Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem częściowym z dnia 24 października 2018 roku, wydanym w sprawie II C 491/18, Sąd Rejonowy dla Łodzi - Widzewa w Łodzi oddalił powództwo W. M. i E. M. skierowane przeciwko pozwanej A. B. (1).

Sąd Rejonowy swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach i zważył co następuje:

W dniu 2 czerwca 1992 r. M. M. zawarł z (...) Bankiem (...) S.A. VI Oddział w Ł. umowę pożyczki w wysokości 520 zł na zakup roweru M. 54. Pożyczkobiorca zobowiązał się dokonać spłaty dwunastu rat pożyczki wraz z odsetkami płatnymi do 2 dnia każdego miesiąca.

W dniu 10 października 1997 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna zawarł z W. M. i H. T. umowę przelewu wierzytelności, na mocy której zbył na rzecz wspólników spółki cywilnej (...)'' z siedzibą w Ł. wierzytelność przysługującą cedentowi wobec M. M. z tytułu umowy pożyczki.

M. M. zmarł jako kawaler w dniu 27 marca 2013 r. w Ł.. Do kręgu ustawowych spadkobierców M. M. należą jego siostra i matka, tj. A. B. (2) i J. M..

W. M. i E. M. prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej (...), której przeważającym przedmiotem działalności pozostaje pozostała działalność wspomagająca usługi finansowe.

Na podstawie tak poczynionych ustaleń, Sąd Rejonowy zważył, że w przedmiotowej sprawie znajduje zastosowanie art. 117 § 2 ¹ k.c. w związku z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy Kodeks Cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018, poz. 1104, która weszła w życie z dniem 9 lipca 2018 roku). Dalej Sąd Rejonowy podkreślił, że wprowadzona przez ustawodawcę zmiana przepisów nakłada obecnie na Sąd obowiązek uwzględnienia z urzędu upływu terminu przedawnienia w przypadku roszczeń skierowanych przeciwko konsumentom.

W niniejszej sprawie powództwo zostało skierowane przeciwko spadkobiercom zmarłego M. M., który w stosunku z bankiem (...) S.A. występował w roli konsumenta. Okolicznością bezsporną i przyznaną przez pozwaną A. B. (2) jest to, że obie pozwane są spadkobierczyniami zmarłego dłużnika banku. Nie ulega również wątpliwości, że pozwane jako spadkobierczynie M. M. wstąpiły w ogół jego praw i obowiązków, w tym również w sytuację konsumenta w stosunku z bankiem. Zatem również wobec pozwanych znajduje zastosowanie przepis art. 117 § 2 ¹ k.c. Skoro zatem termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął najpóźniej w dniu 11 października 2000 r., a strona powodowa nie wykazała, aby bieg terminu przedawnienia został kiedykolwiek przerwany, a przy tym nie wystąpiły jakiekolwiek okoliczności uzasadniające pominięcie przedawnienia (art. 117 ¹ k.c.) to zdaniem Sądu Rejonowego powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Przedmiotowe rozstrzygniecie zaskarżyli apelacją powodowie wyrokowi zarzucając:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego mających wpływ na wynik postępowania, a to: art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. wyrażające się w naruszeniu obowiązującej w procesie cywilnym zasady kontradyktoryjności, wyjściu poza rolę arbitra w sporze, oddaleniu powództwa wobec uznania, iż roszczenie strony powodowej nie zasługuje na uwzględnienie w oparciu o niepodniesione przez stronę przeciwną i nie znajdujące umocowania w materiale dowodowym zarzuty procesowe wywiedzione przez Sąd orzekający;

II.  naruszenie prawa materialnego, a to: art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018.1104; dalej jako: ustawa) w zw. z art. 117 § 2 ¹ k.c. w zw. z art. 3 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że przepis art. 117 § 2 ¹ k.c. ma zastosowanie także do roszczeń, co do których powództwo zostało wytoczone przed wejściem w życie ustawy a to przed 09 lipca 2018 r. podczas gdy taka interpretacja rzeczonego przepisu stoi w opozycji do zasady niedziałania prawa wstecz i jako sprzeczna z Konstytucją nie mogła stanowić podstawy prawnej rozstrzygnięcia.

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz o orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego jej rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy podziela prawidłowe ustalenia faktyczne, przyjmując je za własne oraz ich ocenę prawną, zaprezentowaną przez Sąd I instancji.

