Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Weronika Klawonn

Protokolant: st. sekr. Katarzyna Warzocha

po rozpoznaniu 23 stycznia 2019r. na rozprawie

sprawy z powództwa J. P.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Urzędu Kontroli Skarbowej w G.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w G. na rzecz powoda J. P. 50 000 zł. (pięćdziesiąt tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 24 stycznia 2018 r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gdańsku na rzecz adw. A. S. wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną z urzędu powodowi w kwocie 16 600 zł. (szesnaście tysięcy sześćset złotych) powiększone o podatek od towarów i usług w stawce 23 %,

4.  odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej.

UZASADNIENIE

J. P. złożył pozew przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Urzędu Kontroli Skarbowej w G., w którym domagał się zapłaty 14 500 000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu (7 sierpnia 2017 roku) do dnia zapłaty.

W ocenie powoda strona pozwana ponosi względem niego odpowiedzialność odszkodowawczą w związku z prowadzonymi przeciwko niemu postępowaniami podatkowymi i egzekucyjnymi, związanymi z wydaniem wadliwej decyzji z 25 sierpnia 2009 roku. co do wymiaru podatku.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda. Nadto wskazał, że czynności kontrolne i postępowanie podatkowe nie miało charakteru bezprawnego. Brak jest także adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniami pozwanego a szkodą powoda. Spółki (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o., z których działalnością powód łączy powstałą szkodę, są odrębnymi podmiotami rynkowymi.

Ustalenia faktyczne

Powód prowadził jednoosobową działalność gospodarczą pod nazwą Zakład Produkcyjno-Usługowy (...) w latach 1996-2011. Małżonka powoda prowadziła gabinet fryzjersko-kosmetyczny, była również zatrudniona w szkole muzycznej. Małżonkowie pozostawiali w ustroju rozdzielności majątkowej od 1993 r.

(Okoliczność bezsporna: przesłuchanie powoda – rozprawa z 23 stycznia 2019 r. ad. 00:03: 05), zeznania D. P. – rozprawa z 18 stycznia 2019 r. ad. 01:10:22)

Powód J. P. jako podmiot (...) zawarł z Bankiem (...) SA umowy kredytu:

- 24 lipca 1998 r. na kredyt średnioterminowy 2 850 000 zł.

- 2 sierpnia 1999 r. na kredyt średnioterminowy 1 650 000 zł.

Poręczycielem tych kredytów była żona powoda D. P..

W 1999 roku, za zgodą banku, powód założył spółkę (...) Sp. z o.o., w celu rozdzielenia działalności produkcyjnej i usługowej prowadzonej w ramach działalności gospodarczej powoda. Spółka ta na mocy umowy z 23 lutego 2001 r. przystąpiła do długu wynikającego z umów kredytowych z (...).

(Dowód: ugoda z 28 lipca 200 3r. k. 140 i nast. )

Zadłużenie nie było spłacane. 14 września 2001 roku (...) S.A. jako wierzyciel złożył wniosek o ogłoszenie upadłości powoda. 24 marca 2003 roku Sąd ogłosił upadłość przedsiębiorstwa powoda. Powód złożył na to orzeczenie zażalenie. Wierzyciel cofnął wniosek o ogłoszenie upadłości. Sąd II instancji postanowieniem z 27 listopada 2003 r. odrzucił zażalenie powoda (upadłego), uznając, że z uwagi na brak podpisu sędziego pod sentencją postanowienia nie istnieje orzeczenie o ogłoszeniu upadłości. Postanowieniem z 1 marca 2004 r. umorzono postępowanie upadłościowe.

Powód wznowił działalność gospodarczą 20 czerwca 2004 roku.

(Okoliczność bezsporna: uzasadnienie decyzja (...) k. 12-19)

28 lipca 2004 roku pomiędzy (...) S.A. w W. a powodem i jego małżonką (jako poręczycielem) oraz (...) Spółką z o.o. (jako przystępującym do długu) zawarto ugodę. Dłużnicy uznali zadłużenie w kwocie 10 477 314 zł 49 gr. (...) S.A. w W. zwolnił dłużników z długu pod warunkiem zapłaty w dwóch ratach 1 340 000 zł. Warunki ugody z mocy aneksu z 27 sierpnia 2004 r. miały być realizowane do końca października 2010r. Jednakże jeszcze w 2005 r, dokonywano wpłat należności wynikających z ugody. Dopiero w piśmie z 8 czerwca 2005 roku (...) S.A. potwierdził zrealizowanie warunków ugody, a umorzenie niespłaconej części należności nastąpiło również w czerwcu 2005 r.

(Dowód: decyzja (...) k. 12-19; ugoda z 28 lipc 2004 r. k. 140 i nast. aneks k. 144, wykaz operacji na rachunku k. 146, pismo z 8 czerwca 2005 r.)

W zeznaniu PIT za 2004 rok powód zadeklarował, że osiągnął dochód w łącznej wysokości 31 320 zł 54 gr. Po wznowieniu działalności gospodarczej powód w dalszym ciągu pozostawał obciążony licznymi zobowiązaniami wobec banków, wierzycieli (np. (...) SA). Toczyły się przeciwko niemu postepowania egzekucyjne.

(Dowód: zeznania powoda – rozprawa z 23 stycznia 2019 ad. 00:03:05)

W 2006 roku powód osiągnął przychód 2 512 653 zł 41 gr, zaś w 2007 roku – 4 361 932 zł 43 gr. W 2008 roku powód nie odnotował jakiegokolwiek dochodu. 31 grudnia 2006 roku i 31 stycznia 2007 roku powód zawierał umowy z Przedsiębiorstwem Usługowo- (...) O. H. w M.. Wartość kontraktów wyniosła 118 000 zł i 180 560 zł.

(Dowód: bilanse przedsiębiorstwa powoda k. 44-45, zeznania PIT za 2006 i 2007 rok k. 186-191, umowy k. 192-193, przesłuchanie powoda – nagranie k. 271 i 334)

Od 2006 roku powód był prezesem zarządu nowej spółki (...) Sp. z o.o. Wspólnikami spółki pozostawali J. P. (syn – wartość udziałów 150 000 zł) i D. P. (żona – wartość udziałów 100 000 zł). Spółka ta jako inwestor mała przystąpić do realizacji osiedla dziesięciu budynków wielomieszkaniowych w C. – osiedle (...). Działki pod budowę osiedla zostały zakupione przez spółkę od D. P. za 1 000 000 zł., przy czym termin zapłaty ceny ustalono na 31 grudnia 2012 r. Jesienią 2007 r. powstała kolejna spółka również udziałem żony i syna powoda pod firmą (...) Spółka z o.o., która z kolei miała być wykonawcą prac budowalnych na osiedlu (...). Inwestycja miała być podzielona na trzy etapy. Pierwszy miał zostać sfinansowany ze środków własnych Spółki (...) 3 180 000 zł. oraz 4 500 000 zł. z kredytu. Termin realizacji pierwszego etapu (sześciu domów) przewidziano w (...) Planie na koniec czerwca 2009 r., z tym że pierwsze cztery domy miały być oddane do użytku nawet do końca grudnia 2008 r. Dalsze finansowanie inwestycji miało mieć miejsce ze środków uzyskanych ze sprzedaży mieszkań oddanych w pierwszym etapie.

(Dowód: Biznes Plan z sierpnia 2008 r. k. 203 i nast., zeznania powoda – rozprawa z 23 stycznia 2019 r. ad. 00:26:26)

1 grudnia 2007 roku powód zawarł z (...) Park Sp. z o.o. umowę o zarządzanie. Powodowi przysługiwało miesięczne wynagrodzenie w wysokości 13 000 zł brutto, premia w wysokości 20% czystego zysku, samochód służbowy i telefon komórkowy.

(Dowód: umowa o zarządzanie k. 295-296, przesłuchanie powoda – rozprawa z 23 stycznia 2019 r. ad.00:26:26)

W 2008 r. były prowadzone prace budowlane na osiedlu (...). Wykonawcą prac – zgodnie z umową była (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością W 2008 roku w celu dokapitalizowania spółki powód oraz jego małżonka zawarli z (...) Park Sp. z o.o. umowy przedwstępne sprzedaży lokali mieszkalnych. Cena każdego z lokali miała wynosić 467 000 zł. Powód zapłacił całą cenę 467 000 zł. Środki te pochodziły z kredytu zaciągniętego przez powoda. Jego żona wpłaciła tylko zaliczki.

(Dowód: faktury k. 212 – 226, umowy z załącznikami i dowodami wpłat k. 227-254, przesłuchanie powoda – rozprawa z 23 stycznia 2019 . ad. 00:26:26)

W zeznaniu rocznym PIT za 2008 rok powód wykazał przychód z umowy o pracę oraz działalności wykonywanej osobiście w łącznej sumie 135 350 zł. W latach 2008 i 2009 wynagrodzenie powoda było zajmowane przez organy podatkowe z uwagi na zaległości niezwiązane z przedmiotową sprawą.

(Dowód: zeznanie PIT k. 9-11, pismo z 13 lutego 2018 roku k. 117-118)

Postanowieniem z 18 grudnia 2008 roku pozwany wszczął postępowanie kontrolne w przedsiębiorstwie powoda Z.P.U. (...) J. P. w zakresie rzetelności deklarowanej podstawy opodatkowania – ustalenia dochodu z działalności gospodarczej za rok 2004. Przedmiotem kontroli były w szczególności przychody związane z umorzeniem kredytu w Banku (...) SA na mocy ugody z 28 lipca 2004 r. Kontrolę prowadzono od 22 grudnia 2018 r. do 9 kwietnia 2009r.

(Dowód: protokół kontroli k. 119-123, zarzuty do protokołu kontroli k. 326, decyzja z 25 sierpnia 2009 roku (...) k. 124-128)

Ze względu na możliwy negatywny dla powoda wynik kontroli, powód zawiesił kontrakt menedżerski, który wiązał go ze spółką (...) Sp. z o.o. W tym samym miesiącu powód zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej, o czym nie poinformował Urzędu Skarbowego.

(Dowód: przesłuchanie powoda – rozprawa z 23 stycznia 2019 r. ad.00:56:10)

(...) Park Sp. z o.o. w dalszym ciągu starała się o pozyskanie środków – 4 500 000 zł z (...) S.A. na sfinansowanie inwestycji w C.. Umowa kredytu nie została ostatecznie zawarta z uwagi na odmowę banku.

(Dowód: zeznania powoda – rozprawa z 23 stycznia 2019 r. ad. 00:26:26; zeznania świadka C. H. – rozprawa z 26 października 2018 r. ad. 00:10:55, zeznania świadka M. K. (1) rozprawa z 26 października 2018 r. ad. 00:37:18 i nast.)

Postanowieniem z 2 kwietnia 2009 r. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej wszczął postępowanie kontrolne w zakresie badania rzetelności założonego zeznania rocznego za 2004 r.

(Okoliczność bezsporna – uzasadnienie decyzji z 5 sierpnia 2014 r. k. 12)

8 kwietnia 2009 roku powód oraz jego żona zawarli z (...) Bank S.A. w K. umowę kredytu hipotecznego na kwotę 1 003 367 zł 72 gr z okresem kredytowania 360 miesięcy. Środki z kredytu miały służyć spłacie licznych zobowiązań finansowych powoda, a tylko 191 000 zł. miało być przeznaczone na rachunek konsumpcyjny i dalej na inwestycje na osiedlu (...).

(Dowód: umowa kredytu hipotecznego i korespondencja z bankiem k. 274-284, zeznania powoda – rozprawa 23 stycznia 2019 r. ad. 01:05:56)

1 maja 2009 roku, w wykonaniu ugody z 2007 roku zawartej z Urzędem Skarbowym, powód w toczącym się postępowaniu egzekucyjnym zapłacił 289 216 zł 90 gr należności wynikające z podatku od towarów i usług, podatku dochodowego oraz kosztów egzekucyjnych. Wpłaty pozwoliły na pokrycie w całości należności tylko dwóch tytułów wykonawczych, do zapłaty pozostały kwoty wynikające z kolejnych ośmiu tytułów wykonawczych.

(Dowód: dowody wpłat k. 285-286, pismo Naczelnika US w P. k. 325)

W 2009r. powód pożyczył od C. H. 480 000 zł, aby uzyskać 20% wkładu własnego do kredytu z (...) S.A. Pożyczka została zabezpieczona hipoteką. Pożyczka nie została spłacona. Z kolei M. K. (1) zakupił w spółce (...) Sp. z o.o. lokal mieszkalny za cenę 400 000 zł. Zakupionego lokalu nie uzyskał.

(Dowód: zeznania świadka C. H. – rozprawa z 26 października 2018 r. ad. 00:06:08 i nast., zeznania świadka M. K. (1) – rozprawa 26 października 2018r. ad. 00:39:04)

25 sierpnia 2009 r. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej wydał decyzje określającą zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok 2004 w wysokości 1 259 249 zł (decyzja (...)/42/14/09/22/028 z 25 sierpnia 2009 roku). Ustalono, że dochód z działalności gospodarczej wyniósł 3 350 735 zł 82 gr. Kwota wynikała z podwyższenia dochodu powoda o kwotę umorzenia kredytów zaciągniętych w (...) S.A. w W. na podstawie ugody zawartej 28 lipca 2004 r. pomiędzy Bankiem (...) SA w W. a powodem oraz (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i D. P..

(Okoliczność bezsporna: decyzja z 25 sierpnia 2009 r. k. 124)

8 września 2009 roku powód zawarł z M. K. (2) umowę, w oparciu o którą zlecił prowadzenie obsługi prawnej i zastępstwa procesowego w sprawach administracyjnej i cywilnej obejmujących kwestię przedmiotowej ugody z (...) S.A. Wynagrodzenie ryczałtowe zleceniobiorcy wyniosło 50 000 zł. Umowa obowiązywała do dnia 24 marca 2010 roku. Wynagrodzenie zostało przez powoda zapłacone.

(Dowód: umowa i porozumienie k. 255-257)

W piśmie z 8 września 2009 roku powód złożył odwołanie od decyzji z 25 sierpnia 2009 roku. 16 listopada 2009 roku postępowanie odwoławcze zostało zawieszone z uwagi na toczące się postępowanie cywilne w sprawie o stwierdzenie nieważności ugody wszczęte z powództwa powoda. Dyrektor Izby Skarbowej w G. w decyzji z 1 marca 2010 roku ( (...)- (...)) utrzymał w mocy decyzję pozwanego z 25 sierpnia 2009 roku.

(Dowód: decyzja (...) k. 12-19)

Na koniec 2009 roku zaległości powoda względem Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. wynosiły 284 341 zł 02 gr. Zobowiązania pozostawały bez związku z późniejszą egzekucją z tytułu zobowiązania obejmującego podatek PIT za rok 2004 roku, która została wszczęta 17 marca 2010 roku.

(Dowód: pismo Naczelnika US w P. k. 324)

25 lutego 2010 roku wszczęto przeciwko powodowi śledztwo w sprawie karno-skarbowej. Akt oskarżenia został złożony do Sądu wiosną 2010 r. Sąd zwrócił sprawę do uzupełnienia. Postępowanie zostało zawieszone do czasu zakończenia postępowania podatkowego.

(Dowód: dokumenty związane z postępowaniem przygotowawczym k. 39-43, przesłuchanie powoda – rozprawa 23 stycznia 2019 r.ad. 01:59:07)

Przeciwko powodowi w dniu 17 marca 2010 roku wystawiono tytuł wykonawczy SM 1/538/10. Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. prowadził od tej pory postępowanie egzekucyjne dotyczące należności głównej 1 258 768 zł 20 gr. Pozwany zajął rachunki bankowe powoda w (...) Bank S.A., (...) Bank S.A. oraz (...) S.A. oraz wynagrodzenie za pracę w (...) Park Sp. z o.o., które wynosiło wówczas 13 000 zł miesięcznie.

(Dowód: postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego k. 36;)

Od jesieni 2009 r. w związku z odmową udzielenia kredytu bankowego na finansowanie (...) osiedla (...) powód poszukiwał innych źródeł finansowania inwestycji. Przez M. S. (1) (doradcę inwestycyjnego), którego znał także wcześniej z racji zawieranych umów leasingowych, nawiązał współpracę ze Spółką (...) SA. Powód informował swoich kontrahentów o prowadzonym postępowaniu podatkowym. Mimo to 18 maja 2010 r. powód podpisał porozumie wstępne ze Spółką (...) SA co do przyszłej współpracy. Miała zostać utworzona spółka (...) Spółka Komandytowa Spółka z o.o. Komandytariuszem miała być spółka (...), której udziałowcem po 50 % miała być Spółka (...) SA oraz (...)Spółka z o.o. Komplementariuszami miały być osoby fizyczne w tym powód. Porozumienie przewidywało także w sposób finansowania inwestycji i podział w zysku. (...)sp. z o.o. miało mieć 40% udziału w zysku. Nie przewidziano udziału w zysku dla powoda jako osoby fizycznej. Spółka (...) SA planowała także „zasilenie” (...) Park sp. z o.o. kwotą 1 000 000 zł. na 2 - 3 miesiące i zabezpieczenie swej wierzytelności na nieruchomości (...) Park Sp. z o.o. Kwota ta miała służyć „rozwiązaniu problemów powoda” z urzędem skarbowym.

