Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w K.

przeciwko Zakładom (...) S.A. w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 14 listopada 2017 r. sygn. akt VII GC 272/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:

„I. oddala powództwo,

II. zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów procesu.”;

2.  zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 4.714 zł (cztery tysiące siedemset czternaście złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Paweł Rygiel SSA Marek Boniecki

Sygn. akt I AGa 269/18

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 30 listopada 2018 r.

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Kielcach: I. zasądził od Zakładów (...) S.A. w K. na rzecz (...) sp. z o.o. w K. kwotę 40.261 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 grudnia 2016r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.818,62 zł tytułem kosztów procesu; II. oddalił powództwo w pozostałej części oraz orzekł o kosztach sądowych (pkt. III i IV).

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że powód jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), składającej się z działek ewidencyjnych o nr. (...)zabudowanej budynkiem o funkcji produkcyjnej z częścią socjalną o łącznej powierzchni 13.156 m ^{( 2)}, w którym znajdują się dwa lokale użytkowane jako podstacje trafo (...) i (...). Powód został całkowicie pozbawiony władztwa nad dwoma lokalami użytkowanymi jako podstacje trafo (...) i(...) i nad gruntem zajętym przez podstację (...), z wyjątkiem gruntu pod stacją (...), gdzie powód i pozwany korzystają w jednakowym stopniu z gruntu, wzajemnie sobie nie przeszkadzając. Nad podstacją(...) na II kondygnacji budynku znajduje się lokal biurowy, a na III kondygnacji część sali konferencyjnej, użytkowane przez powoda.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione na podstawie art. 225 k.c. i art. 405 k.c. Nie dał wiary stronie pozwanej, że strony łączyła ustna umowa użyczenia gruntu.

Wyrok powyższy zaskarżyła apelacją pozwana co do rozstrzygnięć zawartych w pkt. I, III i IV, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelująca zarzuciła naruszenie: 1) art. 233 §1 k.p.c. poprzez odmowę przyznania wiarygodności i mocy dowodowej zeznaniom świadka M. M. (1) oraz zeznaniom świadka R. G., które są ze sobą zbieżne, spójne oraz logiczne, jak również korelują z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, a w konsekwencji błędne ustalenie, że stron nie łączy umowa użyczenia spornych nieruchomości oraz poprzez całkowite pominięcie przy wyrokowaniu treści zeznań świadka R. G., który w sposób obszerny i rzeczowy wyjaśnił, w jaki sposób strony procesu uregulowały kwestię korzystania z nieruchomości pod spornymi stacjami (...); 2) art. 233 §1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, wyrażające się w braku wszechstronności rozpatrzenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji oparcie zaskarżonego rozstrzygnięcia wyłącznie na twierdzeniach procesowych strony pozwanej o braku umowy użyczenia, które nie tylko nie mają pokrycia w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, ale pozostają z nim w sprzeczności; 3) art. 233 §2 k.p.c. poprzez brak nadania odpowiedniego znaczenia niestawiennictwu Prezesa Zarządu powódki M. M. (2) na rozprawie, na którą został wezwany do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania w charakterze strony powodowej, pomimo że M. M. (2) w dacie przekazywania przez pozwaną nieruchomości ze stacjami (...) powódce pełnił funkcję Prezesa Zarządu pozwanej Spółki i w tych okolicznościach z faktu uchylenia się przez niego od przesłuchania winien być wyciągnięty wniosek, iż M. M. (2) nie stawił się na przesłuchanie, by nie szkodzić stronie powodowej, ponieważ jego zeznania musiałby być zbieżne z zeznaniami świadka R. G. oraz M. M. (1), a więc korzystne dla pozwanej - i potwierdzać fakt istnienia ustnej umowy użyczenia nieruchomości; 4) art. 5 k.c. poprzez nieuwzględnienie zarzutu nadużycia prawa podmiotowego przez powoda, który żąda odszkodowania za urządzenia służące prawie wyłącznie jemu do dystrybucji energii elektrycznej, jak również nieuwzględnienie okoliczności, iż pozwany nie wydzielił dla siebie działek pod stacjami(...) tylko ze względu na dobro powoda, który nad stacjami (...) posiadał swoje wentylatorownie, co sprawia, iż żądanie powoda jest sprzeczne z zasadą uczciwości, słuszności, sprawiedliwości i lojalności oraz rażąco niewdzięczne; 5) art. 65 §2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i tym samym błędne ustalenie, że pomimo zgodnych oświadczeń stron, nie zawarły one porozumienia (umowy) użyczenia nieruchomości, znajdujących się pod stacjami transformatorowymi; 6) art. 710 k.c. poprzez błędne uznanie, że wobec treści aktu notarialnego rep.(...)przeniesienia prawa wieczystego gruntu i prawa własności budynków na powódkę nie jest możliwe ustalenie, że jednocześnie doszło do zawarcia umowy użyczenia nieruchomości pod stacjami (...), podczas gdy umowa użyczenia może być zawarta w formie ustnej, a nawet dorozumianej, czemu nie przeszkadza treść ww. aktu notarialnego; 7) art. 328 §2 k.p.c. poprzez niedostateczne, lakoniczne uzasadnienie orzeczenia w przedmiocie ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, w szczególności poprzez całkowity brak odniesienia się do obszernych zeznań świadka R. G. oraz poprzez całkowity brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do podniesionego przez pozwanego zarzutu nadużycia prawa podmiotowego, a w konsekwencji naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 224 §2 k.c., art. 225 k.c. oraz art. 405 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie, w sytuacji gdy pozwany jest posiadaczem zależnym nieruchomości, a jego korzystanie z nieruchomości jest korzystaniem umownym na podstawie ustnej umowy użyczenia.

