Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2019 r.

Sąd Okręgowy w G. VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2019r. w G.

sprawy z odwołania B. U.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o zasiłek pogrzebowy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Rejonowego w G.

z dnia 28 czerwca 2018 r. sygn. akt VI U 79/18

oddala apelację.

(-) SSR del. Magdalena Kimel (spr.) (-) SSO Teresa Kalinka (-) SSO Grażyna Łazowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt VIII Ua 32/18

UZASADNIENIE

Ubezpieczona B. U. domagała się zmiany zaskarżonej decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 11 stycznia 2018 r., na podstawie której odmówiono jej prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu 25 października 2017 r. matce H. K.. W uzasadnieniu odwołania podała, że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją, ponieważ jest osobą w pierwszej linii pokrewieństwa i współuczestniczyła w kosztach pogrzebu matki wraz z siostrą G. Z.. Na rzecz kosztów pogrzebu wręczyła siostrze pieniądze, a pozostałe płatności regulowane były przelewem bankowym. Matka ubezpieczonej została pochowana w Niemczech, gdzie na stałe zamieszkiwała.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od ubezpieczonej na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu odwołania podał, że zaskarżona decyzja oparta została na ustaleniach, że ubezpieczona nie udokumentowała pokrycia kosztów pogrzebu zmarłej matki, a rachunki, które ubezpieczona przedłożyła zostały wystawione na nazwisko siostry ubezpieczonej – G. Z.. Tym samym, zdaniem organu rentowego roszczenie ubezpieczonej o zasiłek pogrzebowy jest niezasadne.

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2018 r. Sąd Rejonowy w G. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt VI U 79/18) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu 25 października 2017 roku H. K..

Sąd I instancji ustalił, że matka ubezpieczonej H. K. mieszkała w N. od 1991 r. Zmarła po ciężkiej chorobie w dniu 25 października 2017 r.

Ubezpieczona dowiedziała się o krytycznym stanie matki od swojej siostry G. Z.. W dniu 24 października 2017 r. ubezpieczona pojechała się do Niemiec. Zabrała ze sobą kwotę 500 euro, którą wypłaciła z konta bankowego w dniu 11 października 2017 r. oraz walutę polską. Jeszcze w dniu wyjazdu tj. w dniu 24 października 2018 r. ubezpieczona wypłaciła z konta 600zł.

Pogrzeb matki ubezpieczonej odbył się w dniu 3 listopada 2017 r. Organizowała go ubezpieczona wraz z siostrą G. Z.. Niemniej jednak rachunki za organizację pogrzebu wystawiane były na rzecz siostry ubezpieczonej. Koszty pogrzebu zostały uiszczone częściowo ze środków finansowych pochodzących z osobistego konta matki ubezpieczonej, do którego upoważnienie miała jedynie jej siostra, ze środków finansowych siostry ubezpieczonej oraz ze środków finansowych ubezpieczonej. Ubezpieczona ostatecznie na koszty pogrzebu matki przekazała siostrze kwotę 500 euro oraz 800 zł. Łączny koszt pogrzebu matki ubezpieczonej wyniósł 3 744,05 euro.

Zaskarżoną decyzją z dnia 11 stycznia 2018 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu 25 października 2017 r. matce H. K..

Sąd I instancji uznał okoliczności sprawy za bezsporne i wszechstronnie wyjaśnione w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że odwołanie ubezpieczonej jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 roku, poz. 887):

1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

1) ubezpieczonego;

2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę;

3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;

4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.

2. Członkami rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 4, są:

1) małżonek (wdowa i wdowiec);

2) rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające;

3) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej;

4) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości inne dzieci niż wymienione w pkt 3;

5) rodzeństwo;

6) dziadkowie;

7) wnuki;

8) osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

3. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

4. Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu.

Ponadto na podstawie art. 78 ust. 1 ustawy zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 4.000 zł (art. 80 ustawy).

