Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSR (del.) Magdalena Kurc-Mazurkiewicz

Protokolant: Andrzej Tracz

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Biura (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w D.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 22 listopada 2011 r. numer (...)

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i nałożenie kary pieniężnej

I.  oddala odwołanie,

II.  zasądza od Biura (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w D. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR (del.) Magdalena Kurc-Mazurkiewicz

Sygn. akt XVII AmA 34/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 listopada 2011 r., numer (...), wydaną po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wszczętego z urzędu przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w D. (obecnie w wyniku przekształcenia i podziału Biuro (...) sp. z o.o. spółka komandytowa w D.), (dalej: (...))

I.  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej u.o.k.k.) w związku ze stosowaniem we wzorcu umownym o nazwie „Warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez (...) sp. z o.o.” postanowienia o treści:

„Uczestnik odpowiada za szkody powstałe z jego winy lub winy osób będących pod jego opieką i zobowiązany jest do pokrycia kosztów naprawy w miejscu ich powstania”

w wyniku, którego uznano, że ww. przedsiębiorca stosował praktykę, o jakiej mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy i stwierdzono zaniechanie jej stosowania z dniem 27 kwietnia 2011 r.

II.  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 u.o.k.k. w związku ze stosowaniem we wzorcu umownym o nazwie „Warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez (...) sp. z o.o.” postanowienia o treści:

(...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za skradziony, zniszczony lub zaginiony bagaż Uczestnika w trakcie trwania imprezy”

w wyniku, którego uznano, że ww. przedsiębiorca stosował praktykę, o jakiej mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy i stwierdzono zaniechanie jej stosowania z dniem 21 lipca 2011 r.

III. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 u.o.k.k. w związku ze stosowaniem we wzorcu umownym o nazwie „Warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez (...) sp. z o.o.” postanowienia o treści:

(...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienia spowodowane postojami na granicach (…)”

w wyniku, którego uznano, że ww. przedsiębiorca stosował praktykę, o jakiej mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy i stwierdzono zaniechanie jej stosowania z dniem 27 kwietnia 2011 r.

IV. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 u.o.k.k. w związku ze stosowaniem we wzorcu umownym o nazwie „Warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez (...) sp. z o.o.” postanowienia o treści:

„W przypadku rezygnacji Uczestnika z imprezy z przyczyn nie leżących po stronie (...) sp. z o.o. (…), (...) sp. z o.o. obciąży Uczestnika następującymi kosztami:

a)  50 zł od osoby- jeżeli rezygnacja nastąpiła powyżej 30 dni przed rozpoczęciem imprezy,

b)  20% wartości imprezy- jeżeli rezygnacja nastąpiła w okresie między 29-21 dniem przed rozpoczęciem imprezy,

c)  50% wartości imprezy- jeżeli rezygnacja nastąpiła w okresie między 20-5 dniem przez rozpoczęciem imprezy,

d)  90% wartości imprezy- jeżeli rezygnacja nastąpiła w okresie krótszym niż 5 dni przed rozpoczęciem imprezy.”

w wyniku, którego uznano, że ww. przedsiębiorca stosował praktykę, o jakiej mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy i stwierdzono zaniechanie jej stosowania z dniem 21 lipca 2011 r.

V. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 u.o.k.k. w związku ze stosowaniem we wzorcu umownym o nazwie „Warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez (...) sp. z o.o.” postanowienia o treści:

„Ewentualne reklamacje muszą być potwierdzone przez przedstawiciela (...) sp. z o.o. lub świadczącego usługi kontrahenta pod rygorem nieważności i zawierać uzasadnienie. Niepotwierdzone reklamacje nie będą rozpatrywane”

w wyniku, którego uznano, że ww. przedsiębiorca stosował praktykę, o jakiej mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy i stwierdzono zaniechanie jej stosowania z dniem 21 lipca 2011 r.

VI. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 u.o.k.k. w związku ze stosowaniem we wzorcu umownym o nazwie „Warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez (...) sp. z o.o.” postanowienia o treści:

(...) sp. z o.o. nie zwraca wartości świadczeń, których Uczestnik nie wykorzystał z przyczyn leżących po jego stronie”

w wyniku, którego uznano, że ww. przedsiębiorca stosował praktykę, o jakiej mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy i stwierdzono zaniechanie jej stosowania z dniem 27 kwietnia 2011 r.

W punkcie VII decyzji, na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.k. Prezes UOKiK nałożył na (...) karę pieniężną w wysokości 27.127 złotych z tytułu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 u.o.k.k.

