Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2016 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa B. O.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Generalnemu Służby Więziennej

o zapłatę

1/ oddala powództwo,

2/ nie obciąża B. O. kosztami procesu.

Sygn. akt XXIV C 603/15

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym do Sądu w dniu 19 czerwca 2015 r. B. O. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z siedzibą w W. zadośćuczynienia w kwocie 650.000 zł wraz z odsetkami w wysokości 6 % od dnia wydania wyroku oraz obciążenie strony pozwanej w całości kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazał, że odbywa karę pozbawienia wolności i od 2003 r. jest pozbawiony pilota do telewizora z dostępem do telegazety, na który uzyskał odpowiednią zgodę. Podkreślił, że pozwany uniemożliwia mu swobodne korzystanie z tego sprzętu i blokuje powodowi dostęp do informacji, co zdaniem B. O. jest wyrazem złośliwości. Wskazał, że takie działanie nosi znamiona prześladowania, dręczenia psychicznego, upokarzania i nieludzkiego traktowania. Zaznaczył, że jest to niezgodne z prawami człowieka, wytycznymi unii europejskiej i europejskimi regułami więziennymi . Podkreślił, że jest pozbawiony wolności, ale nie jest pozbawiony praw, a dyrektorzy generalni zamiast zająć się istotnymi kwestiami jak chociażby warunki bytowe w zakładach karnych, zajmują się pilotami od telewizorów. (k.3-7)

W odpowiedzi na pozew z 25 września 2015 r. pozwany, reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu , w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazał, że kwestionuje powództwo co do zasady i co do wysokości. Podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powoda za okres sprzed 19 czerwca 2012 r. (k.60-69)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. O. od 1999 r. przebywa nieprzerwanie w różnych zakładach karnych na ternie Polski, w których odbywa orzeczoną wobec niego karę pozbawienia wolności. W 2002 i 2003 r. powód przebywał w Zakładzie Karnym we W., gdzie funkcjonariusze zabrali osadzonym, w tym powodowi, piloty do telewizorów z funkcją telegazety. Od tego czasu, mimo pobytu w różnych zakładach, powód jest pozbawiony możliwości korzystania z pilota z funkcją telegazety. Funkcjonariusze umożliwiają powodowi użycie takiego pilota jedynie doraźnie, w celu zaprogramowania telewizora. (dowód: zeznania powoda k. 127-128v)

Porządek wewnętrzny w zakładach karnych ustalają w formie zarządzeń dyrektorzy jednostek, na podstawie upoważnienia zawartego w kodeksie karnym wykonawczym i rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości. W Zakładzie Karnym w C., gdzie obecnie przebywa powód, porządek wewnętrzny reguluje Zarządzenie Dyrektora Zakładu Karnego w C. nr (...) . W porządku tym wskazane jest, że wszystkie urządzenia oprócz TV, które osadzeni posiadają w celach mogą posiadać pilot zdalnego sterowania. (dowód: pismo k.10, zarządzenie k. 84, k.122)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie ww. dokumentów które nie były kwestionowane przez strony i których wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu,

W toku postępowania Sąd dopuścił również dowód z zeznań powoda (127-128). Z uwagi na emocjonalny stosunek do sprawy zeznaniom tym, sąd dał wiarę jedynie w zakresie ustalonym w stanie faktycznym, tj. w części w jakiej znalazły potwierdzenie w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd oddalił wnioski powoda w tym m.in. o zobowiązanie organów do przedłożenia informacji, jak również o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków, gdyż nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy dotyczącej naruszenia dóbr osobistych powoda.

Sąd zważył, co następuje:

B. O. domagał się zasądzenia kwoty 650.000 zł wraz z odsetkami w wysokości 6 % liczonymi od dnia wydania wyroku w niniejszej sprawie. Dochodzona kwota stanowiła dla powoda zadośćuczynienie za pozbawienie go w zakładach penitencjarnych dostępu do pilota z funkcją telegazety. Wysokość tej kwoty została ustalona przez powoda jako iloczyn kwoty zadośćuczynienia za każdy miesiąc pozbawienia dostępu do telewizora w kwocie 5.400 zł i ilości miesięcy w ciągu 13 lat pobytu B. O. w zakładach karnych.

