Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 4 września 2017r. skierowanym przeciwko Towarzystwu (...) spółce akcyjnej w W. powódka (...) spółka akcyjna w Ł. wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 200 100zł. z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa tytułem częściowego odszkodowania za szkodę wyrządzoną przywłaszczeniem przedmiotu leasingu. Zgłoszone roszczenie pełnomocnik powódki wywiódł z faktu zawarcia pomiędzy stronami umowy, na mocy której pozwana ubezpieczyła mienie oddane osobie trzeciej do używania na podstawie zawartej z nią umowy leasingu, która to umowa – z uwagi na zaprzestanie wnoszenia przez korzystającego opłat leasingowych – podlegała następnie rozwiązaniu. Uzasadniając dochodzone roszczenie pełnomocnik powódki wskazał nadto, iż ubezpieczonego u pozwanej przedmiotu leasingu nie udało się ostatecznie odzyskać, co uzasadnia domaganie się naprawienia szkody przez pozwaną w oparciu o postanowienia zawartej z nią umowy (pozew k. 3 – 10).

W odpowiedzi na pozew z dnia 6 października 2017r. pełnomocnik pozwanej przyznał fakt obowiązywania pomiędzy stronami umowy ubezpieczenia oddanego w leasing mienia powódki, wskazał jednak jednocześnie, iż ochroną ubezpieczeniową objęto jedynie przypadek przywłaszczenia takiego mienia, co jednak w ocenie pozwanej nie miało miejsca w niniejszej sprawie, a to dlatego, iż korzystający nie włączył rzeczy do swojego majątku, lecz jedynie wynajął ją dalej, następnie zaś nie był w stanie jej odzyskać (odpowiedź na pozew k. 96 – 99).

Sąd ustalił, co następuje:

Pomiędzy stronami począwszy od dnia 30 lipca 2001r. obowiązuje umowa generalna ubezpieczenia mienia w leasingu zmieniona aneksem nr (...) z dnia 1 października 2010r. Na mocy par. 6 ust. 3 pkt l powyższego aneksu do zakresu ubezpieczenia włączono ryzyko przywłaszczenia przez korzystającego pod warunkiem skierowania doń wezwania do zwrotu rzeczy, podjęcia działań koniecznych do jej odzyskania jak również zawiadomienia organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (aneks k. 51). Na użytek powyższego ubezpieczenia w par. 2 pkt 36 przywłaszczenie zdefiniowane zostało jako rozporządzenie rzeczą ruchomą tak jak właściciel, bez prawnego tytułu do takich działań (aneks k. 47).

W dniu 29 stycznia 2013r. powódka zawarła z A. K. na czas do dnia 15 stycznia 2018r. umowę leasingu, na mocy której A. K. jako korzystający zobowiązał się między innymi do uiszczania czynszów leasingowych w zamian za możliwość korzystanie z urządzenia w postaci kruszarki szczękowej T. X. 400 o wartości 738 000zł. brutto. Zgodnie z par. 5 ust. 1 pkt 2 częścią powyższej umowy był załącznik do niej noszący nazwę ogólnych warunków umowy leasingu leasing operacyjny, w par. 3 ust. 3 których korzystający zobowiązał się do przechowywania przedmiotu leasingu w miejscu oznaczonym w protokole odbioru jako miejsce używania, zmiana zaś tego miejsca wymagała zgody powódki wyrażonej na piśmie. Jednocześnie w par. 4 ust. 4 ogólnych warunków umowy leasingu leasing operacyjny ustanowiono zakaz przekazywania przez korzystającego przedmiotu leasingu do używania osobom trzecim jak również zakaz ustanawiania na nim jakichkolwiek praw. Przedmiot leasingu wydany został korzystającemu w dniu 28 stycznia 2013r. (zawiadomienie k. 22, zgłoszenie szkody k. 26, umowa leasingu k. 78, ogólne warunki umowy leasingu leasing operacyjny k. 80 – odwrót, specyfikacja przedmiotu sprzedaży k. 89, umowa sprzedaży k. 87, faktura VAT k. 90).