Zaś w punkcie VIII decyzji Prezes UOKiK na podstawie art. 77 ust. 1 u.o.k.k. oraz na podstawie art. 264 § 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) w związku z art. 83 i art. 80 u.o.k.k. obciążył (...) kosztami przeprowadzonego postepowania w kwocie 23 złotych.

Od powyższego rozstrzygnięcia, powód (...) wniósł odwołanie zaskarżając decyzję Prezesa UOKiK w zakresie punktu I, II, III, VI, VII i wniósł o jej uchylenie w zaskarżonej części ewentualnie o jej zmianę w taki sposób, iż stwierdzone zostanie, iż działanie (...) nie narusza zbiorowych interesów konsumentów, o których mowa w pkt I, II, III, VI lub zmianę decyzji w części dotyczącej nałożenia kary pieniężnej oraz zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zaskarżonej decyzji powód zarzucił naruszenie:

- naruszenie prawa materialnego tj. naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.k. poprzez błędne przyjęcie, iż zamieszczenie we wzorcu umownym „Warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez (...) sp. z o.o.” postanowień o treści:

a) „Uczestnik odpowiada za szkody powstałe z jego winy lub winy osób będących pod jego opieką i zobowiązany jest do pokrycia kosztów naprawy w miejscu ich powstania”,

b) (...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za skradziony, zniszczony lub zaginiony bagaż Uczestnika w trakcie trwania imprezy”,

c) (...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienia spowodowane postojami na granicach (…)”,

d) (...) sp. z o.o. nie zwraca wartości świadczeń, których Uczestnik nie wykorzystał z przyczyn leżących po jego stronie”

stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Powód zakwestionował również wysokość nałożonej kary pieniężnej. Zdaniem powoda Prezes UOKiK nie wziął pod uwagę przy ustalaniu kary, iż udział (...) z działalności turystycznej w przychodzie jest niewielki- (...)złotych, podczas gdy przychód osiągnięty przez spółkę wyniósł (...)złotych, czyli około 35% całości uzyskanego przychodu spółki stanowi przychód z turystyki. Pozwany podkreślił, że zapisy negowane przez Prezesa UOKiK były stosowane krótko, tj. od dnia 1 lutego 2011 r. do dnia 27 kwietnia 2011 r., zaś umowy zawierane z użyciem zakwestionowanych postanowień dotyczyły tylko konsumentów ze (...) i (...).

W uzasadnieniu odwołania, powód w pierwszej kolejności podniósł, że w odniesieniu do postanowienia z punktu I decyzji Prezesa UOKiK, stosowany przez niego zapis miał na celu jedynie realizację ogólnych zasad odpowiedzialności i nie zobowiązywał konsumenta do natychmiastowego pokrycia kosztów naprawy.

W odniesieniu do postanowienia z punktu II decyzji, powód wskazał, że kwestionowany zapis dotyczy jedynie sytuacji, w których bagaż znajdował się w wyłącznym władaniu uczestnika, bez wpływu i pieczy ze strony organizatora. Ponadto zapis ten nie eliminował obowiązku spółki jako organizatora turystyki do pomocy poszkodowanemu klientowi, zgodnie z art. 11a ust. 2 ustawy o usługach turystycznych. W ocenie powoda klauzula stosowana przez niego znacznie różni się od klauzuli wpisanej do rejestru.

W odniesieniu do postanowienia z punktu III decyzji powód podkreślił, że w kwestionowanym postanowieniu jest mowa o ponoszeniu odpowiedzialności za opóźnienia a nie za skutki tych opóźnień, które jeśli są objęte zakresem umowy odpowiada biuro podróży. Jeśli pobyt zostanie skrócony o jeden dzień klient uprawniony jest do zwrotu odpowiedniej części ceny.

W odniesieniu do postanowienia z punktu VI decyzji powód wskazał, że w oparciu o orzeczenie SOKiK, sygn. akt. XVII AmC 67/03, wyrok XVII AmC 95/05, sygn. Akt XVII 160/05 uznał, że przepis ten będzie miał zastosowanie dopiero po analizie przyczyn niewykorzystania świadczenia oraz wykazania poniesienia przez przedsiębiorcę szkody.

W odpowiedzi na odwołanie, Prezes UOKiK podtrzymał stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 19 września 2013 r. stawili się prawidłowo zawiadomieni pełnomocnicy stron.

