Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 sierpnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2013 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. J.

przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu przy ul. (...) w K. i Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu przy ul. (...) w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie

z dnia 13 listopada 2012 r., sygnatura akt I C 439/12/S
1. oddala apelację;

2. zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego przy ul. (...) w K. kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sygn. akt II Ca 264/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie Wydział I Cywilny oddalił powództwo wniesione przez K. J. przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu przy ul. (...) w K. i Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu przy ul. (...) w K. o zasądzenie kwot po 10.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz nie obciążył powoda kosztami procesu.

Sąd Rejonowy w oparciu o dołączone do akt dokumenty oraz zeznania świadka J. B., K. P. oraz w oparciu o przesłuchanie strony R. N. i R. H. ustalił, iż powód K. J. przebywał w Areszcie Śledczym przy ul. (...) w K. w okresie od 11 grudnia 2009 r. do 22 lipca 2010 r. i w tym czasie przebywał w 6 różnych celach, w których warunki zakwaterowanie nie przekraczały normy poniżej 3 m ² na osobę. Natomiast w okresie od 22 lipca 2012 r. do 10 marca 2011 r. powód przebywał w 3 różnych celach w Areszcie Śledczym przy ul. (...) w K., w których również nie był kwaterowany w warunkach poniżej 3 m ² na osobę. Cele mieszkalne w Aresztach Śledczych przy ul. (...) w K. są wyposażone w sprzęt kwaterunkowy zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 roku w sprawie warunków bytowych dla osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia osadzeni otrzymują środki higieny osobistej. Każda z cel posiada wentylację grawitacyjną, duże okno, grzejnik, oświetlenie oraz wydzielony kącik sanitarny, umożliwiający nieskrępowane skorzystanie, wyposażony w umywalkę i muszlę, a w Areszcie Śledczym przy ul. (...) także w natrysk. W Areszcie Śledczym przy ul. (...) Łaźnia znajduje się poza celą. Niektóre cele posiadają zamontowane zewnętrzne przesłony okienne, które znajdują się w odległości około 40 cm od okna. Są one zbudowane z lekkiego materiału, przepuszczającego światło. O otwarciu okien w celach decydują osadzeni. W upalne dni dodatkowo czasowo otwierane są drzwi celi w celu umożliwienia przepływu powietrza. Ogrzewanie dostarczane jest za pośrednictwem miejskiej sieci ciepłowniczej. W taki sam sposób ogrzewane są wszystkie inne pomieszczenia, w tym te przeznaczone dla pracowników Aresztów. W obu jednostkach osadzeni mają możliwość wzięcia kąpieli jeden raz w tygodniu, a częściej jeżeli osadzony jest zatrudniony, bądź ma takie zalecenia lekarskie. Ciepła woda w umywalkach jest okresowo wyłączana, niemniej jest dostępna każdego dnia. Oświetlenie cel z przyczyn oszczędnościowych jest wyłączana na kilka godzin w ciągu dnia, za wyjątkiem dni pochmurnych i deszczowych. Każdy osadzony ma zapewnione własne łóżko. W celach znajdują się szafki, stoły i taborety. W dniu 3 marca 2010 roku Sędzia Penitencjarny Sądu Okręgowego w Krakowie M. M. sporządził protokół z wizytacji Aresztu Śledczego w K. przy ul. (...) w K.. W protokole tym odnotowano przeprowadzenie kompleksowego remontu cel Oddziału I i II wraz z wyposażeniem ich w pełne węzły sanitarne. W zakresie warunków bytowych skazanych i tymczasowo aresztowanych stwierdzono m. in., że:

-

osadzeni są zakwaterowani w celach wieloosobowych, przy czym często nie jest zachowana norma trzech metrów kwadratowych na jednego skazanego, łóżka są co do zasady dwupoziomowe, w każdej celi jest kącik sanitarny. Podkreślono, że cele wyremontowanego Oddziału I i II prezentują dość wysoki poziom i w pełni spełniają zarówno wymogi powierzchniowe, sanitarne jak i wyposażenia;

