Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Magdalena Sajur-Kordula (spr.)

Sędziowie: SA Jolanta de Heij-Kaplińska

SA Marek Kolasiński

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Mikiciuk

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w C.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 12 marca 2018 r.

sygn. akt XVII AmA 65/15

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od (...) S.A. w C. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 540 (pięćset czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VII AGa 1958/18

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzja z dnia 24 czerwca 2015 r., Nr (...)

I. na podstawie art. 26 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331, ze zm.) oraz art. 33 ust. 5 i 6 tej ustawy i § 5 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz.U. Nr 107, poz. 887) w zw. z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 945), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w C., uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Spółki Akcyjnej w C., polegające na:

1)  niezamieszczaniu w rubryce „inne koszty, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową” formularza informacyjnego, o którym mowa w art. 14 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1497), informacji o opłacie za obsługę pożyczki w domu, co stanowi naruszenie art. 13 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 14 ustawy o kredycie konsumenckim, a w konsekwencji narusza art. 24 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 cytowanej na wstępie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

2)  podawaniu w formularzach informacyjnych, o których mowa w art. 14 ustawy o kredycie konsumenckim, oraz w umowach o kredyt konsumencki nieprawdziwej informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową zdefiniowaną w art. 4 ust. 1 i art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206), a w konsekwencji narusza art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 cytowanej na wstępie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

3)  podawaniu w umowach o kredyt konsumencki nieprawdziwej informacji o całkowitym koszcie kredytu (nieuwzględniającej opłaty za obsługę w domu), co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ust. 1 i art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 cytowanej wyżej ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w zw. z art. 5 pkt 6 cytowanej wyżej ustawy o kredycie konsumenckim, a w konsekwencji narusza art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 cytowanej na wstępie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

1)  stosowaniu opłaty przygotowawczej, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty, co stanowi naruszenie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503, ze zm.), a w konsekwencji narusza przepis art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 cytowanej na wstępie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

2)  stosowaniu opłaty za obsługę w domu, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty, co stanowi naruszenie art. 3 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, a w konsekwencji narusza przepis art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 cytowanej na wstępie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

i nakazał zaniechanie ich stosowania.

II. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331, ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 5 i 6 tej ustawy i § 5 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz.U. Nr 107, poz. 887) w zw. z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 945), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w C., uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Spółki Akcyjnej w C., polegające na niepodawaniu w umowach o kredyt konsumencki informacji o odsetkach w stosunku dziennym należnych (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w C. w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 15 cytowanej wyżej ustawy o kredycie konsumenckim, a w konsekwencji naruszenie art. 24 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 cytowanej na wstępie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 stycznia 2014 r.

III. na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 5 i 6 tej ustawy i § 5 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 107, poz. 887) w zw. z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 945), nałożył na (...) Spółkę Akcyjną w C. obowiązek usunięcia, w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów poprzez doręczenie konsumentom, z którymi łączą ją niewykonane umowy pożyczki gotówkowej zawarte z opcją obsługi pożyczki w domu aneksów do umów, mocą których do umów zostaną wprowadzone informacje o całkowitym koszcie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania uwzględniające opłaty za obsługę w domu.

IV. na podstawie art. 105 §1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) w zw. z art. 83 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331, ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 5 i 6 tej ustawy i § 5 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz.U. Nr 107, poz. 887) w zw. z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 945), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w C. umorzył postępowanie w sprawie stosowania przez (...) Spółkę Akcyjną w C. praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na podawaniu w umowach o kredyt konsumencki nieprawdziwej informacji o całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta (nieuwzględniającej opłaty za obsługę w domu).

V. na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331, ze zm.) oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.) w związku z art. 83 wyżej wymienionej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 5 i 6 tej ustawy i § 5 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz.U. Nr 107, poz. 887) oraz w zw. z art. 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o ochronie i konsumentów oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 945) postanowił obciążyć (...) Spółkę Akcyjną w C. kosztami opisanego na wstępie postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w kwocie 102,60 złotych i zobowiązał (...) Spółkę Akcyjną w C. do ich zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Wyrokiem z dnia 12 marca 2018r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 360 zł tytułem kosztów zastępstwa sądowego.

Sąd I instancji oparł swe rozstrzygnięcie na podstawie następujących ustaleń i rozważań prawnych:

(...) S.A. z siedzibą w C. jest wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...). Posiada oddziały na terenie całego kraju t.j. w Z., O., Ś., K., C., S., B., W., K., K., K. i Ł.. Przedmiotem działalności (...) P. są m.in. pozostałe formy udzielania kredytów, co polega na udzielaniu kredytów konsumenckich.

