Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSA Magdalena Sajur - Kordula (spr.)

Sędziowie:SA Marek Kolasiński

SO del. Anna Szanciło

Protokolant:protokolant Agata Wawrzynkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2019 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy O.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o nadużywanie pozycji dominującej

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 22 lutego 2018 r., sygn. akt XVII AmA 17/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok częściowo w punkcie pierwszym w ten tylko sposób, że oddala odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 24 grudnia 2014 r. nr (...) w zakresie punktu I. 2, w którym uznano za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o jakim mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów praktykę Gminy O. polegającą na nadużywaniu pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie Gminy O. oraz na lokalnych rynkach zbiorowego odprowadzenia ścieków obejmujących teren Gminy O. oraz część obszaru Gminy M. wskutek nakładania na osoby ubiegając się o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej obowiązku poniesienia kosztów robót niestanowiących – co do zakresu – kosztów budowy przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, o jakich mowa w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków(tekst jedn. Dz. U. z 2006 r., Nr 123, poz. 858 z póź. zm.) tj.:

a)  kosztów włączenia do sieci wodociągowej;

b)  kosztów włączenia do sieci kanalizacyjnej;

i nakazano zaniechanie jej stosowania;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VII AGa 1747/18

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z dnia 24 grudnia 2014 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego wszczętego z urzędu przeciwko Gminie O.,

I. na podstawie art. 10 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.),

1.  uznał za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o jakim mowa w art. 9 ust. 1 i 2 pkt 6 ww. ustawy praktykę Gminy O. polegającą na nadużywaniu pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie gminy O. wskutek narzucania odbiorcom usług uciążliwych warunków umów o zaopatrzenie w wodę, przynoszących Gminie nieuzasadnione korzyści, w świetle których dostawca nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej za przerwy lub ograniczenia w dostawie wody spowodowane:

a)  brakiem wody na ujęciu,

b)  koniecznością przeprowadzenia niezbędnych napraw urządzeń zaopatrzenia w wodę w najkrótszym możliwym czasie niezbędnym na ich wykonanie,

c)  uszkodzeniem instalacji dostawcy grożącym niebezpieczeństwem

i nakazał zaniechanie jej stosowania;

2.  uznał za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o jakim mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów praktykę Gminy O. polegającą na nadużywaniu pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie gminy O. oraz na lokalnych rynkach zbiorowego odprowadzania ścieków obejmujących teren gminy O. oraz część obszaru gminy M. wskutek nakładania na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej obowiązku poniesienia kosztów robót niestanowiących – co do zakresu - kosztów budowy przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, o jakich mowa w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.) tj.:

a)  kosztów budowy przewodów wodociągowych na odcinku od granicy przyłączanej nieruchomości do istniejącej sieci oraz kosztów włączenia do sieci wodociągowej;

b)  kosztów budowy przewodów kanalizacyjnych na odcinku od granicy nieruchomości do istniejącej sieci lub na odcinku za pierwszą studzienką licząc od strony budynku oraz kosztów włączenia do sieci kanalizacyjnej;

i nakazał zaniechanie jej stosowania.

II. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na Gminę O.:

1. karę pieniężną płatną do budżetu państwa w wysokości 988 PLN z tytułu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 9 ust. 1 i 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I.1. sentencji Decyzji;

2. karę pieniężną płatną do budżetu państwa w wysokości 4 890 PLN z tytułu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I.2. sentencji Decyzji.

III. na podstawie art. 77 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 80 tej ustawy oraz na podstawie art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 267) w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów postanowił obciążyć Gminę O. kosztami przeprowadzonego postępowania i zobowiązać ww. przedsiębiorcę do zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwoty 27 PLN w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się Decyzji.

Wyrokiem z dnia 22 lutego 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
1) uchylił zaskarżoną decyzję w pkt I.2 i II.2,

2) zmienił zaskarżoną decyzję w pkt II.1 w ten tylko sposób, że obniżył nałożoną w nim na Gminę O. karę pieniężną z kwoty 988 zł do kwoty 984 zł,

3) oddalił odwołanie w pozostałej części,

4) koszty zastępstwa procesowego pomiędzy stronami wzajemnie zniósł,

5) polecił pobranie Kasie Sądu Okręgowego w Warszawie od Gminy O. kwoty 500 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie tytułem połowy kosztów nieopłaconej opłaty sądowej od odwołania.

Sąd I instancji oparł swe rozstrzygnięcie na podstawie następujących ustaleń i rozważań prawnych:

Na terenie Gminy O. działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków prowadzi Zakład (...) w O. będący zakładem budżetowym Gminy. Zakład został utworzony mocą uchwały Rady Gminy O. Nr (...) z dnia 26 listopada 2003 r. Podstawy jego działalności określa Statut stanowiący załącznik do uchwały Rady Gminy Nr (...) z dnia 26 listopada 2003 r.

Zgodnie ze Statutem terenem działania Zakładu jest Gmina O.. Zakład został utworzony w celu zarządzania, korzystania oraz prowadzenia działalności gospodarczej i bieżącej obsługi dotyczącej:

1)  działalności usługowej w zakresie rozprowadzania wody;

2)  wykonywania robót ogólnobudowlanych w zakresie rozdzielczych obiektów liniowych obejmujących budowę lokalnych rurociągów wodnych i kanalizacyjnych oraz obiektów pomocniczych lokalnej sieci rozdzielczej;

1)  wykonywania instalacji wodno-kanalizacyjnych;

3)  odprowadzania ścieków;

4)  unieszkodliwiania odpadów;

5)  wykonywania remontów nieruchomości będących mieniem Gminy;

6)  utrzymania czystości na terenie nieruchomości będących mieniem Gminy;

7)  utrzymania bezpieczeństwa i porządku na terenach dróg gminnych, placach i obiektach publicznych stanowiących mienie Gminy.

W myśl Statutu majątek będący w użytkowaniu Zakładu (...) jest własnością Gminy O..

Na podstawie uchwały Rady Gminy O. Nr (...) z dnia 17 lutego 2005 r. przekazana została Zakładowi w użytkowanie infrastruktura wodociągowa i kanalizacyjna stanowiąca mienie Gminy O. celem realizacji zadań własnych o charakterze publicznym w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Zgodnie z Załącznikiem Nr 1 do ww. uchwały infrastruktura ta obejmuje między innymi sieć wodociągową o długości 108,1 km, w tym 78,1 km sieci głównej i 30 km podłączeń domowych; pompy głębinowe, studnie głębinowe, hydrofornie, sieć kanalizacji sanitarnej o łącznej długości 7,329 km położoną na działkach na terenie Gminy O. dz. Nr 499 obręb P. i Gminy M. dz. Nr 580 obręb (...).

Na podstawie ww. uchwały (...) eksploatuje 2 ujęcia głębinowe w P. (studnie S1 i S2) i w T. (studnia S1). Woda pozyskiwana z tych ujęć pokrywa 82,47% zapotrzebowania odbiorców. W pozostałym zakresie zapewnienie zbiorowego zaopatrzenia w wodę Zakład realizuje poprzez zakup wody od (...) SA w K. oraz od Gminnego Zakładu (...) w M..

Na terenie Gminy O. obowiązuje Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków wprowadzony uchwałą Rady Gminy Nr (...) z dnia 16 lutego 2006 r. Regulamin został ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) Nr 36 z dnia 24 marca 2006 r., poz. 1033 i obowiązuje od 07 kwietnia 2006 r.

Odbiorcy usług świadczonych przez (...) mogą zapoznać się z obowiązującym Regulaminem w siedzibie Zakładu przy ul. (...) w O. od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:30 do 14:30 oraz na stronie internetowej (...) pl. (...) został opublikowany w miesięczniku lokalnym Nasze Gminne Sprawy Nr 5 (38) z 2006 r. Regulamin nie stanowi załącznika do zawieranych umów o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków.

Zakład prowadzi również działalność w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy M.. Obszar działalności (...) wyznacza zasięg sieci kanalizacyjnej położonej na obszarze tej Gminy, której właścicielem jest Gmina O., a którą użytkuje Zakład. Na prowadzenie działalności w zakresie odbierania ścieków na przedmiotowym terenie (...) uzyskał zezwolenie Wójta gminy M. udzielone decyzją nr GK. (...)-1/Z/06 z dnia 15 marca 2006 r. Na terenie gminy M. Zakład prowadzi działalność zgodnie z warunkami określonymi w Regulaminie dostarczania wody i odprowadzania ścieków wprowadzonym uchwałą gminy M. Nr (...) z dnia 09 czerwca 2006 r. oraz w taryfie zatwierdzonej uchwałą Rady Gminy M..

Zgodnie z decyzją Wójta Gminy M., o jakiej mowa powyżej (...) uzyskał zezwolenie na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków z terenu M.-Osiedle w Gminie M. na czas nieokreślony począwszy od dnia 15 marca 2006 r.

W ramach prowadzonej działalności (...) zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę – zawiera z odbiorcami usług, w tym z konsumentami, pisemne umowy, na podstawie których odbywa się dostawa wody i odbiór ścieków. Zakład posługiwał się w tym zakresie następującymi wzorcami umów:

a)  wzorcem umowy na dostawę wody stosowanym na terenie Gminy O. względem odbiorców instytucjonalnych, obowiązującym od 01 stycznia 2006 r.;

b)  wzorcem umowy na dostawę wody stosowanym na terenie gminy O. w obrocie z konsumentami, obowiązującym od dnia 01 stycznia 2011 r.;

c)  wzorcem umowy na odprowadzanie ścieków bytowych stosowanym na terenie gmin O. i M. w obrocie z konsumentami i odbiorcami instytucjonalnymi, obowiązującym od dnia 01 stycznia 2008 r..

W toku postępowania zgromadzone zostały przykładowe umowy zawarte z wykorzystaniem ww. wzorców.

W treści tychże wzorców umów o zaopatrzenie w wodę oraz umów zawartych na ich podstawie zamieszczone są w § 4 ust. 1 pkt a, d i e następujące postanowienia:

Dostawca nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej za przerwy lub ograniczenia w dostawie wody spowodowane:

▪

brakiem wody na ujęciu;

▪

koniecznością przeprowadzenia niezbędnych napraw urządzeń zaopatrzenia w wodę w najkrótszym możliwym czasie niezbędnym na ich wykonanie;

▪

uszkodzeniem instalacji Dostawcy grożącej niebezpieczeństwem.

Zakład posiada zawartych z odbiorcami ogółem 1980 umów o zaopatrzenie w wodę. 95% tych umów stanowią umowy zawarte z konsumentami.

W latach 2013-2014 nie wystąpiły przypadki przerw lub ograniczeń w dostawie wody do odbiorców spowodowane brakiem wody na ujęciu lub wynikające z uszkodzenia instalacji dostawcy grożącej niebezpieczeństwem. W ww. okresie miały natomiast miejsce przerwy w dostawie wody związane z koniecznością wymiany zasuw wodociągowych oraz przebudową sieci wodociągowej w związku z budową kanalizacji, które miały charakter planowany. Nieplanowane awarie sieci wodociągowej spowodowane były awarią sieci, uszkodzeniem sieci związanym z budową sieci kanalizacji sanitarnej oraz niesprawnymi zasuwami domowymi. W roku 2013 wystąpiło 5 awarii na sieci wodociągowej, a w 2014 r. – 17 awarii. W latach 2013-2014 odbiorcy (...) nie występowali z roszczeniami odszkodowawczymi z tytułu szkód poniesionych na skutek przerw w dostawie wody.

Nowe wzorce umów na 2017 r. posiadają zaktualizowaną treść, aczkolwiek przytoczony wyżej zapis wzorców umów o zaopatrzenie w wodę pozostał bez zmian.

(...) stosował określone zasady przyłączania nieruchomości do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.

