Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2019 r.

Sąd Rejonowy w Legionowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: ASR Agnieszka Chłopik

Protokolant: Małgorzata Więcek

po rozpoznaniu w dniu 04 lipca 2019 r. w Legionowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Starosty (...)

przeciwko pozwanemu E. Z. (1)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 284,59 zł (dwieście osiemdziesiąt cztery złote pięćdziesiąt dziewięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2018 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  nadaje wyrokowi w punkcie I. rygor natychmiastowej wykonalności;

IV.  przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Legionowie nieuiszczone koszty sądowe w postaci opłaty od pozwu, której powód nie miał obowiązku uiścić.

Sygn. akt I C 583/18

UZASADNIENIE

Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...) pozwem z dnia 12 czerwca 2018 r. wniósł przeciwko E. Z. (1) o zasądzenie kwoty 14.369,57 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie powstałych w okresie od dnia 24 września 2011 r. do dnia 21 stycznia 2018 r. wobec opóźnienia w spłacie pierwszej opłaty należnej za oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości Skarbu Państwa.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 25 czerwca 2018 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Legionowie, I Wydziale Cywilnym w sprawie sygn. akt I Nc 1883/18 orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwany wniósł skutecznie sprzeciw, zaskarżając go w całości. W uzasadnieniu pisma pozwany podniósł, że opłata pierwsza nie stała się wymagalna z uwagi na brak złożenia oświadczenia woli przez Starostę (...) i ujawnienia faktu wydzielenia działki pozwanego nr (...) z działki nr (...) w księdze wieczystej. W ocenie pozwanego pierwsza opłata od użytkowania wieczystego stała się wygalana od daty wpisu prawa użytkowania wieczystego do księgi wieczystej .

W odpowiedzi na sprzeciw pozwanego od nakazu zapłaty powód podtrzymał w całości dotychczasowe żądania.

Następnie w piśmie z dnia 30 maja 2019 r., wobec twierdzeń podniesionych przez pozwanego na rozprawie w dniu 23 maja 2019 r., strona powodowa podniosła, że pozostaje przy swoim pierwotnym stanowisku, jednak nawet uwzględniając przywołane przez pozwanego stanowisko Sądu Najwyższego, należałoby przyjąć, że do zawarcia umowy doszło w dniu 16 listopada 2018 r. (w chwili złożenia przez pozwanego wniosku o wpis) i wówczas odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie pierwszej opłaty należałoby naliczyć od dnia 17 listopada 2018 r. do dnia 22 stycznia 2018 r., tj. w kwocie 284,59 zł. (k. 81-82 pismo).

Pozwany na rozprawie w dniu 4 lipca 2019 r. uznał żądanie pozwu w zakresie kwoty 284,59 zł tytułem wskazanym w piśmie powoda z dnia 30 maja 2019 r. W pozostałym zakresie wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Pozwem z dnia 16 lipca 2007 r. E. Z. (2) wniósł do Sądu Rejonowego w Legionowie o wydanie orzeczenia zastępującego zgodę Starosty Powiatu (...) reprezentującego Skarb Państwa o przekazanie mu w użytkowanie wieczyste 450m ² z części działki nr (...) położonej w Z., zgodnie z art. 207 ust. 1, 1a i 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. W uzasadnieniu wskazał, iż nieprzerwanie od 1986 r. jest dzierżawcą części ww. nieruchomości, na której terenie wzniósł również pawilon handlowy zgodnie z pozwoleniem na budowę.

Ponadto E. Z. (2) wskazał, że Starostwo Powiatowe ustaliło wartość przedmiotowej działki na kwotę 25.000 zł i ta wartość stanowiła podstawę do ustalenia wartości przedmiotu sporu.

Dowód: z akt I C 195/07: k. 2-3 pozew

Pełnomocnik Skarbu Państwa – Starosty (...) wyraził zgodę na ustanowienie użytkowania wieczystego, jednak wskazał, że nie może ustanowić użytkowania bez zgody wojewody. W przypadku zgody wojewody uznałby powództwo.

Skarb Państwa - Wojewoda (...) wezwany do udziału w sprawie wniósł o oddalenie powództwa wskazując, iż powód E. Z. (2) nie wykazał w dostateczny sposób, że był posiadaczem nieruchomości.

