Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2012 r. w Gdańsku

sprawy M. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek apelacji M. C.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 marca 2012 r., sygn. akt IV U 30/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 945/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni M. C. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 18 listopada 2011 r., mocą której zobowiązano ją do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w wysokości 5.932,80 zł za okres od dnia 1 marca 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. Wnioskodawczyni podniosła, że organ rentowy dokonał pouczenia o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń rentowych dopiero w decyzji z dnia 25 marca 2011 r. o podwyższeniu renty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 9 marca 2012 r. Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Wnioskodawczyni M. C. ur. dnia (...), od dnia 1 października 2003 r. pobiera rentę socjalną. Decyzja przyznająca świadczenie rentowe wnioskodawczyni zawierała pouczenie dotyczącego przesłanek zawieszania bądź zmniejszania wysokości świadczeń. Pouczenia dotyczące zawieszenia prawa do renty socjalnej za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej od 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS znajdują się w kolejnych decyzjach jakie od dnia 1 października 2003 r. otrzymywała M. C..

W roku 2010 r. M. C. uzyskała następujące przychody z wynagrodzeń za pracę: za miesiąc marzec 2010 r. - 1.111,36 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 973, 10 zł, za miesiąc kwiecień 2010 r. - 1.191,11 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 973, 10 zł, za miesiąc maj - 1.241,87 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 973,10 zł, za miesiąc czerwiec 2010 r.- 1.437,14 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 995,00 zł, za miesiąc lipiec 2010 r. - 1.613,79 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 995,00 zł, sierpień 2010 r. - 997,40 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 995,00 zł, za miesiąc wrzesień 2010 r. - 1.552,10 zł , wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 959,40 zł, za miesiąc październik 2010 r. - 1.393,75 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu -959, 40 zł, za miesiąc listopad 2010 r. - 1.393,75 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 959,40 zł, za miesiąc grudzień 2010 r. - 1470,77 zł, wobec dopuszczalnej kwoty przychodu - 961,00 zł.

Decyzją z dnia 18 listopada 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązał wnioskodawczynię M. C. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od dnia 1 marca 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. w kwocie 5.932,80 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, że dla rozstrzygnięcia sprawy znaczenie miał art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. 2004 nr 39 poz. 353 ze zm.). W myśl tego przepisu, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu, przy czym za nienależnie pobrane świadczenia uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (art. 138 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy).

W ocenie Sądu pierwszej instancji, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że faktycznie wnioskodawczyni pobrała nienależne świadczenie w postaci renty socjalnej. Wnioskodawczyni nie kwestionuje w istocie podawanych przez ZUS wartości dotyczących przychodów uzyskiwanych w 2010 r. W szczególności poza sporem pozostawała wysokość uzyskiwanych przez M. C. przychodów w okresie od marca 2010 r. do grudnia 2010 r. z tytułu wynagrodzenia za pracę w Aptece (...) sp. j. R. W..

Zdaniem Sądu Okręgowego, uzyskanie przez wnioskodawczynię tak ustalonego przychodu stanowiło podstawę do zawieszenia przyznanego jej świadczenia rentowego. Przemawia za tym treść art. 10 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, który stanowi, że prawo do renty socjalnej zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie działalności pozarolniczej. Za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego. Prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1 - 5, w łącznej kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych. Osoba pobierająca rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy są obowiązani niezwłocznie powiadomić organ wypłacający rentę socjalną o osiąganiu przychodu w kwocie powodującej zawieszenie prawa do renty socjalnej.

Kwoty nienależnie pobranych świadczeń podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczeń, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych przypadkach za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że wnioskodawczyni osiągnęła za poszczególne miesiące w okresie od marca do grudnia 2010 r. przychody w kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS.

Odnosząc się do zarzutu wnioskodawczyni dotyczących braku pouczeń organu rentowego o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń rentowych w decyzjach o przyznaniu prawa do renty socjalnej, Sąd Okręgowy stwierdził, że nie znajduje on potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Każda decyzja organu rentowego, którą od dnia 1 października 2003 r. otrzymywała pani M. C. zawierała pouczenie dotyczące zawieszenia prawa do renty socjalnej za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej od 30 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS.

Decyzja organu rentowego o zobowiązaniu wnioskodawczyni do zwrotu nienależnego świadczenia w kwocie 5.932,80 złotych była, zdaniem Sądu pierwszej instancji, w pełni zasadna.

Apelacje od wyroku wywiodła wnioskodawczyni, zarzucając wyrokowi:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na błędnym przyjęciu, że skarżąca była pouczona o braku prawa do pobierania świadczenia, do którego zwrotu organ zobowiązał powódkę - błąd ten miały istotny wpływ na wynik sprawy, ponieważ przyjęcie takiego ustalenia prowadziło do oddalenia odwołania,

- naruszenie prawa materialnego, art. 138 ust. 2 z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.) poprzez przyjęcie, że świadczenie pobrane przez wnioskodawczynię jest nienależne.

