Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., 29 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Sylwia Dembska

po rozpoznaniu dnia 29 stycznia 2018 r. na posiedzeniu niejawnym

​  odwołania G. P.

​  od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

​  z dnia 20 października 2017r., znak (...)

​  uzupełnionej decyzją z dnia 22 października 2017r.,

​  przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

​  o emeryturę

​ 

​  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje odwołującej prawo do emerytury od dnia 1 września 2017 r.

SSO Sylwia Dembska

​ 

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 października 2017 r. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, po rozpatrzeniu wniosku G. P. z 21 września 2017 r. odmówił jej prawa do emerytury, ponieważ wiek uprawniający do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej ukończyła przed 1 stycznia 2009 r., tj. przed dniem wejścia w życie ustawy.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że na dzień 1 stycznia 1999 r. odwołująca wykazała 5 lat i 14 dni okresów nieskładkowych, 21 lat 2 miesiące i 17 dni okresów składkowych, w tym 16 lat 3 miesiące i 11 dni stażu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

W decyzji uzupełniającej z 22 października 2017 r. organ rentowy wskazał, że w sprawie nie można zastosować art. 184 ustawy, ponieważ do 31 grudnia 2008 r. ubezpieczona spełniła warunki do ustalenia prawa do emerytury na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej i rentowej, tj. w myśl starych zasad.

Od tej decyzji w ustawowo przewidzianym trybie i terminie odwołała się G. P. działając samodzielnie w imieniu własnym. Odwołująca wniosła o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej.

W uzasadnieniu odwołująca wskazała, że spełnia wszystkie warunki do przyznania emerytury, zaś przepisy nie określają terminu ukończenia 55 lat.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji następnie uzupełnionej na mocy decyzji z 22 października 2017 r.

W piśmie z 17 stycznia 2018 r. organ rentowy wskazał, że emerytura, której domaga się odwołująca – przyznana na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej – byłaby świadczeniem korzystniejszym, bowiem od tak przyznanej emerytury nie odejmuje się kwot pobranych emerytur.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Odwołująca, ur. (...), wykształcenia magister fizyki, od 1 października 1977 r. do 6 września 1982 r. była zatrudniona w Zakładzie (...) z siedzibą we W. na stanowisku stażystki i starszego referenta technicznego. Z kolei od 7 września 1982 r. do 30 listopada 2007 r. wykonywała w pełnym wymiarze pracę nauczyciela w Specjalnym Ośrodku Szkolno- (...) w G..

Na mocy decyzji z 6 grudnia 2007 r. odwołująca ma przyznane prawo do emerytury nauczycielskiej od 1 grudnia 2007 r., tj. od ustania zatrudnienia. Wniosek o emeryturę odwołująca złożyła 12 listopada 2007 r. Obecnie emerytura wynosi 2793,13 zł (decyzja o przeliczeniu z 16.01.2017r.).

W dniu 21 września 2017 r. G. P. złożyła wniosek o przyznanie emerytury.

Decyzją z dnia 6.10.2017r. ZUS II Oddział w P. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznał G. P. prawo do emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego od dnia 1.09.2017r., tj. miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Emerytura obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 2459,11 zł i okazała się mniej korzystna, niż dotychczas pobierana emerytura nauczycielska i została zawieszona .

Odwołująca 13 października 2017 r. poinformowała organ rentowy, że jej wniosek z 21 września 2017 r. dotyczył przyznania emerytury wcześniejszej z uwagi na 15 lat pracy w szczególnych warunkach - na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a nie emerytury powszechnej.

Zaskarżoną decyzją z dnia 20.10.2017r. uzupełnioną decyzją z dnia 22.10.2017r. organ rentowy odmówił odwołującej prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na tej podstawie, że do dnia 31.12.2008r. odwołująca spełniła warunki do ustalenia prawa do emerytury na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej tj. w myśl starych zasad.

Zakład przyjął za udowodnione na dzień 01.01.1999r. okresy składkowe i nieskładkowe w wysokości 26 lat, 3 miesięcy i 1 dnia, w tym staż pracy w szczególnych warunkach w wysokości 16 lat, 3 miesięcy i 11 dni.

Odwołująca 55 lat ukończyła (...) Nie jest członkiem OFE..

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy oraz w aktach pozwanego nr 054154078.

Za w pełni przydatne Sąd uznał zgromadzone w sprawie dowody z dokumentów, których autentyczności i prawdziwości treści w nich zawartych nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby czynić to z urzędu

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był kwestią sporną.