W postępowaniu brała udział ponadto (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w charakterze interwenienta po stronie pozwanego Skarbu Państwa-Starosty (...).

Dowód: z akt I C 195/07: k. 31 protokół, k. 60-61 odpowiedź na pozew, k. 89 protokół

Na rozprawie w dniu 29 września 2009 r. Sąd zobowiązał powoda E. Z. (1) do uzgodnienia z pozwanym Skarbem Państwa - Starostą (...) ceny metra kwadratowego gruntu za użytkowanie wieczyste pod rygorem powołania biegłego do spraw ceny nieruchomości. W odpowiedzi na zobowiązanie E. Z. (2) poinformował Sąd o przeprowadzonych ze stroną pozwaną negocjacjach w dniu 14 października 2009 r., podczas których ustalono, że Starosta zleci rzeczoznawcy majątkowemu sporządzenie wyceny nieruchomości będącej podstawą do sprzedaży wieczystego prawa użytkowania.

Z wyceny z dnia 21 października 2009 r. wynikało, iż wartość rynkowa gruntu jako przedmiotu prawa własności wynosi 147.654 zł (328,12zł za m ²). W odpowiedzi powód E. Z. (2) oświadczył, że wycena jest niewiarygodna, bowiem założenia biegłego nie odpowiadały cechom działki wycenianej. Nadto powołał się na inny operat szacunkowy, zgodnie z którym wartość 1m ² wynosiła 141,51 zł .

Na rozprawie w dniu 27 października 2009 r. powód E. Z. (2) wniósł o zobowiązanie Skarbu Państwa – Starosty (...) do złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu użytkownika wieczystego działki o powierzchni 450 m ², przyjmując wartość działki w kwocie 25.000 zł. Pełnomocnik Skarbu Państwa – Starosty (...) nie zgodził się na wskazaną przez powoda wartość nieruchomości, argumentując, że jest to wartość nieaktualna.

Dowód: z akt I C 195/07: k. 252 protokół, k. 271 pismo, k. 275-285 operat szacunkowy, k. 303 pismo, k. 307-308 protokół rozprawy

Na rozprawie w dniu 26 sierpnia 2010 r. przed zamknięciem rozprawy powód E. Z. (2) wniósł o zobowiązanie Skarbu Państwa – Starosty (...) do złożenia oświadczenia woli z uwzględnieniem w wyroku ceny 25.000 zł za działkę.

Dowód: z akt I C 195/07: k. 394 protokół rozprawy

Postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2010 r. Sąd zwolnił od udziału w sprawie Wojewodę (...) jako reprezentanta Skarbu Państwa i dopuścił dowód z opinii biegłego do spraw wyceny nieruchomości celem ustalenia aktualnej wartości gruntu oznaczonego jako projektowana działka nr (...) o powierzchni 0,0450 ha stanowiącej część istniejącej działki nr (...) położonej w Z.. Biegły oszacował wartość ww. działki na kwotę 144.000 zł (320 zł/m ²).

Dowód: z akt I C 195/07: k. 337 postanowienie, k. 347-365 operat szacunkowy

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Legionowie, I Wydziału Cywilnego z dnia 2 września 2010 r. w sprawie sygn. akt I C 195/07 Skarb Państwa – Starosta (...) został zobowiązany do złożenia oświadczenia woli następującej treści: „Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...) oddaje E. Z. (1) na okres 99 lat w użytkowanie wieczyste nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka ewidencyjna nr (...) o powierzchni 0,0450 ha położoną w Z. – R. (...), stanowiącą fizyczną część nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą nr (...) i określa pierwszą opłatę za oddanie tego gruntu w użytkowanie wieczyste na 15 % ceny nieruchomości gruntowej. Cena nieruchomości gruntowej działki nr (...) wynosi 147.654 zł. Wraz z oddaniem w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej – działki nr (...), Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...) przenosi na E. Z. (1) nieodpłatnie własność budynku znajdującego się na tej działce, wybudowanego przez E. Z. (1) z własnych środków”.

Ustalając wartość nieruchomości Sąd oparł się na operacie szacunkowym wykonanym w 2009 r. a zlecenie Starosty, wskazując, że wyliczona w nim wartość była zbliżona do tej wskazanej w opinii wykonanej na zlecenie sądu.