-

wszyscy osadzeni posiadają miejsce do spania wyposażone w materace, bieliznę pościelową, koc i poduszkę;

-

bielizna pościelowa wymieniana jest regularnie co dwa tygodnie, zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie;

-

terminowo i zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie normami wydawane są osadzonym środki higieny osobistej oraz środki utrzymania czystości pomieszczeń. W celach, w kącikach sanitarnych zainstalowane są umywalki z bieżącą ciepłą i zimną wodą, a w wyremontowanych celach Oddziału I także natryski;

- w godzinach ustalonych porządkiem wewnętrznym każdy osadzony otrzymuje trzy posiłki dzienne przygotowane przez miejscową kuchnię. Ilość i jakość posiłków odpowiada obowiązującym normom żywieniowym, tak pod względem kaloryczności jak i wartości odżywczej oraz urozmaicenia wydawanych posiłków;

Poza tym w dniu 17 grudnia 2009 roku i 22 grudnia 2010 roku została przeprowadzona kontrola przewodów wentylacyjnych w Areszcie Śledczym przy ul. (...) w K.. W jej wyniku stwierdzono, że przewody kominowe i wentylacyjne były drożne i sprawne.

W dniu lutym 2010 roku Sędzia Penitencjarny Sądu Okręgowego w Krakowie K. M. sporządziła protokół z wizytacji Aresztu Śledczego przy ul. (...) w K.. W protokole tym zostało stwierdzone, że w 2009 roku średnie roczne zaludnienie wynosiło 100, 4 %. W zakresie warunków bytowych skazanych i tymczasowo aresztowanych stwierdzono m. in., że

-osadzeni są zakwaterowani w celach wieloosobowych, standard pomieszczeń nie jest

wysoki, są jednak utrzymane w czystości i porządku;

- każda cela wyposażona jest zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 roku w sprawie warunków bytowych dla osób osadzonych, w każdej znajduje się wydzielony kącik sanitarny z bieżącą zimną i ciepłą wodą, skanalizowany, zapewniający intymność podczas wykonywania codziennych czynności higienicznych;

- wszyscy osadzeni posiadają miejsce do spania wyposażone w materace, pościel, koc i poduszkę;

- terminowo i zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 roku w sprawie warunków bytowych dla osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych wydawane są osadzonym środki higieny oraz środki do utrzymania czystości pomieszczeń;

- osadzeni maja zapewnioną opiekę zdrowotną

W wyniku kontroli dokonanej w areszcie Śledczym przy ul. (...) w K. przez przedstawicieli Rzecznika Praw Obywatelskich stwierdzono, iż przestrzegane są prawa osób pozbawionych wolności oraz nie stwierdzono, aby warunki bytowe były na tyle dotkliwe, aby mogły prowadzić do okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania. Współistnienie w Areszcie ambulatorium i szpitala, zatrudnianie wielu specjalistów, rozbudowane zaplecze diagnostyczne i lekowe pozwala na zapewnienie optymalnej opieki medycznej osobom przebywającym w izolacji penitencjarnej. Dla potrzeb osób niepełnosprawnych przeznaczono i odpowiednio przystosowano celę mieszkalną w Oddziale II. Wszystkie cele są skanalizowane i doprowadzona jest do nich ciepła i zimna woda. Zapewniona jest wentylacja oraz oświetlenie światłem naturalnym i sztucznym.

W trakcie pobytu w Areszcie Śledczym powód korzystał z pomocy medycznej, odbył szereg wizyt lekarskich. Był konsultowany psychiatrycznie, wykonano mu badania laboratoryjne, radiologiczne stawu biodrowego, badanie EKG. Orzeczeniem z dnia 15 grudnia 2010 roku Powiatowy Zespół do spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w oparciu o przepisy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych postanowił zaliczyć powoda do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, wskazując, że powód może pracować w warunkach chronionych, korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji. Zgodnie z zaleceniami lekarzy specjalistów wymaga też konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne.