W piśmie procesowym, złożonym na rozprawie w dniu 19 września 2013 r. powód wskazał, że w dniu 11 lipca 2013 r. dokonano wykreślenia z rejestru KRS podmiotu (...) sp. z o.o. Pozwany wyjaśnił, że przed wykreśleniem spółki z rejestru w dniu 4 października 2011 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników podjęło uchwałę o podzieleniu spółki z trybie art. 529 § 1 pkt 4 przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na spółkę nowo zawiązaną pod firmą Biuro (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Następnie w dniu 21 czerwca 2012 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników Spółki Biuro (...) sp. z o.o. podjęło uchwałę o przekształceniu spółki w Biuro (...) sp. z o.o. spółka komandytowa. Tym samym Biuro (...) sp. z o.o. spółka komandytowa jest następcą prawnym (...) sp. z o.o. w części dotyczącej działalności turystycznej. Zdaniem powoda (...) utracił osobowość prawną, a tym samym utracił status przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów u.o.k.k.

Zdaniem powoda o prawach i obowiązkach podmiotu powstałego wskutek podziału traktuje przepis art. 531 § 1 k.s.h., zgodnie z którym spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem podziału w prawa i obowiązki spółki dzielonej określone w prawie podziału. W ocenie powoda przepis ten odwołuje się do przejścia w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg. Ponadto powód wskazał, że zagadnienia wstąpienia w prawa i obowiązki reguluje również art. 93 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (dalej: o.p.). Przepis ten potwierdza tezę, że w przypadku podziału nie ma zastosowania zasada kontynuacji.

W ocenie powoda u.o.k.k. nie zawiera analogicznej normy umożliwiającej wstąpienie osoby prawnej powstałej w wyniku podziału w obowiązki wynikające z decyzji Prezesa UOKiK.

W odpowiedzi na powyższe, pozwany pismem z dnia 10 października 2013 r. podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i odniósł się do zarzutów powoda. W pierwszej kolejności pozwany podniósł, że ograniczoność sukcesji administracyjnoprawnej wynika z samego k.s.h., w szczególności z art. 531. Na szczególną zaś uwagę zasługuje § 2 tego przepisu, z którego wynika, że do sukcesji administracyjnoprawnej dochodzi, chyba że ustawa lub decyzja stanowią inaczej. Również przytoczone przez powoda orzecznictwo stanowi zaprzeczenie tezy o ograniczonej sukcesji, bowiem:

- wyrok WSA w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2010 r. (sygn. VI SA/Wa 2043/09),

- wyrok NSA z dnia 6 października 2010 r., (sygn. II GSK 889/10),

- wyrok NSA z dnia 14 października 2008 r. (sygn. II GSK 349/08),

- wyrok NSA z dnia 1 grudnia 2009 r. (sygn. II GSK 236/09),

- wyrok WSA w Gdańsku z dnia 9 czerwca 2005 r. (sygn. II SA/Gd 562/02),

- wyrok WSA w Warszawie z dnia 9 czerwca 2004 r. (sygn. II SA/Wa 3543/02)

potwierdza regułę generalnej sukcesji administracyjnoprawnej na gruncie art. 531 § 2 k.s.h. Natomiast o obowiązkach przekształconego podmiotu traktuje art. 553 § 2 k.s.h., zgodnie z którym w wyniku przekształcenia dochodzi do transferu praw i obowiązków administracyjnoprawnych na nowy podmiot, chyba że sprzeciwia się temu ustawa lub decyzja. Zdaniem pozwanego brak jest takich przeszkód zarówno w obowiązującym prawie, jak i w zaskarżonej decyzji.

Ponadto pozwany wskazał, że spółka (...) prowadzi działalność turystyczną na podstawie wpisu nr 278 do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych Marszałka Województwa (...), a podmiot będący jej następcą kontynuuje działalność turystyczną w oparciu o ten sam wpis do ww. rejestru. W odniesieniu zaś do wskazanego przez powoda art. 93 § 6 o.p. pozwany podkreślił, że ww. przepis obecnie już nie obowiązuje, a zgodnie z obowiązującym art. 93c § 1 o.p. osoby prawne przejmujące lub osoby prawne powstałe w wyniku podziału wstępują, z dniem podziału lub z dniem wydzielenia, we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby prawnej dzielonej pozostające w związku z przydzielonymi im, w planie podziału, składnikami majątkowymi. Zgodnie zaś z § 2 tego przepisu, § 1 stosuje się jeżeli majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie- także majątek osoby prawnej dzielonej, stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Pozwany podkreślił, że art. 2 o.p. ma zastosowanie do kar o charakterze sankcji administracyjnej nakładanych przez Prezesa UOKiK, bowiem stanowią one niepodatkowe należności budżetowe.