Pismem z dnia 1 kwietnia 2014r. powódka rozwiązała umowę leasingu bez wypowiedzenia z uwagi na zaległości korzystającego we wnoszeniu opłat leasingowych (oświadczenie k. 38, zeznania świadka P. L. k. 131).

W dniu 24 września 2014r. działająca jako pełnomocnik powódki agencja detektywistyczna skierowała zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przywłaszczenia mienia powódki w uzasadnieniu którego wskazała, iż wedle uzyskanych od korzystającego informacji przedmiot leasingu znaleźć miał się na Ukrainie. Wbrew składanym początkowo zapewnieniom korzystającego, przedmiot leasingu we wskazanym przez niego terminie nie powrócił z Ukrainy jak również nie zwrócono jego wartości w pieniądzu, sam korzystający zaś zaczął unikać jakiegokolwiek kontaktu zarówno z powódką jak i jej pełnomocnikiem (zawiadomienie k. 22 – 23, raport końcowy z podjętych działań windykacyjnych k. 39 – 41, informacja dodatkowa k. 42 – 43). Wywiezienie maszyny na Ukrainę nastąpiło bez wymaganej zgody pozwanej, korzystający bowiem nie ubiegał się o uzyskanie takiej zgody (zeznania świadków K. P. k. 155, M. L. k. 131).

W dniu 12 maja 2016r. pozwanej zgłoszono szkodę spowodowaną przywłaszczeniem ubezpieczonego przez nią mienia w postaci kruszarki szczękowej o wartości 600 000zł. (zgłoszenie szkody k. 25 – 26)

Pismem z dnia 5 sierpnia 2016r. pozwana powiadomiła powódkę o odmowie wypłaty odszkodowania. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podniosła, iż w jej ocenie nie nastąpiło przywłaszczenie oddanej do korzystania rzeczy, a to z tego względu, iż korzystającemu nie sposób przypisać woli pokrzywdzenia powódki. O braku takiej woli zdaniem pozwanej świadczyć miał fakt, iż korzystający nie czynił starań w celu ukrycia rzeczy, jak również, że nie neguje on istnienia pomiędzy nim a powódką stosunku zobowiązaniowego, co więcej korzystający miał nawet podejmować działania zmierzające do odzyskania przedmiotu leasingu (decyzja k. 20 – 21).

Sąd zważył, co następuje:

Odmawiając zaspokojenia roszczenia powódki pozwana jako okoliczność zwalniająca ją od odpowiedzialności powołała fakt, iż zachowanie się korzystającego względem przekazanego mu przedmiotu leasingu nie nosi znamion przestępstwa przywłaszczenia, o jakim mowa w przepisie art. 284 par. 2 kk., na poparcie zaś rzeczonej tezy przywołała poglądy wyrażane zarówno w orzecznictwie jak i literaturze prawniczej. Nie negując słuszności powyższych poglądów w odniesieniu do przestępstwa określonego w art. 284 par. 2 kk. uznać należało je za pozbawione znaczenia w niniejszej sprawie, a to z tego względu, iż przyjęte przez pozwaną założenie korelacji pomiędzy postanowieniami umowy generalnej ubezpieczenia mienia w leasingu a powołanym w odpowiedzi na pozew przepisem art. 284 par. 2 kk. jako nieznajdujące oparcia w treści wiążącej strony umowy uznać należało za całkowicie dowolne. Do wniosku powyższego skłania nie tylko brak jakiegokolwiek zapisu w zredagowanej przez pozwaną umowie generalnej ubezpieczenia mienia w leasingu odwołującego się do regulacji zawartej w kk., ale także fakt, iż w umowie tej pozwana na użytek stosowania i wykładni jej postanowień w par. 2 pkt 36 zdefiniowała przywłaszczenie jako rozporządzenie rzeczą ruchomą tak jak właściciel, bez prawnego tytułu do takich działań. W tym też zakresie podzielić należało prezentowane w uzasadnieniu żądania pozwu stanowisko strony powodowej. Stanowisku powyższemu odmówić należało natomiast słuszności w odniesieniu do pozostałej jego części. Zdaniem sądu zawarta w par. 2 pkt 36 umowy definicja przywłaszczenia jako rozporządzenia rzeczą jak właściciel nawiązuje do przepisu art. 144 kc., który to przepis określił prawo własności poprzez nazwanie trzech zasadniczych uprawnień, które przysługują właścicielowi w odniesieniu do rzeczy. Właściciel ma uprawnienie do korzystania z rzeczy ( ius utendi), uprawnienie do pobierania z niej pożytków i innych dochodów ( ius fruendi) oraz uprawnienie do rozporządzania rzeczą ( ius disponendi). Co się tyczy przewidzianego w powołanym wyżej przepisie atrybutu rozporządzenia rzeczą, to w literaturze prawniczej powszechnie przyjmuje się, iż uprawnienie to oznacza możliwość dokonywania w odniesieniu do rzeczy czynności prawnych o charakterze rozporządzającym, tj. takich, które polegają na przeniesieniu prawa własności rzeczy na inny podmiot, obciążeniu własności rzeczy lub zniesieniu prawa własności (zob. S. Sołtysiński, Czynności rozporządzające, s. 301 i n.). W niektórych przypadkach rozporządzanie rzeczą następuje również wskutek dokonania czynności faktycznych odnoszących się do rzeczy, w szczególności takich, których rezultatem jest zniesienie prawa własności. Jak zatem wynika z powyższego właściciel może rozporządzić rzeczą poprzez wyzbycie się przysługującego mu prawa własności bądź też poprzez obciążenie tego prawa. W tym drugim znaczeniu rozporządzenie może zatem polegać na ustanowieniu użytkowania wieczystego albo też na ustanowieniu ograniczonych praw rzeczowych. Jak zatem wynika z powyższego, nie stanowi obciążenia prawa własności dokonanie czynności prawnej zobowiązującej, na podstawie której określony podmiot niebędący właścicielem rzeczy uzyskuje uprawnienie do jej używania (np. zawarcie umowy najmu) lub używania i pobierania pożytków (np. zawarcie umowy dzierżawy). Czynności takie nie powinny być uznawane za rozporządzenia rzeczą (zob. Radwański, Panowicz-Lipska, Zobowiązania, 2015, s. 97). Właściciel zatem, który zawiera umowę obligacyjną dotyczącą używania lub używania i pobierania pożytków z rzeczy, realizuje tym samym swoje uprawnienie do korzystania z rzeczy, nie zaś do rozporządzania nią (zob. W. Szydło, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz KC, 2014, s. 306). Powyższe rozróżnienie opiera się na tym, iż rozporządzenie oznacza zbycie (w drodze czynności prawnej inter vivos i mortis causa, w tym porzucenie rzeczy ruchomej) oraz obciążenie rzeczy poprzez ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego (obciążenie w sensie ścisłym; zob. np. J. Ignatowicz, w: Resich, Komentarz, 1972, t. I, art. 140, s. 366; E. Gniewek, Kodeks, 2001, art. 140, s. 57–58, Nb 2–3, 5; tenże, w: System PrPryw, t. 3, 2013, s. 387 i n., Nb 121 i n.; M. Orlicki, w: Gutowski, Komentarz, t. I, art. 140, s. 770, Nb 18–20). W przeciwieństwie zaś do wskazanych wyżej form rozporządzenia rzeczą zawarcie umowy obligacyjnej skutkującej oddaniem rzeczy do używania osobie trzeciej nie stanowi ekskluzywnego uprawnienia właściciela. Wynajmującym może wszak być nawet osoba nie mająca żadnego uprawnienia względem rzeczy. Trudno zatem mówić w takim przypadku o realizacji uprawnienia do rozporządzenia rzeczą (por. trafnie E. Gniewek, Kodeks, 2001, art. 140, s. 58, Nb 6; tenże, System PrPryw, t. 3, 2013, s. 391–392, Nb 133–134; M. Orlicki, w: Gutowski, Komentarz, t. I, art. 140, s. 770, Nb 19).