Również 18 maja 2010 r. list intencyjny z powodem jako prezesem Zarządu (...) Park sp. z o.o., w (...) SA poinformowała w komunikacie giełdowym. Umowa spółki miała zostać podpisana 26 maja 2010 r. Jednakże zarząd Spółki L. dowiedziawszy się o postępowaniu karno-skarbowym toczącym się przeciwko powodowi wycofał się z umowy. Powodowi nie udało się znaleźć innych źródeł finansowania inwestycji w C..

(Dowód: porozumienie i wiadomość elektroniczna k. 48-51 i 194-202, zeznania świadka M. S. (1) – rozprawa 26 października 2018 r. ad. 00:47:30 i nast., zeznania P. G. –rozprawa 18 stycznia 2019 r. ad. 00:06:26, zeznania P. B. (1) – rozprawa 18 stycznia 2019 r. ad. 00:37:36 i nast._

W wyroku z 22 marca 2011 roku (I SA/Gd 433/10) Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. oddalił skargę powoda na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w G.. Wyrok ten został następnie uchylony przez Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok z 24 kwietnia 2013 roku, sygn. akt II FSK 1790/11). Wskazano w szczególności na konieczność uzupełnienia materiału dowodowego w sprawie – brak aneksu z do ugody z 28 lipca 2004 roku, nieustalona data powstania zobowiązania podatkowego.

(Dowód: decyzja (...) k. 12-19)

Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. w wyroku z 17 lipca 2013 roku uchylił zaskarżoną decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w G. z 1 marca 2010 roku (sygn. akt I SA/Gd 746/13).

(Dowód: decyzja (...) k. 12-19)

W postanowieniu z 18 listopada 2013 roku Dyrektor Izby Skarbowej w G. zawiadomił powoda, że sprawa nie zostanie załatwiona w ustawowym dwumiesięcznym terminie i wyznaczono termin załatwienia sprawy do 24 stycznia 2013 roku. W piśmie z 3 stycznia 2014 roku zażądano od powoda przedstawienia dodatkowych dokumentów. W odpowiedzi powód poinformował, że wszelkie dokumenty przekazał podczas kontroli z 2009 roku i aktualnie nie dysponuje możliwością ich udostępnienia. 5 lutego 2014 roku Dyrektor Izby Skarbowej w G. zlecił organowi I instancji przeprowadzenie dodatkowego postępowania dowodowego. Termin załatwienia sprawy przedłużano.

(Dowód: decyzja (...) k. 12-19, postanowienie z 18 listopada 2013 roku k. 22, postanowienie z 5 lutego 2014 roku k. 2, wezwanie do powoda z 3 stycznia 2014 roku k. 24, odpowiedź na wezwanie k. 28-29, postanowienie o wydłużeniu terminu rozpoznania sprawy k. 25)

17 marca 2014 roku powód skierował prośbę o interwencję w swojej sprawie do Ministra Finansów. Ponadto zwrócił się o udzielenie informacji do pozwanego odnośnie przyczyn przedłużającego się postępowania. Powód kierował również zapytania do pozwanego w przedmiocie wykonania czynności zleconych przez Dyrektora Izby Skarbowej w G.. Pozwany w piśmie z 18 marca 2014 roku zwrócił się do powoda o przedstawienie kolejnych dokumentów.

(Dowód: pismo z 17 marca 2014 roku k. 30 – 33, pismo z 10 czerwca 2014 roku k. 34 – 35, wezwanie z 18 marca 2014 roku k. 26)

Wraz z pismem z 30 marca 2014 roku (...) S.A. przekazał pozwanemu pełną dokumentację związaną z obsługą kredytu udzielonego powodowi, tj. w szczególności:

- ugodę z 28 lipca 2004 roku;

- aneks nr (...) do ugody zawarty 27 sierpnia 2004 roku;

- historię rachunku wskazującą na terminy spłat dokonanych przez powoda, z którego wynikało, że kwoty wynikające z ugody wpłynęły 11,16,30 marca 2005 roku oraz 31 maja 2005 roku. 4 czerwca 2014 roku pozwany przekazał zgromadzony materiał dowody do Dyrektora Izby Skarbowej w G..

(Dowód: pismo z 30 marca 2014 roku z załącznikami k. 138 – 175)

Dyrektor Izby Skarbowej w G. 5 sierpnia 2014 roku uchylił decyzję pozwanego z 25 sierpnia 2009 roku i umorzył postępowanie w sprawie określenia wysokości zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2004 rok w wysokości 1 259 249 zł. Z uzasadnienia tej decyzji wynika, że organy podatkowe we wcześniejszych decyzjach niewłaściwie określiły rok podatkowy, w którym wystąpił przychód z tytułu umorzonego kredytu przez (...) S.A. Umorzenie niespłaconej części zobowiązania nastąpiło w dniu 27 czerwca 2005 roku, nie zaś w 2004 roku. Decyzja została doręczona powodowi w dniu 8 sierpnia 2014 roku. Naliczenie podatku z tytułu przychodu osiągniętego przez powoda w 2005 r. nie było już możliwe ze względu na przedawnienie należności podatkowych.

(Dowód: decyzja (...) k. 12-19 i 129-136, pismo z 3 sierpnia 2017 roku k. 27)

29 września 2014 roku umorzono postępowanie egzekucyjne, które prowadził Naczelnik Urzędu Skarbowego w P.. Uchylono również zajęcia dokonane 2010 roku.

(Dowód: postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego k. 36-37, zawiadomienie o uchyleniu zajęcia k. 38)

Na 30 lipca 2018 roku zaległości powoda względem Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. wynosiły 143 645 zł 44 gr. Nie dotyczyły one spornego tytułu wykonawczego.

Dowód: pismo Naczelnika US w P. k. 325;

Powód od czasu uzyskania decyzji podatkowej pozostawał w złej kondycji psychicznej Od listopada 2010 roku do czerwca 2011 roku powód przebywał na zwolnieniu lekarskim. Latem 2013. stwierdzono u powoda „epizod depresji umiarkowany” stanowiący przeciwskazanie do udziału w czynnościach sądowych .