Pismem z dnia 25 października 2013 r. powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wskazał, że w wyniku podziału przejął jedynie licencję, a nie przejął obowiązków publicznoprawnych. Zdaniem powoda postepowania z zakresu prawa konkurencji, w których nakładane są kary pieniężne, są postępowaniami karnymi.

Na rozprawie w dniu 19 listopada 2013 r. poprzedzającej ogłoszenie wyroku stawili się prawidłowo zawiadomieni pełnomocnicy stron.

Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, Sąd Okręgowy w Warszawie- Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ustalił następujący stan faktyczny:

Powód - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w D. prowadził działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...) polegającą na m.in. świadczeniu usług turystycznych jako organizator turystyki, pośrednik turystyczny, pilot wycieczek i przewodnik turystyczny. Został wpisany do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych Marszałka Województwa (...) pod numerem (...) (odpis z KRS k. 35-39, decyzja w sprawie nadania numeru NIP- k. 14 akt adm., zaświadczenie o numerze identyfikacyjnym REGON- k. 15 akt adm., zaświadczenie o wpisie do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych- k. 29 akt adm.).

W ramach prowadzonej działalności powód zawierał umowy z konsumentami z użyciem wzorców umów, które regulują prawa i obowiązki tak spółki jak i konsumentów korzystających z jej usług. W ramach prowadzonej działalności powód wykorzystywał wzorzec umowy o nazwie „Warunki uczestnictwa w imprezach organizowanych przez (...) sp. z o.o.” (wzorce umowy- k. 39-40 verte akt adm.).

W związku z podejrzeniem stosowania przez (...) praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Prezes UOKiK postanowieniem nr (...) z dnia 5 lipca 2011 r. wszczął postępowanie przeciwko ww. przedsiębiorcy pod zarzutem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na stosowaniu postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ^{( 45)} u.o.k.k. o treści:

1. „Uczestnik odpowiada za szkody powstałe z jego winy lub winy osób będących pod jego opieką i zobowiązany jest do pokrycia kosztów naprawy w miejscu ich powstania”.

2. (...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za skradziony, zniszczony lub zaginiony bagaż Uczestnika w trakcie trwania imprezy”.

3. (...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienia spowodowane postojami na granicach (…)”.

4. „W przypadku rezygnacji Uczestnika z imprezy z przyczyn nie leżących po stronie (...) sp. z o.o. (…), (...) sp. z o.o. obciąży Uczestnika następującymi kosztami:

e)  50 zł od osoby- jeżeli rezygnacja nastąpiła powyżej 30 dni przed rozpoczęciem imprezy,

f)  20% wartości imprezy- jeżeli rezygnacja nastąpiła w okresie między 29-21 dniem przed rozpoczęciem imprezy,

g)  50% wartości imprezy- jeżeli rezygnacja nastąpiła w okresie między 20-5 dniem przez rozpoczęciem imprezy,

h)  90% wartości imprezy- jeżeli rezygnacja nastąpiła w okresie krótszym niż 5 dni przed rozpoczęciem imprezy.”

5. „Ewentualne reklamacje muszą być potwierdzone przez przedstawiciela (...) sp. z o.o. lub świadczącego usługi kontrahenta pod rygorem nieważności i zawierać uzasadnienie. Niepotwierdzone reklamacje nie będą rozpatrywane”.

6. (...) sp. z o.o. nie zwraca wartości świadczeń, których Uczestnik nie wykorzystał z przyczyn leżących po jego stronie”

(k. 3 - 5 akt adm.

Pismem z dnia 5 lipca 2011 r. Prezes UOKiK zawiadomił (...) o wszczęciu postepowania administracyjnego w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz wezwał do przedstawienia stosownej dokumentacji (k. 6 - 7 akt adm.).

Postanowieniem nr 2 (...) z dnia 5 lipca 2011 r. Prezes UOKiK zaliczył w poczet dowodów dokumenty uzyskane w toku postępowania wyjaśniającego i tego samego dnia zawiadomił o tym (...) (k.8 - 9 akt adm.).

W odpowiedzi - pismem z dnia 2 marca 2011 r. (...) ustosunkował się do zarzucanych mu praktyk oraz przedłożył stosowane przez siebie wzorce umowy. Wskazał, że wprowadził nowy wzorzec umowy o nazwie „Warunki uczestnictwa w imprezach turystycznych organizowanych przez (...) sp. z o.o.”, a co za tym idzie zmianie uległy lub zostały usunięte zakwestionowane przez Prezesa UOKiK postanowienia (k. 16-40 verte akt adm.).

Pismem z dnia 26 sierpnia 2011 r. Prezes UOKiK wezwał (...) do przedłożenia stosownej dokumentacji (k. 47 i verte akt adm.).

