Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 czerwca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Artur Fornal

Sędziowie: Elżbieta Kala

Wojciech Wołoszyk

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2019 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej –S. Ł.

w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli lub umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty

na skutek zażalenia wierzyciela : Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z siedzibą w W.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 7 marca 2019 r., sygn. akt XV GUp 174/18

p o s t a n a w i a: oddalić zażalenie.

Wojciech Wołoszyk Artur Fornal Elżbieta Kala

Sygn. akt VIII Gz 110/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy (Sąd upadłościowy) umorzył w całości wszystkie zobowiązania S. Ł. powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, tj. przed dniem 19 lipca 2018 r. bez ustalania planu spłaty wierzycieli oraz tymczasowo poniesionymi kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Bydgoszczy.

Sąd upadłościowy w uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wskazał, że upadła S. Ł. wniosła o umorzenie jej zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli, podnosząc, że osiągany przez nią dochód z umowy o pracę zaledwie starcza na pokrycie opłat i skromne utrzymanie, dlatego zmuszona jest korzystać z pomocy finansowej znajomych i rodziny.

Syndyk masy upadłości przychylił się do wniosku upadłej, natomiast wierzyciele: Skarb Państwa – Wojewoda (...), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Skarb Państwa – Wojewoda (...) oraz M. P. wnieśli o ustalenie planu spłaty.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że postanowieniem z dnia 19 lipca 2018 r. ogłoszona została upadłość S. Ł. – osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Syndyk stanowiony w tej sprawie ustalił, że upadła nie posiada żadnego majątku nadającego się do spieniężenia w postępowaniu upadłościowym. Posiada jedynie przedmioty urządzenia domowego, niezbędne do osobistego otrzymania. Upadła zamieszkuje sama w wynajmowanym lokalu, z zawodu jest sprzedawcą, jest ona zatrudniona na podstawie umowy o pracę jako pracownik produkcji za wynagrodzeniem w wysokości 2.135 zł miesięcznie - łącznie z premią i dodatkiem za pracę w godzinach nocnych. Z uwagi na trzyzmianowy system czasu pracy, upadła nie jest w stanie podjąć dodatkowego zatrudnienia. Ponosi stałe koszty utrzymania mieszkania w wysokości 900 zł miesięcznie (czynsz wraz z opłatami za media). Ponadto upadła - wraz z matką - ponosi następujące koszty : środki czystości 150 zł, leki ok. 160 zł, telefon 30 zł, dojazdy do pracy 88 zł, środki czystości 30 zł. Upadła ponadto łoży alimenty na rzecz swojej córki, która jest umieszczona w rodzinie zastępczej, w wysokości 300 zł miesięcznie. Łącznie stałe koszty wynoszą ok. 1.658 zł. Pozostałą kwotę – niespełna 500 zł – upadła przeznacza na wyżywienie. Córka upadłej jest uczennicą, zamieszkuje na stałe w W.. Kiedy odwiedza matkę, upadła ponosi koszty jej dojazdów i utrzymania w swoim miejscu zamieszkania. Upadła nie jest w stanie odłożyć jakiejkolwiek kwoty celem realizacji planu spłaty wierzycieli.

Sąd upadłościowy ustalił także, iż postanowieniami z dnia 19 listopada 2018 r. i 20 grudnia 2018 r. sędzia-komisarz zatwierdził listy wierzytelności, na których zostały umieszczone wierzytelności wobec sześciu wierzycieli. Z uwagi na brak funduszy masy upadłości nie został w niniejszym postępowaniu sporządzony plan podziału.

Sąd pierwszej instancji zważył, że zgodnie z art. 491 ¹⁶ ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 498 ze zm. – dalej jako p.u.) Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Sąd a quo podkreślił, że jedynym warunkiem zastosowania tego przepisu jest osobista sytuacja upadłego. Bez znaczenia jest wysokość niezaspokojonych zobowiązań, przyczyna powstania trudnej sytuacji osobistej upadłego czy też inne okoliczności. Sama obiektywnie istniejąca sytuacja osobista upadłego wykluczająca jakiekolwiek spłaty w ramach planu jest wystarczającą podstawą do umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, jeżeli pomimo posiadania przez upadłego zdolności zarobkowych któregokolwiek z jego zobowiązań jest na poziomie tak znacznie przekraczającym te możliwości, że nie będzie on w stanie realizować jakiegokolwiek plantu spłaty na rzecz wierzycieli w okresie przewidzianym na realizację tego planu (trzy lata), to w takiej sytuacji będzie mógł mieć zastosowanie art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u.