Dowód: zaświadczenia lekarskie k. 20 i 263, druki (...) k. 258—261, zeznania D. P. – rozprawa 18 stycznia 2019 r. 01:32:07 i nast.)

Ocena dowodów

Okoliczności faktyczne, które ustalił sąd w oparciu o zaoferowany przez strony materiał procesowy nie były w znacznej mierze sporne. Sąd analizował przedłożone przez strony dokumenty dotyczące przebiegu postępowania kontrolnego i podatkowego oraz transakcji zawieranych przez powoda, względnie spółki, których był prezesem.

Sąd dał wiarę także przesłuchanym na wniosek powoda świadkom M. K. (1) i C. H., co do przekazania środków powodowi na budowę osiedla (...). Sąd uznał za wiarygodne także zeznania świadków M. S. (2), P. G. i P. B. (2), którzy zeznawali na temat planów finansowania inwestycji Patio P. przez Spółkę (...) SA. Ich zeznania pokrywały się z materiałami przedłożonymi przez powoda takimi jak: korespondencja mejlowa, wydruk listu intencyjnego. Sąd dał wiarę częściowo zeznaniom świadka D. P.. Świadek ten jednak miał niewielką orientację co do kwestii finansowych związanych z działalnością gospodarczą powoda oraz spółek, w których był on prezesem zarządu. Toteż część zeznań w tym zakresie pozostawała sprzeczna z dokumentami złożonymi do akt. Świadek natomiast przedstawiła sytuację rodzinną i zdrowotną powoda w toku trwania postępowania podatkowego.

Podkreślić należy, ze przedstawiony przez powoda materiał dowodowy okazał się zbyt skąpy dla dokonania ustaleń szeregu okoliczności, na które powód powoływał się w uzasadnieniu pozwu oraz w złożonym na żądanie sądu piśmie z 18 kwietnia 2018 r. (k. 183 i nast.) W szczególności zaoferowane przez powoda dowody nie mogły służyć ustaleniom co do stanu posiadanych przez niego środków i ich wydatkowania na budowę osiedla (...), ani tym bardziej możliwego do uzyskania przez powoda dochodu z tej inwestycji. Taki dowodem nie jest w żadnym razie Biznesplan, który nawet nie został podpisany, a powód nie wyjaśnił w związku z czym on powstał. Sąd nie dopuszczał z urzędu dowodu z opinii biegłego, gdyż zakres twierdzeń powoda i materiał umożliwiający ich obiektywną weryfikację był za zbyt skąpy do tego, aby biegły mógł przeprowadzić stosowną wycenę. Poza tym, jak ustalono inwestorem przedsięwzięcia była spółka (...), której powód był prezesem zarządu, jednakże nie był udziałowcem. Powód nie przedłożył promesy kredytu, której miał udzielić bank (...) na budowę osiedla spółce (...) jako inwestorowi. Powód nie przedstawił także jakichkolwiek dowodów na to, że na skutek kontroli skarbowej i wydanej w związku z nią decyzji doszło zerwania współpracy z (...).

Powód w oparciu o umowę i porozumienie wykazał, że poniósł w związku prowadzonym postępowaniem kontrolnym koszty obsługi prawnej 50 000 zł.

Podstawa prawna

Powód odpowiedzialność pozwanego opiera na treści art. 417 § 1 k.c. , zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władze z mocy prawa.

Jednakże jako zdarzenie szkodzące powód wskazuje decyzję Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej z 25 sierpnia 2009 r. Toteż podstawą odpowiedzialności Skarbu Państwa będzie także jako przepis szczególny art. 417 ¹§ 2 k.c., znajdujący swe zastosowanie do wadliwej decyzji o określeniu wysokości zobowiązania podatkowego z mocy odesłania art. 260 ordynacji podatkowej.

Ze wskazanych przepisów oraz pozostałych ogólnych regulacji odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 362 k.c.) wynikają następujące przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za wadliwą decyzję podatkową:

- niezgodne z prawem działanie władzy publicznej - tu: wydanie ostatecznej decyzji, której niezgodność z prawem została ustalona we właściwym postępowaniu,

- szkoda (uszczerbek o charakterze majątkowym lub niemajątkowym)

- adekwatny związek przyczynowy pomiędzy decyzją podatkową a szkodą.

Istnienie każdej z tych przesłanek było kwestionowane przez pozwanego. Dlatego też ich weryfikacja wymaga rozważań sądu.

Strona pozwana podkreślała, że fakt prowadzenia postępowania kontrolnego i postępowania podatkowego nie może być źródłem odpowiedzialności odszkodowawczej, gdyż czynności te nie miały charakteru bezprawnych.

Co do zasady czynności podejmowane przez organ w ramach postępowania kontrolnego i postępowania podatkowego znajdują swe umocowanie w ustawach. ( np. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, Ustawa z 8 września 1991 r. o kontroli skarbowej, ustawy dotyczące poszczególnych podatków). W tej sprawie istotne jest jednak to, że 25 sierpnia 2009 r. została wydana decyzja o wysokości zobowiązania podatkowego, która została utrzymana w mocy decyzją Dyrektora Izby Skarbowej z 1 marca 2010 r. i była ostateczna. Na jej podstawie 17 marca 2010 r. wydano tytuł wykonawczy (...)/538/10, na podstawie którego wszczęto egzekucję i zajęto konta bankowe. W tym samym okresie wszczęto przeciwko powodowi śledztwo i wniesiono akt oskarżenia o popełnienie przestępstw skarbowych. Ostatecznie jednak decyzja z 25 sierpnia 2009 r. została uchylona dopiero 5 sierpnia 2014 r. jako wadliwa. Tak wiec przez blisko 5 lat powód ponosił konsekwencje wadliwej decyzji i podjętych na jej podstawie działań.