W odpowiedzi na wezwanie (...) przedstawił wymagane informacje i dokumenty, w tym sprawozdanie finansowe za okres od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. oraz umowy zawarte w oparciu o zmienione „Warunki uczestnictwa w imprezach turystycznych organizowanych przez (...) sp. z o.o.” (k. 49 - 62 akt adm.).

Pismem z dnia 28 października 2011 r. Prezes UOKiK zawiadomił (...) o zakończeniu zbierania materiału dowodowego, a także poinformował go o możliwości zapoznania się ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia (k. 64 i verte akt adm.).

W dniu 4 października 2011 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników spółki (...) sp. z o.o. podjęło uchwałę o podzieleniu spółki w trybie art. 529 § 1 pkt 4 przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na spółkę nowo zawiązaną pod firmą Biuro (...) sp. z o.o. (...) sp. z o.o. została wpisana do KRS w dniu 14 grudnia 2011 r. (okoliczność bezsporna, a ponadto KRS k. 72, k.75).

W dniu 21 czerwca 2012 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników spółki Biuro (...) sp. z o.o. podjęło uchwałę o przekształceniu spółki w Biuro (...) sp. z o.o. sp. k. (okoliczność bezsporna).

Spółka Biuro (...) sp. z o.o. sp. k. została wpisana do KRS w dniu 7 sierpnia 2013 r. (KRS k. 77 - 83).

W dniu 11 lipca 2013 r. dokonano wykreślenia z rejestru (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D. (k. 74).

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na oddalenie w całości.

Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.k. zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Art. 24 ust. 2 pkt 1 cytowanej ustawy stanowi, że przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c. Praktykami naruszającymi zbiorowe interesy konsumenta są zatem takie zachowania przedsiębiorców, które spełniają łącznie dwa warunki. Po pierwsze - są bezprawne, a po drugie - naruszają interes konsumentów. Bezprawność to sprzeczność z obowiązującymi przepisami prawa. Natomiast naruszenie interesu konsumentów odnosi się wyłącznie do interesu prawnego rozumianego jako określone potrzeby konsumenta uznane przez ustawodawcę za godne ochrony. Interes ekonomiczny konsumentów podlega bowiem ochronie przewidzianej przez przepisy prawa antymonopolowego.

Za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów uznaje się m.in. stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c. Prezes UOKiK badając, czy stosowanie postanowienia wzorca jest bezprawne z uwagi na jego istnienie w Rejestrze, analizuje nie tylko literalną zbieżność postanowień, ale także tożsamość tez w nim wyrażonych. W uchwale z dnia 13 lipca 2006 r. sygn. III SZP 3/06 Sąd Najwyższy wskazał, że stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone i wpisanych do rejestru, może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Jak podkreśla Sąd Najwyższy, nie jest wymagane, aby klauzule stosowane przez przedsiębiorców były dokładnie tej samej treści, co wpisane do Rejestru, mogą to być klauzule o treści tożsamej, przy czym w tym ostatnim przypadku należy brać pod uwagę skutek jaki obydwie wywierają na prawa i obowiązki konsumentów w podobnych stosunkach prawnych.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu powoda, który wskazał, iż powód nie przejął obowiązków publicznoprawnych wynikających z decyzji Prezesa UOKiK, których adresatem był inny podmiot. Zaś powód przejął tylko licencję. W ocenie Sądu takie stanowisko powoda nie jest prawidłowe. Jak wynika z e wskazania samego powoda – powstał on w wyniku przekształcenia i podziału adresata decyzji. Kwestia sukcesji regulowana jest treścią art. 531 § 1 i 2 k.s.h., z których wynika, że spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane wstępują z dniem podziału, bądź z dniem wydzielenia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału. Dodatkowo na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną – powstałą w związku z podziałem przechodzą w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi. W ocenie Sądu przepis ten dotyczy również sukcesji administracyjnoprawnej. Reguła jest następstwo prawne w zakresie administracyjnych praw i obowiązków, chyba że co innego wynika z przepisu ustawy lub decyzji. Słusznie wskazał pozwany, iż w przedmiotowej sprawie brak przepisu, który wykluczałby sukcesję administracyjnoprawną. Potwierdza to orzecznictwo powołane przez pozwanego na k. 88. Stanowisko takie potwierdza również art. 553 § 1 k.s.h. – zgodnie z którym spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Analogicznie uregulowana jest kwestia zezwoleń, koncesji i ulg (§2 ). Należy też wskazać, że przepisy Ordynacji podatkowej na które powołuje się powód mają obecnie inne brzmienie i w pełni przewidują odpowiedzialność administracyjnoprawną, co słusznie wytknął pozwany w swoim piśmie procesowymi.