Dalej Sąd Rejonowy wskazał, że zasiłek pogrzebowy jest jednorazowym świadczeniem przysługującym w razie ziszczenia się ryzyka śmierci i związanej z nią konieczności urządzenia pochówku. Świadczenie to może uzyskać osoba, która pokryła koszty pogrzebu. Najczęściej chodzi o rodzinę zmarłego (rzadziej przyjaciół lub znajomych), przy czym w obrębie osób fizycznych nie zachodzi żadne pierwszeństwo krewnych lub innych osób bliskich. Ustawodawca wyróżnił także dodatkową grupę podmiotów, którym przysługuje zasiłek pogrzebowy, o ile pokryły koszty pogrzebu. Należą do nich: pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego. Na jego wysokość nie mają wpływu jakiekolwiek elementy indywidualizujące jak np. wysokość dochodów wnioskodawcy czy wysokość świadczenia emerytalnego przysługującego zmarłemu. Poza funkcją kompensacyjną, której celem jest sfinansowanie przynajmniej niektórych kosztów pochówku, zasiłek pogrzebowy ma także charakter pomocy socjalnej, mającej na celu zagwarantowanie szybkiego dostarczenia środków finansowych rodzinie w trudnym dla niej momencie śmierci osoby bliskiej zapewniającej dotychczas jej utrzymanie. Należy zatem uznać, że zasiłek pogrzebowy jest jedną z form realizacji zabezpieczenia społecznego, polegającego na łagodzeniu skutków ziszczenia się danego ryzyka - w tym wypadku - śmierci osoby bliskiej (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 października 2010 roku, w sprawie P 25/09, Dz.U. z 2010 roku, Nr 205, poz. 1365 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2009 roku, sygn. akt III CZP 140/08, OSNC nr 10/2009 r., poz. 132).

Ponadto Sąd I instancji zaznaczył, że najwyższą możliwą kwotę zasiłku pogrzebowego (przysługującą członkom rodziny) określa przepis art. 80 cytowanej powyżej ustawy. Ustawodawca zastosował formułę świadczenia przysługującego w oznaczonej, ryczałtowej kwocie. Na wysokość tego zasiłku nie mają wpływu jakiekolwiek elementy indywidualizujące, czy też rzeczywista wysokość poniesionych kosztów pogrzebu.

Sąd I instancji doszedł do przekonania, że brak jest podstaw do odmowy przyznania ubezpieczonej prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłej matce. Wskazał, że ubezpieczona partycypowała w kosztach pochówku matki, który został pokryty ze środków pochodzących z konta zmarłej matki, środków finansowych siostry ubezpieczonej oraz ze środków ubezpieczonej. Jednocześnie fakt, że ubezpieczona nie dysponuje imiennym rachunkiem wskazującym na pokrycie przez nią kosztów pogrzebu nie może pozbawić jej prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłej matce, gdy w rzeczywistości poniosła ona koszty związane z pogrzebem, co też wykazała w toku procesu.

Na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu 25 października 2017 roku matce H. K..

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się organ rentowy. Wniósł apelację, w której zarzucił wyrokowi Sądu I instancji:

a)  naruszenie prawa materialnego polegające na niewłaściwym zastosowaniu art. 78 ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie, że ubezpieczona pokryła koszty pogrzebu zmarłej w dniu 25 października 2018 r. H. K. podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego w żaden sposób nie wynika, by ubezpieczona takie koszty faktycznie poniosła;

b)  przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów (art.233 kpc) przez niesłuszne przyjęcie, że ubezpieczona pokryła koszty pogrzebu zmarłej w dniu 25 października 2018 r. H. K. podczas gdy przedłożone przez nią dokumenty, a także zeznania złożone na rozprawie nie potwierdzają w żaden sposób, ze ubezpieczona pokryła koszty pogrzebu.

Organ rentowy wniósł o:

a) zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania oraz orzeczenia o kosztach postępowania za obie instancje poprzez zasądzenie od ubezpieczonej na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, względnie

b) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji i pozostawienie temu sądowi orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne, bez potrzeby ich powtarzania. Sąd Rejonowy nie dopuścił się również uchybień w zastosowaniu przepisów prawa materialnego i jego interpretacji.