Nie ulega wątpliwości, że niezgodność z prawem decyzji z 25 sierpnia 2009 r. oraz decyzji 1 marca 2010 r. została stwierdzona we właściwym postępowaniu tj. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego i dalej Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Tym samym pozostałe czynności tj. wystawienie tytułu wykonawczego, wszczęcie postępowania egzekucyjnego, zajęcie rachunków bankowych i wierzytelności, wniesienie aktu oskarżenia – jakkolwiek formalnie zgodne z prawem okazały się bezpodstawne. Odpowiedzialność Skarbu Państwa w świetle art. 77 Konstytucji nie może mieć charakteru iluzorycznego. Nie można zatem z jej zakresu wyłączyć działań władczych państwa, które formalnie w momencie ich dokonywania znajdują swe umocowanie w prawie, ale ostatecznie okazują się być pozbawione podstaw. Skoro pierwotna decyzja o ustaleniu zobowiązania podatkowego okazała się niezgodna z prawem, to za niezgodne z prawem należy uznać także dalsze działania Państwa znajdujące swe źródło w owej decyzji. Oczywistym jest, że to nie sama decyzja jest źródłem szkody, ale dopiero podjęte na jej podstawie działania (zajęcia rachunków, akt oskarżenia) mogły prowadzić do postania szkody w majątku powoda.

Kolejną przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa jest powstanie szkody. Szkoda w rozumieniu powołanych przepisów nie odbiega w swym zakresie od pojęcia szkody na gruncie innych uregulowań dotyczących odpowiedzialności deliktowej. Szkoda zatem obejmuje szkodę majątkową, jak i podlegający kompensacie uszczerbek niemajątkowy (art. 448 k.c.). Na szkodę majątkową składa się tzw. szkoda rzeczywista oraz utracone korzyści. (art. 361 § 2 kc.)

Uprzedzając dalsze rozważania dotyczące poszczególnych elementów roszczenia odszkodowawczego powoda, należy zwrócić uwagę na kwestię kolejnej przesłanki odpowiedzialności pozwanego – właśnie adekwatnego związku przyczynowego. W myśl art. 361 §1 k.c., zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Pomijając dostępne w komentarzach rozważania dotyczące problematyki związku przyczynowego warto podkreślić, ze normalny (istotny z punktu widzenia odpowiedzialności) związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą nie musi mieć charakteru bezpośredniego. Wystarczy, że jest owo zdarzenie normalną przyczyną powstania kolejnych, które w sposób typowy (a nie przez nadzwyczajny zbieg okoliczności) prowadzą do szkody. Zatem sytuacja , w której samo zdarzenie jako pierwotna przyczyna (tu wadliwa decyzja administracyjna o zobowiązaniu podatkowym) nie wywołała w sposób bezpośredni szkody, ale stała się początkiem kolejnych prowadzących do powstania uszczerbku po stronie poszkodowanego, będzie powodowała powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej.

Sąd zasadniczo podziela stanowisko pozwanego co do tego, że powód w tym postępowaniu nie wykazał w dostateczny sposób poniesienia przez siebie szkody. Względnie te uszczerbki, na które wskazywał nie stanowiły szkody powoda lecz innych podmiotów lub nie pozostawały w adekwatnym związku przyczynowym z działaniami pozwanego. Jedyna szkoda, która została wykazana, to koszty obsługi prawnej w toku postępowania podatkowego.

Powód prezentował tezę, że inwestował własne środki w budowę osiedla (...) w C.. Po wszczęciu kontroli podatkowej utracił wiarygodność banków – w szczególności (...), który miał zapewnić dalsze finansowanie inwestycji. Dalej próbował pozyskać finansowanie we współpracy ze Spółką (...) SA, która dowiedziawszy się o wniesieniu przeciwko powodowi aktu oskarżenia zrezygnowała ze współpracy. To doprowadziło do tego, że realizacja osiedla nie została zakończona, co było przyczyną szkody w majątku powoda i uszczerbku na jego zdrowiu.

Wielu z tych okoliczności powód nie wykazał. Z dokonanych przez sąd ustaleń wynika, że inwestorem osiedla w C. była (...) Park Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Powód nie był nawet jej udziałowcem. Nie wykazał jakiegokolwiek przepływu środków pomiędzy jego majątkiem a majątkiem (...) Park Sp. z o.o. Faktury VAT dotyczące prac wykonanych na osiedlu wystawione były przez (...) Sp. z o.o., a nie J. P. jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Nawet umowa sprzedaży nieruchomości pod budowę osiedla została zawarta z żoną powoda, z którą pozostaje on w ustroju rozdzielności majątkowej. Kredyt (...) na finansowanie inwestycji miał otrzymać inwestor tj. (...) Park Sp. z o.o. Powód nie wykazał, aby istniała promesa kredytu. Zeznania świadków w tym zakresie są dla sądu niedostateczne. Powód nie wykazał także, aby przyczyną odmowy przyznania kredytu była decyzja podatkowa z 24 sierpnia 2009 r. Powód nie zaoferował żadnego materiału dowodowego, z którego wynikałaby chociażby zbieżność czasowa między tymi zdarzeniami. Pamiętać też należy, że pomiędzy rozpoczęciem inwestycji w 2008 r. a decyzją podatkową miał miejsce początek kryzysu gospodarczego, który szczególnie dotknął budownictwo mieszkaniowe. Nie można zatem wykluczyć, że wzrost wymogów dotyczących kredytu wynikał z uwarunkowań obiektywnych związanych z sytuacją gospodarczą. Należy także zauważyć, że wiosną 2009 r., kiedy to powód miał w imieniu spółki (...) starać się o kredyt w banku (...), zaciągnął kredyt hipoteczny w innym banku, aby spłacić szereg swoich zadłużeń -w tym także w ramach toczących się postępowań egzekucyjnych. Poza tym decyzja podatkowa dotyczyła powoda jako osoby fizycznej, a nie spółki, która ubiegała się o kredyt. Powód nie zaoferował jakichkolwiek dowodów co do tego, że postępowanie podatkowe wobec Prezesa spółki może mieć wpływ na ocenę zdolności kredytowej samej spółki. Te okoliczności nie są dla sądu notoryjne.

Dalej powód wykazał, że współpraca ze Spółką (...) nie doszła do skutku, gdyż Zarząd tej Spółki dowiedział się o wniesieniu aktu oskarżenia przeciwko powodowi. Jednak spodziewany zysk, który miał wynikać z przedsięwzięcia na osiedlu w C. miał być zyskiem Spółki (...) i Spółki (...), której powód nie był udziałowcem. Analizowany przez sąd draft umowy nie przewidywał zysku dla powoda jako osoby fizycznej. Powód konstruując roszczenie odszkodowawcze zdaje się pomijać odrębności podmiotowe osób prawnych i fizycznych zaangażowanych w przedsięwzięcie budowy osiedla (...), traktując możliwą szkodę w ich majątku jako szkodę własną.

Powód nie wykazał wreszcie, aby na skutek działań podjętych przez pozwanego doszło do pogorszenia jego stanu zdrowia. Dowody w tym zakresie (kopie zwolnienia lekarskiego, jedno zaświadczenie, zeznania świadka i zeznania powoda) okazały się niedostateczne. Powód nie przedstawił pełnej dokumentacji medycznej z tego okresu. Jedynie jej wnikliwa analiza przez biegłego mogłaby potwierdzić tezę o złym stanie zdrowia powoda i związku tego stanu z postępowaniem podatkowym.

Powód jako szkodę rzeczywistą wskazał (pismo z 18 kwietnia 2018 r. k. 184v.) :

- 2 700 000 zł. – które wraz z żoną wniósł do spółki (...) sp. z o.o. na realizację inwestycji Patio P. w C., a która z uwagi na przerwanie inwestycji nie została odzyskana.

- 467 000 – które powód wydał na zakup mieszkania w (...) Park sp. z o.o., a nigdy nie doszło do przeniesienia własności i wydania mieszkania.

Powód nie wykazał w żadnym razie, aby na realizację inwestycji Patio P. wydał 2 700 000 zł. Brak dokumentów związanych z przepływem środków między J. P. a (...) Park Spółką z o.o.

Kolejnym elementem szkody powoda jest wartość ceny jaką zapłacił na rzecz (...) Park sp. z o.o. na zakup mieszkania. Wydatek ten poniósł powód w celu „dokapitalizowania inwestycji”. Szkoda wynikała z tego, że(...) P. Sp. nie wywiązała się z umowy i nie doszło do przeniesienia własności oraz wydania mieszkania. Odpowiedzialność za szkodę w tym zakresie ponosić powinna (...) Park Sp. z o.o., która nie wywiązała się z umowy z powodem. Decyzja podatkowa i podjęte na jej podstawie działania egzekucyjne nie pozostają w normalnym związku przyczynowym z tym elementem szkody powoda. Prowadzenie postępowania egzekucyjnego, czy nawet karno-skarbowego przeciwko Prezesowi Zarządu spółki będącej inwestorem nie uzasadnia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za niewykonanie umowy przedwstępnej przez inwestora wobec jego klienta.

Nie było zatem podstaw do uwzględnienia tych roszczeń.

Kolejne wskazywane przez powoda elementy szkody to utracone korzyści:

– 500 000 zł. – wartość utraconych korzyści z kontraktu z (...) O. - (...) O. H. z M.

– 5 000 000 zł – wartość utraconych korzyści z kontraktu ze Spółką (...) SA

– 5 015 000 zł – wartość utraconych korzyści z tytułu niezrealizowanej inwestycji (...) P.

– 312 000 zł – utrata dochodu z tytułu mowy menadżerskiej z (...) Park Sp. z o.o.

– 100 000 zł. – koszty obsługi prawnej postępowania prowadzonego przez Dyrektora Izby Skarbowej w G..

Powód przedstawił jedynie dwie umowy ze (...) z 2006 i 2007 r. na wykonanie prac w ciągu miesiąca. W żadnym razie nie wynikało z nich, aby współpraca z tym przedsiębiorstwem miała charakter stały i została zerwana na skutek utraty wiarygodności powoda. Dowodów na tę okoliczność powód nie zaoferował. Te roszczenia nie mogły zostać w żadnym razie uwzględnione.

Sąd oddalił również powództwo w zakresie dotyczącym roszczeń związanych z kontraktem ze Spółką (...) SA i utratą korzyści wobec niezrealizowania inwestycji (...). Powód w żaden sposób nie wykazał ani wysokości tej szkody, ani je związku z postępowaniem podatkowym. Kontrakt ze Spółką (...) SA dotyczył właśnie inwestycji (...). Dochód z tego kontraktu był uzależniony od powodzenia inwestycji. Wynika z tego, że powód domaga się dwukrotnego odszkodowania za tę samą szkodę. Poza tym, jak już sąd zwracał uwagę, zarówno inwestorem osiedla (...) (...), jak i uczestniczącym w zysku komandytariuszem (...) PARK (...) S.. Sp. z o.o. miała być (...)Spółka z o o., której powód nie był udziałowcem, lecz prezesem zarządu. W momencie przygotowywania umowy ze Spółką (...) SA nie był on nawet związany ze spółką kontraktem menadżerskim, gdyż został on zawieszony w obawie przed egzekucją zaraz po wszczęciu kontroli podatkowej. Tak więc ewentualna szkoda związana z niepowodzeniem inwestycji dotyczyłaby majątku (...) Park Sp. z o.o. nie zaś majątku powoda.