W obowiązującym na terenie Gminy O. Regulaminie dostarczania wody i odprowadzania ścieków a konkretnie w Rozdziale V określone zostały warunki przyłączenia do sieci. Z kolei Rozdział VI Regulaminu podaje techniczne warunki dostępu do usług wodociągowo-kanalizacyjnych.

Zgodnie z § 25 i § 26 Regulaminu osoba ubiegająca się o przyłączenie jej nieruchomości do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej składa Przedsiębiorstwu wiosek o przyłączenie, który powinien zawierać m.in. określenie rodzaju instalacji i urządzeń służących do odbioru usług oraz określenie przewidywanego poboru wody, jej przeznaczenia oraz charakterystyki zużycia wody. Do wniosku należy załączyć dokument określający stan prawny nieruchomości, której dotyczy wniosek oraz mapę sytuacyjną, określającą usytuowanie nieruchomości, o której mowa w ust. 1, względem istniejących sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz innych obiektów i urządzeń uzbrojenia terenu. (...) posiada wzór wniosku o przyłączenie do sieci.

§ 27 Regulaminu stanowi, że jeżeli są spełnione warunki techniczne umożliwiające podłączenie nieruchomości do sieci Przedsiębiorstwo w terminie 30 dni od daty otrzymania prawidłowo wypełnionego wniosku wraz z kompletem załączników, wydaje osobie ubiegającej się o podłączenie nieruchomości do sieci dokument pod nazwą „Warunki przyłączenia do sieci wodociągowej i/lub kanalizacyjnej”. Dokument ten powinien zawierać co najmniej:

1)  wskazanie miejsca i sposobu przyłączenia, w tym miejsca zainstalowania wodomierza głównego lub urządzenia pomiarowego;

2)  określenie maksymalnej ilości wody dostarczanej do nieruchomości z podziałem na poszczególne cele;

3)  określenie maksymalnej ilości ścieków odprowadzanych z nieruchomości i ich jakość;

4)  informację o rodzaju i zawartości dokumentów, jakie powinna przedłożyć osoba ubiegająca się o przyłączenie do sieci oraz podmiotach, z jakimi należy uzgodnić lub do jakich należy zgłosić fakt przyłączenia oraz projekt przyłącza;

5)  określenie okresu ważności wydanych warunków technicznych,

a także może zawierać:

6)  określenie parametrów technicznych przyłącza;

7)  określenie miejsca zainstalowania wodomierza głównego, a w przypadku, gdy wnioskodawca proponuje pomiar ilości odprowadzanych ścieków inaczej niż na podstawie odczytów ilości pobieranej wody, urządzenia pomiarowego do mierzenia ilości odprowadzonych ścieków lub też wodomierzy do mierzenia ilości wody, z której nie odprowadza się ścieków do kanalizacji.

Zgodnie z § 29 Regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków warunkiem przystąpienia do prac zmierzających do przyłączenia nieruchomości do sieci jest pisemne uzgodnienie z Zakładem dokumentacji technicznej tj. projektu i sposobu prowadzenia tych prac oraz warunków i sposobów dokonywania przez Zakład kontroli robót. Spełnienie powyższego warunku nie jest wymagane, jeżeli przyłączenia do sieci dokonuje Zakład, który wydał warunki przyłączenia do sieci dla danej nieruchomości. Zakład wykonuje tę usługę na warunkach obopólnie uzgodnionych z odbiorcą. Osoba ubiegająca się o przyłączenie w celu uzyskania pisemnego uzgodnienia, o jakim mowa powyżej przedkłada Zakładowi odpowiednie dokumenty i informacje. Wykaz tych dokumentów i informacji Zakład dostarcza nieodpłatnie wraz z wydanymi warunkami przyłączenia do sieci. Zakład wydaje pisemne uzgodnienie dokumentacji technicznej w terminie 14 dni od daty złożenia kompletu wymaganych informacji i dokumentów. W myśl § 30 Regulaminu przed zawarciem umowy Przedsiębiorstwo dokonuje odbioru wykonanego przyłącza pod względem spełnienia warunków technicznych.

Analogiczne postanowienia dotyczące warunków przyłączenia do sieci oraz technicznych warunków określających możliwość dostępu do usług wodociągowo-kanalizacyjnych zawiera Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków obowiązujący na terenie Gminy M..

W prowadzonej działalności (...) nie posługuje się wzorcem umowy o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej, ani nie zawiera takich umów. Przyłączenie następuje na zasadach opisanych powyżej.

W ramach procedury przyłączeniowej (...) wydaje zatem przyszłym odbiorcom warunki techniczne podłączenia do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej.

W przypadku, gdy istniejąca sieć wodociągowa znajdowała się poza granicą przyłączanej nieruchomości osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci zobligowane były do sfinansowania budowy przewodów na odcinku od budynku do granicy nieruchomości, jak również od granicy nieruchomości do istniejącej sieci. Przy czym w warunkach technicznych podłączenia do sieci wodociągowej użytkowanej przez (...) znajdowały się następujące postanowienia:

W związku z planowaniem wykonania przyłącza wodociągowego (…) Zakład (...) w O. zezwala na podłączenie się do gminnej sieci wodociągowej po spełnieniu następujących warunków (…):

- wykonać na własny koszt podłączenia do istniejącego wodociągu gminnego (…) zlokalizowanego po południowo-wschodniej stronie ul. (...) (…) do projektowanego budynku mieszkalnego;

- wykonać na własny koszt podłączenia do istniejącego wodociągu gminnego (…) przebiegającego po północnej stronie ul. (...). Maczka (…) do projektowanej studzienki wodomierzowej (studzienka z pełnym zabezpieczeniem termicznym). Przejście pod drogą wykonać w rurze ochronnej min. DN 75;

- wykonać na własny koszt podłączenia do istniejącego wodociągu gminnego (…) przebiegającego po północnej stronie ul. (...) w pasie drogowym (…) do projektowanej studni wodomierzowej;

- Wykonać na własny koszt podłączenia do wodociągu gminnego (…) zlokalizowanego w pasie drogowym nowoprojektowanej ulicy (…) do studzienki wodomierzowej projektowanej na działce na 273.10 (studzienka z pełnym zabezpieczeniem termicznym). Przejście pod drogą wykonać w rurze ochronnej o średnicy min. DN 75.

Ponadto podmioty przyłączane ponosiły koszty włączenia do sieci wodociągowej. W przypadku włączenia do sieci wodociągowej wykonanej z rur PCV lub stalowych odbiorca ponosił koszty włączenia polegającego na: odkryciu sieci wodociągowej, nałożeniu nawiertki zintegrowanej z zasuwą domową oraz nawierceniu otworu na istniejącej sieci wodociągowej. W przypadku włączenia do sieci wykonanej z rur PE odbiorca ponosił koszty włączenia tj. koszty odkrycia sieci wodociągowej, spuszczenia wody z odcinka sieci wodociągowej, dogrzania odgałęzienia siodłowego, nawiercenia otworu na istniejącej sieci wodociągowej oraz montażu zasuwy domowej z wykorzystaniem zgrzewów doczołowych lub elektrooporowych. Przy czym w wydawanych przez (...) warunkach technicznych przyłączenia do sieci wodociągowej znajdują się postanowienia przewidujące, że:

- Włączenie do sieci wodociągowej wykonać za pomocą nawiertki (…) zintegrowanej z zasuwą odcinającą DN 50. Włączenie do sieci (…) dokonują odpłatnie wyłącznie służby Zakładu na zlecenie Inwestora;

- Włączenie do sieci wodociągowej wykonać za pomocą odgałęzienia siodłowego PE 110/63. Na włączeniu do sieci zabudować zasuwę kołnierzową DN 50. Włączenie do sieci (…) dokonują odpłatnie wyłącznie służby Zakładu na zlecenie Inwestora.

W (...) obowiązywało Zarządzenie Dyrektora (...) nr (...) z dnia 31 grudnia 2010 r. w sprawie: ustalenie cennika na wykonanie usługi (robocizna) – włączenie działki/budynku do sieci wodociągowej i budowy przyłącza wody. Załącznikiem Nr 1 do Zarządzenia jest Kalkulacja cen wykonania usługi – włączenie działki / budynku do sieci wodociągowej z zabudową zasuwy odcinającej. Cena tej usługi (robocizny) wynosi od 150 do 275 zł netto i jest uzależniona od średnicy wodociągu, materiału, z jakiego jest on wykonany oraz tego, czy włączenie następuje poprzez trójnik. W załączniku jest również zastrzeżenie, że usługa włączenia do sieci wodociągowej jest wykonywana na materiale inwestora (osoby przyłączanej).

Faktycznie koszt włączenia (robocizny) według kosztorysów powykonawczych załączonych do faktur wystawionych odbiorcom przez (...) wyniósł w trzech przypadkach 150 zł, a w dwóch przypadkach 175 zł.

W przypadku przyłączenia do sieci kanalizacyjnej osoby ubiegające się o przyłączenie finansowały budowę przewodów na odcinku od budynku do rewizyjnej studzienki kanalizacyjnej (położnej w granicach przyłączanej nieruchomości), jak również na odcinku od tej studzienki do granicy nieruchomości oraz od granicy nieruchomości do istniejącej sieci. Przyszłych odbiorców obciążały również koszty budowy samej studzienki.

W sporządzonych warunkach technicznych znajdują się postanowienia przewidujące, że osoba ubiegająca się o przyłączenie powinna wykonać na własny koszt podłączenie do istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej oraz, że orientacyjną lokalizację włączenia się w istniejącą sieć kanalizacji zaznaczono na mapie stanowiącej załącznik do warunków technicznych. Oznaczone na mapach studzienki włączeniowe znajdują się poza granicami przyłączanych nieruchomości.

Osoby ubiegające się o przyłączenie ponosiły również koszty włączenia do sieci kanalizacyjnej. Włączenie polega na lokalizacji i odkryciu istniejącej studzienki kanalizacyjnej na sieci głównej (do niej następuje włączenie), wykonaniu otworu i wprowadzeniu rury PCV pod kątem zapewniającym spływ kaskadowy ścieków. Końcowym etapem jest zabezpieczenie miejsca wprowadzenia rury pianką poliuretanową. Włączenie do studzienki kanalizacyjnej możliwe jest po uprzednim sprawdzeniu atmosfery panującej w studzience przez 3 pracowników Zakładu z wykorzystaniem linki zabezpieczającej z uprzężą oraz dźwigu trójdrożnego. Ponadto odbiorca ponosił koszty związane z robocizną oraz finansował materiały wykorzystane do włączenia do istniejącej sieci kanalizacyjnej.

W (...) obowiązywało Zarządzenie Dyrektora Zakładu Nr (...)/2011 z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie: ustalenia opłat za wykonanie usługi (robocizna): włączenie działki/ budynku do sieci kanalizacyjnej, demontaż i montaż wodomierza na okres zimowy. Załącznikiem Nr 1 do Zarządzenia jest Kalkulacja cen wykonania usługi – włączenie działki / budynku do sieci kanalizacyjnej. Cena tej usługi (robocizny) zależy od średnicy kanalizacji sanitarnej / deszczowej i wynosi od 125 do 500 zł netto (dowód: karty nr 310-312 akt adm.). Usługa włączenia do sieci wodociągowej była wykonywana na materiale inwestora (osoby przyłączanej).

Na przykładowej fakturze za usługi włączenia do sieci kanalizacyjnej oraz za usługę włączenia do sieci kanalizacji deszczowej określona cena netto każdej z tych usług wynosi 250 zł.

Liczba wszystkich przyłączeń do sieci wodociągowej zrealizowanych przez (...) w latach 2013-2014 (według stanu na koniec lipca) wyniosła 37. W 20 przypadkach miejsce włączenia do istniejącej sieci znajdowało się na terenie działki osoby przyłączanej, a w 17 przypadkach – poza granicą przyłączanej nieruchomości. Przyszli odbiorcy ponosili w takiej sytuacji koszty budowy przewodu wodociągowego na odcinku od granicy przyłączanej nieruchomości do istniejącej sieci. Wszystkie osoby ubiegające się o przyłączenie poniosły również koszty włączenia do sieci zgodnie z Zarządzeniem Dyrektora (...) Nr (...). Z tytułu wykonanych w 2013 r. włączeń do sieci wodociągowej Zakład uzyskał przychód w wysokości 4000 zł netto. W 2014 r. przychód (...) z tego tytułu wyniósł 2 125 zł netto (według stanu na 20 października 2014 r.).

W okresie 2013-2014 (do końca lipca) zrealizowano jedno podłączenie do sieci kanalizacyjnej. Nieruchomość została włączona do istniejącej studzienki kanalizacyjnej znajdującej się poza granicą przyłączanej działki, na sieci usytuowanej w pasie drogowym. W ramach tego podłączenia osoba ubiegająca się o przyłączenie obowiązana była ponieść koszty budowy studzienki kanalizacyjnej w granicach swojej nieruchomości oraz koszty związane z budową przewodu na odcinku od granicy nieruchomości do istniejącej studzienki zabudowanej na gminnej sieci kanalizacyjnej zlokalizowanej w pasie drogowym. Osoba ta poniosła również koszty włączenia do istniejącej sieci zgodnie z Zarządzeniem Dyrektora (...) Nr (...).

W taryfie obowiązującej na terenie Gminy O. w okresie od dnia 01 marca 2013 r. do 28 lutego 2014 r. określona została opłata za przyłączenie do urządzeń wodociągowych lub kanalizacyjnych będących w posiadaniu Zakładu w wysokości 98,65 zł netto (121,34 zł brutto) za każde przyłącze. W kolejnej taryfie wprowadzonej do stosowania na okres od 01 marca 2014 r. do 28 lutego 2015 r. stawka ww. opłaty wyniosła 101,12 zł netto (124,38 zł brutto) za przyłączenie.

W taryfie dla zbiorowego odprowadzania ścieków realizowanego przez (...) na terenie Gminy M., obowiązującej w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. ustalona została stawka opłaty za przyłączenie do urządzeń kanalizacyjnych będących w posiadaniu Zakładu w wysokości 98,65 zł netto (121,34 zł brutto). W następnej taryfie wprowadzonej na okres od dnia 01 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r. wysokość przedmiotowej opłaty wyniosła 101,12 zł netto (124,38 zł brutto).

W 2013 r. Zakład uzyskał przychód w wysokości 2.458.854,18 zł. Wysokość przychodu uzyskanego przez Zakład w 2013 r. z tytułu świadczenia usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków wyniosła natomiast 1.629.629, 84 zł.

Sąd I instancji uznał za prawidłowe wyłącznie stanowisko Prezesa UOKiK zawarte w pkt I.1 Decyzji odnośnie kwalifikacji zachowania Gminy O. polegającego na narzucaniu odbiorcom usług uciążliwych warunków umów o zaopatrzenie w wodę, przynoszących Gminie nieuzasadnione korzyści, w świetle których dostawca nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej za przerwy lub ograniczenia w dostawie wody spowodowane:

a)  brakiem wody na ujęciu,

b)  koniecznością przeprowadzenia niezbędnych napraw urządzeń zaopatrzenia w wodę w najkrótszym możliwym czasie niezbędnym na ich wykonanie,

c)  uszkodzeniem instalacji dostawcy grożącym niebezpieczeństwem,

jako nadużywanie pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie gminy O.. Uznał również, że kara pieniężna w wysokości 984 zł jest adekwatna do stopnia naruszenia przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych Gminy. W ocenie Sądu orzeczona kara spełni rolę wychowawczą, zapobiegając w przyszłości dopuszczaniu się przez powódkę niedozwolonych praktyk.

Wobec tego, Sąd na podstawie art. 479 ^31a § 1 kpc oddalił wniesione przez powódkę odwołanie w zakresie pkt I.1 Decyzji a zmienił Decyzję w pkt II.1 na podstawie art. 479 ^31a § 3 kpc, wymierzając powódce karę w odpowiedniej wysokości 984 zł.

Sąd nie uznał natomiast praktyki powódki, opisanej w pkt I.2 Decyzji, przejawiającej się na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie Gminy O. oraz na lokalnych rynkach zbiorowego odprowadzania ścieków obejmujących teren gminy O. oraz część obszaru gminy M. polegającej na nakładaniu na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej obowiązku poniesienia:

a)  kosztów budowy przewodów wodociągowych na odcinku od granicy przyłączanej nieruchomości do istniejącej sieci oraz kosztów włączenia do sieci wodociągowej;

b)  kosztów budowy przewodów kanalizacyjnych na odcinku od granicy nieruchomości do istniejącej sieci lub na odcinku za pierwszą studzienką licząc od strony budynku oraz kosztów włączenia do sieci kanalizacyjnej;

za praktykę naruszającą zakaz z art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Sąd dokonał odmiennej oceny od Prezesa UOKiK, który zakwalifikował postępowanie Gminy w ww. zakresie jako praktykę ograniczającą konkurencję, wychodząc z założenia, że koszty robót, o których mowa powyżej, którymi obciążani są odbiorcy, nie stanowią kosztów budowy przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, o jakich mowa w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, które odbiorca zgodnie z powołaną ustawą powinien ponieść. Pozwany kierował się przy tym definicjami przyłączy zawartymi we wskazanych przepisach, zgodnie z którymi:

- przyłącze kanalizacyjne to odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomości gruntowej;

- przyłącze wodociągowe to odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym.

Pozwany interpretując cytowane definicje w oparciu o orzecznictwo Sądów doszedł do przekonania, że przyłączem wodociągowym jest odcinek przewodu znajdujący się w nieruchomości odbiorcy usług a przyłączem kanalizacyjnym jest odcinek przewodu zaczynający się od wylotu wewnętrznej instalacji kanalizacyjnej budynku sięgający albo do granicy nieruchomości gruntowej odbiorcy (jeżeli w granicach tej nieruchomości nie ma studzienki kanalizacyjnej) albo do pierwszej studzienki licząc od strony budynku.