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego poprzez uwzględnienie odwołania i zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obydwie instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wnioskodawczyni podniosła, że z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie wynika, że doręczono jej pouczenia, brak zwłaszcza dowodu potwierdzenia odbioru takiego pouczenia przez apelującą.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest niezasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest kwestia, czy wnioskodawczyni M. C. jest obowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od dnia 1 marca 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu
art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów,
jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia.

Na podstawie należycie zgromadzonego materiału dowodowego oraz prawidłowo wskazanego prawa materialnego Sąd pierwszej instancji trafnie wskazał, że decyzja organu rentowego zobowiązująca wnioskodawczynię M. C. do zwrotu świadczenia z tytułu nienależnie pobranej renty socjalnej w spornym okresie jest prawidłowa.

Skarżąca w apelacji zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, a łącznie oceniona treść zarzutów prowadzi do stwierdzenia, że Sąd pierwszej instancji nietrafnie przyjął, że ustalenia faktyczne pozwoliły na przyjęcie, że pobrana przez wnioskodawczynię renta socjalna była nienależna.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do przyjęcia, iżby takowy błąd w ustaleniach faktycznych zaistniał.

Sąd Okręgowy wskazał jakie dowody uznał za wiarygodne i dlaczego nie znalazł podstaw aby podstawą swoich ustaleń uczynić twierdzenia wnioskodawczyni.

Sąd pierwszej instancji ustalił na podstawie akt rentowych ZUS, że decyzje wysyłane na adres wnioskodawczyni począwszy od dnia 1 października 2003 r. zawierały pouczenie, że prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodów w łącznej kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych. Ustalenie tych okoliczności faktycznych na podstawie akt rentowych jest prawidłowe i znalazło potwierdzenie w zeznaniach wnioskodawczyni złożonych na rozprawie w dniu 9 marca 2012 r. Skarżąca potwierdziła, że w okresie pobierania renty socjalnej otrzymywała ona decyzje przyznaniu i zmianie wysokości świadczenia wraz z pouczeniami, ale nie czytała ich.

Pomimo wysłania przez ZUS omawianych decyzji przesyłką zwykłą, bez zwrotnego poświadczenia odbioru - fakt powiadamiania przez nią ZUS o zmianie adresu dla doręczeń oraz przyznanie w toku procesu otrzymania decyzji przez skarżąca było w ocenie Sądu Apelacyjnego dowodem na skuteczne doręczenie wnioskodawczyni decyzji zawierających pouczenie o braku prawa do świadczenia w określonych okolicznościach.

Tym samym nie są zasadne - w ocenie Sądu Apelacyjnego - zarzuty apelacji dotyczące błędnego uznania, że pozwany nie wykazał dowodów na doręczenie przed dniem 25 marca 2011 r. decyzji zawierającej stosowne pouczenie, okazały się bezzasadne.

Artykuł 71a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm) stanowi, że organ rentowy może przesyłać pisma i decyzje listem zwykłym, a razie sporu ciężar dowodu doręczenia pisma lub decyzji, o których mowa w ust. 1, spoczywa na Zakładzie.

Sąd Okręgowy badając materiał dowodowy i biorąc pod uwagę okoliczności ustalone w sprawie, prawidło uznał za udowodnione doręczenie wnioskodawczyni decyzji organu rentowego zawierających pouczenie o warunkach zawieszania wypłaty renty socjalnej. W ocenie Sądu Apelacyjnego, który podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, w okolicznościach sprawy, twierdzenia skarżącej, że nie została przez organ rentowy pouczona o braku prawa do pobierania świadczenia, okazały się bezzasadne.

Przy przedstawionych wyżej ustaleniach faktycznych, według których wnioskodawczyni otrzymała decyzje organu rentowego o przyznaniu i waloryzacji świadczenia, nie znajdują także uzasadnienia zarzuty naruszenia prawa materialnego - art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 10 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej. Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu tego przepisu uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (art. 138 ust. 2 pkt 1).

W konstrukcji obowiązku z art. 138 ust. 1 w związku z ust. 2 pkt 1 pouczenie o braku prawa do pobierania świadczenia w całości lub w części występuje jako warunek konieczny (sine qua non) zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. W rozpatrywanej sprawie ustalono, że takie pouczenie wnioskodawczyni otrzymała, gdyż było ono zawarte we wszystkich decyzjach wysłanych do niej przez organ rentowy. Żądanie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia nie jest oparte na obowiązku wykazania, że osoba zapoznała się z doręczonym jej pouczeniem o braku prawa do świadczenia w określonych okolicznościach. To adresat pouczenia może zarzucać, że pouczenie było nieprawidłowe i dlatego go nie zrozumiał, jednak kwestia właściwego pouczenia nie była podnoszona przez wnioskodawczynię w toku postępowania sądowego.

Gdy więc okoliczności te zostały prawidłowo ocenione w toku postępowania, brak podstaw do uwzględnienia apelacji, co mając na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.