Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2019 r. w Lublinie

sprawy D. J.

z udziałem zainteresowanego F. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddziałowi w W.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 15 listopada 2018 r. sygn. akt IV U 94/18

oddala apelację.

Krzysztof Szewczak Małgorzata Pasek Jacek Chaciński

Sygn. akt III AUa 73/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2018 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddziału w W. i ustalił, że D. J. przysługuje prawo do renty rodzinnej od(...) na stałe.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Ubezpieczony D. J. ur. (...), ukończył Specjalną Szkołę Przysposabiającą do Pracy w O. i pobierał naukę do 16-go roku życia.

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z 28 stycznia 2004 r. ustalono, że ubezpieczony jest trwale całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed 18 rokiem życia. Na podstawie powyższego orzeczenia, D. J. od 1 grudnia 2003 r. pobierał rentę socjalną.

W dniu (...)zmarł ojciec ubezpieczonego A. J.. Obecnie, rentę rodzinną po zmarłym A. J. pobiera jego syn F. J. ur. (...), uczeń Zespołu Szkół (...) w G..

W dniu 17 lipca 2017 r. D. J. wystąpił do ZUS (...) Oddział w W. o przyznanie prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu A. J..

Rozpoznając powyższy wniosek, organ rentowy skierował ubezpieczonego na badanie przez Lekarza Orzecznika, który orzeczeniem z dnia 31 sierpnia 2017 r. stwierdził, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy.

Ubezpieczony wniósł sprzeciw od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS ina skutek wniesienia powyższego sprzeciwu skierowany został na badanie przez Komisję Lekarską ZUS, która w orzeczeniu z 31 października 2017 r. ustaliła, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy. Na podstawie powyższego orzeczenia, zaskarżoną decyzją z 11 grudnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu D. J. prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu.

Biegli sądowi psychiatra B. G. i psycholog L. S. w opinii sporządzonej na zlecenie Sądu rozpoznali u ubezpieczonego upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym. Biegli podali, iż z dokumentacji medycznej oraz wywiadu chorobowego od ubezpieczonego wynika, że wnioskodawca nie był dotychczas systematycznie leczony psychiatrycznie ambulatoryjnie. W 1993 r. rozpoznano u niego opóźniony rozwój mowy z lekkim stopniem upośledzenia umysłowego oraz opóźnienie sprawności grafomotorycznych, poziom graficzny 3-latka (zaświadczenie (...) Zespołu (...) w G.). (...) do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w M. orzeczeniem z dnia 15 marca 2002 r. na stałe zaliczył D. J. do znacznego stopnia niepełnosprawności. Ponadto, opinią psychologiczną Specjalnego Ośrodka (...) z 2 lutego 2005 r. stwierdzono znaczne zaburzenia pamięci świeżej i długoterminowej, wolne tempo nabywania nowych umiejętności. Ubezpieczony nie jest w stanie określić godziny na zegarze oraz wartości niektórych banknotów. W pracy ubezpieczony jest mało samodzielny i odpowiedzialny, wymaga stałej kontroli przy wykonywaniu zadań. Szybko się zniechęca do kontynuowania czynności wymagających zarówno wysiłku intelektualnego, jak i fizycznego. Przeprowadzone przez biegłego badanie psychologiczne wykazało sprawność intelektualną na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym od dzieciństwa. Upośledzenie to, wykazuje niewielką zmienność i dynamikę w kierunku zmniejszenia deficytu i poprawy funkcjonowania wraz z wiekiem. Ubezpieczony funkcjonuje intelektualnie na poziomie dziecka odpowiednio od 6 do 9 lat. Co prawda, jest on w stanie opanować umiejętność elementarnego posługiwania się telefonem komórkowym czy przeglądania stron internetowych, jednakże wymaga pomocy innych w funkcjonowaniu psychospołecznym. Biegli podkreślili, że ubezpieczony nie jest w stanie samodzielnie prowadzić gospodarstwa domowego, organizować wizyt lekarskie, regularnie przyjmować leków, uiszczać rachunków, planować wydatków czy załatwiać sprawy urzędowych. W funkcjonowaniu osobowościowym u ubezpieczonego występują: obniżona tolerancja na stres i pobudzenie emocjonalne, obniżona samokontrola emocji, zaburzenia funkcji motywacyjnych i planowania. Powyższe, skutkuje u ubezpieczonego niskim poziomem dynamiki, aktywności i zaradności życiowej. W badaniu sądowo-psychiatrycznym nie stwierdzono psychotycznych objawów wytwórczych oraz tendencji do agrawacji objawów psychopatologicznym. W aktualnie wykonanych badaniach testowych, ubezpieczony otrzymał większą ilość punktów, niż w badaniach przeprowadzonych w wieku 17 lat, jednakże sprawia to jedynie fałszywe wrażenie wzrostu ilorazu inteligencji. Biegli zauważyli, iż decyzja o rozpoznaniu upośledzenia umysłowego w sytuacji ubezpieczonego - kiedy pewne funkcje intelektu są na poziomie upośledzenia umiarkowanego, a inne w dolnej granicy lekkiego, a także w sytuacji, kiedy umiarkowane upośledzenie umysłowe rozpoznano przed ukończeniem 18 roku życia – musi uwzględniać historię życia badanego, wyniki wcześniejszych badań, jego wiedzę na temat metodologii badań testowych intelektu oraz fakt niewielkiej zmienności i dynamiki upośledzenia umysłowego wraz z wiekiem w kierunku ewentualnej poprawy funkcjonowania intelektualnego. Mając na uwadze, że ubezpieczony od dzieciństwa cierpi na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym biegli uznali, że D. J. jest całkowicie niezdolny do pracy, niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia, istniała zarówno w dniu 28 stycznia 2004 r. (data orzeczenia przez Lekarza Orzecznika ZUS trwałej, całkowitej niezdolności do pracy), jak też 31 października 2017 r. i ma charakter trwały.

W ocenie Sądu I instancji odwołanie D. J. zasługuje na uwzględnienie.

Sąd wskazał, że stosownie do treści art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełnia warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Krąg członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej ujęty w art. 67 ust. 1 ww. ustawy obejmuje m. in. dzieci własne. Osoby te muszą ponadto spełniać warunki określone w art. 68-71 tej ustawy. Jak stanowi art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy dzieci własne mają prawo do renty rodzinnej bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 roku życia lub w okresie do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, jednak przed osiągnięciem 25 lat życia.

Rozstrzygnięcie o zasadności bądź nie, odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego odmawiającej mu prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu wymagało ustalenia czy u ubezpieczonego istnieje całkowita niezdolność do pracy. Sporządzona na tę okoliczność opinia biegłych lekarzy psychiatry i psychologa dała podstawy do stwierdzenia, że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia i ma charakter trwały.

Analizując przedmiotową opinię biegłych Sąd doszedł do przekonania, że stanowi ona miarodajny i wiarygodny dowód w sprawie, gdyż wydana została przez lekarzy specjalistów, a ponadto poprzedzona została analizą dokumentacji lekarskiej ubezpieczonego, w tym badań psychologicznych z okresu kontynuowania nauki w szkole i jego badaniem. Biegli wskazali, że ubezpieczony jest upośledzony w stopniu umiarkowanym i w związku z powyższym jest całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta ma charakter trwały. Zdaniem Sądu opinia biegłych jest spójna i logiczna oraz należycie uzasadniona. Biegli mając na uwadze schorzenie ubezpieczonego, czyli upośledzenie umysłowe stopnia umiarkowanego, bardzo wnikliwie przedstawili przebieg funkcjonowania ubezpieczonego oraz wszystkie badania psychologiczne, które przechodził dotychczas. Biegli wyjaśnili, że upośledzenie umysłowe u ubezpieczonego istniało już w okresie dzieciństwa i nie ma możliwości poprawy funkcjonowania intelektualnego ubezpieczonego, która skutkowałaby jego zdolnością do pracy.

Sąd Okręgowy podniósł, że po sporządzeniu pisemnej opinii organ rentowy wniósł zastrzeżenia, wskazując, że opinia ta jest niezgodna z opinią konsultanta ZUS, jak również fakt, że ubezpieczony przez okres 3 lat pracował zawodowo roznosząc ulotki reklamowe. Wobec powyższego, organ rentowy wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego zespołu biegłych lekarzy tych samych specjalizacji. W ocenie Sądu, w/w wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie. Sąd wskazał, iż odmienna ocena stanu zdrowia przez lekarza konsultanta ZUS nie stanowi podstawy do podważenia opinii biegłych lekarzy, natomiast fakt, że ubezpieczony sporadycznie podejmował zatrudnienie roznosząc ulotki reklamowe nie stanowił dotychczas podstawy do odmowy przyznania ubezpieczonemu prawa do renty socjalnej. Sąd również wskazał, że sam fakt, iż ubezpieczony podjął zatrudnienie nie oznacza, że nie jest on całkowicie niezdolny do pracy, a nadto biegli w niniejszej opinii stanowczo stwierdzili, że stan zdrowia ubezpieczonego nie uległ poprawie. Biegli wskazali, iż przy interpretacji wyników badań psychologicznych przeprowadzonych u ubezpieczonego w wieku 17 i 32 lat, należy zachować szczególną ostrożność, gdyż wynik takiego badania może stwarzać fałszywe wrażenie wzrostu inteligencji w późniejszym okresie. Niezrozumiałym jest zatem zarzut organu rentowego, że ubezpieczony pomaga w pracach domowych, samodzielnie chodzi na spacery, jeździ rowerem, ogląda telewizję, czy korzysta z komputera. W ocenie Sądu, zupełnie oczywiste jest, że ubezpieczony opanował niektóre funkcje życiowe adekwatnie do jego możliwości rozwojowych. Sąd zauważył, iż kształcenie w Specjalnej Szkole Przysposabiającej do Pracy było dla ubezpieczonego formą oddziaływania psychoterapeutycznego i socjoterapeutycznego, aniżeli drogą do zdobycia konkretnego zawodu z umiejętnością wykonywania go w realnych warunkach rynkowych. W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że stan zdrowia ubezpieczonego nie daje rokowań na polepszenie w przyszłości. Zdaniem biegłych, opiniowany wymaga pomocy innych w funkcjonowaniu psychospołecznym, gdyż funkcjonuje intelektualnie na poziomie dziecka odpowiednio od 6 do 9 lat. W złożonej opinii biegli nie dostrzegli żadnych przesłanek uzasadniających przyjęcie, że stan zdrowia badanego uległ poprawie, gdyż upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym wykazuje niewielką zmienność i dynamikę w kierunku zmniejszenia deficytu i poprawy funkcjonowania wraz z wiekiem. Odmienna ocena stanu zdrowia ubezpieczonego przez organ rentowy nie daje podstawy do uznania, iż zachodzi potrzeba dopuszczenia dowodu z opinii innego zespołu biegłych lekarzy psychiatry i psychologa i w związku z powyższym wniosek dowody organu rentowego został oddalony.

Konkludując Sąd wskazał, że całokształt okoliczności sprawy pozwolił uznać, że D. J. spełnia wszystkie niezbędne przesłanki do przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu na stałe od dnia(...), tj. od dnia śmierci A. J..

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd na podstawie art.47714§2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

Z wyrokiem tym nie zgodził się organ rentowy. Wniósł apelację. Zaskarżył wyrok w całości zarzucając:

- naruszenie art.217 §1 k.p.c. w zw. z art.227 i 286 k.p.c. poprzez bezpodstawne oddalenie wniosku dowodowego o odpuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego z zakresu psychiatrii oraz innego biegłego z zakresu psychologii celem ustalenia, czy odwołujący się jest całkowicie niezdolny do pracy co doprowadziło do wydania rozstrzygnięcia na podstawie łącznej opinii biegłego sądowego L. S. oraz biegłego sądowego B. G. mimo zaistnienia wątpliwości co do jej treści w zakresie oceny stopnia niezdolności do pracy ubezpieczonego oraz możliwości wykonywania pracy, a co niewątpliwie uzasadniało wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy badaniem przez Komisję Lekarską ZUS oraz badaniem przez biegłego sądowego z zakresu psychologii i biegłego sądowego zakresu psychiatrii co doprowadziło do błędnego ustalenia stanu faktycznego sprawy i w konsekwencji przyznania odwołującemu prawa do renty rodzinnej na stałe;