Nawet gdyby założyć, że szkoda w majątku spółki ma związek ze szkodą w majątku powoda, to i tak brak podstaw do uwzględnienia tych roszczeń. Twierdzenia powoda o możliwym zysku z inwestycji w C. nie znajdują dostatecznego poparcia w materiale dowodowym. W szczególności dowodem na wysokość możliwych do osiągnięcia korzyści nie jest Biznes Plan z 2008 r. Powód nie wskazał okoliczności jego sporządzenia. Poza tym ze swej istoty stanowi on jedynie prognozę inwestora co do powodzenia przedsięwzięcia – bez obiektywnej weryfikacji. Również dostatecznym dowodem na wysokość spodziewanych zysków nie są zeznania świadków związanych ze Spółką (...) SA. Wskazywali oni na okoliczności nawiązania współpracy z powodem, wspominali także o oczekiwanych przychodach, czy zyskach. Jednak obiektywna, rzetelna weryfikacja roszczenia w zakresie wysokości utraconych korzyści w związku z dużą inwestycją wymaga wiedzy specjalnej. Powód nie domagał się przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Nie przedstawił także dostatecznych dokumentów, które pozwoliłby biegłemu na wydanie opinii.

Kolejne żądanie powoda dotyczy straty wynagrodzenia z tytułu kontraktu menadżerskiego wiążącego powoda ze (...) Park Spółką z o.o. Powód miał otrzymywać wynagrodzenie 13000 zł. miesięcznie netto. Z uwagi na konieczność przerwania inwestycji w 2009 r. powód utracił dochód, który miał otrzymywać do końca realizacji tj. przez dwa lata (pismo z 18 kwietnia 2018 r. k. 184). Ze złożonych przez powoda na rozprawie zeznań wynika jednak, że sam zawiesił kontrakt menadżerski na początku 2009 r. z obawy przed negatywnym wynikiem kontroli i możliwą egzekucją. Strata wynagrodzenia wynikała więc z decyzji powoda, nie była natomiast rezultatem działań pozwanego. Tym bardziej, że, co należy podkreślić, samo wszczęcie kontroli nie miało charakteru bezprawnego. Tytuł egzekucyjny został wydany dopiero w marcu 2010. Do tego czasu powód bez przeszkód mógł pobierać wynagrodzenie. Rezygnacja z niego, niezależnie od motywacji – stanowi decyzję powoda, za której skutek nie może odpowiadać pozwany.

Ostatnie z żądań dotyczy kosztów obsługi prawnej związanej z postępowaniem podatkowym na 100 000 zł. To żądanie częściowo Sąd uwzględnił. Po wydaniu decyzji z 24 sierpnia 2009 r. (która ostatecznie okazała się wadliwa), powód zawarł umowę z radcą prawnym na obsługę prawną powoda w postępowaniu podatkowym oraz w postępowaniu cywilnym o ustalenie nieważności ugody stanowiącej podstawę umorzenia wierzytelności wynikających z kredytu. Ustalono wynagrodzenie ryczałtowe na 50 000 zł. oraz wynagrodzenie prowizyjne zależne od zmniejszenia wysokości zobowiązania podatkowego. Z treści porozumienia wynika, że wynagrodzenie zostało zapłacone. Jako że w dacie rozwiązania umowy tj. 24 marca 2010 r. nie doszło do zmniejszenia zobowiązania podatkowego, należy przyjąć że porozumienie potwierdza zapłatę jedynie wynagrodzenia ryczałtowego 50 000 zł. Zdaniem sądu ten wydatek pozostaje w adekwatnym związku z wydaniem decyzji, która ostatecznie okazała się wadliwa. Normalnym zachowaniem podatnika w takiej sytuacji jest skorzystanie z pomocy prawnika i zapłata wynagrodzenia. Z uwagi na wysokość naliczonego zobowiązania podatkowego oraz złożoność postępowania podatkowego kwota ta nie jest w ocenie sądu wygórowana. Dlatego też sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda 50 000 zł.

Zobowiązanie z tytułu naprawienia szkody wywołanej deliktem ma charakter bezterminowy w rozumieniu art. 455 k.c. Obowiązek jego spełnienia powstaje niezwłocznie po wezwaniu dłużnika. Powód przed wszczęciem postepowania nie kierował do pozwanego wezwania do zapłaty. Taki charakter miało dopiero doręczenie pozwu w tej sprawie, co nastąpiło 23 stycznia 2018 r. Od dnia następnego pozwany pozostaje w opóźnieniu i zobowiązany jest do zapłaty odsetek ustawowych – zgodnie z art. 481§ 1 i 2 k.c.

Zarzut przedawnienia jest nieskuteczny. Doręczenie powodowi decyzji z 5 sierpnia 2014 r. o uchyleniu decyzji z 25 sierpnia 2009 r. nastąpiło 8 sierpnia 2014 r. Pozew został złożony (nadany w UP ) 7 sierpnia 2017 r. – tj. przed upływem wynikającego z art. 442 ² k.c. terminu przedawnienia.

Koszty procesu.

Sąd przyznał adw. J. S. 16 600 zł. powiększone o podatek od towarów i usług w stawce 23 % jako wynagrodzenie za pomoc praną udzieloną z urzędu powodowi na podstawie § 8 pkt 9) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (j.t. Dz. U. 2019 r. poz. 18)

Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania na rzecz Prokuratorii Generalnej RP. Powód korzystał w tej sprawie ze zwolnienia od kosztów sądowych oraz pomocy pełnomocnika z urzędu. Skierowanie roszczeń wobec Skarbu Państwa było wywołane głęboką frustracją związaną z długotrwałym postępowaniem podatkowym, które ostatecznie zostało umorzone. Negatywny w większości wynik niniejszego procesu sadowego jest skutkiem mylnego pojęcia powoda o podmiotach, w których majątku mogła nastąpić szkoda i istocie związku przyczynowego. W tej sytuacji obciążanie powoda kosztami zastępstwa procesowego pogłębiłoby u niego poczucie krzywdy, a rzeczywista możliwość ich egzekucji wobec aktualnej sytuacji majątkowej powoda jest wątpliwa.