Zeznania świadków J. B., K. P. oraz R. N. i R. H. Sąd Rejonowy ocenił jako wiarygodne, bowiem korespondowały wzajemnie ze sobą oraz z dowodami z protokołów pokontrolnych sędziów penitencjarnych oraz z informacją Rzecznika Praw Obywatelskich. Sąd uznał, iż dowodem przemawiającym przeciwko wiarygodności zeznań wspomnianych świadków i słuchanych w charakterze stron dyrektorów Aresztów Śledczych nie mogą być zaoferowane przez powoda dowody z zeznania świadka I. M. (1) i samego powoda. Przede wszystkim zeznania te są sprzeczne z wspomnianymi protokołami wizytacyjnymi, które wykonane zostały przez podmioty zewnętrzne, a I. M. (1) wiadomości o warunkach panujących w celach posiadała wyłącznie od powoda.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy mając na uwadze przepis art. 23 k. c. odnoszący się do przykładowego katalogu dóbr osobistych chronionych prawnie oraz art. 24 k. c. w zw. z art. 448 k. c. zważył, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na stwierdzenie, by powód przetrzymywany był w celi poniżej 3 m ² oraz by w trakcie przebywania w którejkolwiek z jednostek penitencjarnych doznawane przez niego cierpienia oraz trudności, przewyższały poziom nieuniknionego cierpienia, właściwy dla uwięzienia i przekroczyły próg dotkliwości według art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i uzasadniały tym samym zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia. Brak jest bowiem podstaw do podzielenia wniosku powoda, że powierzchnia cel była mniejsza niż 3 m ² na jednego osadzonego, że był on źle traktowany przez funkcjonariuszy, a warunki sanitarne i bytowe w celach były nieodpowiednie. To jednak na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia, że odbywał karę pozbawienia wolności w warunkach przeludnienia, przy nieodpowiednich warunkach bytowych i sanitarnych. Tymczasem powód takiego dowodu w toku niniejszego postępowania nie zaoferował, a same jego zeznania i zeznania świadka I. M. (1) za taki dowód nie mogły zostać przyjęte, zwłaszcza, że od samego początku pozwani kwestionowali zasadność powództwa i okoliczności faktyczne przytaczane przez powoda. Co więcej, przedstawione przez stronę pozwaną dowody zaprzeczyły twierdzeniom pozwu i musiały skutkować oddaleniem powództwa. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przypisanie stronie pozwanej bezprawności w osadzeniu powoda w celach o powierzchni poniżej 3 m ². Jakkolwiek w okresie osadzenia powoda zjawisko przeludnienia polskich więzień było istotnym problemem, to nie miało ono już tak strukturalnego charakteru jak w latach wcześniejszych. Sąd Rejonowy zauważył, że w zakresie Aresztu Śledczego przy ul. (...) problem ten w ogóle nie dotyczył Oddziałów I i II, bo jak wynika z opinii wizytacyjnej cele nowo wyremontowanych Oddziałów I i II (a tam przebywał powód) w pełni spełniają m. in. wymogi powierzchniowe. Co zaś się tyczy Aresztu Śledczego przy ul. (...) przeludnienie w maju 2009 roku (informacja Rzecznika Praw Obywatelskich k. 136/2) wynosiło 3 % i wykazywało wyraźną tendencję spadkową, zaś w całym 2009 roku wynosiło średnio 100, 4 %. Powód do tej jednostki trafił końcem 2009 roku i jak wynika z dołączonym dokumentów dotyczących pojemności cel i zeznań dyrektora Aresztu powód nie był osadzony w celach poniżej 3 m ². Samo występowanie zjawiska przeludnienia, które nie było nadmierne, nie oznacza jeszcze, że wszyscy więźniowie byli osadzeni w celach poniżej 3 m ². Ponadto zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na przypisanie stronie pozwanej bezprawności w zakresie osadzenia powoda w nieodpowiednio wyposażonych celach w tym braku dostępu świeżego powietrza, światła, niewłaściwej temperatury, złej opieki medycznej, czy złego traktowania ze strony funkcjonariuszy i spełniały one warunki określone w § 28 ust 1 i § 30 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjno - podatkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. z 2003 roku, Nr 152, poz. 1493). Okresowe wyłączenia ciepłej wody były krótkotrwałe. Cele, w których przebywał powód były należycie oświetlone, co także wynika z protokołów wizytacyjnych i informacji Rzecznika Praw Obywatelskich. Zamontowanie przesłon okiennych nie uniemożliwiało dopływu światła dziennego i świeżego powietrza, a jedynie ograniczało dostęp światła w dniu pochmurne. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala jednak na stwierdzenie by było to nadmierne i dotkliwe. Brak jest także podstaw do stwierdzenia, by w trakcie pobytu powoda w Aresztach Śledczych doszło do pogorszenia jego stanu zdrowia i by to pogorszenie pozostawało w związku z panującymi tam warunkami. Powód na tę okoliczność nie przedstawił żadnego dowodu, a przecież pogorszenie wzroku, czy dolegliwości stawu biodrowego, z którym powód ma problemy mogą być skutkiem wielu czynników, które nie muszą być związane z pobytem w Areszcie Śledczym. Brak jest również podstaw do przyjęcia, by posiadany przez powoda umiarkowany stopień niepełnosprawności powodował konieczność umieszczenia go w celi przeznaczonej dla osób niepełnosprawnych. Jak wynika z książeczki zdrowia powód korzystał z opieki medycznej, miał wykonywane badania specjalistyczne, w tym także badanie radiologiczne stawu biodrowego, które nie wykazało żadnych nieprawidłowości. Był także konsultowany psychiatrycznie.

O kosztach zaś Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.c., gdyż za nieobciążeniem powoda kosztami procesu przemawiała jego sytuacja materialna, jak również charakter dobra, którego domagał się ochrony, a którego ocena może być subiektywna.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód zaskarżając go w całości oraz zarzucając mu:

1.  obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na wynik sprawy w postaci:

a)  naruszenia art. 236 k.p.c. w zw. z art. 210 § 1 k.p.c. w ten sposób, że Sąd Rejonowy nie rozstrzygnął zgłoszonych przez pełnomocnika powoda wniosków dowodowych zgłoszonych w piśmie z 12 czerwca 2012 r. na okoliczność, iż powód w czasie pobytu w Aresztach Śledczych przy ul. (...) w K. i przy ul. (...) w K. przebywał w celach przeludnionych i niespełniających minimalnej powierzchni 3 m ²,

b)  naruszenia an. 316 § 1 w zw. z. art. 233 § 1 w zw. z art. 328 i 2 k.p.c., poprzez pominięcie dowodów wnioskowanych przez pełnomocnika powoda w podstawie sentencji, a wyrażonej w uzasadnieniu wyroku, w którym Sąd nie wyjaśnił przyczyn odmowy wiarygodności i ich mocy dowodowej,

c)  naruszenie art. 207 § 3 w zw. z art. 233 § 2 k.p.c., polegające na tym, że Sąd I instancji powtórnie, po upływie terminu do składania wniosków dowodowych w stosunku do strony pozwanej, zobowiązał Skarb Państwa Areszt Śledczy przy ul. (...) w K. do przedstawienia dowodów, stanowiących dokumentację urzędową wydaną przez Zastępcę Dyrektora Generalnego Służby Więziennej,

d)  naruszenie art. 253 k.p.c. poprzez oparcie wyroku na wykazach cel załączonych do odpowiedzi na pozew, pomimo zakwestionowania prawdziwości ww. dokumentów prywatnych przez powoda w piśmie z dnia 12 czerwca 2012 r. i mimo braku wykazania prawdziwości ww. dokumentów przez pozwanych.

