Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Robert Pelewicz

Protokolant: st. sekr. sąd. Marta Czachurska

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2019 r.

sprawy C. L. syna S. i W. z domu D., urodzonego (...) w D. P.

obwinionego z art. 92 ust. 3 ust. 4 Ustawy z dnia 06 września 2001 r. o transporcie drogowym w zw. z lp.1.2 załącznika nr 2 do tej Ustawy (Dz. U. z 2017 r. poz. 2200)

na skutek apelacji wniesionej przez obwinionego

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu

z dnia 11 października 2018 roku w sprawie sygn. akt II W 80/18

zmienia zaskarżony wyrok i uniewinnia obwinionego C. L. od popełnienia zarzucanego mu czynu, zaś kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt II Ka 378/18

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 12 lutego 2018r.

Dolnośląski Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego wystąpił z wnioskiem o ukaranie C. L. za to, że:

jako osoba zarządzająca przedsiębiorstwem „. C. L. sp. j. (...) (...)-(...) B. naruszył obowiązki i warunki wykonywania przewozu drogowego określonego w ustawie z dnia 6.09.2001r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2017r„ poz. 2200) poprzez fakt, iż w dniu 16.02.2017r. w siedzibie przedsiębiorstwa: „ (...)” C. L. sp. j. nie wyposażył kierowcy Pana V. H., przed rozpoczęciem przez niego przewozu drogowego w wymagany dokument, tj. w świadectwo kierowcy, czym naruszył art. 87 ustawy z dnia 6.09.2001r. o transporcie drogowym i popełnił wykroczenie z art. 92 ust. 3 i 4 ustawy o transporcie drogowym w związku z lp. 1.2 załącznika nr 2 ww. ustawy (Niewyposażenie kierowcy w świadectwo kierowcy - dotyczy kierowców niemających obywatelstwa państwa członkowskiego Unii Europejskiej),

tj. o wykroczenie z art. 92 ust. 3 i ust. 4 Ustawy z dnia 6.09.2001r. o transporcie drogowym w zw. z lp. 1.2 załącznika nr 2 do tej Ustawy (Dz. U. z 2017r. poz. 2200).

Sąd Rejonowy w Tarnobrzegu wyrokiem wydanym w dniu 11.10.2018r., w sprawie II W 80/18, orzekł następująco:

I.  uznał obwinionego C. L. za winnego popełnienia zarzuconego mu czynu i za to na mocy art. 92 ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 6.09.2001 r. o transporcie drogowym w zw. z lp. 1.2 załącznika nr 2 do tej ustawy (Dz. U. z 2017r. poz. 2200) wymierzył mu karę grzywny w wysokości 1 000 złotych;

II.  zasądził od obwinionego na rzecz Skarbu Państwa zryczałtowane wydatki postępowania w kwocie 100 złotych oraz opłatę w kwocie 100 złotych.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją obwiniony C. L., w całości na swoją korzyść. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu obwiniony zarzucił naruszenie zasady ne bis in idem, wskazując, że decyzją Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego nr (...).DI. (...). (...) z dnia 03.04.2017r. został on już raz ukarany za przedmiotowe wykroczenie karą pieniężną w wysokości 8 000 zł. Obwiniony wskazał, że karę tą zapłacił w dniu 21.04.2017r. W apelacji obwiniony C. L. wniósł, jak można wnioskować z treści jego pisma, o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie go od zarzutu popełnienia przypisanego mu wykroczenia.

W toku rozprawy apelacyjnej obwiniony rozwinął zarzuty apelacyjne, wskazując, że jako przedsiębiorca został on ukarany karą pieniężną w wysokości 8.000 zł. Jednak nie ponosi on odpowiedzialności za wykroczenie kwalifikowane z art. art. 92 ust. 3 i ust. 4 Ustawy z dnia 6.09.2001r. o transporcie drogowym w zw. z lp. 1.2 załącznika nr 2 do tej Ustawy (Dz. U. z 2017r. poz. 2200), gdyż nie był on osobą zarządzającą transportem w jego przedsiębiorstwie w dniu 16.02.2017r. Funkcję tą sprawowała wówczas inna osoba dysponująca wymaganym certyfikatem kompetencji zawodowej.

S ąd Okręgowy w Tarnobrzegu stwierdził, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez obwinionego C. L. zasługuje na częściowe uwzględnienie, prowadząc w konsekwencji do uniewinnienia obwinionego od dokonania zarzuconego mu wkroczenia.

Przed przystąpieniem do analizy zasadności zaskarżonego wyroku, to w kontekście zarzutu podwójnego ukarania obwinionego trzeba wskazać, że skarżący nie ma racji zarzucając, iż został dwukrotnie ukarany jako przedsiębiorca za tożsame wykroczenie. Zauważyć bowiem należy, że podmiotem popełniającym wykroczenie kwalifikowane z art. 92 ust. 3 ustawy o transporcie drogowym (dalej u.t.d.), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 3.09.2018r., jest osoba zarządzająca przedsiębiorstwem lub osoba zarządzająca transportem w przedsiębiorstwie, o której mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009, a także każda inna osoba wykonująca czynności związane z przewozem drogowym, która naruszyła obowiązki lub warunki przewozu drogowego albo dopuściła, chociażby nieumyślnie, do powstania takich naruszeń, zaś art. 92a ust.1 u.t.d. statuuje odpowiedzialność administracyjną podmiotu wykonującego przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem. Odpowiedzialność przedsiębiorcy za naruszenia przepisów ustawy o transporcie drogowym ma rozszerzony zakres, co oznacza, że ponosi on konsekwencje zarówno niewłaściwej organizacji przedsiębiorstwa, jak i braku należytego nadzoru nad osobami, którymi się posługuje (kierowcami). Ma ona charakter administracyjny, nie jest oparta na zasadzie winy, a do stwierdzenia jej zaistnienia wystarczające jest - co do zasady - stwierdzenie naruszenia przepisów o transporcie drogowym, nawet jeżeli doszło do niego w sposób niezawiniony. Wpływ przedsiębiorcy na pracę zatrudnionych przezeń kierowców polega nie tylko na prowadzonych szkoleniach, czy odbieraniu oświadczeń od kierowców o zobowiązaniu do przestrzegania przepisów itp., lecz przede wszystkim na doborze kadry w taki sposób, aby do naruszeń nie dochodziło (zob. np. wyrok WSA w Kielcach z 06.12.2018., II SA/Ke 665/18, LEX 1857001). W konsekwencji, powyżej przedstawiona różnica w ujęciu przede wszystkim strony podmiotowej zachowań opisanych w treści art. 92 ust. 3 u.t.d. (w obowiązującym stanie prawnym tylko z art. 92 ust. 1 u.t.d.) i w treści art. 92a ust.1 u.t.d., sprawia, że nie można ich uznać za tożsame, choć w praktyce może wystąpić sytuacja, kiedy to ten sam podmiot (ta sama osoba fizyczna) będzie ponosił odpowiedzialność za czyny. Skarżący C. L. musi więc pamiętać, że odpowiedzialność podmiotów wykonujących przewóz drogowy za naruszenie przepisów ustawy o transporcie drogowym, polegające na naruszeniu obowiązków lub warunków przewozu drogowego, o której mowa w art. 92a ust. 1 u.t.d., jest odpowiedzialnością administracyjną, niezależną od winy podmiotu wykonującego przewóz. Zatem w postępowaniu w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej, o której wspomina apelacja, w istocie bez znaczenia były okoliczności wyłączające winę sprawcy, tak jak na gruncie klasycznej odpowiedzialności w prawie karnym, a odpowiedzialność za zarzucane naruszenia mogła być wyłączona tylko wówczas, gdyby w toku postępowania administracyjnego stwierdzone zostały okoliczności, uzasadniające odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej, przewidziane w ustawie (por. wyrok NSA z 28.09.2017., II GSK 3618/15, LEX 1690721).

W dalszej kolejności, przede wszystkim w celu usystematyzowania zdarzeń i informacji wynikających z akt sprawy, w kontekście kwalifikacji prawnej czynu przypisanego obwinionemu, stwierdzić należy, że zgodnie z ustawą z dnia 5.07.2018r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1481), czyn tego rodzaju, o jaki został obwiniony C. L. - a więc czyn kwalifikowany z art. 92 ust. 3 i ust. 4 u.t.d. w zw. z lp. 1.2 załącznika nr 2 do tej ustawy (Dz. U. z 2017r. poz. 2200) - uległ depenalizacji. Nowelizacja wymienionej ustawy weszła w życie z dniem 3.09.2018r., a więc Sąd Rejonowy w Tarnobrzegu w wyroku wydanym w dniu 11.10.2018r., w sprawie II W 80/18, powinien odwołać się do treści art. 8 ustawy z dnia 5.07.2018r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw, który stanowi, że do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, o których mowa w załączniku nr 2 do ustawy zmienianej w art. 1 (ustawa z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2200, z późn. zm.3), w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, należy stosować przepisy dotychczasowe. Taka konstrukcja normatywna implikuje konstatację, że w realiach rozpoznawanej sprawy nie ma zastosowania podstawowa zasada intertemporalna wynikająca z treści art. 2 § 1 kw, zgodnie z którym, jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia, stosuje się ustawę nową - jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Ponieważ data czynu przypisanego obwinionemu C. L. określona została na dzień 16.02.2017r., to zastosowanie mają przepisy u.t.d. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 3.09.2018r. Trzeba bowiem pamiętać, że postanowienia o początku obowiązywania danej ustawy mogą być zawarte w ustawie, której dotyczą, jak również w innej ustawie, która m.in. może określać początek obowiązywania innej ustawy. Ponadto końcowy termin obowiązywania ustawy może być określony w ten sposób, że ustawa sama podaje termin, do którego będzie obowiązywać. W konsekwencji, w sytuacji gdy ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą (w całości lub części) albo tylko ją nowelizuje, przez np. zaostrzenie czy złagodzenie represji karnej – zdarzyć się może, że czyn popełniony pod rządami starej ustawy oceniany będzie już pod rządami nowej ustawy. Sytuację taką w teorii nazywa się kolizją ustaw w czasie, zaś sposób postępowania w takiej sytuacji reguluje art. 2 kw (zob. M. Bojarki, W. Radecki, Kodeks wykroczeń. Komentarz.Wyd. 8, Warszawa 2019, teza 3 i 4 do art. 2).

Odnosząc się do zarzutów pisemnej apelacji obwinionego w kontekście treści wniosku o ukaranie i w kontekście treści zaskarżonego wyroku, stwierdzić należy w pierwszej kolejności, że przepisy u.t.d. przewidują odpowiedzialność trzech grup podmiotów, przy czym tylko dwie z nich ponoszą odpowiedzialność na zasadzie winy, są nimi kierujący pojazdem (art. 92 ust. 1 u.t.d.) oraz osoba zarządzająca przedsiębiorstwem lub zarządzająca transportem w przedsiębiorstwie (art. 92 ust. 3 u.t.d.). Natomiast inny charakter ma odpowiedzialność podmiotu wykonującego przewóz drogowy. Za naruszenia obowiązków lub warunków przewozu drogowego podmiot ten podlega karze pieniężnej, a wykaz naruszeń i wysokość kar określa zaś załącznik nr 3 do ustawy (art. 92a ust. 6 u.t.d.). Kary te są nakładane w trybie administracyjnym, zaś odpowiedzialność nie ma charakteru karnego, nie jest zatem oparta na zasadzie winy. Odpowiedzialność administracyjna ma charakter odpowiedzialności niezależnej od winy w tym sensie, że jest ponoszona co do zasady z tytułu wystąpienia określonego skutku (stwierdzonego naruszenia), bez konieczności wykazywania związku przyczynowego między zachowaniem podmiotu odpowiedzialnego, a powstałym skutkiem. Odpowiedzialność ta zbliżona jest zatem do odpowiedzialności ponoszonej na zasadzie ryzyka, choć nie ma charakteru nieograniczonego, przepisy przewidują możliwość odstąpienia od nałożenia kary w sytuacjach określonych w art. 92b ust. 1 i 92c ust. 1 u.t.d. Wykazanie okoliczności w tych przepisach ciąży jednak na przedsiębiorcy, nie jest obowiązkiem organu prowadzenie w tym zakresie z urzędu postępowania. Sytuacja prawna podmiotu wykonującego przewóz drogowy jest zatem w tej kwestii odmienna, niż sytuacja podmiotów wymienionych w art. 92a ust. 7 u.t.d., wykonujących czynności związane z przewozem drogowym, które podlegają karom pieniężnym za naruszenia jedynie wówczas, gdy okoliczności sprawy i dowody jednoznacznie wskazują, że podmioty te miały wpływ lub godziły się na powstanie naruszenia (zob. np. wyrok WSA w Gliwicach z 27.08.2014., II SA/Gl 451/14, LEX 1513322).

W kontekście treści kwalifikacji prawnej zachowania przypisanego obwinionemu w zaskarżonym wyroku należy wskazać, że art. 92 ust. 3 u.t.d. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 3.09.2018r. stanowił, iż osoba zarządzająca przedsiębiorstwem lub osoba zarządzająca transportem w przedsiębiorstwie, o której mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009, a także każda inna osoba wykonująca czynności związane z przewozem drogowym, która naruszyła obowiązki lub warunki przewozu drogowego albo dopuściła, chociażby nieumyślnie, do powstania takich naruszeń, podlega karze grzywny w wysokości do 2000 złotych. Zgodnie zaś z art. 4 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 przedsiębiorca wykonujący zawód przewoźnika drogowego wyznacza przynajmniej jedną osobę fizyczną – zarządzającego transportem – która spełnia warunki przewidziane w art. 3 ust. 1 lit. b) i d) i która: a) w sposób rzeczywisty i ciągły zarządza operacjami transportowymi tego przedsiębiorstwa; b) ma rzeczywisty związek z przedsiębiorstwem, polegający na przykład na tym, że jest jego pracownikiem, dyrektorem, właścicielem lub udziałowcem lub nim zarządza lub, jeśli przedsiębiorca jest osoba fizyczną, jest tą właśnie osobą, oraz c) posiada miejsce zamieszkania na terenie Wspólnoty.

Zacytowane powyżej przepisy przekonują więc, że przy wskazywaniu konkretnej osoby winnej wykroczenia kwalifikowanego z art. 92 ust. 3 u.t.d. nie może być mowy o żadnym automatyzmie. Osobą tą nie będzie w każdym przypadku - tak jak ma to zasadniczo miejsce w przypadku odpowiedzialności administracyjnej - przedsiębiorca będący osobą fizyczną. Może bowiem zdarzyć się i tak, że przedsiębiorca ten w rzeczywistości desygnuje inną osobę/pracownika do rzeczywistego i ciągłego zarządzania operacjami transportowymi tego przedsiębiorstwa. Tym samym przekazuje obowiązki i uprawnienia wynikające z zarządzania transportem drogowym w przedsiębiorstwie na inną skonkretyzowaną osobę - zarządzającą transportem w przedsiębiorstwie. W kontekście treści art. 4 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009, przedsiębiorca „ (...)” (...) spółka jawna, wykonujący zawód przewoźnika drogowego wyznaczył przynajmniej jedną osobę fizyczną, a mianowicie pracownika firmy (...)– zarządzającego transportem – który spełnia warunki przewidziane w art. 3 ust. 1 lit. b) i d) i który: a) w sposób rzeczywisty i ciągły zarządza operacjami transportowymi tego przedsiębiorstwa; b) ma rzeczywisty związek z przedsiębiorstwem, polegający na tym, że jest jego pracownikiem, oraz c) posiada miejsce zamieszkania w Polsce, a więc na terenie Unii Europejskiej - Wspólnoty.

Z wyjaśnień obwinionego C. L. złożonych przed Sądem odwoławczym oraz z załączonych przez niego pism Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego (k. 94 i 95) wynika zaś jednoznacznie, że osobą zarządzającą transportem w przedsiębiorstwie „. (...) spółka jawna w dacie ocenianego zdarzenia był pracownik firmy (...) który posiada certyfikat kompetencji zawodowych nr (...). Główny Inspektorat Transportu Drogowego posiadał o tym fakcie wiedzę, mimo to niejako z automatu wniosek o ukaranie skierował przeciwko C. L.. Akceptując taki zakres faktyczny i prawny wniosku o ukaranie C. L. za wykroczenie z art. 92 ust. 3 u.t.d., Sąd Rejonowy w Tarnobrzegu pominął kompletnie nie tylko formę prawną działalności przedsiębiorstwa, jako „ (...)” (...) spółka jawna, ale przede wszystkim zasady odpowiedzialności za wykroczenie w kontekście treści art. 92 ust. 5 u.t.d. (przed nowelizacją), który stanowił, że orzekanie w sprawie nałożenia grzywny, o której mowa w ust. 1 i 3, następuje w trybie określonym w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia . Zaskarżone orzeczenie pomija więc i to, że w kontekście treści art. 92 ust. 3 u.t.d. obwiniony C. L. jako osoba zarządzająca przedsiębiorstwem ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy, a nie na zasadzie ryzyka, a w konsekwencji pomija i to że odpowiedzialność C. L. za wykroczenie opiera się na wymaganiu, by obwinionemu przypisano czyn wypełniający znamiona wykroczenia i by znamiona te były wypełnione w sposób zawiniony.

Tymczasem z akt sprawy Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu i dokumentacji uzupełnionej przez obwinionego C. L. w toku postępowania odwoławczego, wynika, że zaniechanie polegające na tym, że w dniu 16.02.2017r. w siedzibie przedsiębiorstwa: „ (...)” C. L. sp. j., przed rozpoczęciem przewozu drogowego kierowca V. H. nie został wyposażony w wymagany dokument, tj. w świadectwo kierowcy, było wynikiem niewypełnienia istniejącego obowiązku nie przez osobę zarządzającą przedsiębiorstwem, a przez osobę zarządzającą transportem w przedsiębiorstwie, a mianowicie przez pracownika T. Z.. W tej sytuacji przypisanie obwinionemu C. L. wypełnienia znamion wykroczenia z art. 92 ust. 3 u.t.d. nie jest trafne, ponieważ odpowiedzialność za wykroczenia polegające na zaniechaniu uzależniona jest od istnienia rzeczywistej możliwości zachowania się zgodnie z istniejącym obowiązkiem (por. wyrok SN z 19.09.2000., V KKN 183/98, LEX 326867).

Ze względu na powyższe Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił obwinionego C. L. od popełnienia zarzucanego mu czynu, kwalifikowanego jako wykroczenie z art. 92 ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 6.09.2001r. o transporcie drogowym w zw. z lp. 1.2 załącznika nr 2 do tej Ustawy (Dz. U. z 2017r. poz. 2200), zaś kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Powyższe rozstrzygnięcie Sądu odwoławczego znajduje swoje procesowe uzasadnienie w przepisach art. 437 § 1 i 2 kpk i art. 456 kpk w zw. z art. 109 § 2 kpw, a w zakresie dotyczącym kosztów postępowania także w przepisach art. 118 § 2 kpw i art. 634 kpk w zw. z art. 119 kpk.