Stosownie zaś do treści art. 15 ust. 2 tej ustawy realizację budowy przyłączy do sieci oraz studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego i urządzenia pomiarowego zapewnia na własny koszt osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci. Zgodnie natomiast z treścią art. 5 ust. 2 tej ustawy jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie.

Tym samym, wobec tego, że ubiegający się o przyłączenie, zgodnie z warunkami stawianymi przez Gminę ma ponosić koszty budowy dalszych odcinków wysuniętych poza granice nieruchomości odbiorcy lub w przypadku istnienia studzienki kanalizacyjnej na terenie nieruchomości (w przypadku przyłączenia do sieci kanalizacyjnej)– od tej studzienki, w przekonaniu Prezesa Urzędu stanowi to nadużywanie pozycji dominującej przez Gminę będącą monopolistą wymuszającym na kontrahentach uczestnictwo w rynku na zasadach mniej korzystnych niż wynika to z obowiązujących przepisów prawa, co ułatwia brak konkurencji na danym rynku właściwym.

Z poglądem tym Sąd I instancji nie zgodził się, gdyż wywodzi się on z błędnej wykładni pojęć przyłącza wodociągowego i kanalizacyjnego. Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 22 czerwca 2017 r. o sygn. III SZP 2/16 stwierdził, że:

1. Przyłączem kanalizacyjnym w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z 7.6.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 328) jest przewód łączący wewnętrzną instalację kanalizacyjną zakończoną studzienką w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, na odcinku od studzienki do sieci kanalizacyjnej;

2. Przyłączem wodociągowym w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy z 7.6.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 328) jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług na całej swojej długości.

Oznacza to, że przyłączami są odcinki przewodów dochodzące aż do sieci, przez którą w myśl art. 2 pkt 7 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków należy rozumieć przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.

Przedmiotową szeroką interpretację przyłącza wodociągowego i kanalizacyjnego Sąd I instancji w pełni podzielił, czego konsekwencją jest stwierdzenie, że powódka była uprawniona do obciążania osób przyłączających się do sieci kosztami budowy przyłączy w zakresie zakwestionowanym w niniejszej Decyzji, tj. odcinków przyłączy położonych poza granicą nieruchomości gruntowej osoby przyłączanej, jak i kosztami włączenia do sieci – w wypadku przyłącza wodociągowego oraz odcinków przyłączy położonych poza granicą nieruchomości gruntowej osoby przyłączanej lub za pierwszą studzienką licząc od strony budynku, jak i kosztami włączenia do sieci – w wypadku przyłącza kanalizacyjnego. Obowiązek poniesienia kosztów budowy przyłącza przez osobę przyłączaną do sieci, w tym także wpięcia do sieci, wynika bowiem wprost z przytaczanego wyżej art. 15 ust. 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, przyjmując, że definicja przyłączy jest taka jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w ww. uchwale.

Skoro zatem stosowane przez powódkę warunki przyłączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej były zgodne z zasadami wynikającymi z art. 15 ust. 2 powołanej ustawy, to nie sposób przyjąć, że praktyka polegająca na stosowaniu tych warunków może być uznana za nadużywanie pozycji dominującej przez powódkę w świetle art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Brak było więc podstaw do zakazania tejże praktyki oznaczonej w pkt I.2 Decyzji oraz nałożenia w pkt II.2 Decyzji w oparciu o art. 106 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów kary za jej stosowanie. Stąd też Sąd uchylił zaskarżoną Decyzję w pkt I.2 i II.2 na mocy art. 479 ^31a § 3 kpc.

O kosztach zastępstwa procesowego postanowiono na podstawie art. 100 kpc, znosząc je wzajemnie, albowiem każda ze stron wygrała proces bez mała w połowie.

Sąd obciążył zatem powódkę również w połowie kosztami opłaty sądowej od odwołania, którą miała obowiązek uiścić w myśl art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 300).

Apelacja od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części

tj. w zakresie:

A/ punktu 1 wyroku, w którym Sąd I instancji uchylił decyzję nr (...) w pkt I.2 i II.2., w zakresie uchylenia decyzji co do praktyki ograniczającej konkurencję polegającej na nakładaniu na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej obowiązku poniesienia kosztów robót niestanowiących - co do zakresu - kosztów budowy przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, o jakich mowa w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. tj. z dnia 10 lutego 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 328) zwana dalej u.z.z.w., tj.

a/kosztów włączenia do sieci wodociągowej;

b/kosztów włączenia do sieci kanalizacyjnej;

oraz kary w zakresie dot. ww. zarzutów,

B/ punktu 4 ww. wyroku, w którym zniesiono wzajemnie między stronami koszty postępowania.

Zaskarżonemu wyrokowi, działając na podstawie art. 367 § 1 k.p.c., zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj.:

1) naruszenie art. 2 pkt 5 i 6 w zw. z art. 15 ust. 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków przez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że koszty włączenia do sieci wodociągowej oraz koszty włączenia do sieci kanalizacyjnej (obejmujące np. koszt wykonania nawiertki i trójnika) są elementem kosztów związanych z wykonaniem przyłącza, a nie sieci, a w konsekwencji:

2/ naruszenie art. 9 ust. 1 u.o.k.k. poprzez uchylenie pkt. I.2. decyzji nr (...) w całości i błędne uznanie, że nie ma w nin. sprawie podstaw do uznania za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o jakim mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów praktykę Gminy O. polegającą na nadużywaniu pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie gminy O. oraz na lokalnych rynkach zbiorowego odprowadzania ścieków obejmujących teren gminy O. oraz część obszaru gminy M. wskutek nakładania na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej obowiązku poniesienia kosztów robót niestanowiących - co do zakresu - kosztów budowy przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, o jakich mowa w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, tj.

a/ kosztów włączenia do sieci wodociągowej;
b/ kosztów włączenia do sieci kanalizacyjnej;

i nakazanie zaniechania jej stosowania.

oraz - w przypadku uznania za niedozwoloną praktykę nakładanie na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej obowiązku poniesienia kosztów włączenia do sieci wodociągowej i/lub kosztów włączenia do sieci kanalizacyjnej- niewłaściwe zastosowanie art. 106 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 111 u.o.k.k., polegające na uchyleniu w całości kary nałożonej na powoda w pkt li.2 ww. decyzji za stosowanie praktyki opisanej w pkt . I.2. w sytuacji, gdy kara powinna być zmiarkowana w stosunku do rozmiaru stwierdzonej praktyki ograniczającej konkurencję.

