Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z 9 maja 2019 roku

Powód G. C. domagał się zasądzenia od A. R. kwoty 713,75 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 17 sierpnia 2018 roku do dnia zapłaty, oraz zwrotu kosztów procesu (k. 2-4).

W uzasadnieniu podał, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nabył od (...) sp. z o.o. wierzytelność powstałą w związku z zawartą przez pozwaną umową pożyczki na kwotę 625,18 złotych, której termin spłaty przypadał na 2 września 2017 roku. Na dochodzą sumę składa się: 625,18 złotych tj. kwota udzielonej pożyczki, 5,12 złotych tj. oprocentowanie pożyczki (§ 1 ust. 7 umowy pożyczki), 83,45 złotych tj. odsetki umowne za opóźnienie liczone od kwoty pożyczki od dnia 3 września 2017 roku do 16 sierpnia 2018 roku (§ 3 ust. 2 umowy pożyczki).

Nakazem zapłaty z 11 września 2018 roku wydanym w elektronicznym postępowaniu upominawczym zasądzono kwoty zgodnie z żądaniem pozwu. (k. 4v)

W dniu 20 sierpnia 2018 roku A. R. wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty w którym zakwestionowała prawidłowość wypowiedzenia umowy pożyczki oraz wskazała, że spłacała pożyczkę na dowód czego posiada stosowne potwierdzenia, które przedłoży Sądowi. (k. 5v-7)

Postanowieniem z 9 października 2018 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie przekazał sprawę do tut. Sądu. (k. 8v)

1 marca 2019 roku pozwana zwróciła się do Sądu o przedłużenie terminu do złożenia dokumentów mających potwierdzać regulowanie przez nią zadłużenia. (k. 28)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

3 sierpnia 2017 roku pozwana A. R. zawarła z (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. umowę pożyczki na kwotę 625,18 złotych, przy czym 490,50 złotych to całkowita kwota pożyczki, zaś 134,68 złotych to kwota prowizji, która wedle postanowień umowy miała zostać uiszczona w dniu zawarcia umowy i w tym też dniu stała się wymagalna.

Nadto ustalono, że pożyczka jest oprocentowana wedle zmiennej stopy procentowej, stanowiącej w stosunku rocznym dwukrotność wysokości odsetek ustawowych uregulowanych w art. 359 § 2 k.c.

Dowód: - okoliczność bezsporna, nadto – umowa pożyczki z 3 sierpnia 2017 roku k. 18.

W umowie postanowiono, że pożyczka zostanie spłacona do 2 września 2017 roku, a w razie niespłacenia całkowitej kwoty, staje się ona zadłużeniem przeterminowanym, od którego naliczane są odsetki za opóźnienie według zmiennej stopy procentowej stanowiącej w stosunku rocznym dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.

Dowód: - umowa pożyczki z 3 sierpnia 2017 roku k. 18.

G. C. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...).H.U. (...) z siedzibą w T., której przedmiotem wiodącym jest wspomaganie usług finansowych.

Dowód: - odpis z (...) k. 17.

11 września 2017 roku powód w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nabył do spółki (...) wierzytelność z tytułu umowy zawartej z pozwaną.

Dowód: - umowa przelewu wierzytelności z 11 września 2017 roku k. 19.

19 stycznia 2018 roku powód wezwał A. R. do spłacenia zobowiązania, która pomimo skutecznego doręczenia wezwania, nie uczyniła mu zadość.

Dowód: - wezwanie do zapłaty z 19 stycznia 2018 roku k. 24.

Stan faktyczny przedmiotowej sprawy Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, szczegółowo wskazanych powyżej, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony. Podobnie Sąd nie znalazł podstaw do negowania ich wartości dowodowej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawała okoliczność zawarcia przez pozwaną z wierzycielem pierwotnym- spółką (...) umowy pożyczki, przez którą ta ostatnia zobowiązała się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, za jej zwrotem po upływie oznaczonego terminu (art. 720 § 1 k.c.). Podobnie jako bezsporna, bo potwierdzona w dokumencie zatytułowanym „umowa pożyczki gotówkowej” z 3 sierpnia 2017 roku, była całkowita kwota do zapłaty, która wynosiła, stosownie do § 1 pkt 2 umowy- 630,30 złotych. Z kolejnych postanowień umownych wynika zaś, że całkowita kwota kredytu, wypłacona pozwanej w gotówce, wynosiła 490,50 złotych, zaś pozostałe składowe kwoty 630,30 złotych to prowizja wynosząca 134,68 złotych (§ 1 pkt 10) oraz równowartość szacunkowych odsetek należnych za cały okres obowiązywania umowy 5,12 złotych.