Sąd upadłościowy zważył, że w przedmiotowej sprawie oczywistym jest, że sytuacja osobista upadłej S. Ł. jednoznacznie wskazuje, że nie będzie ona zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

Zdaniem Sądu Rejonowego w takiej sytuacji, w jakiej znajduje się aktualnie upadła – pracując w trzyzmianowym systemie czasu pracy – nie jest ona w stanie osiągać dochodów, które pozwoliłyby jej na realizację jakiegokolwiek planu spłaty. Upadła utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w wysokości ok. 2.135 zł, a po odliczeniu stałych kosztów utrzymania mieszkania, alimentów łożonych na córkę, pokrycia niezbędnych wydatków związanych z zakupem lekarstw, na skromne utrzymanie pozostaje jej kwota ok. 500 zł, która w sposób oczywisty nie wystarczy na realizacje planu spłaty wierzycieli. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że sytuacja życiowa i materialna upadłej nie ulegnie gwałtownej i diametralnej poprawie. W ocenie Sądu pierwszej instancji ustalenie planu spłaty spowodowałoby, że S. Ł. zmuszona byłaby odmawiać sobie najbardziej podstawowych potrzeb życiowych, takich jak żywność, czy choćby skromna odzież. Zważyć należy, że nie taki był zamiar ustawodawcy, który wprowadzając przepisy o upadłości konsumenckiej, kierował się chęcią umożliwienia niewypłacalnym osobom fizycznym godnego życia i funkcjonowania w społeczeństwie. Powyższe okoliczności wskazują na ubóstwo upadłej i nie pozwalają na ustalenie jakiegokolwiek planu spłat wierzycieli.

W konsekwencji dokonanych ustaleń Sąd upadłościowy uznał, iż zobowiązania upadłej powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości należało w całości umorzyć na mocy art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u. Podstawę rozstrzygnięcia o tymczasowo pokrytych kosztach postępowania stanowił przepis art. 491 ¹⁶ ust. 2 p.u.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z siedzibą w W., zaskarżając je co do umorzenia w całości wszystkich zobowiązań upadłej. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie art. 491 ¹ p.u. poprzez jego błędne zastosowanie. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie planu spłaty uwzględniającego wierzytelność Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

W uzasadnieniu tego zażalenia wierzyciel wskazał, że jego zdaniem Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że pomimo posiadanych przez upadłą zdolności zarobkowych nie będzie ona w stanie realizować jakiegokolwiek planu spłaty na rzecz wierzycieli. Skarżący podkreślił, że plan spłaty pełni nie tylko funkcję windykacyjną, ale także wychowawczą. Wierzyciel wskazał również, że zdaniem doktryny odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, powinno mieć charakter absolutnie wyjątkowy, np. z uwagi na stan zdrowia upadłego, niedołężność, brak zdolności do pracy w połączeniu z brakiem jakichkolwiek źródeł dochodu. W ocenie wierzyciela taka sytuacja nie ma jednak miejsca w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie wierzyciela nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wymaga podkreślenia, że instytucja upadłości konsumenckiej ma w założeniu przeciwdziałać negatywnemu i narastającemu zjawisku społecznemu nadmiernego zadłużenia tym osobom fizycznym. Jej celem jest umożliwienie oddłużenia tym osobom, które są zadłużone w stopniu uniemożliwiającym samodzielną spłatę długów. Powyższe ma w założeniu ograniczyć wykluczenie społeczne – umożliwiając ponowny udział dłużnika w legalnym obrocie gospodarczym, a w dłuższej perspektywie umożliwić także ponowne skorzystanie z usług instytucji finansowych.

Założenia powyższe znajdują swój wyraz w treści art. 2 ust. 2 p.u., którego regulacja przesądza o tym, że postępowanie upadłościowe wobec osób nieprowadzających działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a dopiero jeśli to możliwe – zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu.

Należy w konsekwencji uznać że pierwszoplanowym celem tzw. upadłości konsumenckiej jest oddłużenie osoby fizycznej (por. A.J. Witosz, Przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej, [w] „Przegląd Prawa Handlowego”, 2015, nr 2, str. 24-32). Chociaż, więc zgodzić się trzeba, że umorzenie zobowiązań jest wyjątkiem od zasady, który należy interpretować zwężająco, to jednak decydujące znaczenie w tej kwestii będą miały ustalenia dotyczące sytuacji osobistej upadłego. Jeżeli więc na podstawie takich ustaleń okaże się oczywiste, że upadły nie jest zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat na rzecz wierzycieli zastosowanie powinien znaleźć przepis art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u. przewidujący umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty.