B. O. nie podał podstawy prawnej dochodzonego roszczenia, ale wskazywał, że każde działanie Służby Więziennej, które narusza istotę kary pozbawienia wolności należy rozpatrywać jako naruszenie dóbr osobistych. W związku z powyższym dochodzona w sprawie kwota stanowi niewątpliwie dla powoda zadośćuczynienie za naruszenie jego dóbr osobistych.

Powód podnosił, że naruszeniem jego dóbr jest fakt, że „czuje się gorszy od innych którzy mają dostęp do pilota i ograniczone są jego prawa”. Wskazał również, że pozbawienie go możliwości korzystania z pilota z funkcją telegazety jest „prześladowaniem, nękaniem i gnębieniem”

Zgodnie z art. 23 k.c., dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Zgodnie z art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Stosownie zaś do art. 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Sąd zważył, że wprawdzie katalog dóbr osobistych wskazanych w art. 23 k.c. nie jest zamknięty, ale dostęp do pilota do telewizora sam w sobie nie może stanowić żadnego z dóbr osobistych, które podlegają ochronie. W okolicznościach niniejszej sprawy pozbawienie powoda możliwości korzystania z pilota może być jednak rozpatrywane w kontekście naruszenia czci w jej wewnętrznym wymiarze tj. godności.

W pierwszej kolejności Sąd rozważył podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia części roszczenia powoda tj. dotyczących okresu sprzed 3 lat od dnia wniesienia pozwu.

Jak zostało wskazane powyżej w niniejszej sprawie powód dochodzi roszczenia o ochronę dóbr osobistych, do którego miało dojść na skutek dopuszczenia się przez pozwanego czynu niedozwolonego, a zatem dla takich roszczeń zgodnie z art. 442 ¹ § 1 k.c. termin przedawnienia wynosi trzy lata. Za zastosowanie w niniejszej sprawie trzyletniego terminu przedawnienia roszczeń przemawia także umieszczenie art. 448 k.c., będącego podstawą dochodzonego w sprawie zadośćuczynienia, wśród przepisów dotyczących czynów niedozwolonych.

Pozew w sprawie został złożony w dniu 19 czerwca 2015 r. i obejmował okres od 2003 r. Uwzględniając powyższe rozważania, w tym trzyletni termin przedawnienia, nie ulega wątpliwości, że w sprawie doszło do przedawnienia roszczeń powoda powstałych przed 19 czerwca 2012 r. .

W myśl art. 117 § 2 k.c. po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Pozwany Skarb Państwa, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, nie zrzekł się z korzystania z zarzutu przedawnienia, podnosząc jednocześnie ten zarzut w swojej odpowiedzi na pozew.

Podniesienie zarzutu przedawnienia przez pozwanego skutkuje koniecznością oddalenia powództwa o zasądzenie zadośćuczynienia za okres przekraczający trzy lata przed dniem wniesienia powództwa.

W związku z powyższym roszczenia powoda, będące przedmiotem niniejszej sprawy mogły dotyczyć jednie okresu od 19 czerwca 2012 r. do dnia wniesienia powództwa.

Sąd zważył, że powód jest osobą pozbawioną wolności na mocy wyroku karnego, a zatem jego dobra osobiste doznały ograniczenia w wyniku odbywania kary pozbawienia wolności , ale podlegają ochronie w zakresie określonym szczegółowo w przepisach prawa tj. w przypadku przekroczenia granic.

Powód odbywa karę pozbawienia wolności, ale zachowuje przy tym wolności i prawa obywatelskie. W związku z powyższym zarzut naruszenia dóbr osobistych powoda winien być poddany ocenie w kontekście art. 23 k.c., jak też w świetle przepisów regulujących zasady wykonywania kary pozbawienia wolności.. Ograniczenie tych praw winno natomiast wynikać z ustawy lub wydanego orzeczenia.

