Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2018 roku

Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Bogusław Glinka

Protokolant: Joanna Bobrowska

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2018 roku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko M. R.

o zapłatę 4 487,48 zł

I/ zasądza od pozwanej M. R. na rzecz powoda (...) S.A. w B. kwotę 1 013 zł (jeden tysiąc trzynaście złotych) z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od kwot:

- 101 zł od dnia 24 kwietnia 2018 roku,

- 152 zł od dnia 24 maja 2018 roku,

- 152 zł od dnia 24 czerwca 2018 roku,

- 152 zł od dnia 24 lipca 2018 roku,

- 152 zł od dnia 24 sierpnia 2018 roku,

- 152 zł od dnia 24 września 2018 roku,

- 152 zł od dnia 24 października 2018 roku

do dnia zapłaty;

II/ oddala dalej idące powództwo;

III/ nie obciąża pozwanej kosztami procesu;

IV/ nie obciąża pozwanej wydatkami tymczasowo poniesionymi przez Skarb Państwa w części dotyczącej uwzględnionego powództwa;

V/ nakazuje powodowi uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądowi Rejonowemu w Dzierżoniowie kwotę 485,85 zł tytułem wydatków poniesionymi przez Skarb Państwa w części dotyczącej oddalonego powództwa.

ZARZĄDZENIE

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w B. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. R. w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla kwoty 4 487,49 zł z umownymi odsetkami za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 12.07.2017 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu podniósł, że pozwana poprzez podpisanie weksla z dnia 12.04.2016 r. zobowiązała się do zapłaty w dniu 11.07.2017 r. kwoty wskazanej w wekslu w wysokości 4 735,49 zł, dlatego powód wezwał pozwaną w dniu 11.06.2017 r. do wykupu weksla. Pozwana wpłaciła jedynie kwotę 248,00 zł. Odnośnie odsetek powód podniósł, że żądanie dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie wynika z pkt 4.1. umowy oraz z art. 481 § 2 (1) k.c., bowiem pozwana podpisując umowę znała doskonale wysokość zobowiązania i termin spłaty.

Wobec braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sprawa została rozpoznana początkowo w postępowaniu uproszczonym, a w związku z powołaniem biegłego z zakresu psychiatrii w postępowaniu zwyczajnym.

W odpowiedzi na pozew pozwana M. R. wniosła o oddalenie powództwa w całości, jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. W uzasadnieniu podniosła, że faktycznie zawarła z powodem umowę pożyczki nr (...) z dnia 12.04.2016 r. kwoty 3500 zł, której rat nie była w stanie spłacać z uwagi na zły stan zdrowia i przebytą operację usunięcia nowotworu kręgosłupa. Leczy się neurologicznie i psychiatrycznie, wydaje znaczne kwoty na leki, dlatego też przestała wywiązywać się z obowiązku spłaty rat kredytowych. Pozwana wskazała także, że kontaktowała się z powodem w sprawie spłaty rat, pisemnie i telefonicznie uzgadniając z pracownikiem powoda, że raty mają być płacone do dnia 25 każdego miesiąca począwszy od lipca 2017 r., będąc jednocześnie zapewnianą, że powód nie wystąpi na drogę sądową. Pozwana wskazała, że wywiązała się z tego zobowiązania dokonując płatności w dniach: 25.07.2017 r. kwoty 100 zł, 23.08.2017 r. kwoty 148 zł, 27.09.2017 r. kwoty 100 zł, 25.10.2017 r. kwoty 100 zł, 28.12.2017 r. kwoty 200 zł. Zdaniem pozwanej powód naruszył zasady współżycia społecznego i uczynił ze swego prawa użytek niezgodny z wcześniejszymi ustaleniami.