Omawiane powyżej rozróżnienie pomiędzy rozporządzeniem rzeczą a korzystaniem z niej ma w niniejszej sprawie fundamentalne znaczenie, a to z tego względu, iż strona powodowa nie tylko nie udowodniła, aby w niniejszej sprawie miało miejsce rozporządzenie rzeczy w znaczeniu, jakie powszechnie nadawane jest temu terminowi na gruncie art. 140 kc., ale również nie wskazywała żadnych okoliczności mogących świadczyć o dokonaniu przez korzystającego w odniesieniu do przedmiotu leasingu jakiejkolwiek innej czynności prawnej aniżeli jej wynajęcie, która to czynność traktowana jest jako przynależąca do kategorii korzystania z rzeczy. W tym też zakresie powódka nie negowała twierdzeń pozwanej o tym, iż sporna rzecz stała się przedmiotem zawartej przez korzystającego umowy najmu, które to twierdzenie pozostają w zgodzie z ustaleniami poczynionymi zarówno przez samą powódkę jak i działające na jej zlecenie podmioty zewnętrzne, a także z ustaleniami poczynionymi w toku prowadzonego postępowania karnego w oparciu o przeprowadzone w tymże postępowaniu dowody w postaci między innymi zeznań przesłuchanego w sprawie w charakterze świadka korzystającego oraz przedłożonej przez niego umowy najmu (umowa k. 133 – 136 akt 5 Ds. 145/15, protokół przesłuchania świadka A. K. k. 119 – 120 akt 5 Ds. 145/15). Zdaniem sądu takie rozumienie zapisów umowy ma swoje uzasadnienie w fakcie, iż jedynie rozporządzenie prawem własności w warunkach określonych przepisem art. 169 kc., prowadzące zatem do utraty tytułu własności przez powódkę i uzyskania jej przez podmiot trzeci, zmaterializowałoby po jej stronie szkodę polegająca na definitywnej utracie roszczenia windykacyjnego względem każdoczesnego aktualnego posiadacza kruszarki i taka też dopiero sytuacja skutkować miała powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego ubezpieczyciela.

Nawet zrównując w oparciu o art. 474 kc. działania najemcy przedmiotu leasingu z działaniami samego korzystającego i obciążyć tym samym zarówno jego jak i pozwanego w niniejszej sprawie ubezpieczyciela odpowiedzialnością za przywłaszczenie rzeczy, to w dalszym ciągu aktualne pozostaje stwierdzenie, iż ani w niniejszym postępowaniu ani też we wcześniej prowadzonym postępowaniu karnym nie ujawniły się żadne okoliczności mogące świadczyć o rozporządzeniu rzeczą przez ten z kolei podmiot. Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika jedynie, iż najemca maszyny uiszczał czynsz najmu przez okres kilkunastu miesięcy, co z grubsza pokrywa się z okresem czasu, na przestrzeni którego raty leasingowe wnosił korzystający, następnie zaś z chwilą wystąpienia gwałtownych zmian politycznych na Ukrainie czynsz przestał być płacony. Potwierdza to tezę pozwanej, iż zawarty przez korzystającego najem służyć miał sfinansowaniu leasingu (zeznania przesłuchanego w charakterze świadka A. K. k. 119 – 120 akt 5 Ds. 145/15). Z faktu z kolei, iż przedmiot leasingu nie znajduje się obecnie w miejscu, do którego został w wykonaniu umowy najmu dostarczony, nie sposób wywieść w sposób jednoznaczny, aby leasingowana kruszarka miał stać się przedmiotem czynności rozporządzającej, dokonanej przez najemcę tego przedmiotu, która równoznaczna byłaby z jej przywłaszczeniem przez osobę, za którą korzystający ponosi odpowiedzialność. Z uwagi na powyższe, wobec niewykazania, aby rozporządzenie takie miało mieć miejsce, żądaniu pozwu nie sposób było udzielić ochrony.

Rozstrzygnięcie o należnych pozwanej kosztach postępowania w postaci wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego na podstawie par. 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zapadło zgodnie z wyrażoną przepisem art. 98 par. 1 kpc. zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania.

Z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powódki.