W realiach niniejszej sprawy powód upatrywał naruszenia jego dóbr w ograniczeniu dostępu do pilota do telewizora z funkcja telegazety. Kwestia sprzętu, jaki powód może posiadać w celi jest szczegółowo regulowana przez przepisy, w tym art. 110 § 2 zd. 2 ustawy Kodeks karny wykonawczy z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 90, poz. 557 dalej k.k.w.), zgodnie z którym cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. Natomiast w myśl art. 110 a § 2 k.k.w. dyrektor zakładu karnego może zezwolić skazanemu na posiadanie w celi sprzętu audiowizualnego, komputerowego oraz innych przedmiotów, w tym także podnoszących estetykę pomieszczenia lub będących wyrazem kulturalnych zainteresowań skazanego, jeżeli posiadanie tych przedmiotów nie narusza zasad porządku i bezpieczeństwa obowiązujących w zakładzie karnym.

Jak wynika z powyższego posiadanie w celi sprzętu audiowizualnego, a co za tym idzie również pilota do niego, jest uzależnione od zgody dyrektora zakładu karnego i może być udzielone tylko wtedy, gdy posiadanie tych sprzętów nie narusza zasad porządku i bezpieczeństwa obowiązujących w zakładzie karnym.

W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym było, że powód uzyskał zgodę dyrektora na posiadanie w celi sprzętu audiowizualnego w postaci telewizora, ale został pozbawiony pilota do jego obsługi. Wskazać należy, że w każdej jednostce penitencjarnej obowiązuje porządek wewnętrzny, który ustalany jest zarządzeniem przez dyrektora danego zakładu karnego. Z przedłożonego przez powoda zarządzenia nr (...) w sprawie porządku wewnętrznego Dyrektora Zakładu Karnego w C., w którym obecnie przebywa B. O., wynika, że skazani nie mogą posiadać w celi pilota zdalnego sterowania do TV. Jak wynika z pisma Dyrektora Aresztu Śledczego w K. również w tej jednostce pozbawienie powoda możliwości korzystania z pilota wynikało z uregulowań zawartych w porządku wewnętrznym zakładu karnego.

Sąd zważył., że zgodnie z art. 7 k.k.w. osadzeni mają możliwość kwestionowania decyzji wydawanych przez dyrektora zakładu karnego czy też Dyrektora Generalnego Służby Więziennej do sądu penitencjarnego i to sąd penitencjarny bada czy decyzja ta była zgodna z prawem czy też nie. Podkreślenia wymaga, że do zakresu działania Dyrektora Generalnego Służby Więziennej należy m.in. ustalanie zasad technicznego zabezpieczenia ochronnego i bezpieczeństwa w jednostkach organizacyjnych i w tym zakresie może on wydawać wytyczne, zarządzenia czy też instrukcje , co wynika wprost art. 11 ust. 1 pkt. 3 zd. 1 i ust. 2 ustawy z 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. Nr 79, poz. 523 ze zm.). Wprawdzie zdaniem powoda dyrektorzy wykonują jedynie wytyczne i zalecenia Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, ale nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie to nie działanie Dyrektora Generalnego Służby Więziennej a działanie dyrektora danego zakładu karnego stanowiło bezpośrednią podstawę pozbawienia powoda uprawnienia w postaci posiadania w celi pilota do telewizora z funkcją telegazety.