Mając powyższe na uwadze, wniósł o:

-zmianę ww. wyroku w zaskarżonej części, w ten sposób, że uznaje się za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o jakim mowa w art. 9 ust. 1 u.o.k.k. praktykę Gminy O. polegającą nadużywaniu pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie gminy O. oraz na lokalnych rynkach zbiorowego odprowadzania ścieków obejmujących teren gminy O. oraz część obszaru gminy M. wskutek nakładania na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej obowiązku poniesienia kosztów robót niestanowiących - co do zakresu - kosztów budowy przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, o jakich mowa w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, tj.:

a/ kosztów włączenia do sieci wodociągowej;
b/ kosztów włączenia do sieci kanalizacyjnej;
i nakazuje się zaniechanie jej stosowania,

oraz nakłada się na Gminę O. karę pieniężną w wysokości określonej przez Sąd orzekający tytułu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 9 ust. 1 u.o.k.k.,

-zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego od powoda na rzecz pozwanego,

ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, wraz z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za I i II instancję.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się uzasadniona i prowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku w części poprzez oddalenie odwołania co do punktu I.2 decyzji Prezesa UOKiK z dnia 24 grudnia 2014r. w zakresie w jakim uznano za nadużywanie pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz na lokalnych rynkach zbiorowego odprowadzania ścieków (szczegółowo wskazanych w decyzji) wskutek nakładania na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej obowiązku poniesienia kosztów włączenia do sieci wodociągowej i kosztów włączenia do sieci kanalizacyjnej.

Zasadne więc okazało się uznanie przez Prezesa UOKiK za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 184 z późn. zm.- dalej jako: ustawa okik), praktykę nadużywania przez powoda pozycji dominującej na rynkach relewantnych, polegającego na bezpodstawnym nakładaniu na odbiorców obowiązku ponoszenia kosztów części robót nie stanowiących - co do zakresu - prac związanych z budową przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2006r., Nr 123, poz. 858 z późn. zm. - dalej jako: ustawa zzw) t.j. kosztów włączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.

Podkreślenia wymaga przy tym, że w sprawie niniejszej kwestie: określenia rynku właściwego, posiadania przez powoda pozycji dominującej na tym rynku oraz fakt obciążania odbiorców kosztami wykonania włączenia do sieci (narzucania cen) - nie były sporne. Problemem wymagającym rozstrzygnięcia była ocena, czy włączenie do sieci stanowi element przyłącza czy też sieci, a w konsekwencji czy pobierane przez powoda opłaty za wykonanie włączenia mają nieuczciwy charakter.

Z tych względów w pierwszej kolejności kluczowa okazała się wykładnia definicji ustawowej przyłącza wodociągowego (art. 2 pkt 6 ustawy zzw) i kanalizacyjnego (art. 2 pkt 5 ustawy zzw).

Dotychczasowe orzecznictwo w tym zakresie było niejednolite, jednakże opierało się przede wszystkim na uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2007 r., III CZP 79/07 ( OSNC 2008/10/111, Biul.SN 2007/9/6), w której wskazano, że wybudowany z własnych środków przez odbiorcę usług zbiorowego odprowadzania ścieków odcinek przewodu kanalizacyjnego łączący wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości tego odbiorcy z istniejącą siecią kanalizacyjną stanowi w części leżącej poza granicą jego nieruchomości gruntowej urządzenie kanalizacyjne, o jakim mowa w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zm.). Podobne stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 marca 2015r. w sprawie VI ACa 760/14 (Lex nr 1754214). W wyroku z dnia 10 czerwca 2015r., wydanym w sprawie o sygn. VI ACa 1477/14 Sąd Apelacyjny przyjął, że brak jest podstaw ku temu, aby za przyłącze wodociągowe uważać również odcinek przewodu prowadzącego do głównej sieci wodociągowej położony poza granicą nieruchomości przyłączonej. Przyłącze wodociągowe to odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym (Lex nr 1843238). Natomiast w wyroku z dnia 14 lipca 2016r. przyjął, że przyłączy wodociągowych oraz kanalizacyjnych nie stanowią części odpowiednich przewodów, położone poza granicami danej nieruchomości (zaś w przypadku istnienia studzienki kanalizacyjnej na nieruchomości przyłącza kanalizacyjnego nie stanowi nawet już ta część przewodu, pomiędzy studzienką a granicą nieruchomości) (VI ACa 738/15, Lex nr 2094631).

Uchwałą składu 7 sędziów z dnia 22 czerwca 2017 r., sygn. akt III SZP 2/16 ( (...) Sąd Najwyższy zmienił swoje dotychczasowe stanowisko, uznając, że:

1.  Przyłączem kanalizacyjnym w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2017r., poz.328) jest przewód łączący wewnętrzną instalację kanalizacyjną zakończoną studzienką w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, na odcinku od studzienki do sieci kanalizacyjnej;

2.  Przyłączem wodociągowym w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2017r., poz.328) jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług na całej swojej długości.

Taką interpretację definicji przyłącza wodociągowego i kanalizacyjnego zaprezentował również Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku, uznając jednak, że samo włączenie do sieci stanowi element przyłącza. Przedstawiona wykładnia jest błędna, nie znajduje potwierdzenia w treści art. 2 pkt 6 ustawy zzw, z którego wynika, że przyłącze wodociągowe oznacza odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym. Definicja legalna przyłącza wodociągowego nie definiuje więc wcinki jako części składowej przyłącza. Podobnie jest w przypadku definicji przyłącza kanalizacyjnego (art. 2 pkt 5 ustawy zzw). Jednocześnie zgodnie z art. 2 pkt 7 ustawy zzw, „sieć” oznacza przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo - kanalizacyjnego (podkr. SA).