(...) P. prowadzi działalność gospodarczą polegającą na udzielaniu kredytów konsumenckich. (...) P. posiada zatem status przedsiębiorcy w świetle przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jako osoba prawna prowadząca w sposób zorganizowany i ciągły w celach zarobkowych działalność usługową.

Prowadząc działalność kredytową Spółka posługuje się formularzem informacyjnym kredytu konsumenckiego, o jakim mowa w art. 14 ustawy o kredycie konsumenckim, wzorcami umowy pn. „Umowa pożyczki gotówkowej”, „Regulamin pożyczek”, a także „Tabelą opłat pożyczek gotówkowych” oraz drukiem o nazwie „Wniosek dla klienta ubiegającego się o pożyczkę”.

(...) P. udziela pożyczek w następującej wysokości i na następujące okresy czasu: na okres 27 tygodni – minimalna kwota pożyczki 300 zł, a maksymalna 3.000 zł , na okres 41 tygodni - minimalna kwota pożyczki 300 zł, a maksymalna 4.000 zł i 55 tygodni - minimalna kwota pożyczki 300 zł, a maksymalna 5.000 zł.

Pożyczki udzielane są poza lokalem przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 czerwca 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2014 r., poz. 827).

Zgodnie z postanowieniami „Umowy pożyczki gotówkowej” i „Tabeli opłat i prowizji” konsument, który zawiera z (...) P. umowę o pożyczkę gotówkową ponosi na rzecz Spółki koszty w postaci opłaty przygotowawczej, oprocentowania, a w przypadku zawierania umowy w opcji z obsługą w domu dodatkowo koszty opłaty za obsługę pożyczki w domu. Opcja obsługi pożyczki w domu oznacza, że spłata pożyczki jest dokonywana wyłącznie gotówką za pośrednictwem konsultanta Spółki w miejscu zamieszkania konsumenta. Zgodnie z postanowieniem §5 pkt 1 „Regulaminu pożyczek” wybór opcji „obsługa pożyczki w domu” jest ostateczny i nie podlega zmianie w trakcie trwania umowy. W trzecim kwartale 2012 r. Spółka udzieliła 3.879 pożyczek, w tym jednej bez opcji obsługi w domu. W styczniu 2013 r. Spółka udzieliła jednej pożyczki bez opcji obsługi w domu.

Wysokość opłaty przygotowawczej wynosi 5% wartości pożyczki, a zatem jest różna w zależności od wartości pożyczki – przykładowo: przy kwocie pożyczki 300 zł wynosi 15 zł, przy kwocie pożyczki 1.000 zł wynosi 50 zł, przy kwocie pożyczki 2.400 zł wynosi 120 zł. Kwota opłaty przygotowawczej jest rozłożona na raty i doliczana proporcjonalnie do każdej z rat pożyczki. Kwota opłat przygotowawczej jest uwzględniana przez (...) P. w całkowitym koszcie pożyczki i w tzw. łącznej kwocie zobowiązania.

Opłata za obsługę pożyczki w domu jest rozłożona na raty i doliczana proporcjonalnie do każdej z rat pożyczki. Wartość tej opłaty nie jest wykazana w „Tabeli opłat pożyczek gotówkowych” (ani w sposób procentowy, ani kwotowy), jest natomiast wpisywana w treść umowy zawieranej z konsumentem w przypadku podpisania przez konsumenta umowy z opcją z obsługą w domu. Wartość opłaty za obsługę w domu wynosi:

- 128,42 zł w przypadku umowy pożyczki na kwotę 300 zł udzielonej na 27 tygodni.

-

613,15 zł w przypadku umowy pożyczki na kwotę 1.000 zł udzielonej na 55 tygodni.

-

919,73 zł w przypadku umowy pożyczki na kwotę 1.500 zł udzielonej na 55 tygodni.

- 1165,32 zł w przypadku umowy pożyczki na kwotę 1.900 zł udzielonej na 55 tygodni.

- 169,02 zł w przypadku umowy pożyczki na kwotę 300 zł udzielonej na 41 tygodni.

- 184,06 zł w przypadku umowy pożyczki na kwotę 300 zł udzielonej na 55 tygodni.

- 1839,45 zł w przypadku umowy pożyczki na kwotę 3.000 zł udzielonej na 55 tygodni.

- 384,73 zł w przypadku umowy pożyczki na kwotę 900 zł udzielonej na 27 tygodni.

Wartość opłaty za obsługę w domu zależna jest zatem od wartości udzielonej pożyczki, a nie od ilości wizyt w domu konsumenta. W przypadku pożyczek udzielonych na ten sam okres czasu (55 tygodni) opłata za obsługę w domu wzrasta wraz z kwotą pożyczki (przy pożyczce na kwotę 300 zł jednostkowy koszt wizyty w domu to 3,37 zł, przy pożyczce na kwotę 1.000 zł jednostkowy koszt wizyty w domu to 11,15 zł, przy pożyczce na kwotę 1.500 zł jednostkowy koszt wizyty w domu to 16,72 zł, przy pożyczce na kwotę 1.900 zł jednostkowy koszt wizyty w domu to 21,19 zł, przy pożyczce na kwotę 3.000 zł jednostkowy koszt wizyty w domu to 33,44 zł).