Sąd orzekający podziela dominujące w orzecznictwie stanowisko, zgodnie z którym w sprawie o naruszenie dóbr osobistych skazanego nie można oceniać, czy dyrektor zakładu karnego lub Dyrektor Generalny Służby Więziennej wydając decyzję działali zgodnie z prawem czy bezprawnie. Dopuszczenie badania tych kwestii przez sąd cywilny w sprawie o naruszenie dóbr osobistych skazanego oznaczałoby nie tylko dopuszczenie dwutorowości postępowania sądowego w zakresie nadzoru nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności, lecz także prowadziłoby w konsekwencji do faktycznego pozbawienia znaczenia przyjętego przez ustawodawcę trybu postępowania i oddziaływania sędziego i sądu penitencjarnego na skazanego w zakładzie karnym. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2012 r., IV CSK 276/11, OSNC 2012, nr 9, poz. 107; Sąd Najwyższy w wyroku z 10 maja 2012 r. IV CSK 473/11, LEX nr 1211994; Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 22 maja 2015 r. , I ACa 72/15, LEX nr 1785923).

Sąd w sprawie o naruszenie dóbr osobistych nie jest zatem władny do oceny czy ograniczenie uprawnień powoda, w tym do posiadania w celi pilota do telewizora z funkcją telegazety było zgodne z prawem czy też nie, skoro zostało podjęte przez uprawnionych do tego funkcjonariuszy w granicach przysługujących im uprawnień i nie zostało zakwestionowane przez powoda w trybie przewidzianym w kodeksie karnym wykonawczym. W niniejszej sprawie powód nie wykazał by wykorzystał przysługujące mu uprawnienia do odwołania się do sądu penitencjarnego od negatywnych dla niego decyzji.

Jedynie na marginesie wskazać należy, że w ocenie Sądu działania pozwanego nie naruszają dóbr osobistych powoda. Pozbawienie B. O. dostępu do pilota do telewizora z funkcją telegazety ze względów bezpieczeństwa nie stanowi działania wymierzonego jedynie w powoda, mającego na celu poniżenie go czy też nękanie. Pilot jest udostępniany B. O. do zaprogramowania telewizora lub w sytuacjach awarii i nie ma podstaw do twierdzenia, że sam fakt uniemożliwienia powodowi na co dzień korzystania z tego urządzenia jest działaniem naruszającym jego dobra osobiste, a w szczególności godność. Powód ma możliwość używania telewizora bez pilota, a sam fakt braku dostępu do telegazety, przy jednoczesnym umożliwieniu korzystania z programów telewizyjnych oraz książek i czasopism w ramach świetlicy nie ogranicza dostępu osadzonego do informacji.

Powód powoływał się w sprawie również na fakt, że działanie pozwanego narusza Europejskie Reguły Więzienne, przywołał przy tym ich brzmienie w nieobowiązującej wersji. Obecnie od 11 stycznia 2006 r. obowiązuje Rekomendacja Rec (2006)2 Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy w sprawie Europejskich Reguł Więziennych. Wskazany przez powoda ust. 1 cz. I reguł odpowiada częściowo ust. 1 i 2 obecnie obowiązujących reguł , a art. 45 - obecnie obowiązującemu ust. 24.10. W ocenie Sądu pozbawienie B. O. możliwości korzystania z pilota do telewizora z funkcją telegazety nie narusza ww. reguł, w tym nie uniemożliwia mu pozyskiwania informacji i nie świadczy o braku poszanowania jego praw człowieka.

Z uwagi na powyższe w ocenie Sądu w sprawie brak było podstaw do przyjęcia , że pozwany dopuścił się bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powoda, a co za tym idzie roszczenie o zasądzenie z tego tytułu zadośćuczynienia nie zasługiwało na uwzględnienie.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 102 k.p.c., mając na uwadze przede wszystkim względy natury podmiotowej związane z sytuacją finansową i życiową powoda, które zadecydowały o wcześniejszym zwolnieniu go od kosztów sądowych w całości. Powód jest osobą pozbawioną wolności od ponad 16 lat, nie posiada dochodów i majątku. Nadto w jego roszczenia w niniejszej sprawie związane były z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności. Okoliczności te w ocenie Sądu przemawiały za nieobciążaniem powoda kosztami niniejszego postępowania. Z powyższych względów Sąd orzekł jak w punkcie 2 wyroku.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.