Odnosząc się do zarzutów apelacji dotyczących naruszenia art. 78 ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 roku (Dz.U. z 2016 roku, poz. 887 z późn. Zm) i zarzutu naruszenia art. 233 kpc wskazać należy są one bezzasadne.

Zgodnie z treścią art. 78 ust 1 przywołanej ustawy, zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.

Wbrew zarzutom organu rentowego, ubezpieczona aby uzyskać zasiłek pogrzebowy po zmarłej matce nie musiała dokumentować wysokości poniesionych kosztów. Odwołująca miała obowiązek jedynie dowieść, że pokryła koszty pogrzebu. Temu celowi służy oświadczenie o pokryciu kosztów pogrzebu, które powinno zostać dołączone do wniosku o zasiłek pogrzebowy co wynika z § 16 pkt 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe (Dz.U z 2011 r., poz. 237. (...)).

Wprawdzie § 16 ust 2 wskazuje na konieczność przedstawienia rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, ale ten obowiązek dotyczy osób fizycznych nie będących bliskimi krewnymi zmarłego oraz osób prawnych wymienionych w art. 79 ust 1 ustawy emerytalnej. Artykuł ten stanowi, że w razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona w art. 77 ust 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyżej jednak niż określona w art. 80.

Zatem jedynie podmioty wymienione w tym przepisie mają obowiązek udokumentować poniesione koszty, a więc przedstawić rachunki. Taki obowiązek nie został nałożony na osoby wymienione w art. 77 ust 1 pkt 4 ustawy emerytalnej.

Odwołująca natomiast dowiodła, że pokryła koszty pogrzebu – ich część, co wynika z jej oświadczenia dołączonego do wniosku o zasiłek pogrzebowy, złożonych zeznań, a także z pisemnego oświadczenia siostry G. Z.. Organ rentowy nie zdołał podważyć wiarygodności przeprowadzonych przez Sąd I instancji dowodów. Wbrew zarzutom, z zeznań ubezpieczonej wynika wprost, iż partycypowała w kosztach pogrzeby matki. Zeznania ubezpieczonej pozostają w spójności z pisemnym oświadczeniem złożonym przez siostrę G. Z., która potwierdziła iż otrzymała od odwołującej środki na pokrycie kosztów pogrzebu. Oświadczenie G. Z. jako dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 kpc). W orzecznictwie podkreśla się, że dokument prywatny jest samodzielnym środkiem dowodowym, którego moc sąd ocenia według zasad określonych w art. 233 § 1 kpc (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 2004 r. IV CK 474/03, OSNC 2005/6/113). Wbrew stanowisku organu rentowego przyjęcie w poczet dowodów pisemnego oświadczenia nie narusza zasady bezpośredniości, albowiem dokument prywatny został przedłożony do akt sprawy. Zgodnie z wyrażonym w art. 235 § 1 kpc postulatem bezpośredniości postępowania dowodowego, powinno się ono toczyć przed sądem orzekającym. Sąd bezpośrednio zetknął się dowodem złożonym przez odwołującą i zapoznał z jego treścią. Organ rentowy po doręczeniu mu pisemnego oświadczenia, nie składał żadnych zarzutów i wniosków dowodnych zmierzających do podważenia jego wiarygodności.

Nie ulega zatem wątpliwości, iż zasadnie Sąd I instancji przyjął, że odwołująca pokryła koszty pogrzebu zmarłej matki, zatem przysługuje jej prawo do zasiłku pogrzebowego w wysokości określonej w art. 80 ustawy emerytalnej.

Mając na uwadze powyższe apelacja organu rentowego jako bezzasadna na mocy art. 385 kpc została oddalona.

(-) SSR del. Magdalena Kimel (spr.) (-) SSO Teresa Kalinka (-) SSO Grażyna Łazowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia