Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2019 r. w Lublinie

sprawy E. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do wypłaty gwarantowanej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 14 września 2018 r. sygn. akt IV U 370/18

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz E. Z. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Jolanta Węs Elżbieta Czaja Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska

Sygn. akt III AUa 914/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 6 marca 2018roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., odmówił E. Z. wypłaty jednorazowego świadczenia pieniężnego po śmierci emeryta Z. Z., wskazując, że decyzja w sprawie emerytury wydana została już po śmierci Z. Z.. Organ rentowy nie wypłacił Z. Z. emerytury, a to oznacza, że wypłata gwarantowana jest nienależna, a środki zaewidencjonowane na subkoncie ubezpieczonego zostaną uwzględnione w podstawie obliczenia emerytury zmarłego dla celów ustalenia renty rodzinnej i niezrealizowanego świadczenia zgodnie z art.25 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odwołanie od decyzji złożyła E. Z. wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że przysługuje jej wypłata gwarantowana po śmierci Z. Z.. W uzasadnieniu wskazała, że spełnione zostały przesłanki do wypłaty gwarantowanej i oceny tej nie zmienia fakt, że Z. Z. zmarł przed pierwszą wypłatą emerytury, która to wypłata z uwagi na jego śmierć - zgodnie z art.136 ustawy emerytalnej – została dokonana do rąk osób najbliższych zmarłemu. Zdaniem skarżącej, organ rentowy dokonując dosłownej interpretacji art.25b ust.4 ustawy nie uwzględnił celu regulacji art.25b ust.1 przyznającej prawo do wypłaty gwarantowanej oraz szczególnych okoliczności niniejszej sprawy, tj. tego, że uprawniony do emerytury zmarł przed jej pierwszą wypłatą. Takie działanie organu rentowego prowadzi do nieuprawnionego różnicowania sytuacji emerytów i ich rodzin. Skarżąca wskazała, że jest emerytką i nie zamierza ubiegać się o rentę rodzinną po mężu, dlatego bezprzedmiotowe jest twierdzenie organu rentowego, że środki pozostałe na subkoncie Z. Z. zostaną uwzględnione w podstawie obliczenia renty rodzinnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 14 września 2018 roku Sąd Okręgowy w Siedlcach zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił E. Z. prawo do wypłaty gwarantowanej po śmierci emeryta Z. Z. oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w S. na rzecz E. Z. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

E. Z. i Z. Z. zawarli związek małżeński w dniu (...). W dniu (...) Z. Z. zmarł. Do chwili jego śmierci małżonkowie zamieszkiwali razem i pozostawali w ustroju wspólności majątkowej.

Na tydzień przed śmiercią – w dniu(...) Z. Z. (urodzony w dniu (...)) wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o emeryturę. Organ rentowy do chwili śmierci Z. Z. (w dniu (...)) nie rozpoznał powyższego wniosku. Decyzję o przyznaniu Z. Z. emerytury organ rentowy wydał w dniu 7 listopada 2017r. Zgodnie z tą decyzją prawo do emerytury przyznane zostało na podstawie art. 24 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od (...). Organ rentowy obliczył wysokość przedmiotowej emerytury na kwotę 2 247,58 złotych brutto miesięcznie i przekazał akta celem wypłaty niezrealizowanego świadczenia – na wniosek E. Z. z tej samej daty, co data wydania decyzji emerytalnej, tj. z 7 listopada 2017r. Decyzją z 13 listopada 2017r. organ rentowy przyznał E. Z., na podstawie art.136 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do niezrealizowanego świadczenia po Z. Z. za okres od (...) do 30 listopada 2017r. w kwocie brutto 4 495,16 złotych ,tj. dwukrotności emerytury obliczonej na kwotę 2 247,58 złotych miesięcznie. Kwota do wypłaty wyniosła 3 686,16 złotych i została przekazana na rachunek bankowy w dniu 21 listopada 2017r.

W dniu 7 listopada 2017r. E. Z. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o wypłatę gwarantowaną po śmierci emeryta Z. Z.. E. Z. jest uprawniona do emerytury, w związku z powyższym nie wystąpiła i nie zamierza wystąpić o przyznanie renty rodzinnej po mężu. Sąd uznał, że odwołanie E. Z. jest uzasadnione.

Zgodnie z art.25b ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej ustawą emerytalną (Dz.U. z 2018r., poz.1270) Zakład informuje emeryta, który:

1.  nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej,

2.  posiadał subkonto, o którym mowa w art.40a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

3.  nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej

- o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz których ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego zwanego dalej „wypłata gwarantowaną”.

W art. 25b ust. 5 ustawy przewidziano, że brak wskazania osoby uposażonej oznacza wskazanie jako osoby uposażonej małżonka emeryta, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej, a w pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku. W myśl zaś art. 25b ust. 4 ustawy emerytalnej osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę, o którym mowa w ust.1 nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę.

W niniejszej sprawie z wnioskiem o wypłatę gwarantowaną po śmierci emeryta Z. Z. wystąpiła E. Z. jako małżonka, z którą zmarły pozostawał w ustroju wspólności majątkowej. Z uwagi na to, że Z. Z. nie wskazał imiennie osoby uposażonej do wypłaty gwarantowanej, E. Z. z mocy w/w art. 25b ust. 5 ustawy emerytalnej jest osobą uposażoną do jej otrzymania. Organ rentowy stanął na stanowisku, że w sprawie nie doszło do wypłaty emerytury na rzecz Z. Z., który zmarł przed wydaniem decyzji przyznającej mu prawo do emerytury, a tym samym nie ziścił się warunek, o którym mowa w zacytowanym wyżej ustępie 4 art. 25b ustawy emerytalnej, aby śmierć emeryta nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę.

Zdaniem Sądu stanowisko organu rentowego jest błędne. W sprawie niekwestionowane jest, że Z. Z. z dniem (...) nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego 65 lat, a ponadto, że posiadał subkonto, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz że nie pobierał okresowej emerytury kapitałowej. Poza sporem pozostaje również, że Z. Z. zmarł w dniu (...), a zatem przed wydaniem decyzji o przyznaniu emerytury od (...) i tym samym nie zdołał pobrać fizycznie choćby jednej miesięcznej kwoty emerytury. Okoliczność ta nie podważa jednak prawa E. Z. do wypłaty gwarantowanej po śmierci Z. Z.. Trafne jest bowiem stanowisko skarżącej co do tego, że w sprawie doszło do wypłaty świadczenia przyznanego Z. Z.. Przedstawiona wyżej chronologia zdarzeń pokazuje, że Z. Z. wystąpił z wnioskiem o emeryturę (na 7 dni przed śmiercią) i prawo to zostało mu przyznane od(...). Jedynie z przyczyn organizacyjno-technicznych, tj. wydania decyzji przez organ rentowy po śmierci emeryta, wypłata przyznanego świadczenia – za miesiące październik i listopad 2017r. nastąpiła do rąk E. Z. jako osoby uprawnionej z kręgu osób, o których mowa w art.136 ust.1 ustawy emerytalnej. Sąd podkreślił że wypłata zrealizowana do rąk skarżącej nie obejmowała bliżej nieokreślonego świadczenia, ale właśnie emeryturę należną Z. Z. do dnia jego śmierci – art.136 ust.1 ustawy emerytalnej. Zastosowana przez organ rentowy dosłowna interpretacja przepisu art.25b ust.4 ustawy emerytalnej prowadzi do wypaczenia celu regulacji, gdyż w takich sytuacjach jaka zaistniała w niniejszej sprawie, tj. gdy emeryt nabywa prawo do świadczenia, ale decyzja stwierdzająca nabycie prawa zostaje wydana już po jego śmierci, pozbawia bliskich zmarłego prawa do wypłaty gwarantowanej, mimo spełnienia wszystkich przesłanek nabycia prawa do takiej wypłaty.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił prawo E. Z. do wypłaty gwarantowanej po śmierci emeryta Z. Z..

Zgodnie z wynikiem sprawy – na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc i na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r., poz.1804 ze zm.) Sąd zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz skarżącej kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Od tego wyroku apelację złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych
w S. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:

- naruszenie prawa materialnego - art. 25 b ust 3 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 poz. 1383 ze zm.) przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie powyższych przepisów i przyznanie E. Z. prawa do wypłaty gwarantowanej po śmierci Z. Z., podczas gdy w/w zmarł zanim zostało mu wypłacone po raz pierwszy świadczenie emerytalne, w sytuacji gdy sąd I instancji powinien uznać że E. Z. nie nabyła prawa do wypłaty gwarantowanej.

Skarżący wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył.

Apelacja nie jest zasadna. Stan faktyczny w niniejszej sprawie jest bezsporny
i został prawidłowo przedstawiony przez Sąd Okręgowy. Sąd odwoławczy, oceniając rozważania prawne poczynione przez sąd pierwszej instancji, uznał je za prawidłowe, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie.

Zarzut naruszenia wskazanych przepisów prawa materialnego jest niezasadny. Organ rentowy w apelacji ponawia jedynie swoją nieprawidłową wykładnię art. 25b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W art. 25b ust. 5 ustawy przewidziano, że osoba uposażona, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę, o którym mowa w ust.1 nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę. Z. Z. z dniem (...) nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego 65 lat, posiadał subkonto, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz nie pobierał okresowej emerytury kapitałowej. Z. Z. zmarł w dniu(...), przed wydaniem decyzji o przyznaniu emerytury od (...) i nie zdołał osobiście pobrać ani jednej miesięcznej kwoty emerytury, którą gwarantowały mu obowiązujące przepisy ustawy. Istotne jest to, że Z. Z. wystąpił z wnioskiem o emeryturę przed śmiercią i prawo do świadczenia zostało mu przyznane od(...). Jedynie z przyczyn organizacyjno-technicznych, tj. wydania decyzji przez organ rentowy po śmierci emeryta, wypłata przyznanego świadczenia – za miesiące październik i listopad 2017r. nastąpiła do rąk E. Z. jako osoby uprawnionej z kręgu osób, o których mowa w art.136 ust.1 ustawy emerytalnej. Jak trafnie podkreślił Sąd Okręgowy wypłata zrealizowana do rąk skarżącej nie obejmowała bliżej nieokreślonego świadczenia, ale właśnie emeryturę należną Z. Z. do dnia jego śmierci. Dlatego też nieuprawnione jest twierdzenie organu rentowego, że w okolicznościach sprawy nie doszło do wypłaty emerytury przyznanej Z. Z.. Zastosowana przez organ rentowy dosłowna interpretacja przepisu art.25b ust.4 ustawy emerytalnej prowadzi do wypaczenia celu regulacji całości przepisów dotyczących wypłaty gwarantowanej i nieuprawnionego różnicowania sytuacji osób uprawnionych do wypłaty po zmarłym emerycie, w zależności od daty wydania decyzji przez organ rentowy oraz czynności organizacyjno–technicznych związanych z wypłatą świadczenia.

Mając na uwadze powyższe, z mocy art. 385 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.