Powód ustosunkowując się w piśmie z dnia 12.02.2018 r. do twierdzeń pozwanej, zawartych w odpowiedzi na pozew, podniósł, że podtrzymuje dotychczasowe swoje twierdzenia, dowody i wnioski zgłoszone w pozwie, jednocześnie wnosząc o zasądzenie od pozwanej kwoty 3 787,49 zł wraz z odsetkami umownymi równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 12.07.2017 r. do dnia zapłaty, zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania na rzecz powoda według norm przepisanych. Powód przyznał, że w toku sprawy pozwana zapłaciła na jego rzecz łącznie kwotę 700 zł i w tym zakresie powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia wnosząc o umorzenie postępowania w tym zakresie i zasądzenie na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powód podniósł, że umowa pożyczki gotówkowej nr (...) zawarta między powodem i pozwaną stanowiła umowę o kredyt konsumencki, którą pozwana podpisała w dniu 12.04.2016 r. W tym samym dniu został wystawiony i podpisany przez pozwaną weksel in blanco z klauzulą „nie na zlecenie”, jako weksel gwarancyjny, zabezpieczający przedmiotową umowę pożyczki. Na podstawie zawartej umowy kwota pożyczki to 3 500,00 zł, natomiast całkowity koszt pożyczki to kwota 7 440,00 zł. Kwota zobowiązania miała zostać spłacona w 30 ratach po 248,00 zł do dnia 23 każdego miesiąca począwszy od maja 2016 r. Pozwana zawarła umowę pożyczki w ramach swobody kontraktowej, znała treść swojego zobowiązania, w szczególności jego wysokość, wysokość poszczególnych rat pożyczki i terminy ich spłaty. Otrzymała egzemplarz umowy z kalendarzem spłat i winna była szczegółowo zapoznać się z jej treścią. Nie odstąpiła od umowy na zasadzie pkt 7.1 umowy. Wobec braku zapłaty przez pozwaną wymagalnych rat w dniu 23.04.2017 r. i w dniu 23.05.2017 r. powód pismem z dnia 24.05.2017 r. wezwał pozwaną do spłaty zaległości w terminie 7 dni, a wobec bezskuteczności wezwania pismem z dnia 11.06.2017 r. wypowiedział umowę pożyczki, a następnie wobec dalszego braku zapłaty wymagalnych rat stanowiących sumę kwoty niespłaconej pożyczki (4 712,00 zł) oraz umownych odsetek obliczonych na podstawie pkt 4.1 postanowień umowy (23,49 zł) wypełnił weksel gwarancyjny in blanco. Ponadto powód wyjaśnił, że tytułem spłaty pożyczki pozwana uiściła łącznie kwotę 3 676,00 zł przedkładając aktualną kartę klienta.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 12.04.2016 r. pomiędzy powodem (...) S.A. w B. a pozwaną M. R. zawarta została umowa pożyczki gotówkowej nr (...), na podstawie której powód udzielił pozwanej pożyczki w kwocie 3 500 zł, ustalając całkowity koszt pożyczki na kwotę 3 940,00 zł, sumę całkowitego kosztu pożyczki (całkowita kwota do zapłaty) 7 440,00 zł, miesięczną ratę w wysokości 248,00 zł i liczbę rat w wymiarze 30 płatnych do dnia 23 każdego miesiąca począwszy od dnia 23.05.2016 r. do dnia 23.10.2018 r. Rata składała się z części kapitałowej i odsetkowej (odsetki malejące) stanowiącej kwotę 132 zł, części prowizyjnej w wysokości 91,70 zł i części ceny Twojego Pakietu w wysokości 20 zł. Na całkowitą kwotę do zapłaty składały się opłata przygotowawcza w wysokości 129,00 zł, odsetki 460 zł, wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 2 751,00 zł, wynagrodzenie za (...) w wysokości 600 zł, udzielona pożyczka 3 500 zł. Zgodnie z pkt 1.2 umowy pożyczka jest oprocentowana według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,72% w skali roku (odsetki umowne). Zgodnie z pkt 4.1 umowy jeśli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umowa niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od każdego zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 ¹ k.c. W umowie strony ustaliły zabezpieczenie spłaty kwot należnych z tytułu umowy w formie weksla własnego in blanco „nie na zlecenie” wraz z deklaracją wekslową. W pkt 8 umowy strony ustaliły, że pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Pożyczkodawca zobowiązany jest do zachowania 30 dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy. Pożyczkodawca ma prawo wypełnić weksel in blanco na zasadach określonych w deklaracji wekslowej w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Do umowy dołączone zostały załączniki w tym m.in. harmonogram spłat, weksel, deklaracja wekslowa, wzór formularza oświadczenia o odstąpieniu umowy, których odbiór pisemnie potwierdziła pozwana w dniu podpisania umowy tj. 12.04.2016 r.

Dowód: umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 12.04.2016 r. z załącznikami

Pismem z dnia 24.05.017 r. powód wezwał pozwaną do dobrowolnej zapłaty zaległych rat pożyczki wymagalnych w dniach 23.04.2017 r. i 23.05.2017 r. w łącznej wysokości 496,00 zł w terminie 7 dni od otrzymania pisma oraz pouczył pozwaną, że w przypadku braku wpłaty wskazanej kwoty w powyższym terminie umowa pożyczki nr (...) zostanie wypowiedziana i wszystkie zobowiązania wynikające zgodnie z warunkami umowy zostaną postawione w stan natychmiastowej wymagalności.

Dowód: wezwanie z dnia 24.05.2017 r. z kopią książki nadawczej powoda

wydruk ze strony internetowej (...)

Pismem z dnia 06.06.2017 r. pozwana w odpowiedzi na wezwania do zapłaty zaległych rat wystąpiła do powoda o umorzenie pozostałych do spłaty zaległości lub odroczenie spłaty uzasadniając niemożność spłaty rat pożyczki swoim złym stanem zdrowia i przebytą operacją usunięcia nowotworu kręgosłupa.

Dowód: pismo pozwanej z 06.06.2017 r. wraz z dowodem nadania i załącznikami, przesłuchanie pozwanej,

wydruk karty klienta

Wobec braku zapłaty zaległych rat pożyczki powód pismem z dnia 11.06.2017 r. wypowiedział umowę pożyczki z zachowaniem terminu 30 dni i wezwał pozwaną do natychmiastowej zapłaty kwoty 4 735,49 zł, stanowiącej sumę pozostałych do zapłaty rat pożyczki na dzień wypowiedzenia umowy, tj. 4 712,00 zł i umowne odsetki dzienne w kwocie 23,49 zł. Jednocześnie informując pozwaną, że zgodnie z postanowieniami umowy i deklaracji wekslowej wystawiony przez pozwaną weksel in blanco został wypełniony i w przypadku nie otrzymania zapłaty w ciągu najbliższych 30 dni sprawa zostanie skierowana na drogę sądową.

Dowód: wypowiedzenie umowy z 11.06.2017 r. z kopią książki nadawczej

umowa nr (...), deklaracja wekslowa, weksel

wydruk ze strony internetowej (...)

Pozwana tytułem spłaty pożyczki łącznie uiściła kwotę 3676,00 zł. Wszystkie wpłaty pozwanej zostały zaliczone przez pozwanego zgodnie z pkt 2.5 umowy pożyczki rozpoczynając od rat zaległych najwcześniej.

Dowód: umowa pożyczki wraz z harmonogramem spłat, karta klienta

Pozwana zawarła przedmiotową umowę pożyczki z powodem ponieważ się rozchorowała i brakło jej drzewa, rozmawiała o warunkach pożyczki ale tak jej namącili w głowie że zgłupiała. Chciała 3 000 zł pożyczki a wypłacono jej 3 500 zł. Nie powiedziano jej, że będzie musiała ponad 2 razy tyle zapłacić, gdyby o tym wiedziała to pożyczki tej by nie wzięła. Dopiero po 14 dniach dotarło do niej co zrobiła. Przed zawarciem umowy leczyła się psychiatrycznie w S., brała leki uspokajające. Podpisując umowę mogła czegoś nie zrozumieć. Obecnie cały czas leczy się regularnie. Pozwana spłaciła tytułem pożyczki łącznie kwotę 3 676 zł. Obecnie pozwana utrzymuje się z emerytury w wysokości 1 179 zł miesięcznie. Początkowo w spłacie pożyczki pomagał jej syn. Próbowała porozumieć się z powodem co do spłaty pożyczki, windykator powiedział jej aby spłacała ile będzie mogła. Pieniądze potrzebowała także na leczenie powikłań po operacji nowotworu kręgosłupa lędźwiowego. Pozwana leczy się na chorobę zwyrodnieniową stawów biodrowych, spondylozę kręgosłupa na całym przebiegu, zwyrodnienia wielostawowe, stan po operacyjnym leczeniu guza kanału kręgowego w 2014 r., zespół bólowy przewlekły. Pozwana leczy się w (...) w D. od 2002 roku w związku z zaburzeniami depresyjno-lękowymi mieszane następnie organiczne zaburzenia nastroju. Dwukrotnie przebywała w wojewódzkim szpitalu dla nerwowo i psychicznie chorych w S. w okresie od 04.06.2004 r. do 24.06.2004 r. i w okresie od 11.06.2003 r. do 11.07.2003 r. z rozpoznaniem organiczne zaburzenia nastroju, nadciśnienie tętnicze.