Należy mieć również na względzie, że wykonanie włączenia do sieci wodociągowej wymaga dokonania odkrycia sieci wodociągowej, nałożenia nawiertki zintegrowanej z zasuwą domową oraz nawiercenia otworu na istniejącej sieci wodociągowej. W realiach niniejszej sprawy w przypadku włączenia do sieci wykonanej z rur PE odbiorca ponosił koszty włączenia tj. koszty odkrycia sieci wodociągowej, spuszczenia wody z odcinka sieci wodociągowej, dogrzania odgałęzienia siodłowego, nawiercenia otworu na istniejącej sieci wodociągowej oraz montażu zasuwy domowej z wykorzystaniem zgrzewów doczołowych lub elektrooporowych (k. 151 akt adm.)

Włączenie do sieci kanalizacyjnej polega na lokalizacji i odkryciu istniejącej studzienki kanalizacyjnej na sieci głównej (do niej nastąpi włączenie), wykonaniu otworu i wprowadzeniu rury PCV pod kątem zapewniającym spływ kaskadowy ścieków. Końcowym etapem jest zabezpieczenie miejsca wprowadzenia rury pianką poliuretanową. Włączenie do studzienki kanalizacyjnej możliwe jest po uprzednim sprawdzeniu atmosfery panującej w studzience przez 3 pracowników Zakładu z wykorzystaniem linki zabezpieczającej z uprzężą oraz dźwigu trójdrożnego (k.152-153 akt adm.)

W ocenie Sądu Apelacyjnego, włączenie do sieci - jako element graniczny pomiędzy przyłączem a siecią - stanowi jednak element sieci, gdyż bez nich sieć nie może prawidłowo funkcjonować, zaś przedsiębiorstwo wodociągowo- kanalizacyjne świadczyć usług. Najistotniejsze jest jednak, że elementy te pozostają we władaniu przedsiębiorstwa, gdyż tylko ono ma prawo do podejmowania czynności z nim związanych np. prawo do zakręcenia znajdującego się w nawiertce zaworu. Nawet w przypadku awarii sieci wewnętrznej, podmiot przyłączony do sieci nie może odciąć dopływu wody w tym miejscu, może to zrobić wyłącznie przedsiębiorstwo wodociągowe (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 października 2013r., sygn. akt VI ACa 164/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 czerwca 2017r., sygn. akt VI ACa 190/16). Okoliczności faktyczne świadczą więc o tym, że wcinka (nawiertka, trójnik) znajdują się w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo - kanalizacyjnego. Tym samym stanowią element sieci w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy zzw.

Błędnie oceniając, że wcinka stanowi element przyłącza, Sąd I instancji naruszył również przepis art. 15 ust. 2 ustawy zzw, w myśl którego realizację budowy przyłączy do sieci oraz studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego i urządzenia pomiarowego zapewnia na własny koszt osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci. Wynika stąd, że osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci mają obowiązek sfinansowania budowy:

1)  przyłącza wodociągowego i kanalizacyjnego,

2)  studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego i urządzenia pomiarowego.

Jak wskazano powyżej miejsce włączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej nie spełnia kryteriów uznania ich za przyłącze. Nie stanowi również studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego i urządzenia pomiarowego. Tym samym nie stanowi żadnego z elementów, do sfinansowania których zobowiązany jest inwestor ubiegający się o przyłączenie do sieci wodociągowej.

Zgodnie z art. 20 ust. 2 i 4 ustawy zzw, koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo wodociągowe związane z wydaniem warunków technicznych przyłączenia, uzgadniania dokumentacji technicznej budowy przyłącza, koszty robocizny i materiałów niezbędnych do włączenia przyłącza do sieci należą do kosztów działalności wodno - kanalizacyjnej i powinny zostać ujęte w taryfie. Tym samym nie mogą być przerzucane na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Obciążenie odbiorców kosztami wykonania włączenia było więc bezpodstawne, wobec czego uznać należy, że powód w tym zakresie nadużył swej pozycji dominującej i naruszył zakaz określony w art. 9 ust. 1 ustawy okik.

Z tych względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. wyrok podlegał częściowej zmianie poprzez oddalenie odwołania w zakresie wskazanym na wstępie.

W pozostałym zakresie apelacja pozwanego jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Sąd Apelacyjny uznał, że wobec zmiany orzecznictwa co do definicji przyłącza wodociągowego i kanalizacyjnego, istniejących w tym zakresie wątpliwości, a w konsekwencji konieczności zmiany praktyki Prezesa UOKiK w zakresie karania przedsiębiorców za nadużywanie pozycji dominującej, nie jest celowe nakładanie kary pieniężnej na powoda za naruszenie określone w pkt I.2 decyzji.

W tym zakresie Sąd Apelacyjny podziela stanowisko zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2016r., sygn. akt III SK 21/15, z którego wynika, że w przypadku zmiany przez Prezesa UOKiK wykładni prawa można jedynie wyjątkowo nakładać karę pieniężną na przedsiębiorcę, któremu zarzuca się naruszenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w okresie poprzedzającym modyfikację dotychczasowej praktyki organu konkurencji. Rozstrzygnięcie powyższe zapadło na tle zmiany warunków świadczenia usług telekomunikacyjnych. W niniejszym przypadku chodziło o nadużywanie pozycji dominującej, ale sam problem prawny (t.j. które elementy stanowią przyłącze wodociągowe i kanalizacyjne), będący podstawą uznania działania powoda za bezprawne jest przedmiotem nowej wykładni Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i pozwanego. Jedną z funkcji nakładania kar pieniężnych jest jej funkcja edukacyjna. W niniejszym przypadku cel ten zostanie osiągnięty bez dolegliwości finansowej dla powoda.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego w pozostałej części na mocy art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego oparto na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc je wzajemnie pomiędzy stronami.

M. M. S. A. S.