Podzielić należy także pogląd doktryny, że odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, powinno mieć charakter absolutnie wyjątkowy – w sytuacji gdy dostępne źródła utrzymania pozwalają wyłącznie na pokrycie bieżących potrzeb upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, a nie ma podstaw do uznania, aby stan ten mógł ulec zmianie w najdłuższym możliwym, tj. 36- miesięcznym (por. art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u.), okresie wykonywania planu spłaty. Zdaniem Sądu odwoławczego w tej kwestii należy jednak zgodzić się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, że z uwagi na charakter zatrudnienia upadłej (trzyzmianowy czas pracy w produkcji), aktualnie nie jest ona w stanie osiągnąć dodatkowego dochodu.

Ustalenia Sądu Rejonowego dotyczące sytuacji życiowej i finansowej upadłej Sąd drugiej instancji czyni podstawą także i swojego rozstrzygnięcia, wskazując przy tym, że w sytuacji gdy upadła żyje na granicy ubóstwa – na co wskazuje prawidłowo przeprowadzona przez Sąd upadłościowy analiza jej koniecznych wydatków w zestawieniu z dochodami – ustalenie planu spłaty mogłoby doprowadzić upadłą do nędzy, popadnięcia w ponowne kłopoty finansowe i zadłużenie, a zatem do zaprzepaszczenia celu postępowania upadłościowego konsumentów, jakim jest oddłużenie upadłego będącego osobą nie prowadzącą działalności gospodarczej.

Chociaż więc możliwości zarobkowe dłużnika nie muszą być oczywiście tożsame z faktycznie uzyskiwanymi zarobkami – jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu sił i umiejętności zarobki oraz dochody mogłyby być większe, a istniejące warunki i ważne przyczyny nie stoją temu na przeszkodzie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 1975r, III CRN 48/75, LEX nr 7702), to jednak prawidłowość dokonanej oceny przez Sąd upadłościowy takich możliwości upadłej – przy uwzględnieniu jej wieku, wykształcenia, zdrowia oraz konieczności ponoszenia niezbędnych wydatków – nie budzi wątpliwości. Trzeba ponadto zauważyć, że zainteresowani wynikiem niniejszego postępowania wierzyciele (w tym także skarżący) – których Sąd pierwszej instancji zawiadomił prawidłowo o terminie posiedzenia celem wysłuchania upadłej – poprzestali na ogólnikowym sprzeciwieniu się umorzeniu zobowiązań upadłej ( k. 203, 228, 230 i 232 akt), zaniechali więc w tym zakresie jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej (art. 6 k.c.; na temat rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu upadłościowym, który nie zawsze obciąża tylko dłużnika – zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2000 r., V CKN 1117/00, LEX nr 56047). Trzeba w związku z tym zauważyć, że żaden z wierzycieli nie stawił się na posiedzenie wyznaczone celem wysłuchania upadłej, nie odniósł się do jej zeznań i przedstawionych na żądanie Sądu dokumentów dotyczących jej sytuacji osobistej i majątkowej ( zob. k. 190-202, protokół posiedzenia – k. 237-240 akt), nie zakwestionował także w konsekwencji twierdzeń upadłej w tej kwestii, co pozwalało uznać je za przyznane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (art. 229 i 230 k.p.c. w zw. z art. 229 i art. 491 ² ust. 1 p.u.).

Na koniec nadmienić zaś warto, że istota umorzenia zobowiązania w upadłości konsumenckiej nie polega ani na wykonaniu zobowiązania przez dłużnika, ani na darowaniu zobowiązania dłużnikowi na mocy suwerennej decyzji wierzyciela, ale następuje na mocy orzeczenia sądu upadłościowego. Umorzenie zobowiązań ma charakter przymusowy, co oznacza, że następuje ono także wbrew woli wierzyciela, a na pewno w sposób od niej niezależny (R. Adamus (w:) R. Adamus, B. Groele, Upadłość konsumencka Komentarz do nowelizacji prawa upadłościowego i naprawczego, Wyd. C.H. BECK, Warszawa 2015, s. 281).

Wobec braku podstaw do podważenia prawidłowości wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia, zażalenie wierzyciela podlegało oddaleniu, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 229, a także art. 491 ² ust. 1 p.u.