Co warte szczególnego podkreślenia powód – powstały po przekształceniu i podziale (...) przejął i prowadzi działalność w zakresie turystyki, a to było przedmiotem badania w ramach postępowania przed UOKiK i zaskarżonej decyzji. Co więcej przejął licencję tego podmiotu. W ocenie Sądu inna ocena wskazanych wyżej przepisów prowadziłoby do niezwykle niebezpiecznej sytuacji, w której podmiot ukarany przez Prezesa UOKiK – pod dokonaniu przekształceń, czy podziałów – unikałby odpowiedzialności w ramach decyzji – zatrzymując jednocześnie zezwolenia, koncesje i ulgi. W takiej sytuacji kontrola UOKiK stałaby się wówczas iluzoryczna.

W odniesieniu zaś do zarzutu powoda, jakoby zakwestionowane przez Prezesa UOKiK postanowienia umowne z punktu I, II, III i VI nie stanowiły praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, a w szczególności nie wyczerpywały znamion określonych w art. 385 ¹, art. 385 ² oraz art. 385 ³ k.c. Sąd uznał, iż wszystkie wskazane w zaskarżonej decyzji postanowienia wzorców umów są tożsame z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie- Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c. Fakt więc umieszczenia przez powoda postanowień, których treść jest tożsama z treścią postanowień wpisanych do rejestru, we wzorcach umownych zawieranych w stosunkach z konsumentami- jednoznacznie wskazuje, iż stosował on praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 powołanej wyżej ustawy „Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazująca zaniechanie jej stosowania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 24”.

W świetle powyższego oraz zarzutów podniesionych w odwołaniu od decyzji, niezbędne jest dokonanie oceny, czy w istocie postanowienia stosowane przez powoda są tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru postanowień umownych.

Przechodząc do oceny bezprawności poszczególnych postanowień wskazanych w zaskarżonej decyzji Sąd zważył, iż:

- postanowienie z punktu I decyzji Prezesa UOKiK o treści:

„Uczestnik odpowiada za szkody powstałe z jego winy lub winy osób będących pod jego opieką i zobowiązany jest do pokrycia kosztów naprawy w miejscu ich powstania”

jest tożsame z klauzulą wpisaną do Rejestru postanowień uznanych za niedozwolone pod pozycją:

- 1693 o treści „Uczestnik jest zobowiązany do pokrycia kosztów szkód wyrządzonych przez siebie bądź przez osoby niepełnoletnie będące pod jego opieką, w czasie trwania imprezy i w miejscu jej powstania”,

- 1821 o treści „Klient zobowiązany jest do pokrycia wyrządzonych przez siebie szkód w trakcie trwania imprezy w miejscu ich powstania (hotel, autokar, prom, itd.)”,

- 2130 o treści „Uczestnik odpowiada za szkody powstałe z jego winy lub z winy osób będących pod jego opieką i zobowiązany jest do pokrycia kosztów naprawy w miejscu ich powstania”,

bowiem kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. W ocenie Sądu mimo odmiennej redakcji wszystkich klauzul przewidują one dla konsumenta ten sam skutek, a mianowicie obowiązek naprawy szkody w miejscu jej powstania. W tym miejscu zgodzić się należy z Prezesem UOKiK, że takie sformułowanie postanowienia umownego może uniemożliwić lub poważenie utrudnić dalsze korzystanie z imprezy turystycznej, bowiem obowiązek naprawienia szkody powstaje niezwłocznie. Ponadto jak słusznie wskazał Prezes UOKiK zakwestionowana klauzula nie przewiduje takiego obowiązku po stronie organizatora co powoduje, że naruszona zostaje równowaga kontraktowa stron stosunku prawnego.

- postanowienie z punktu II decyzji Prezesa UOKiK o treści:

(...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za skradziony, zniszczony lub zaginiony bagaż Uczestnika w trakcie trwania imprezy”

jest tożsame z klauzulą wpisaną do Rejestru postanowień uznanych za niedozwolone pod pozycją:

- 83 o treści: „Organizator nie ponosi żadnej odpowiedzialności za bagaż klientów w przypadku jego zmiany, zapomnienia lub kradzieży”,

- 417 o treści: „Organizator nie ponosi odpowiedzialności za zgubiony, skradziony lub zniszczony w czasie imprezy bagaż Uczestnika”,