Realizując zasadę aktualności orzeczenia sądowego art. 316 § 1 k.p.c. stanowi, że sąd wydaje wyrok biorąc pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, a to oznacza obowiązek uwzględnienia zarówno stanu faktycznego, jak i prawnego obowiązującego w dacie orzekania.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.). Zgodnie z art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba, że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Należy jednocześnie zaznaczyć, iż od wejścia w życie ustawy nowelizującej Kodeks cywilny (ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, Dz. U. Nr 55, poz. 321) do dnia 9 lipca 2018 r. (do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2018 r. poz. 1104), Sąd badał zarzut przedawnienia tylko wówczas, jeżeli został zgłoszony przez stronę. Od dnia 9 lipca 2018 r. wszedł w życie przepis art. 117 § 2 ¹ k.c., zgodnie z którym, po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, a ponadto zgodnie z przepisem art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1104), roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom przedawnienia określonym w ustawie zmienianej (to jest Kodeksie cywilnym), w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą (to jest w znowelizowanym brzmieniu). Powyższe oznacza konieczność rozważenia przez sąd z urzędu przedawnienia roszczenia przy orzekaniu od dnia 9 lipca 2018 r., także w sprawach wszczętych przed tym dniem, a dotyczących roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom ( tak też w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 grudnia 2018 r. III Ca 1900/18).

W przypadku pozwanej znajduje zastosowanie art. 117 § 2 ¹ k.c. mimo, że pozwane nie zawierały umowy jako konsument, a jedynie są spadkobierczyniami zamarłego kredytobiorcy. Okres przedawnienia roszczenia jest cechą tego roszczenia, która charakteryzuje roszczenie od chwili jego powstania, a ewentualne zmiany podmiotowe po stronie dłużnika lub wierzyciela nie wpływają na okres przedawnienia tego roszczenia (tak trafnie SN w uchw. z 17.7.2003 r., III CZP 43/03). Roszczenie dochodzone niniejszym powództwem bez wątpienia jest roszczeniem majątkowym przysługującym przeciwko konsumentowi, a zgodnie z zasadą ogólną z upływem trzech lat przedawniają się roszczenia - jak w przedmiotowej sprawie - związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W rozpoznawanej sprawie, z uwagi na zmianę stanu prawnego podnoszenie przez pozwaną zarzutu przedawnienia nie było w ogóle konieczne, okoliczność ta jest bowiem brana pod uwagę z urzędu, a bezwzględnie obowiązujący charakter przepisu z art. 117 § 2 ¹ k.c. nie pozostawia wątpliwości, że niemożność przymusowej realizacji roszczenia następuje ex lege.

Konsument, jako słabsza strona stosunku prawnego łączącego go z przedsiębiorcą, zostaje zatem "zwolniony od obowiązku" podniesienia zarzutu przedawnienia, a ochrona korzystnej dla niego sytuacji prawnej związanej z upływem terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przedsiębiorcy przeciwko niemu jest gwarantowana przez normę ustawową i nie wymaga dokonywania dodatkowych aktów staranności ze strony konsumenta. Rola omawianej normy sięga również do potrzeby zdyscyplinowania uprawnionych przedsiębiorców. Jak wskazywał projektodawca, "potencjalne zagrożenie skutkami przedawnienia już z mocy samej ustawy (...) zmobilizuje przedsiębiorcę, aby wykonał swoje prawo podmiotowe, poprzez realizację przysługującego mu roszczenia w określonym terminie, doprowadzając w ten sposób do zgodności stanu faktycznego z obowiązującym prawem" (Uzasadnienie do projektu z dnia 19 grudnia 2017 r., s. 8) (zob. M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1-352, Warszawa 2018)./ ( tak też w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 grudnia 2018 r. III Ca 1900/18).

Odnosząc się do zarzutu apelacji dotyczącego naruszenia prawa materialnego podnieść należy, że wyrażona w art. 3 k.c. w nim reguła nieretroakcji nie ma charakteru bezwzględnego, bo zgodnie z art. 3 k.c. wyjątki mogą wynikać z ustawy lub jej celu. Taki wyjątek został przewidziany przez ustawodawcę w treści art. art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1104).

Podkreślić należy również, że powodowie wystąpili z roszczeniami względem powódki po upływie ponad dwudziestu lat od chwili ich przedawnienia. Sami nie są pierwotnymi wierzycielami, a prowadzą działalność gospodarczą polegającą na nabywaniu przedawnionych wierzytelności, co oznacza że powinni uwzględniać ryzyko braku możliwości ich zaspokojenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2000 r., sygn. IV CKN 110/00, publ. LEX nr 511030). Analizowana wcześniej zmiana przepisów prawa cywilnego miała na celu właśnie zapobieganie m.in. takim praktykom.

Powództwo w przedmiotowej sprawie, jako przedawnione, musiało zatem podlegać oddaleniu, a zarzuty apelacji należy ocenić jako całkowicie chybione.

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze niezasadność zarzutów apelacyjnych oraz jednocześnie brak ujawnienia okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym z urzędu, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.