie. Przepis określa jednak solidarną odpowiedzialność za zapłatę składki. Oznacza to, że niezbędną przesłanką tej odpowiedzialności jest istnienie wiążącej strony umowy ubezpieczenia OC, ponieważ tylko wówczas można zasadnie rozważać odpowiedzialność z tytułu zapłaty składki. W niniejszym przypadku nie sposób zasadnie twierdzić, że po dniu 2 stycznia 2014 r. pozwaną oraz pierwotnego wierzyciela łączyła taka umowa.

Nie ulega wątpliwości, że pozwana sprzedała ten samochód innej osobie na podstawie umowy sprzedaży z dnia 19.11.2013 r., która to umowa ma datę pewną od dnia 13.12.2013 r. - w tym dniu nastąpiło zgłoszenie sprzedaży Starostwu Powiatowemu w G..

Wbrew twierdzeniom Sądu Rejonowego, nie doszło do zawarcia nowej umowy. Zgodnie bowiem z art. 28 ust. 1 omawianej ustawy, jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 2.

Uwadze Sądu Rejonowego umknął jednak przepis art. 31 ust. 1 tejże ustawy, zgodnie z którym w razie przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego, którego posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, na posiadacza pojazdu, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, przechodzą prawa i obowiązki poprzedniego posiadacza wynikające z tej umowy. Umowa ubezpieczenia OC ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta, chyba że posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, wypowie ją na piśmie. W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC, ulega ona rozwiązaniu z dniem jej wypowiedzenia. Przepisów art. 28 nie stosuje się.

Z powyższego wynika, że w wypadku zbycia samochodu nie następuje skutek w postaci milczącego przedłużenia umowy, i to ani wobec zbywcy, ani wobec nabywcy pojazdu. Nie może być zatem mowy o obowiązku uiszczenia składki. Podkreślić wypada, że ustawa posługuje się pojęciem składki, które jednoznacznie wiąże się z istniejącą, ważnie i skutecznie zawartą umową ubezpieczenia.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanej w całości, oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (k. 89).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja pozwanej okazała się zasadna.

Sąd Rejonowy poczynił w większości prawidłowe ustalenia faktyczne, poparte zgromadzonym materiałem dowodowym i ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje jako własne z zastrzeżeniem wskazanym poniżej. Sąd Odwoławczy nie w pełni podzielił wyprowadzone z tych ustaleń wnioski oraz przeprowadzoną w postępowaniu pierwszoinstancyjnym ocenę jurydyczną niniejszej sprawy i w konsekwencji dokonał samoistnej oceny z punktu widzenia prawa materialnego prawidłowych ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego, dochodząc - na podstawie przeprowadzonej subsumcji - do konkluzji, że orzeczenie wymaga zmiany.

Sąd Odwoławczy nie podzielił bowiem stanowiska Sądu I instancji co do skutecznego przedłużenia polisy ubezpieczeniowej zawartej z pozwaną na dalsze 12 miesięcy.

Trafny okazał się zarzut naruszenia art. 32 ust. 4 w zw. z art. 31 ust. 1 zdanie ostatnie i art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Obowiązkowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 2060) (dalej u.ubez.obowiązk).

Zgodnie z treścią art. 28 u.ubez.obowiązk., jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 2. Powyższy przepis, jak słusznie wskazuje się w doktrynie, to tzw. klauzula prolongacyjna, która w celu zapewnienia nieprzerwanej ochrony ubezpieczeniowej przewiduje „milczące" zawarcie umowy ubezpieczenia na okres następnych 12 miesięcy. Dochodzi w takim wypadku do przedłużenia stosunku ubezpieczeniowego z mocy ustawy.

Stosownie zaś do art. 31 ust. 1 u.ubez.obowiązk. w razie przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego, którego posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, na posiadacza pojazdu, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, przechodzą prawa i obowiązki poprzedniego posiadacza wynikające z tej umowy. Umowa ubezpieczenia OC ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta, chyba że posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, wypowie ją na piśmie. W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC, ulega ona rozwiązaniu z dniem jej wypowiedzenia. Przepisów art. 28 nie stosuje się.

Zważyć w tym miejscu trzeba, że w stanie prawnym obowiązującym przed 11 lutego 2012 r. w sytuacjach opisanych w art. 31 ust. 1 i 4 u.ubez.obowiązk odpowiednie zastosowanie znajdował art. 28 u.ubez.obowiązk. Jeśli więc nie doszło do wypowiedzenia umowy z upływem 30 dni następujących po dniu nabycia (przejścia posiadania) pojazdu mechanicznego, rozwiązywała się ona z upływem dwunastomiesięcznego terminu ( art. 26 u.ubez.obowiązk). Gdy jednak aktualny posiadacz pojazdu, nie później niż na dzień przed upływem 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, nie powiadomił na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważało się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy ( art. 28 u.ubez.obowiązk).

Obecnie stosowanie automatycznego odnowienia się umowy ubezpieczenia na podstawie art. 28 u.ubez.obowiązk. w sytuacjach określonych w art. 31 ust. 1 i 4 u.ubez.obowiązk. jest wyłączone. Dlatego też w przypadku przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu i niezłożenia przez aktualnego posiadacza oświadczenia o wypowiedzeniu umowy będzie ona wprawdzie obowiązywała, ale jedynie do upływu czasu, na jaki została zawarta, bez możliwości zastosowania klauzuli prolongacyjnej na kolejny okres 12 miesięcy (zob. J. Miaskowski, K. Niezgoda, P. Skawiński, Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Komentarz. Warszawa 2012, opublik. Legalis, Komentarz do art. 31 u.ubez.obowiązk.).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należało, że nie ulega wątpliwości fakt, że strona pozwana pomimo obowiązku wynikającego z art. 32 ust. 1 u.ubez.obowiązk. nie powiadomiła ubezpieczyciela o zbyciu pojazdu. Spór w niniejszej sprawie dotyczył więc ustalenia, czy przedmiotowa polisa ubezpieczeniowa została skutecznie przedłużona.