Dowód: z akt I C 195/07: k. 399 wyrok z dnia 2 września 2010 r., k. 407 uzasadnienie

Od powyższego wyroku powód E. Z. (2) wniósł apelację w zakresie ustalenia ceny nieruchomości, wnosząc o uznanie kwoty 25.000 zł jako wartości nieruchomości stanowiącej podstawę do wyliczenia należności z tytułu nabycia prawa wieczystego użytkowania do nieruchomości nr ew. 88/25 położonej w Z..

Dowód: z akt I C 195/07: k. 422-423 apelacja

Wyrokiem z dnia 23 września 2011 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, IV Wydział Cywilny Odwoławczy w sprawie sygn. akt IV Ca 306/11 oddalił apelację powoda wskazując, iż Sąd Rejonowy w Legionowie ustalił wartość przedmiotowej nieruchomości zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami. Jednocześnie nadmieniono, że powoływana przez powoda wycena na kwotę 25.000 zł jest nieaktualna, gdyż została dokonana w 2004 roku. W wyroku tym Sąd Okręgowy odrzucił ponadto apelację interwenienta ubocznego (...) S.A. jako niedopuszczoną w myśl art. 79 k.p.c.

Tym samym wyrok Sądu Rejonowego w Legionowie, I Wydziału Cywilnego z dnia 2 września 2010 r. w sprawie sygn. akt I C 195/07 stał się prawomocny z dniem 23 września 2011 r.

Dowód: z akt I C 195/07: k. 503 wyrok, k. 511 uzasadnienie, z akt I C 583/18: odpis wyroku

E. Z. (2) mimo prawomocnego wyroku Sądu w dalszym ciągu kwestionował ustaloną wysokość pierwszej opłaty za ustanowienie prawa użytkowania wieczystego, domagając się m.in. jej zaktualizowania lub udzielenia mu bonifikaty.

Dowód: k. 67-68 zeznania świadka P. P.– protokół elektroniczny czas od 00:07:54 do 00:31:40, k. 79 zeznania pozwanego – protokół elektroniczny czas od 00:32:55 do 00:36:02, k. 55 wniosek z dnia 20 marca 2014 r., k. 56 pismo z dnia 15 stycznia 2015 r., k. 57 pismo z dnia 18 maja 2015 r.

W dniu 14 września 2016 r. E. Z. (2) wniósł o dokonanie w II dziale księgi wieczystej (...) wpisu prawa użytkowania wieczystego działki nr (...) położonej w Z. - R., obszaru 450 m ² na swoją rzecz.

Dowód: z akt KW nr (...): k. 53-54 wniosek

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2016 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Legionowie, IV Wydziale Ksiąg Wieczystych w sprawie Nr Dz. Kw. (...), oddalił wniosek E. Z. (1) wskazując, że przedmiotowa działka nie została dotychczas ujawniona w księdze wieczystej, bowiem zawiadomienie organu prowadzącego kataster nie zostało dotychczas założone. Ponadto wskazano, iż nie jest możliwe prowadzenie jednej księgi wieczystej dla nieruchomości, z której nie wyodrębniono lokali stanowiących odrębne nieruchomości, gdzie jedynie część nieruchomości obciążona jest użytkowaniem wieczystym.

Dowód: z akt KW nr (...): k. 58-59 postanowienie

W dniu 23 stycznia 2017 r. Skarb Państwa – Starosta (...) wniósł o ujawienie podziału działki nr (...) na działki o nr ew. (...) oraz o ujawienie budynku na działce nr (...).

Dowód: z akt KW nr (...): k. 78-80 wniosek

W dniu 27 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy w Legionowie, IV Wydział Ksiąg Wieczystych w sprawie nr Dz.Kw./ (...) dokonał w księdze wieczystej nr (...) wpisów polegających na ujawnieniu działek nr (...), a także budynku niemieszkalnego na działce nr (...).

Dowód: z akt KW nr (...) k. 86-86v zawiadomienie

W dniu 16 listopada 2017 r. E. Z. (2) złożył do Sądu Rejonowego w Legionowie, IV Wydziału Ksiąg Wieczystych wniosek o wpis użytkowania wieczystego na jego rzecz ww. działki nr ew. (...)oraz o wpis prawa własności budynku znajdującego się na działce nr ew. (...).