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadza się do tego, czy organ rentowy zasadnie odmówił odwołującej przyznania prawa do emerytury w trybie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z tego względu, że spełniła ona także warunki do uzyskania emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Rozstrzygnięcie sprawy wymaga więc oceny stosunku między art. 46 w zw. z art. 32 oraz art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna i rentowa) w brzmieniu aktualnym na dzień wydania zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej i rentowej, ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

W świetle art. 46 ustawy emerytalnej i rentowej prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

1/ nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego (dalej: OFE) albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa – przy tym jeżeli ubezpieczony nie zawrze umowy o przystąpieniu do OFE w terminie do 31 grudnia 1999 r., uważa się, że ubezpieczony nie przystąpił do OFE,

2/ warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do 31 grudnia 2008 r.

Artykuł 47 ustawy emerytalnej i rentowej przewiduje, że odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek, nauczycieli urodzonych po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r.

Z kolei art. 50, 50a i 50e powołanej ustawy przewidują emerytury kolejową i górniczą, a więc nie są istotne w niniejszej sprawie.

W świetle zaś art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej i rentowej, ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1/ okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2/ okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 – tzn. okres wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do OFE albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

W istotnym z punktu widzenia niniejszej sprawy art. 32 ust. 1 i 4 ustawy emerytalnej i rentowej przewidziano emeryturę w wieku niższym, który ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przy tym w świetle ust. 3 pkt 5 tego artykułu dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w wieku niższym za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: u.k.n.). Przepis ten w ust. 1 mówi o nauczycielach, wychowawcach i innych pracownikach pedagogicznych zatrudnionych w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe, zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich działających na podstawie ustawy z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, publicznych kolegiach pracowników służb społecznych. Na podstawie ust. 2 ustawie podlegają również, w zakresie określonym ustawą nauczyciele mianowani lub dyplomowani zatrudnieni na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje pedagogiczne, w urzędach organów administracji rządowej, kuratoriach oświaty, specjalistycznej jednostce nadzoru, Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz okręgowych komisjach egzaminacyjnych, organach sprawujących nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich oraz szkołami przy zakładach karnych, nauczyciele zatrudnieni w publicznych szkołach i szkolnych punktach konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej, nauczyciele zatrudnieni w publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych oraz publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych, oraz publicznej placówce doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym, o których mowa odpowiednio w art. 8 ust. 5 pkt 1 lit. b, ust. 6 i ust. 7 pkt 2 i ust. 14 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe, nauczyciele zatrudnieni w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, oraz szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, nauczyciele urlopowani na podstawie przepisów ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, pracownicy zatrudnieni u pracodawców niewymienionych w ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1-3, pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz kierowników praktycznej nauki zawodu, posiadający kwalifikacje określone dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą w wymiarze przewidzianym dla tych nauczycieli, pracownicy zatrudnieni w Ochotniczych Hufcach Pracy na stanowiskach wychowawców, pedagogów oraz na stanowiskach kierowniczych, posiadający kwalifikacje, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1, wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą co najmniej w połowie obowiązującego ich czasu pracy.

Przepisami dotychczasowymi, o których mowa w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej i rentowej jest rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 ust. 1 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1/ osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2/ ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Na podstawie § 15 tego rozporządzenia nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 u.k.n., określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do poglądów orzecznictwa należy wskazać, że w wyroku z 2 sierpnia 2016 r. (III AUa 59/16) Sąd Apelacyjny w Katowicach przyjął, że spełnianie warunków do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 46 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej i rentowej nie wyklucza możliwości uzyskania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych na mocy art. 184 ustawy. W ocenie tego sądu nie można przyjąć tożsamości świadczeń ze względu na to, że warunki do uzyskania pierwszego z wymienionych świadczeń należało spełnić do 31 grudnia 2008 r., zaś przesłanki do nabycia drugiego z nich, z wyjątkiem osiągnięcia wymaganego wieku, musiały zostać zrealizowane do 1 stycznia 1999 r.

Pogląd ten został przedstawiony już wcześniej, w wyroku Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2016 r. (I UK 151/15) – SN wyraźnie wskazał, że art. 46 i art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej stanowią autonomiczne i odrębnie względem siebie podstawy nabycia prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. Artykuł 184 ustawy emerytalnej i rentowej odnosi się – jak wskazał SN – do ubezpieczonych, którzy do dnia wejścia w życie tej ustawy (1 stycznia 1999 r.) nie osiągnęli jeszcze wymaganego wieku, o którym stanowią art. 32, 33, 39 i 40 powołanej ustawy, lecz w całości spełnili do tej daty ustawowo określone wymagania stażowe (tzw. ogólne i szczególne). Z kolei art. 46 ustawy emerytalnej i rentowej daje prawo do emerytury tym ubezpieczonym, którzy wszystkie warunki określone w art. 29, 32, 33 i 39 (wiek emerytalny oraz staż emerytalny) spełnili do 31 grudnia 2008 r. ( zob. także postanowienie SN z 17 czerwca 2014 r., II UK 43/14). Skoro oba przepisy normują odmienną materię, to nie ma między nimi konfliktu, który wymagałby zastosowania reguły kolizyjnej porządku czasowego (chronologicznej). W konsekwencji art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej i rentowej nie „uchyla” zastosowania art. 184 tej ustawy w zakresie daty, do której należy spełnić warunki stażowe. Wobec tego warunkiem nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej jest spełnienie do 1 stycznia 1999 r. wymagań stażowych, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2 tego artykułu, zaś przesłanką prawa do emerytury na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej i rentowej jest spełnienie wszystkich jej warunków – w tym wieku emerytalnego – do 31 grudnia 2008 r.