2) błąd w ustaleniach dotyczących stanu faktycznego przejawiający się naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c., w zakresie w jakim Sąd I instancji oparł się na zbiorczym zestawieniu pomieszczeń, wydrukach systemu komputerowego , zeznaniach świadków R. H., K. P. i R. N. - podczas, gdy ww. dowody nie mogły stać się adekwatną podstawą do wnioskowania na temat tego, że powód przez okres osadzenia przebywał rzeczywiście w celi, w której na jednego osadzonego przypadało co najmniej 3 m ² przy nieuzasadnionej eliminacji wiarygodności depozycji powoda czy zeznań świadka I. M. (1) w zakresie dotyczącym rzeczywistych warunków bytowych i socjalnych w jednostkach, w których powód był osadzony.

W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana Skarb Państwa- Areszt Śledczy przy ul. (...) w K. wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Strona pozwana Skarb Państwa – Areszt Śledczy przy ul. (...) w K. domagała się oddalenia apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest niezasadna i z tego względu podlegała oddaleniu.

Na wstępie rozważań stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, znajdujących uzasadnienie w materiale zgromadzonym w sprawie wobec czego Sąd Okręgowy przyjął je za własne, albowiem mają one swe źródło w dowodach, które ocenione zostały zgodnie ze wszelkimi wskazaniami z art. 233 § 1 k.p.c. Z poczynionych ustaleń Sąd Rejonowy wyciągnął prawidłowe wnioski i poprawne zinterpretował treść oraz znaczenie zastosowanych przepisów prawa materialnego.

Po pierwsze podnieść należy, że część zarzutów wskazanych w apelacji nie przystaje do stanu faktycznego prawidłowo ustalonego przez Sąd Rejonowy, a w pozostałym zakresie są one chybione, w konsekwencji czego nie można dopatrzeć się naruszenia przez Sąd I instancji przepisów proceduralnych, których właściwe zastosowanie stanowi punkt wyjścia dla poczynienia rozważań prawnych w oparciu o obowiązujące przepisy. Podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa procesowego oparty został na twierdzeniu o przekroczeniu przez Sąd Rejonowy zasady swobodnej oceny dowodów, będącej następstwem oddalenia, czy też nie uwzględnienia przez Sąd Rejonowy wniosków dowodowych zgłoszonych przez powoda, w tym w szczególności dowodu z wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich oraz z wydruku z artykułu ze strony internetowej gazeta pl. W tym miejscu należy wyraźnie zaznaczyć, że jakkolwiek Sąd Rejonowy faktycznie nie odniósł się w pisemnym uzasadnieniu do powyższych wniosków i nie wyjaśnił przyczyn, dla których odmówił ich uwzględnienia, to tego rodzaju uchybienie pozostaje bez wpływu na rozstrzygniecie niniejszej sprawy, skoro oczywiste jest, że tego rodzaju dowody traktujące w sposób ogólnikowy o stanie więziennictwa w Polsce stanowiące wyłącznie wystąpienia o charakterze ocennym nie mogą stanowić podstawy do czynienia ustaleń w konkretnej sprawie i tego rodzaju ogólnikowe