Dowód: dokumentacja medyczna pozwanej

Biegła z zakresu psychiatrii R. B. w wydanej opinii stwierdziła, że pozwana M. R. w chwili zawierania umowy pożyczki z powodem w dniu 12 kwietnia 2016 r. nie znajdowała się ze względu na stan zdrowia w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Dowód: opinia sądowo-psychiatryczna z dnia 27.06.2018 r.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest częściowo zasadne.

Na wstępie rozważań wskazać należy, że choć żądanie pozwu oparto pierwotnie na zobowiązaniu wekslowym, to mimo abstrakcyjności tego żądania, dopuszczalne jest powoływanie się na podstawę faktyczną i prawną stosunku prawnego łączącego strony, w związku z którym wystawiony został ten weksel. Z art. 17 prawa wekslowego wystawca weksla niezupełnego może bronić się zarzutem wypełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem, a wówczas spór przenosi się na grunt stosunku podstawowego. Dlatego przedmiotem badania w niniejszej sprawie stała się właśnie treść łączącej strony umowy pożyczki oraz okoliczności jej zawarcia. Sąd wykluczył nieważność umowy z powodu stanu psychicznego pozwanej w oparciu o opinię biegłej psychiatry R. B..

Zgodnie z art. 720 § 1 kc przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, albo rzeczy oznaczonych tylko, co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy, albo tę samą ilość rzeczy, tego samego gatunku i tej samej jakości.

W niniejszej sprawie zebrany w sprawie materiał dowodowy dał podstawy do uznania, że żądanie pozwu było zasadne wyłącznie w zakresie żądania niespłaconej części faktycznie otrzymanej kwoty pożyczki 3.500 zł, opłaty przygotowawczej 129 zł i odsetek 460 zł oraz odsetek umownych w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Oceniając zarzuty pozwanej i dokumenty przedstawione przez powoda Sąd uznał, że stosunek podstawowy został zawarty z naruszeniem uprawnień pozwanej, jako konsumenta, i z zastosowaniem rażąco niewspółmiernych świadczeń zmierzających do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych, szczególnie naliczenie prowizji za udzielenie pożyczki w wysokości 2751 zł stanowiącej 78,6% wysokości udzielonej pożyczki. Wprawdzie wysokość świadczeń dodatkowych dla powoda ustalonych umową nie przekracza maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu, przewidzianych w ustawie o kredycie konsumenckim, nie oznacza to jednak, że powód może dowolnie kształtować koszty pożyczki. Umowa musi być nie tylko zgodna z prawem, ale i zasadami współżycia społecznego i nie prowadzić do wyzysku. Powód uzyskał już wynagrodzenie za udzielenie i obsługę pożyczki w wysokości 1189 zł, w tym odsetki umowne 460 zł, opłata przygotowawcza 129 zł i wynagrodzenie za Twój Pakiet 600 zł. W czasie zawierania umowy pozwana znajdowała się w przymusowym położeniu związanym z chorobą nowotworową, leczyła się psychiatrycznie, nie zdawała sobie sprawy z rzeczywistego obciążenia, związanego z realizacją umowy. Zostały narzucone jej niekorzystne warunki, które nie w pełni rozumiała i nie miała możliwości negocjować. Takie postępowanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), ekwiwalentnością świadczeń i - w części obejmującej nieuzasadnienie wysoką prowizję - nieważne. Nieważne postanowienia umowne nie wywołują skutków prawnych i wynikające z nich skutki finansowe nie obciążają pozwanej.