W interesie zbywcy leży jak najszybsze dokonanie powiadomienia zakładu ubezpieczeń o fakcie zbycia pojazdu i danych osobowych nabywcy, gdyż zbywca wraz z nabywcą ponoszą solidarną odpowiedzialność za uiszczenie składki ubezpieczeniowej należnej do dnia powiadomienia. Opieszałość zbywcy może spowodować konieczność zapłacenia przez niego składki za okres ubezpieczenia po zbyciu pojazdu. W takiej sytuacji zakład ubezpieczeń samodzielnie decyduje, czy zapłaty całości zaległej składki zażąda od zbywcy lub nabywcy, czy też od obu łącznie (art. 366 k.c.). Osobną kwestią jest następcze uprawnienie zbywcy do dochodzenia od nabywcy zwrotu uiszczonej za ten okres składki (art. 376 § 1 k.c.), gdyż to na ostatnim podmiocie spoczywa ekonomiczna odpowiedzialność wobec zakładu ubezpieczeń za zapłatę składki należnej za okres od dnia, w którym nastąpiło przeniesienie na niego prawa własności pojazdu. Celem takiego rozwiązania jest zmotywowanie zbywcy do możliwie szybkiego informowania zakładu ubezpieczeń o zbyciu pojazdu i przekazania danych nabywcy.

W przedmiotowej sprawie powód dochodził należności wynikłej z umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC przedłużonej w oparciu o art. 28 u.ubez.obowiązk. za okres od 2 stycznia 2014 r. do 1 stycznia 2015 r. Skoro jednak pozwana zbyła samochód objęty umową ubezpieczenia OC w dniu 19 listopada 2013 r. i przekazała polisę nowemu właścicielowi zanim nastąpiło przedłużenie umowy, w niniejszej sprawie znalazł zastosowanie art. 31 ust. 1 zdanie ostatnie ustawy, który wyłącza możliwość przedłużenia umowy ubezpieczenia OC w oparciu o art. 28 u.ubez.obowiązk. Wbrew twierdzeniom powoda do wznowienia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC z mocy prawa zatem nie doszło.

Ustawodawca w art. 32 ust. 1 u.ubez.obowiązk. nałożył wprawdzie na posiadacza pojazdu mechanicznego, który przeniósł prawo własności, obowiązek powiadomienia na piśmie zakładu ubezpieczeń, w terminie 14 dni od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu, o fakcie jego przeniesienia. W niniejszej sprawie pozwana nie dopełniła obowiązku nałożonego na nią przez ustawodawcę i nie zawiadomiła o fakcie sprzedaży ubezpieczyciela. W ocenie Sądu Okręgowego w aktualnym stanie prawnym przyjąć jednak należało, że brak wywiązania się przez posiadacza z obowiązku nałożonego na niego w art. 32 ust. 1 ustawy skutkuje jedynie odpowiedzialnością solidarną poprzedniego i aktualnego posiadacza za zapłatę składki związanej z umową ubezpieczenia za okres do chwili powiadomienia zakładu ubezpieczeń o przeniesieniu własności, a najpóźniej do czasu wygaśnięcia umowy ubezpieczenia – czyli mając na uwadze treść art. 31 ust. 1 zdanie ostatnie ustawy – do daty wskazanej w umowie ubezpieczenia zawartej przez tego posiadacza pojazdu, który zawarł umowę ubezpieczenia. Z tego powodu w interesie zbywcy jest wciąż jak najszybsze powiadomienie zakładu ubezpieczeń o przeniesieniu posiadania na nabywcę, gdyż wyznacza ono okres, w którym odpowiedzialność z tytułu zapłaty składki ubezpieczeniowej ciąży na zbywcy i nabywcy solidarnie. W przedmiotowej sprawie pozwana uregulowała składkę wynikającą z polisy zawartej do 1 stycznia 2014 roku.

W konsekwencji mając na uwadze treść art. 31 ust. 1 u.obow.ubezpiecz., z której jasno wynika, iż art. 28 ww. ustawy nie stosuje się w przypadku przejścia prawa własności na inną osobę w trakcie umowy ubezpieczenia, stwierdzić należało, że w okolicznościach niniejszej sprawy polisa ubezpieczeniowa nie została skutecznie przedłużona, a tym samym żądanie zapłaty składki za okres od 2 stycznia 2014 r. do 1 stycznia 2015 r. było bezzasadne.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. uwzględnił apelację pozwanej i zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo, o czym orzekł jak w pkt I.1 sentencji. Powyższa zmiana wymagała również zmiany rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu za pierwszoinstancyjne postępowanie, wobec czego Sąd Odwoławczy na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu na dzień złożenia pozwu (Dz.U. 2015 poz. 1800) zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt I.2 sentencji).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zaś w punkcie II sentencji na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 98 k.p.c. oraz § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym od 27.10.2016r. Na koszty postępowania apelacyjnego składa się opłata od apelacji w wysokości 30 złotych oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 450 złotych.

SSO Małgorzata Radomska -Stęplewska