Dowód: z akt KW nr (...) k. 1-2v wniosek

W dniu 16 listopada 2017 r. Sąd Rejonowy w Legionowie, IV Wydział Ksiąg Wieczystych w sprawie nr Dz.Kw./ (...) odłączył z księgi wieczystej nr (...) nieruchomość gruntową stanowiąca działkę nr (...) o powierzchni 0,0450 ha wraz z budynkiem niemieszkalny o pow. 42m2 stanowiący odrębną nieruchomość posadowionym na tej działce, dla której założono księgę wieczystą nr (...). W dziale II założonej księgi wieczystej dokonano wpisu prawa własności na rzecz Skarbu Państwa oraz prawa użytkowania wieczystego iw własności budynku na rzecz E. Z. (1).

Dowód: z akt KW nr (...) k. 8-9 zawiadomienie

Pismem z dnia 20 grudnia 2017 r. Skarb Państwa – Starosta (...) wezwał E. Z. (1) do zapłaty pierwszej opłaty za oddanie nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) o powierzchni 0,0450 ha położonej w Z. – R., gm. N., w użytkowanie wieczyste, w wysokości 15% od wartości nieruchomości, określonej na kwotę 147.654 zł, czyli 22.148,10 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od 1 grudnia 2011 do dnia zapłaty. Powyższe wezwanie E. Z. (2) odebrał w dniu 21 grudnia 2017 r.

Dowód: k. 10 wezwanie, k. 11v zpo

W dniu 22 stycznia 2018 r. pozwany E. Z. (2) dokonał na rzecz powoda Skarbu Państwa – Starosty (...) wpłaty kwoty 22.148,10 zł tytułem pierwszej opłaty za oddanie gruntu należącego do Skarby Państwa w użytkowanie wieczyste.

Dowód: k. 19 potwierdzenie realizacji wpłaty

Ustalając stan faktyczny, Sąd oparł się na oryginałach, odpisach i kopiach dokumentów zgromadzonych w: aktach sprawy sygn. I C 195/07 (w postaci pism złożonych przez E. Z. (1), opinii biegłych, protokołów rozpraw, wyroku Sądu Rejonowego w Legionowie oraz Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie), aktach ksiąg wieczystych nr (...) oraz aktach niniejszej sprawy sygn. I C 583/18, które nie budziły wątpliwości Sądu w zakresie ich autentyczności i prawdziwości treści, a ponadto nie zostały zakwestionowane przez żadną ze stron.

Wiarygodne były także zeznania świadka i pozwanego, gdyż w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy znajdowały potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Ostatecznie stan faktyczny w tym zakresie nie był sporny pomiędzy stronami.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa podniosła, że na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Legionowie sygn. akt I C 195/07 została zobowiązana do złożenia oświadczenia woli, zgodnie z którym oddaje pozwanemu w użytkowanie wieczyste nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka nr (...) położoną w Z. – R., stanowiącą część nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Legionowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził pierwotnie księgę wieczystą nr (...), a obecnie księgę wieczystą nr (...). Sąd ustalił kwotę pierwszej opłaty w wysokości 22.148,10 zł, którą pozwany opłacił dopiero w dniu 22 stycznia 2018 r. Według strony powodowej pozwany E. Z. (2) powinien uiścić ww. opłatę w dniu 23 września 2011 r., tj. w chwili wydania wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie sygn. akt. IV Ca 306/11 oddalającego apelację E. Z. (1) od wyroku Sądu Rejonowego w Legionowie sygn. akt. I C 195/07. W niniejszej sprawie powód dochodził odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie pierwszej opłaty.

Podstawą prawną powództwa w sprawie o zobowiązanie Skarbu Państwa – Starosty (...) do złożenia oświadczenia woli (sygn. akt I C 195/07) był przepis art. 207 ust. 1a i 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.n.) przewidujący dla osób, które w określonych w nim datach były posiadaczami nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy, po spełnieniu wskazanych w nim innych jeszcze przesłanek, uprawnienie do żądania oddania nieruchomości w drodze umowy w użytkowanie wieczyste wraz z przeniesieniem własności budynków.

Zgodnie z art. 71 ust. 1 u.g.n., za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne.

Przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste w drodze przetargu pierwszą opłatę uiszcza się jednorazowo, najpóźniej do dnia zawarcia umowy o oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste (art. 71 ust. 2 u.g.n.); przy oddaniu w drodze bezprzetargowej – płatność pierwszej opłaty może być rozłożona na oprocentowane raty, przy czym w sprawach tych stosuje się odpowiednio przepisy art. 71 ust. 2–4 u.g.n. Zawarcie umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste na podstawie art. 207 u.g.n. nie możne być zakwalifikowane jako tryb przetargowy. Jednak, jeśli w umowie nie określono terminu zapłaty pierwszej opłaty, to nie ma uzasadnionych podstaw do przyjęcia, by termin płatności przypadał na inny termin niż data zawarcia umowy skoro ust. 3 odsyła w tym zakresie do treści ust. 2. art. 71.

Wobec braku rozłożenia płatności pierwszej opłaty na raty i braku odmiennego uregulowania w treści wyroku w sprawie I C 195/07, należało przyjąć, że pierwsza opłata w niniejszej sprawie była wymagalna w dniu zawarcia umowy o oddanie w użytkowanie wieczyste. Ustalenie momentu zawarcia umowy nie było jednak oczywiste wobec faktu, że doszło do tego w trybie „przymusowym”, tj. z udziałem Sądu w sprawie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli.

Nie było wątpliwości, że do zawarcia umowy doszło przed dokonaniem przez pozwanego zapłaty przedmiotowej opłaty, co nastąpiło dopiero w dniu 22 stycznia 2018 r., bowiem już w dniu 16 listopada 2017 roku prawo to powstało na skutek dokonania konstytutywnego wpisu w księdze wieczystej. Oczywistym jest, że prawo to może zostać ujawnione w księdze wieczystej tylko po ustaleniu, że doszło do zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.

W uzasadnieniu pozwu powód powołał się na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 stycznia 2017 r., sygn. akt VI ACa 1720/15 , które zapadło w sprawie o bardzo zbliżonym stanie faktycznym i prawnym. W wyroku tym Sąd Apelacyjny stwierdził, że orzeczenie wydane w oparciu o przepisy art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c. (zobowiązujące do złożenia przez pozwanego (gminę) oświadczenia, że ustanawia na rzecz powódek w częściach równych, użytkowanie wieczyste nieruchomości położonej w (...) oraz przenosi na nie również w częściach równych własność budynków znajdujących się na tej nieruchomości) miało charakter konstytutywny i z momentem jego uprawomocnienia zastąpiło umowę o oddanie w użytkowanie wieczyste. Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że roszczenie o zapłatę pierwszej opłaty stało się wymagalne z chwilą uprawomocnienia się wyroku wydanego na podstawie art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c.

W toku niniejszego postępowania pozwany powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2018 r., sygn. akt I CSK 495/17, w którym powyższe orzeczenie Sądu Apelacyjnego zostało uchylone i sprawa została przekazana Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu przypomniał, że prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie (art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c.) i jego skutek polega na powstaniu fikcji prawnej, że z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, oświadczenie woli tej treści zostało przez tę stronę złożone. Wówczas prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje tylko to oświadczenie. Jeżeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do jej zawarcia konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy. Jednocześnie Sąd Najwyższy przypomniał, że powyższa zasada nie dotyczy wypadków, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodne z żądaniem powoda; w takich wypadkach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę. W stanie faktycznym sprawy rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy prawomocny wyrok zobowiązujący do złożenia oświadczenia woli zawierał w punkcie II sentencji oddalenie powództwa w pozostałej części, a zatem nie uwzględniał powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodne z żądaniem powodów. W ocenie Sądu Najwyższego do zawarcia umowy o oddanie przedmiotowej nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste i przeniesienia własności znajdujących się na tym gruncie budynków konieczne było zatem oświadczenie woli powodów (pozwanych w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy) wyrażone w formie aktu notarialnego. Pozwane tego rodzaju oświadczeń woli w formie aktu notarialnego nie złożyły, natomiast złożyły do sądu wieczysto-księgowego wniosek o wpis do księgi wieczystej prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności znajdujących się na nim budynków na podstawie wyroku w sprawie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli. Wniosek o wpis, pomimo braku dokumentu w postaci aktu notarialnego zawierającego oświadczenia woli pozwanych, został jednak uwzględniony.