W odpowiedzi na apelację powodowa spółka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji, które de facto były bezsporne. Ocena powyższa nie dotyczy tej części stanu faktycznego, w której opisano dowód z opinii biegłego. Zabieg taki uznać należy za niedopuszczalny. Ustalanie postawy faktycznej nie może pokrywać się z przedstawianiem zebranego materiału. Sąd ma natomiast obowiązek wypowiedzenia się, jakie zajął stanowisko co do faktów spornych między stronami. Ustalenie stanu faktycznego winno mieć charakter kategoryczny (por. K. Piasecki w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I, Warszawa 1996, s. 1001 i nast.).

Niezależnie od powyższego ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji okazały się niekompletne. Sąd Apelacyjny ustalił dodatkowo, że: zawartą w formie aktu notarialnego umową z dnia 22 listopada 2011 r. pozwana spółka, reprezentowana przez M. M. (2) i R. G. przeniosła na rzecz spółki powodowej prawo wieczystego użytkowania nieruchomości oraz własności znajdujących się na nich budynków, m.in. w zakresie działek ewidencyjnych nr (...). W akcie tym nabywca ustanowił na rzecz każdoczesnego użytkownika lub właściciela nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) bezpłatnie na czas nieokreślony służebność gruntową polegającą na prawie przechodu i przejazdu, m.in. przez ww. działki do położonych na nich urządzeń energetycznych i telekomunikacyjnych, celem ich remontów, napraw i konserwacji. (dowód: akt notarialny – k. 48-57). Przeniesienie prawa wieczystego użytkowania i własności budynków związane było z restrukturyzacją pozwanej spółki, polegającą na przekształceniu dotychczasowych wydziałów w spółki kapitałowe z wyposażeniem ich w dotychczasowy majątek pozwanej spółki. Między stronami istniało ustne porozumienie co do nieodpłatnego korzystania przez pozwaną spółkę z przekazanych nieruchomości, na których znajdują się podstacje trafo. Urządzenia te wykorzystywane są do dostarczania energii elektrycznej głównie powodowej spółce. (dowód: zeznania świadków: M. M. (1) – k. 169, R. G. – k. 122-123) Po raz pierwszy strona powodowa wezwała do zapłaty za bezumowne korzystanie ze spornych nieruchomości pismem z dnia 30 listopada 2016 r. (k. korespondencja stron – k. 18-20)

Poczynienie powyższych ustaleń było następstwem podzielenia zgłoszonych w apelacji zarzutów naruszenia art. 233 §1 k.p.c. Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena dowodów, w szczególności tych przyjętych przez Sąd odwoławczy za podstawę do uzupełnienia stanu faktycznego, jawi się jako oczywiście sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania. W istocie zeznania ww. świadków są wzajemnie spójne i przekonujące. Korespondują one również z treścią dokumentów, które w sprawie kwestionowane nie były. Słusznie podkreśla skarżąca fakt ustanowienia bezpłatnej służebności przechodu u przejazdu do urządzeń znajdujących się na spornych działkach. Za całkowicie nielogiczne uznać należałoby w tej sytuacji przekonanie o odpłatności samego korzystania z gruntu pod urządzeniami czy pomieszczeń, w których się one znajdują. Wniosek taki potwierdza też fakt, że przez okres 15 lat pozwana spółka do żadnych świadczeń wzywana nie była. W piśmie z dnia 30 listopada 2016 r. jest wprawdzie wzmianka o wcześniejszym z dnia 10 października 2016 r., lecz nie jest znaną jego treść, a nadto przesłana przy nim nota obciążeniowa została anulowana. Istotne znaczenie przypisać należy również okolicznościom przenoszenia między stronami prawa wieczystego użytkowania, które nastąpiło w wyniku wydzielania majątku pozwanej spółki, tzw. „spółkom-córkom” oraz faktowi wykorzystywania urządzeń głównie do dostarczania energii elektrycznej stronie powodowej.

W ustalonym wyżej stanie faktycznym sprawy rację przyznać należało pozwanej co do tego, że między stronami w sposób konkludentny doszło do zawarcia przewidzianej w art. 710 i nast. k.c. umowy użyczenia. Umowa ta ma z istoty swojej charakter nieodpłatny. Może ona oczywiście ulec rozwiązaniu, lecz powódka nie wykazała, aby fakt taki miał miejsce w okresie objętym sporem.

Gdyby nawet przyjąć, że między stronami nie nawiązał się żaden stosunek zobowiązaniowy o charakterze umownym, rezultat sporu byłby taki sam. Pozwaną uznać należałoby bowiem za posiadacza zależnego w dobrej wierze, co wykluczałoby obowiązek zapłaty na zgodnie z art. 230 k.c. w zw. z art. 224 §1 k.c. Przede wszystkim domniemanie dobrej wiary przewidziane w art. 7 k.c. nie zostało przez powódkę skutecznie wzruszone. Poza tym w okolicznościach rozpoznawanej sprawy (przy założeniu, że do zawarcia umowy nie doszło) pozwana miała uzasadnione podstawy do przyjęcia, że jest uprawniona do korzystania z nieruchomości i pomieszczeń nieodpłatnie, tak jak komodatariusz. Ubocznie zauważyć w tym miejscu należy, że oczywiście nieprawidłowe było jednoczesne podawanie jako podstawy rozstrzygnięcia wykluczających się wzajemnie przepisów o roszczeniach uzupełniających i bezpodstawnym wzbogaceniu.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo w całości, orzekając o kosztach procesu na podst. art. 98 §1 k.p.c.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanej ograniczyły się do opłaty od apelacji i wynagrodzenia radcy prawnego przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 5 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

SSA Marek Boniecki SSA Paweł Rygiel SSA Hanna Nowicka de Poraj