- naruszenie art.233 §1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym w szczególności poprzez błędną ocenę i oparcie całego rozstrzygnięcia na łącznej opinii biegłych sądowych podczas, gdy sporządzona opinia budziła wątpliwości w zakresie wskazanych w niej podstaw do ustalenia całkowitej niezdolności do pracy i niemożliwości podjęcia przez odwołującego żadnej pracy;

- naruszenie art.68 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z FUS polegające na przyjęciu, że ubezpieczony jest osoba całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia i w konsekwencji niezasadnego przyznania prawa do renty rodzinnej.

Mając na względzie te zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu I instancji.

W środku zaskarżenia organ rentowy poza ogólnym kwestionowaniem prawidłowości opinii biegłych i opartego na niej wyroku nie przedstawił żadnych merytorycznych zarzutów dotyczących wadliwości oceny dowodów dokonanej przez Sąd I instancji. Ustalenie, czy wnioskodawca był całkowicie niezdolny do pracy i czy ta niezdolność powstała w okresach wskazanych w art.68 ustawy emerytalnej wymagało posiadania wiadomości specjalnych związanych z oceną stanu zdrowia ubezpieczonego. Zasadnie zatem Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłych. Sąd I instancji w uzasadnieniu dokonał szczegółowej oceny treści opinii, w tym jej wniosków końcowych.

Specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez Sąd do tych kryteriów oceny stanowi więc wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłych za przekonujące (wyrok SN z 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/04, opubl. w LEX nr 151656). Wnioski środka dowodowego w postaci opinii biegłego mają być jasne, kategoryczne i przekonujące dla Sądu, jako bezstronnego arbitra w sprawie, dlatego gdy opinia biegłego czyni zadość tym wymogom, co pozwala uznać znaczące dla istoty sprawy okoliczności za wyjaśnione, to nie zachodzi potrzeba dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok SN z 21 listopada 1974 r., II CR 638/74, opubl. w OSP 1975/5/108).

Podkreślenia wymaga, że samo niezadowolenie strony z treści opinii nie jest dostateczną podstawą do dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej (ustnej lub pisemnej). Uzasadnieniem dla takiej decyzji procesowej winny być należycie umotywowane zarzuty wskazujące niekompletność, nielogiczność i niespójność opinii. Tymczasem organ rentowy w swych zastrzeżeniach - poza ogólnym stwierdzeniem że lekarz- członek Komisji Lekarskiej ZUS się z tą opinią nie zgadza bo ubezpieczony roznosi ulotki, robi zakupy, jeździ na rowerze itp. - nie wskazał żadnych merytorycznych argumentów, które mogłyby poddać w wątpliwość trafność oceny opinii biegłych. Sąd Okręgowy zatem jak najbardziej zasadnie oddalił wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych. Nie doszło w związku z tym do naruszenia art.217 §1 k.p.c. w zw. z art.227 k.p.c. i 286 k.p.c. Zauważyć także wypada, że organ rentowy do decyzji procesowej Sądu o oddaleniu wniosku dowodowego nie wniósł zastrzeżeń w trybie art.162 k.p.c.

Przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ocena zgromadzonego materiału dowodowego, w tym dowodu z opinii biegłego jest prawidłowa i nie wykracza poza ramy zakreślone w art.233 §1 k.p.c. Sąd szczegółowo przeanalizował i ocenił opinię biegłych pod katem jej logiczności, należytego uzasadnienia i nie dostrzegł w niej wad mogących ją zdyskwalifikować jak o miarodajny dowód w sprawie.

Skoro zatem stan faktyczny został ustalony prawidłowo, a w szczególności ustalono, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy i niezdolność ta powstała w okresach wskazanych w art.68 ustawy emerytalnej to nie doszło do naruszenia w/w przepisu.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.