stwierdzenia są irrelewantne dla konkretnego stanu faktycznego będącego podstawą rozstrzygnięcia. Nie ma bowiem znaczenia, jak kształtowały się warunki pobytu w innych celach aniżeli w tych, w których powód przebywał w określonych przedziałach czasowych. Poza tym zarzut powoda podniesiony w apelacji dotyczący niewłaściwego dopuszczenia przez Sąd Rejonowy spóźnionych wniosków dowodowych zaprezentowanych przez stronę pozwaną wskutek powtórnego błędnego wezwania strony pozwanej przez Sąd Rejonowy do przedłożenia dokumentacji obrazującej stan cel w poszczególnych aresztach śledczych jest całkowicie błędny. Nie można bowiem czynić zarzutu Sądowi Rejonowemu, że wezwał stronę pozwaną do przedłożenia dokumentacji wydanej przez Zastępcę Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, albowiem po pierwotnym dołączeniu do odpowiedzi na pozew powyższej dokumentacji, której można nadać walor dowodów z dokumentów urzędowych z mocy art. 244 § 1 k. p. c. z uwagi na fakt, iż dowody te zawierają informacje o stanie cel sporządzone przez osoby uprawnione do ich kontroli z mocy obowiązujących przepisów prawa i odpowiedzialne za administrację zakładu oraz ewidencję, powód zakwestionował te dowody twierdząc, iż są to dokumenty prywatne bez jednoczesnego sprecyzowania, w jakim zakresie są one jego zdaniem niewiarygodne. W tej sytuacji Sąd Rejonowy właściwie postąpił wzywając stronę pozwaną do ponownego wykazania przy pomocy odpowiednich dowodów twierdzeń o stanie cel zajmowanych przez powoda pod rygorem oceny przez Sąd odmowy przedstawienia dowodu. Sąd Rejonowy właściwie więc zobowiązał pozwanego do wskazania liczby skazanych przebywających wspólnie z powodem w aresztach śledczych w poszczególnych okresach, a także do wskazania powierzchni, która przypadała na jednego osadzonego oraz dokumentów wskazujących na przebieg i wyniki wizytacji w okresie od 2009 do końca 2011 r. Sąd Rejonowy nie naruszył jakiegokolwiek przepisu procedury cywilnej zobowiązując pozwanego do przedstawienia żądanych informacji dotyczących problemu przeludnienia. W tym miejscu podnieść wypada, że jeśli zakłady karne nie prowadzą odpowiedniej ewidencji i nie potrafią udzielić ścisłej informacji, w jakim czasie i przy jakim przekroczeniu dopuszczalnej liczby osadzonych odbywał karę powód, nie może wywoływać negatywnych skutków procesowych i materialnoprawnych dla powoda, jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 marca 1971 roku, II PR 453/70 (niepubl.), w orzecznictwie Sądu Najwyższego można uznać za ukształtowany pogląd, że ilekroć jedna ze stron swoim postępowaniem spowoduje uniemożliwienie lub znaczne utrudnienie wykazania okoliczności przeciwnikowi, na którym spoczywał ciężar ich udowodnienia, tylekroć na tę stronę przechodzi ciężar dowodu co do tego, iż okoliczności takie nie zachodziły. Jeśli jednak strona pozwana dysponowała powyższymi dokumentami to słusznie została zobowiązana do ich przedstawienia.