Odejmując z raty 248 zł kwotę 91,70 zł, jako część nienależnej prowzji, stwierdzić należy, że pozwana w dacie wypowiedzenia umowy pożyczki nie miała niedopłaty, a suma wpłaconych rat pokrywała spłatę kwoty pożyczki, odsetek i ceny Twojego Pakietu do raty 23 w całości i częściowo raty 24 ( całkowita kwota do zapłaty 7440 zł – prowizja 2751 zł = kwota należna powodowi z tytułu udzielonej pożyczki 4689 zł). Wypowiedzenie umowy było zatem nieskuteczne. Niespornie pozwana uiściła kwotę 3676 zł, wobec czego postała jej do spłaty kwota 1013 zł (4689 zł – 3676 zł = 1013 zł), która stanowi sześć pełnych ostatnich rat i część raty siódmej (1013 zł /152 zł = 6,66). Ponieważ umowa zgodnie z harmonogramem spłat trwała do 24 października 2018 r. (termin płatności ostatniej raty) Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda niespłaconą część zobowiązania z odsetkami po dacie płatności ostatnich 7 rat, tj. od kwietnia 2018 r. Sąd uznał, że zastosowanie odsetek umownych za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych na opóźnienie nie narusza prawa, ani zasad współżycia społecznego, stosowane jest przez większość instytucji kredytowych i nie stanowi świadczenia wygórowanego. Pozwana zarzuciła, że chciała tylko 3000 zł pożyczki, ale w czasie rozmowy z przedstawicielem powoda „tak namącili jej, że zgłupiała”, zarzuciła że była za duża prowizja i odsetki i gdyby powiedziano jej, że będzie musiała zapłacić dwa razy tyle nie wzięłaby pożyczki.

Również prawo europejskie, zawarte w Dyrektywie nr 93/13/ EWG, wprowadza ochronę konsumentów przed nieuczciwymi postanowieniami umownymi. W wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 maja 2013 r. C-488/11 przyjęto, że „Art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie pozwala on sądowi krajowemu, jeżeli stwierdził on nieuczciwy charakter postanowienia dotyczącego kary umownej w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, na ograniczenie się, do czego upoważnia go prawo krajowe, do obniżenia przewidzianej przez nie kwoty kary umownej obciążającej tego konsumenta, lecz zobowiązuje go do zwykłego niestosowania rzeczonego postanowienia wobec konsumenta.” Wprawdzie wskazany wyrok dotyczył kary umownej, niemniej jednak jego prokonsumenckie znaczenie powoduje, że powinien mieć zastosowanie do wszelkich nieuczciwych postanowień umownych, a takim jest wygórowana prowizja doliczona obok odsetek, kosztów opcji dodatkowej Twojego Pakietu i opłaty przygotowawczej.

Za zasadne Sąd uznał żądanie powoda w zakresie odsetek. Zgodnie z art. 359 § 1 i 359 §2 ¹ k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. Wysokość odsetek umownych za opóźnienie, wynikających z czynności prawnych nie może przekraczać w stosunku rocznym maksymalnych odsetek za opóźnienie art. 481 § 2 ¹ kc.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, orzeczono jak w punkcie I wyroku, a dalej idące powództwo w pkt. II oddalono, jako niezasadne.

Sąd omyłkowo nie umorzył postępowania, co do kwoty 700 zł roszczenia głównego, o jaką powód ograniczył żądanie i cofnął pozew w tym zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia. Pozostawało to jednak bez wpływu na ostateczną wysokość zasądzonej kwoty roszczenia i rozliczenie kosztów procesu. Oddalenie powództwa dotyczyło kwoty żądania podtrzymanej w piśmie procesowym z dnia 12 lutego 2018 r.

Postanowieniem z dnia 22 listopada 2018 r. sprostowano oczywistą omyłkę rachunkową dotyczącą kwot rat, od których zasądzone zostały odsetki w pkt. I wyroku.

Ze względu na sytuację osobistą i zdrowotną i majątkową pozwanej, Sąd uznał, zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek, przewidziany w art. 102 k.p.c. uzasadniający odstąpienie od obciążenia pozwanej kosztami procesu poniesionymi przez powoda w części, w jakiej wygrał on proces.

Na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd nie obciążył pozwanej wydatkami poniesionymi przez Skarb Państwa na koszty opinii biegłej psychiatry, natomiast powoda Sąd obciążył częścią tych kosztów liczoną od oddalonego powództwa, co wyniosło kwotę 485,85 zł.