- 798 o treści: „Organizator nie odpowiada za bagaż Klienta skradziony, zniszczony lub zaginiony w czasie trwania imprezy”

bowiem, wyłącza lub istotnie ogranicza odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, a tym samym kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Również w tym przypadku należy zgodzić się z Prezesem UOKiK, że klauzule, choć różnią się treścią przewidują dla konsumenta ten sam skutek, a mianowicie wyłączają odpowiedzialność organizatora turystyki za skradziony, zniszczony lub zaginiony bagaż konsumenta w trakcie trwania imprezy turystycznej niezależnie od tego, kto i na jakich zasadach ponosił odpowiedzialność za przechowanie tego bagażu. Wskazać należy, że organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych. Dotyczy to wszystkich usług turystycznych składających się na całą imprezę turystyczną, również utraty przez turystę bagażu podczas przewozu wykonywanego przez osobę trzecią, czy w trakcie pobytu w hotelu, bowiem zgodnie art. 474 k.c. zd. 1, zgodnie z którym dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Zgodnie zaś z art. 11a ust. 1 ustawy o usługach turystycznych, odpowiedzialność organizatora turystyki można wyłączyć jedynie w przypadkach, w których niewykonanie lub nienależyte wykonanie spowodowane jest:

1. działaniem lub zaniechaniem klienta,

2. działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nie uczestniczących w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidzieć lub uniknąć,

3. siłą wyższą.

Tymczasem organizator turystyki, który posługuje się zakwestionowanym postanowieniem wyłącza swoją odpowiedzialność niezależnie od tego, czy zachodzą ww. przesłanki, czy też nie.

- postanowienie z punktu III decyzji Prezesa UOKiK o treści:

(...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienia spowodowane postojami na granicach (…)”

jest tożsame z klauzulą wpisaną do Rejestru postanowień uznanych za niedozwolone pod pozycją:

- 538 o treści: „Biuro nie odpowiada za zmiany lub opóźnienia w godzinach przelotów (przejazdów) oraz zmiany w realizacji programu, o ile uzasadnione są zmianą rozkładu lotów wprowadzoną przez przewoźnika, wzmożonym ruchem na niektórych lotniskach oraz innymi czynnikami, za które Biuro nie ponosi odpowiedzialności (m.in. postoje na granicach, czynności celne, strajki, blokady dróg itp.)”,

- 1090 o treści: „Reklamacja Uczestnika w formie pisemnej zawierać powinna pisemne oświadczenie pilota lub innego miejscowego przedstawiciela Biura o wystąpieniu wad, uzasadnienie oraz propozycje naprawienia szkody. Podstawą reklamacji uczestnika nie mogą być jednak zdarzenia i okoliczności, za które Biuro nie ponosi odpowiedzialności (m.in. postoje na granicach, wojny, strajki, blokady dróg, powodzie itp.) oraz wszelkie inne wymienione w punkcie 13 niniejszych warunków”,

- 1415 o treści: „Podstawą reklamacji składaną przez Uczestnika nie mogą być zdarzenia i okoliczności, których (...), przy należytej staranności, nie mógł przewidzieć lub zaistniały nie z winy (...) (w szczególności: opóźnienia w transporcie, postoje na granicach, awarie środków transportu, czynności celne, warunki atmosferyczne w trakcie trwania imprezy)”,

- 1823 o treści: „Przedmiotem reklamacji Klientów nie mogą być zdarzenia i okoliczności, za które organizator nie ponosi odpowiedzialności i przy zachowaniu należytej staranności nie mogło ich przewidzieć (awarie techniczne środków transportu, postoje na granicach, czynności celne, warunki atmosferyczne w czasie realizacji imprezy)”,

- 1916 o treści: „Podstawą reklamacji Uczestników nie mogą być jednak zdarzenia i okoliczności, za które Biuro nie ponosi odpowiedzialności i przy zachowaniu należytej staranności nie mogło ich przewidzieć (awarie techniczne środków transportu, postoje na granicach, czynności celne, warunki atmosferyczne w czasie realizacji imprezy)”,

bowiem, wyłącza lub istotnie ogranicza odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, a tym samym kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. W ocenie Sądu organizator turystyki, który posługuje się zakwestionowanym postanowieniem umownym, wyłączył swoją odpowiedzialność za opóźnienia spowodowane postojami na granicach, bez względu na przyczynę tych opóźnień. W tym też zakresie zakwestionowana przez Prezesa UOKiK klauzula jak i klauzule wpisane do rejestru należy uznać za tożsame. Za słuszne Sąd uznał stanowisko Prezesa UOKiK, według którego przyczyną postoju może być także działanie lub zaniechanie organizatora lub podmiotu biorącego udział w wykonywaniu usługi turystycznej, np. brak wymaganych dokumentów. Zatem postanowienie stosowane przez powoda należy uznać za zbyt ogólne, przy czym podkreślenia wymaga, że w każdym przypadku niezależnym od organizatora turystyki, chroni go przepis art. 11 a ustawy o usługach turystycznych.