Odnosząc się zatem do zarzutów zgłoszonych przez powoda w apelacji o charakterze proceduralnym wskazać należy, że granice swobodnej oceny dowodów w myśl przepisu art. 233 §1 k.p.c. wyznaczają zasady logicznego rozumowania, nakaz opierania się na dowodach przeprowadzonych prawidłowo, z zachowaniem wymagań dotyczących źródeł dowodzenia oraz bezstronności, nakaz wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, konieczność wskazania, na podstawie których dowodów dokonano ustaleń, a którym dowodom odmówiono wiarygodności i mocy dowodowej. Tego rodzaju zarzuty podniesione przez powoda nie mogą odnieść zamierzonego skutku prawnego z przyczyn wskazanych powyżej.

Sąd Rejonowy rozpoznał sprawę w granicach podstawy faktycznej zakreślonej przez powoda w pozwie przeprowadzając postępowanie dowodowe na okoliczność warunków lokalowych oraz opieki penitencjarnej nad powodem w trakcie jego pobytu w pozwanych Aresztach Śledczych. W kontekście zaś przeprowadzonego w tym zakresie postępowania dowodowego chybiony był zarzut, że Sąd I instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że warunki w jakich przebywał powód w pozwanych Aresztach Śledczych odpowiadały prawu, albowiem cele, w których przebywał powód spełniały niewątpliwie wszelkie warunki związane z kwaterowaniem osadzonych. W szczególności odpowiadały normie powierzchni przypadającej na każdego z osadzonych określonej w art. 110 k.k.w., cele te wyposażone były też we wszelkie urządzenia niezbędne do jej zamieszkiwania, w tym również sanitarne. Zarówno w pozwie jak i w dalszych pismach procesowych nie zostały natomiast wskazane przez powoda żadne konkretne zdarzenia i okoliczności, które stanowiłyby naruszenie jego godności osobistej w trakcie pobytu w Aresztach Śledczych ze strony pozwanej. W powyższym kontekście nie można także pominąć okoliczności, że powód dochodzący zadośćuczynienia z uwagi na przekroczone normy lokalowe zobowiązany był wykazać podnoszone twierdzenia. Tymczasem powód nie sprostał temu obowiązkowi i nie wykazał przy pomocy jakichkolwiek dostępnych środków dowodowych, aby warunki bytowe w poszczególnych celach przez niego zajmowanych były przeludnione prowadząc tym samym do przekroczenia obowiązujących norm powierzchniowych. Natomiast strona pozwana, na której spoczywał z kolei obowiązek dowiedzenia twierdzeń przeciwnych, zakwestionowała skutecznie twierdzenia pozwu i w sposób merytoryczny wykazała konkretne okoliczności dotyczące stanu faktycznego niniejszej sprawy wskazując precyzyjnie na konkretne cele, w których przebywał powód w poszczególnych okresach oraz panujące tam warunki powierzchniowe, sanitarne i inne. Powód zaś poza gołosłownym stwierdzeniem, iż mierzył powierzchnię cel przy użyciu metra krawieckiego, pomijając fakt, że ze swej istoty nie jest on przeznaczony do tego celu, nie wskazał na jakiekolwiek konkretne okoliczności potwierdzające podnoszone przez siebie tezy. Powód nie potrafił nawet sprecyzować, w której ściśle określonej celi ile w danym momencie przebywało osób i tym samym obowiązujące normy zostały przekroczone. Poza ogólnikowymi stwierdzeniami zeznania powoda nie wskazują na konkretne okoliczności przemawiające za zasadnością pozwu. Z uwagi na obowiązywanie w polskim prawie procesu kontradyktoryjnego nie jest rzeczą Sądu zarządzenie dochodzenia w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron, jak też wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd rozpoznający sprawę nie jest też zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach, a ciężar udowodnienia faktów, które mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy spoczywa na tej stronie, która wywodzi z nich skutki prawne, zgodnie z brzmieniem art. 6 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., sygnatura akt I CKU 45/96, OSNC 1997, z. 6-7, poz. 76). Reasumując, słusznie Sąd Rejonowy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przyjął, że warunki w jakich przebywał powód w pozwanych Aresztach Śledczych w K. nie powodowały niedogodności w stopniu przekraczającym nieunikniony element uciążliwości związany z osadzeniem w jednostce penitencjarnej. Osadzenie powoda w celach nieprzeludnionych nie nosiło zatem znamion bezprawności, co wyklucza już z tej przyczyny zasadność roszczenia dochodzonego pozwem.

Podobnie ocenić należy twierdzenia powoda odnośnie pogorszenia jego stanu zdrowia, za co jego zdaniem odpowiadać ma strona pozwana. Jak wynika z książeczki zdrowia powód miał możliwość korzystania z opieki medycznej, natomiast okoliczność, w jakim zakresie to czynił zależała wyłącznie od jego indywidualnych potrzeb, przy czym co istotne - konieczność skorzystania z tej opieki pozostawała w intencji powoda. Oznacza to, że tylko w tym zakresie, w jakim powód zgłaszał zapotrzebowanie na udzielenie mu pomocy lekarskiej, była mu ona udzielana. Nie jest rzeczą strony pozwanej narzucanie z góry pomocy, tam gdzie nie jest ona niezbędna, co dotyczy tak osób izolowanych , jak i przebywających na wolności. Niewątpliwe celem podjęcia stosownej rehabilitacji powód powinien wykazywać zainteresowanie, co w każdych okolicznościach jest warunkiem jej powodzenia. Nie można natomiast oczekiwać, aby pomoc medyczna w tym zakresie została powodowi narzucona. Tymczasem powód nie wykazał, aby pomimo starań z jego strony i konieczności podjęcia rehabilitacji, pomocy tej mu odmówiono. Podobnie rzecz się odnosi do twierdzeń powoda dotyczących pogorszenia jego wzroku oraz zwiększenia dolegliwości związanych ze stawem biodrowym. Powód miał co do zasady zapewnioną pomoc lekarską, natomiast nie wykazał, aby rzeczywiście pogorszenie stanu zdrowia nastąpiło po osadzeniu go w zakładach karnych oraz nie udowodnił, aby ewentualne pogorszenie stanu zdrowia było następstwem przebywania w warunkach izolacji, za co odpowiedzialność ponosić by miała strona pozwana.