W ocenie Sądu nie ma podstaw do kwestionowania żądania pozwu w zakresie dotyczącym 490,50 złotych będącej kwotą rzeczywiście udzielonego kredytu, 5,12 złotych tj. sumy odsetek naliczonych od daty zawarcia umowy, a także kwoty 83,45 złotych będącej sumą skapitalizowanych odsetek naliczonych stosownie do § 3 pkt 2 umowy. W tym zakresie zważyć należy, iż stosownie do treści art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika m.in. z czynności prawnej. Odsetki kapitałowe, o których stanowi przytoczony przepis, stanowią przewidziany prawem zysk za korzystanie przez osobę trzecią z cudzej sumy pieniężnej, co w niniejszej sprawie sprowadza się do uprawnienia powoda naliczenia omawianych odsetek zgodnie z postanowieniami umownymi. Podobnie powód, z mocy art. 481 § 1 k.c., przy uwzględnieniu umownie ustalonej wysokości odsetek za opóźnienie, może domagać się odsetek od niespłaconego w terminie „zadłużenia przeterminowanego”.

Dalsze rozważania należy poprzedzić stwierdzeniem, iż powód swoje żądanie procesowe wywodzi z umowy przelewu wierzytelności, niemniej jednak, jego ocena nie może mieć charakteru wyłącznie abstrakcyjnego, a więc oderwanego od stosunku podstawowego, z którego dochodzona wierzytelność powstała. Stosownie do art. 513 § 1 k.c. dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie.

Rozważając zasadność pozwu w zakresie dotyczącym kwoty 134,68 złotych stanowiącej prowizję za udzielenie pożyczki, Sąd stanął na stanowisku, iż żądanie to, ocenione przez pryzmat art. 58 k.c. oraz art. 385 ¹ § 1 k.c. nie zasługuje na ochronę. Podkreślić należy, że celem pierwszego z przywołanych przepisów jest zapobieganie powstawaniu stosunków prawnych o treści niezgodnej z obowiązującymi przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego. Adresatem norm prawnych przewidujących bezwzględną nieważność czynności prawnej są organy stosujące prawo, dlatego Sąd obowiązany jest wziąć pod uwagę bezwzględną nieważność czynności prawnej z urzędu, nawet wtedy gdy żadna ze stron postępowania nie powołuje się na nieważność czynności prawnej (wyrok SN z 19 grudnia 1984 roku III CRN 183/84).

Powyższe rozważania należy uzupełnić poprzez przytoczenie treści art. 385 ¹ § 1 k.c. zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidulanie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Powyższe nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z poczynionych ustaleń wynika, że pozwana jako konsument zawarła umowę z przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek krótkoterminowych, który przy zawieraniu umów posługuje się wzorcami umownymi. Należy zauważyć zatem, że umowa pożyczki między stronami poddana jest regułom ustawy o kredycie konsumenckim, w tym także regulacji art. 36a. Zgodnie z jego treścią maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wskazanego wzoru i nie może być wyższa w całym okresie kredytowania od całkowitej kwoty kredytu. Nadto pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu. Jak przyjmuje się w doktrynie celem art. 36a jest ochrona konsumentów przed nadmiernym obciążeniem finansowym w związku z kredytem konsumenckim (lichwą), a to wobec niewystarczającej możliwości ograniczenia pobierania nadmiernych odsetek wynikających z art. 359 § 2 ¹ k.c. Obowiązywanie art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim ma zapobiegać obchodzeniu przepisów o odsetkach maksymalnych, a w szczególności poprzez zastrzeganie na rzecz kredytodawcy różnego rodzaju wygórowanych opłat i prowizji. Należy zatem przyjąć, iż przepis ten ma charakter gwarancyjny, zapewniający że konsument jako podmiot słabszy o ograniczonej możliwości kształtowania swojej sytuacja prawnej w kontakcie z profesjonalnym podmiotem udzielającym pożyczek, nie poniesie nadmiernych kosztów, które będą ocenione jako lichwa. Przepis ten jest więc niezbędnym elementem systemu ochrony konsumenta przed lichwą.

Jak wspomniano umowa przewidywała obowiązek uiszczenia przez pożyczkobiorcę prowizji za udzielenie pożyczki w wysokości z góry określonej tj. 134,68 złotych, przy czym zastrzeżono, że jej uiszczenie nastąpi przy zawarciu umowy. Żaden przepis nie zabrania pobierania prowizji, stanowiącej rodzaj wynagrodzenia. Przepis art. 5 pkt 6a ustawy o kredycie konsumenckim jednoznacznie dopuszcza możliwość pobierania prowizji i wszelkiego rodzaju opłat. Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy, kredytodawca powinien jednak o wszelkich informacjach związanych z tymi kosztami poinformować kredytobiorcę. Nadto wszelkie pobierane opłaty i prowizje powinny wyrównywać rzeczywiste koszty poniesione przez niego w związku z podjęciem danej czynności i nie powinny być rażącym obciążeniem dla konsumenta. Powyżej wyartykułowane okoliczności prowadzą do wniosku, że opłaty i prowizje nie powinny być formułowane w sposób ryczałtowy, bez odzwierciedlenia w kosztach ponoszonych przez pożyczkodawcę.

W ocenie Sądu pożyczkodawca w sposób jednostronny określił wysokość prowizji za udzielenie pożyczki, a przy tym nie przedstawił i nie umotywował sposobu jej naliczenia, w szczególności zaś nie wskazał jakie koszty wygenerowała przedmiotowa pożyczka dla działalności wierzyciela pierwotnego. Niewątpliwie, w sytuacji, gdy mamy do czynienie z ekwiwalentnością świadczeń, wysokość prowizji (bądź innej opłaty) powinna odpowiadać wartości realizowanego w jej ramach świadczenia. Należy również dodać, że zastrzeżona prowizja stanowi niemal 30 % udzielonej pożyczki, co przy uwzględnieniu treści art. 359 § 2 ¹ k.c., prowadzi do wniosku, że zastrzeżenie poczynione w zawartej umowie, zmierza do obejścia przepisów regulujących wysokość odsetek maksymalnych, a więc jest nieważne. Zgodnie z przywołanym przepisem, maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Sąd podziela pogląd, iż postanowienia umowne wprowadzające obok odsetek maksymalnych wygórowaną prowizję (ewentualnie inne wygórowane opłaty), nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych (wyrok SA w Katowicach z 25 lutego 2015 roku V ACa 622/14).

Zakres kosztów powstałych w związku z udzieleniem pożyczki nie tylko, z mocy ustawy o kredycie konsumenckim, musi być w sposób zrozumiały przedstawiony konsumentowi, ale również wymagane jest by szczegółowe wyliczenia znalazły się w pozwie przedłożonym do Sądu. Konieczne jest przy tym ich przedstawienie w taki sposób by w świetle logiki i doświadczenia życiowego, nie budziły żadnych wątpliwości. Tymczasem kwota wskazana przez powoda nie ma żadnego przełożenia na możliwe rzeczywiste koszty determinowane przez fakt udzielenia pożyczki. Należy podkreślić, że pobierane przez pożyczkodawcę opłaty (czy prowizje) nie mogą prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia pożyczkodawcy, osiąganego poprzez obchodzenie bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa o odsetkach maksymalnych.

Należy również zaznaczyć, że w sytuacji, gdy z treści samej umowy wynika, że już w dniu zawarcia umowy miało dojść do wpłacenia prowizji, ponowne jej domaganie się nie ma uzasadnionych podstaw.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd uznał roszczenie pozwu w zakresie prowizji za udzielenie pożyczki za niezasadne, bowiem postanowienia umowne zobowiązujące pozwaną do uiszczenia tej kwoty, stanowią niedozwolone klauzule umowne. Strona powodowa nie wykazała, by omawiane postanowienie umowne było przedmiotem indywidulanych uzgodnień wierzyciela pierwotnego z pozwaną, a nie tylko zastosowaniem bliżej niesprecyzowanego cennika. Wysokość prowizji, oscylująca na poziomie 30 % kwoty udzielonej pożyczki, kształtuje sytuację pozwanej w sposób podobny do zabronionej przez prawo lichwy, a więc stanowi czyn sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Pozwana dwukrotnie zapewniała, iż posiada dowody na uregulowanie zaciągniętej pożyczki, niemniej mimo upływu ponad roku, nie zostały przedłożone Sądowi. Reasumując powyższe, Sąd zasądził od pozwanej A. R. na rzecz powoda kwotę 579,07 złotych z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 20 sierpnia 2018 roku do dnia zapłaty.

Orzekając o odsetkach Sąd ma na uwadze zarówno treść art. 481 § 1 k.c. zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi oraz postanowienie umowne zawarte § 3 pkt 2 przewidujące, że od niespłaconego w terminie zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie wedle zmiennej stopy oprocentowania stanowiącej w stosunku rocznym dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie uregulowane w art. 481 § 2 k.c. W przedmiotowej sprawie strona powodowa domagała się zasądzenia odsetek od dnia 17 sierpnia 2018 roku, niemniej w sytuacji, gdy równocześnie powód dochodzi odsetek od skapitalizowanych odsetek, które zostały doliczone do żądania głównego, Sąd, mając na względzie art. 482 § 1 k.c., zasądził odsetki od daty wniesienia pozwu tj. 20 sierpnia 2018 roku.

Wobec niezasadności domagania się kwoty tytułem prowizji oraz częściowo nieuzasadnionego żądania w zakresie odsetek, Sąd w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Kierując się normą art. 98 § 1 i 3 k.p.c. statuującą zasadę, iż przegrywający zobowiązany jest zwrócić koszty poniesione przez drugą stronę, Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 317 złotych na którą złożyło się 270 złotych tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną przez radcę prawnego z wyboru (§ 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych), 30 złotych tytułem opłaty od pozwu (art. 19 ust. 2 pkt 2 ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) oraz 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

SSR Agnieszka Poręba

ZARZĄDZENIE

1/ (...)

2/ (...)

- (...)

3/ (...)

(...)