Należy nadto dodać, że różnica pomiędzy art. 184 a art. 32 ustawy emerytalnej i rentowej polega na tym, że pierwszy przepis dotyczy osób, które w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej i rentowej legitymowały się już wymaganymi okresami zatrudnienia, w tym okresem pracy w warunkach szczególnych, ale nie osiągnęły jeszcze wieku emerytalnego, zaś drugi ma zastosowanie do ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. (na podstawie art. 46 ww. ustawy także do ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.), jeżeli warunki do uzyskania emerytury określone w art. 32 spełnią do 31 grudnia 2008 r. ( wyrok SA w Łodzi z 1 kwietnia 2016 r., III AUa 1625/15).

Wreszcie, w świetle postanowienia SN z 19 stycznia 2012 r. (I UK 325/11) różnica między art. 184 a art. 32 i art. 46 ustawy emerytalnej i rentowej polega wyłącznie na tym, że pierwszy dotyczy osób, które w dniu wejścia w życie tej ustawy legitymowały się już wymaganymi okresami zatrudnienia, w tym okresem pracy w warunkach szczególnych, ale nie osiągnęły jeszcze wieku emerytalnego, zaś dwa ostatnie mają zastosowanie do ubezpieczonych, którzy wymagany staż ogólny lub szczególny osiągnęli po dniu wejścia w życie powołanej ustawy. Zatem prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy nabywa ubezpieczony, który na dzień jej wejścia w życie spełnił określone w niej warunki stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego, czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub był pracownikiem wykonującym inną pracę, czy też pozostawał w zatrudnieniu na innej podstawie niż stosunek pracy bądź nie pozostawał w jakimkolwiek zatrudnieniu, z tym że w przypadku pozostawania w stosunku pracy emerytura uzależniona jest od jego rozwiązania.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela te poglądy i wskazuje, że odwołująca na dzień 1 stycznia 1999 r. spełniła wszystkie warunki do uzyskania emerytury w obniżonym wieku, z wyjątkiem osiągnięcia wymaganego wieku 55 lat, co jest w niniejszej sprawie bezsporne. Wiek ten osiągnęła 27 lutego 2008 r. W ocenie organu rentowego na przeszkodzie przyznaniu jej emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej stał wiek ubezpieczonej, która w momencie złożenia wniosku ukończyła 64 lata, zaś do 31 grudnia 2008 r. odwołująca spełniła przesłanki do ustalenia emerytury na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej i rentowej.

Ustawa nie przewiduje daty końcowej dotyczącej możliwości złożenia wniosku o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej. Innymi słowy, nie ma takiego przepisu, w świetle którego nabycie tego świadczenia byłoby niemożliwe po osiągnięciu określonego wieku, bowiem ustawa wyznacza tylko dolną granicę wiekową. Wobec tego art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej stanowi samoistną podstawę prawa do emerytury w oderwaniu od chwili osiągnięcia wieku emerytalnego.

Odwołująca nie mogłaby nabyć prawa do emerytury pomostowej, bowiem w świetle art. 16 pkt 2 lit. a u.e.p. ustaje ono z dniem osiągnięcia przez uprawnionego wieku 60 lat – w przypadku kobiet. Nadto osobie spełniającej warunki do przyznania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej i rentowej nie przysługuje prawo do emerytury pomostowej określonej w u.e.p. ( por. wyrok SA w Katowicach z 16 listopada 2011 r., III AUa 796/11).

Nie ulega także wątpliwości, że na przeszkodzie przyznaniu emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej nie stoi pobieranie przez odwołującą tzw. emerytury nauczycielskiej.

Wobec poczynionych rozważań na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. należało zmienić zaskarżoną decyzję i przyznać odwołującej prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i rentowej od 1 września 2017 r. Datę początkową wypłaty świadczenia określono na podstawie art. 129 ustawy emerytalnej i rentowej.

Wobec spełnienia przesłanek z art. 148 ¹ k.p.c. wyrok wydano na posiedzeniu niejawnym.

SSO Sylwia Dembska