- postanowienie z punktu VI decyzji Prezesa UOKiK o treści:

(...) sp. z o.o. nie zwraca wartości świadczeń, których Uczestnik nie wykorzystał z przyczyn leżących po jego stronie”

jest tożsame z klauzulą wpisaną do Rejestru postanowień uznanych za niedozwolone pod pozycją:

- 1042 o treści: „Organizator nie dokonuje zwrotu świadczeń, które nie zostały wykorzystane w pełni z przyczyn leżących po stronie uczestnika np. skrócenie pobytu, rezygnacja z części lub całości programu, spóźnienie na miejsce zbiórki itp.”,

- 1690 o treści: „Organizator nie będzie dokonywał zwrotu wartości świadczeń, które nie zostały zrealizowane z przyczyn leżących po stronie Uczestnika”,

bowiem, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. W ocenie Sądu wszystkie ww. klauzule powodują ten sam skutek, a mianowicie pozbawiają konsumenta prawa do zwrotu uiszczonej zapłaty za świadczenie, którego nie wykorzystał bez względu na przyczynę. Za właściwe Sąd uznał stanowisko Prezesa UOKiK, według którego zakwestionowana klauzula może obejmować także sytuacje, które występują po stronie konsumenta, ale za które konsument nie ponosi odpowiedzialności i które są od niego niezależne bądź przez niego zawinione.

Reasumując wskazać należy, że analiza porównawcza treści poszczególnych postanowień zakwestionowanych w toku niniejszej sprawy, zdaniem Sądu, jednoznacznie potwierdza, że wskazane postanowienia wzorców umowy stosowanych przez przedsiębiorcę w umowach z konsumentami są tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru. Uprawdopodobniona została więc przesłanka bezprawności działania powoda.

Odnosząc się natomiast do zgłoszonego przez powoda zarzutu niewłaściwego wyliczenia kary pieniężnej Sąd uznał, iż kara nałożona przez Prezesa UOKiK odpowiada wadze naruszonych przez powoda obowiązków wynikających z ustawy. Zgodnie z art. 106 u.o.k.k. Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę w drodze decyzji karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Podkreślenia wymaga, że Prezes UOKiK wydając decyzję o nałożeniu kary działa w ramach tzw. uznania administracyjnego, powinien kierować się zasadą równości i proporcjonalności. Podnosi się także, iż kary nakładane powinny być w szczególności wówczas, gdy na skutek stosowania praktyki odniesione zostały korzyści finansowe, z powodu zaś rozproszenia podmiotów poszkodowanych tymi praktykami mało prawdopodobne jest wystąpienie przez nie z roszczeniami odszkodowawczymi. ^. Pogląd ten znajduje swe potwierdzenie w orzecznictwie, w którym uznano, iż kara powinna pozostawać we właściwej proporcji do potencjału ekonomicznego sprawcy oraz korzyści, jakie osiągnął lub zamierzał osiągnąć. W niniejszej sprawie Sąd uznał, że powód stosował postanowienia o treści tożsamej z postanowieniami wpisanymi już do rejestru, zatem mając na uwadze wagę naruszonych przez powoda obowiązków oraz charakter stosowanych przez niego klauzul wysokość wymierzonej przez Prezesa UOKiK kary należy uznać za zasadną.

Odnośnie obliczenia kary, wskazać należy, że jak to wynika z ww. przepisu, podstawą jest przychód osiągnięty przez przedsiębiorcę w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, nie zaś przychód z określonej gałęzi tej działalności. Z akt sprawy wynika, że powód osiągnął w roku 2010 r. przychód w wysokości (...) złotych. Zatem Prezes UOKiK dokonał właściwego wyliczenia kary.

O kosztach postępowania orzeczono w punkcie drugim wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Przedmiotowe powództwo zostało oddalone w całości, a zatem na powodzie - Biuro (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowej w D. ciąży obowiązek zwrotu pozwanemu kosztów procesu, które poniósł w związku ze swym udziałem w sprawie. Dlatego Sąd na podstawie § 14 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163. poz. 1349 ze zm.) zasądził od powoda kwotę 360 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Mając powyższe na względzie, Sąd orzekł jak w sentencji.

SSR (del.) Magdalena Kurc-Mazurkiewicz