W konsekwencji uznać należy, że materiał dowodowy, w oparciu o który Sąd Rejonowy procedował został trafnie dobrany do okoliczności niniejszej sprawy oraz Sąd I instancji należycie dokonał jego oceny i wyciągnął na jego podstawie właściwe wnioski, co było skutkiem prawidłowego rozłożenia ciężaru dowodowego na każdą ze stron. Nie sposób bowiem czynić jakichkolwiek ustaleń faktycznych w oparciu o zeznania powoda o charakterze ogólnikowym nie odnoszące się do faktów istotnych dla niniejszej sprawy. Ponadto ustalenia te nie mogą być czynione w oparciu o jedyny właściwie dowód oferowany przez powoda, który zasadniczo mógłby być adekwatny do niniejszej sprawy, a mianowicie w oparciu o zeznania świadka I. M. z uwagi na to, że wszelkie wiadomości o warunkach panujących w celach zajmowanych przez powoda świadek czerpał od powoda. Świadek nie miał natomiast możliwości osobistego zweryfikowania tych twierdzeń i nie miał możliwości zaobserwowania we własnym zakresie warunków panujących w celach.

W niniejszej sprawie nie zaistniały zatem konieczne przesłanki do zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Powód nie wykazał, aby został osadzony w celi o powierzchni mniejszej niż wymagana prawem oraz aby naruszono w jakikolwiek sposób jego dobra osobiste i aby w ten sposób doznał krzywdy. Natomiast strona pozwana wykazała, iż nie zaistniały przesłanki bezprawności jej działania, skoro powód miał zapewnione należyte warunki bytowe odpowiadające przesłankom ustawowym.

Z powyższych względów apelację jako niezasadną należało oddalić na podstawie art. 385 k. p. c.

Odnośnie orzeczenia o kosztach postępowania za postępowanie apelacyjne Sąd Okręgowy nie przychylił się do stanowiska Sądu Rejonowego dotyczącego nie obciążania powoda poniesionymi przez stronę pozwaną – Skarb Państwa – Areszt Śledczy przy ul. (...) w K. kosztami procesu zgodnie ze zgłoszonym wnioskiem w tym zakresie, albowiem powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie wskazał na jakiekolwiek okoliczności przemawiające za odstąpieniem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 k. p. c. Zgodnie z brzmieniem art. 102 k.p.c. możliwość zwolnienia strony przegrywającej z obowiązku ponoszenia kosztów, istnieje w wypadkach szczególnie uzasadnionych. Przy braku innych szczególnych przesłanek taką zaś okolicznością nie jest sam fakt przebywania w Areszcie Śledczym w związku z wykonaniem orzeczonego w stosunku do powoda środka zabezpieczającego. Powód składając apelację winien mieć świadomość, iż wszczęte z jego inicjatywy postępowanie wygeneruje koszty. Pozwany zaś miał prawo skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, a w konsekwencji domagać się zwrotu kosztów z tym związanych, które Sąd Okręgowy określił na kwotę odpowiadającą stawce minimalnej określonej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zatem na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c., a złożyły się na nie koszty zastępstwa procesowego w kwocie 600 zł (§12 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 6 pkt.4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

ref. SSR Jarosław Tyrpa