W takim stanie faktycznym Sąd Najwyższy przyjął, że skutek konstytutywny wpisu, kreujący prawo użytkowania wieczystego gruntu i własności budynków, powstał w stosunkach między stronami sporu, co uniemożliwia jego podważenie w sprawie o zapłatę opłaty rocznej, skoro wpis do księgi wieczystej jest prawomocny. W tych okolicznościach, wniosek pozwanych o wpis do księgi wieczystej należało według Sądu Najwyższego potraktować jako ich oświadczenie woli stanowiące wymagany element umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Wniosek o wpis wywiera skutki prawne, w tym znaczeniu, że dokonany na jego podstawie wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o wpis.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie należy podzielić pogląd wyrażony w powyższym orzeczeniu Sądu Najwyższego i ma on pełne zastosowanie w niniejszej sprawie. Jedyna istotna odmienność stanów faktycznych w tych sprawach polega na tym, że w sprawie sygn. akt I C 195/07 Sąd Rejonowy w Legionowie nie zawarł w wyroku orzeczenia o oddaleniu powództwa w pozostałej części.

Należy powtórzyć ugruntowany pogląd, że prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje tylko to oświadczenie (art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c.). Jeżeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do zawarcia tej umowy konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy. Nie dotyczy to jednak zawarcia umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej (art. 390 § 2 KC) oraz wypadków, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem powoda; w takich wypadkach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę (tak m. in. uchwała Składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r. – zasada prawna, III CZP 32/66)

Wbrew argumentacji pełnomocnika powoda ( k. 81v-82) brak orzeczenia o częściowym oddaleniu powództwa nie przesądza, że sąd uwzględnił powództwo E. Z. (1) o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie z zgodnie z żądaniem powoda. Opisany wyżej przebieg postępowania w sprawie I C 195/07 nie pozostawia wątpliwości, że zapadłe orzeczenie uwzględniało żądanie powoda E. Z. (1) jedynie co do zasady, to jest stwierdzenia obowiązku zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. W samym pozwie E. Z. (2) nie wskazał, jaka powinna być wartość nieruchomości, a w konsekwencji wysokość pierwszej opłaty jednak w toku postępowania w pismach procesowych, oraz na terminie rozprawy bezpośrednio poprzedzającym jej zamknięcie wielokrotnie wskazywał, że wartość nieruchomości wynosi 25.000 zł i wnosił o uwzględnienie jej w oświadczeniu, które ma złożyć pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...). Sąd przyjął inną wartość nieruchomości, co istotne niemal sześć razy wyższą. Ustalenie wysokości pierwszej opłaty należy do koniecznych warunków umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Skoro zatem powód E. Z. (2) nie zgadzał się na ustaloną przez Sąd wysokość opłaty, twierdzenie, że orzeczenie w sprawie I C 195/07 zastąpiło tę umowę, oznaczałoby w istocie, że to E. Z. (2) został zmuszony do zawarcia tej umowy wbrew swojej woli. Można wyobrazić sobie bardziej drastyczne przykłady, gdy osoba wnosząca o wydanie takiego orzeczenia jest przekonana, że nieruchomość jest warta 10.000 zł, zaś Sąd ustali jej wartość na 1.000.000 zł. Jest oczywiste, że w takiej sytuacji powód mógłby nie być w stanie zapłacić pierwszej opłaty oraz, że jej wysokość decyduje zazwyczaj o woli zawarcia umowy. W takim przypadku niezłożenie przez powoda oświadczenia woli w formie aktu notarialnego będzie skutkowało tym, że umowa nie zostanie zawarta.

Oczywiście należy dostrzec pierwotny błąd, który doprowadził do konieczności podjęcia tych rozważań, czyli brak częściowego oddalenia powództwa przez Sąd w sprawie I C 195/07. Trzeba zauważyć, że gdyby rzeczywiście wydane orzeczenie całości uwzględniało powództwo, wówczas powód E. Z. (2) nie wniósłby apelacji od wyroku, a co istotniejsze, nie zostałaby ona merytorycznie rozpoznana, lecz odrzucona z uwagi na brak interesu w zaskarżeniu. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w sprawie sygn. akt IV Ca 306/11 oddalił apelację E. Z. (1) rozpatrując merytorycznie podniesione przez niego zarzuty dotyczące ustalenia wartości nieruchomości.

W stanie faktycznym sprawy do zawarcia umowy o oddanie przedmiotowej nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste i przeniesienia własności znajdujących się na tym gruncie budynków konieczne było zatem oświadczenie woli E. Z. (1) wyrażone w formie aktu notarialnego. Pozwany tego rodzaju oświadczenia woli w formie aktu notarialnego nie złożył, natomiast złożył do sądu wieczystoksięgowego wniosek o wpis do księgi wieczystej prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności znajdującego się na nim budynku na podstawie wyroku w sprawie I C 195/07. Wniosek o wpis, pomimo braku dokumentu w postaci aktu notarialnego zawierającego oświadczenia woli pozwanego, został uwzględniony. Pierwotnie złożony przez pozwanego wniosek z dnia 14 września 2016r. został oddalony z uwagi na fakt, iż działka nie została dotychczas ujawniona w księdze wieczystej, bowiem zawiadomienie organu prowadzącego kataster nie zostało dotychczas założone. Dopiero po złożeniu przez stronę powodową (Skarbu Państwa – Starostę (...)) wniosku o wydzielenie działki (...)z działki (...) i założenie nowej księgi wieczystej, kolejny wniosek pozwanego o wpis użytkowania wieczystego działki nr (...) z dnia 16 listopada 2017 r. został uwzględniony.

W tych okolicznościach, wobec tego, że na skutek konstytutywnego wpisu w księdze wieczystej doszło już do powstania prawa użytkowania wieczystego, skuteczny wniosek pozwanego z dnia 16 listopada 2017 r. o wpis do księgi wieczystej należy potraktować jako jego oświadczenie woli stanowiące wymagany element umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Wniosek o wpis wywiera skutki prawne, w tym znaczeniu, że dokonany na jego podstawie wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o wpis (art. 29 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece). Pierwszy wniosek pozwanego z dnia 14 września 2016 r. nie doprowadził do dokonania wpisu (prawomocne oddalenia), zatem nie mógł wywrzeć żadnych skutków prawnych, w tym mających znaczenie dla wymagalności pierwszej opłaty. Po oddaleniu wniosku wciąż mogło dojść do zawarcia umowy poprzez złożenie przez pozwanego oświadczenia w formie aktu notarialnego.

Do zawarcia umowy doszło zatem w dniu 16 listopada 2017 r., zaś od dnia 17 listopada 2017 r. do 22 stycznia 2018 r. pozwany E. Z. (2) pozostawał w opóźnieniu w zapłacie pierwszej opłaty za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste (art. 71 ust. 3 w zw. z art. 71 ust. 2 u.g.n.) i na podstawie art. 481 § 1 k.c. powodowi przysługuje roszczenie o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie za ten okres od kwoty pierwszej opłaty tj. 22.148,10 zł. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

Mając na uwadze powyższe, Sąd w punkcie I sentencji wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 284,59 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty, zaś w pkt. II oddalił powództwo w pozostałym zakresie

Podstawę rozstrzygnięcia w zakresie odsetek od zasądzonej kwoty głównej stanowił również art. 481 § 1 k.c. Data początkowa, od której żądano naliczania odsetek przypadała na dzień 12 czerwca 2018r., tj. od dnia wniesienia powództwa w niniejszej sprawie. Zgodnie z art. 482 § 1 k.c. od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa.

Z uwagi na fakt, że pozwany uznał roszczenie powoda w zakresie kwoty 284,59 zł, Sąd w punkcie III wyroku z urzędu nadał wyrokowi w tym zakresie rygor natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 zd. drugie k.p.c., zgodnie z którym Sąd może nałożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. W niniejszej sprawie roszczenie powoda zostało uwzględnione jedynie w zakresie 1,9%, zatem należało uznać pozwanego jako stronę wygraną. Pozwany występował w niniejszej sprawie osobiście, tj. bez udziału profesjonalnego pełnomocnika oraz nie zgłosił poniesienia jakichkolwiek kosztów postępowania.

Wobec ustawowego zwolnienia powoda od ponoszenia opłat sądowych (art. 94 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), nieuiszczone koszty sądowe w postaci opłaty od pozwu zostały przejęte na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Legionowie, o czym orzeczono w punkcie IV wyroku.