W okresie styczeń-luty 2013 r. oprocentowanie pożyczek udzielanych przez (...) P. wynosiło 20% (roczna stopa oprocentowania). Przyjmując dla celów obliczeń, że rok ma 52 tygodnie Prezes Urzędu ustalił, że roczny przychód (...) P. z tytułu obsługi pożyczki w domu stanowił w tym okresie czasu – dla każdego z zaprezentowanych przykładów (tj. pożyczka na 55 tygodni na kwotę 300 zł, 1.000 zł, 1.500 zł, 1.900 zł, 3.000 zł) 58% wartości udzielonej pożyczki. Zatem łączny roczny przychód (...) P. z tytułu udzielenia takiej pożyczki to 83% wartości udzielonej pożyczki (opłata przygotowawcza 5% wartości pożyczki + oprocentowanie 20% + opłata za obsługę w domu 58% wartości pożyczki). Dla porównania, maksymalna wysokość odsetek ustawowych w stosunku rocznym wyliczona, jako czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego wynosiła w miesiącu styczniu 2013 r. 22%, a w miesiącu lutym 2013 r. 21%. Wskazane dane, w ocenie Prezesa Urzędu dowodzą, że to nie odsetki z tytułu udzielenia pożyczki, ale opłaty z tytułu obsługi pożyczek w domu są głównym przychodem (...) P. uzyskiwanym w ramach działalności kredytowej.

(...) P. nie uwzględnia wartości opłaty za obsługę w domu ani w całkowitym koszcie pożyczki, ani w rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania. (...) P. uwzględnia natomiast wartość opłaty za obsługę w domu w tzw. łącznej kwocie zobowiązania do spłaty, na którą składają się wartość pożyczki, oprocentowanie i opłata za obsługę w domu.

Formularz informacyjny, jakim posługuje się (...) P. w działalności kredytowej zawiera rubrykę nr 3 pn. „Koszty kredytu”, w której znajduje się pozycja „Inne koszty, jakie konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową”. W okresie od marca 2012 r. do początku 2014 r. (...) P. udzielając pożyczek z opcją obsługi w domu nie wskazywała w tej rubryce formularza informacyjnego kosztów opłaty za obsługę w domu, jakie zobowiązany jest ponieść konsument podpisujący umowę pożyczki z taką opcją. Od marca 2014 r. do Formularza Informacyjnego Dotyczącego Kredytu Konsumenckiego do rubryki nr 4 zatytułowanej (...) (...) P. wprowadziła informację o koszcie obsługi pożyczki w domu, o treści: „W przypadku złożenia przez Pożyczkobiorcę wniosku o obsługę pożyczki w domu, koszt tej obsługi wynosić będzie….”.

(...) P. w okresie od marca 2012 r. do stycznia 2014 r. posługiwała się w obrocie z konsumentami wzorcem umowy pn. „Umowa pożyczki gotówkowej”, w którym w części pn. „Postanowienia ogólne umowy” w pkt 14 i 15 zawarte były postanowienia o treści: „Pożyczkobiorca ma prawo odstąpić od umowy pożyczki gotówkowej w ciągu 14 dni od jej zawarcia. (…) W związku z odstąpieniem od umowy o pożyczkę gotówkową Pożyczkobiorca nie ponosi żadnych kosztów, z wyjątkiem odsetek w wysokości określonej w pkt 4 niniejszej umowy zamieszczonym w tytule pn. „Postanowienia ogólne umowy”, liczonych za okres od dnia wypłaty pożyczki do dnia jej spłaty włącznie”. W pkt 4, o których stanowiły te postanowienia zamieszczona została jedynie informacja o tym, że oprocentowanie pożyczki jest stałe (dowód: karty Nr 129-170 i 219). Z początkiem 2014 r. wzorzec „Umowy pożyczki gotówkowej” uległ zmianie w ten sposób, że w art. 15 dodano informację o kwocie odsetek należnych w stosunku dziennym. Postanowienie pkt 15 otrzymało brzmienie: „ W związku z odstąpieniem od umowy o pożyczkę gotówkową Pożyczkobiorca nie ponosi żadnych kosztów (…). W związku z odstąpieniem od umowy o kredyt konsumencki kwota odsetek należna w stosunku dziennym za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia spłaty wynosi…. Pożyczkodawca, w przypadku odstąpienia od umowy pożyczki gotówkowej, nie będzie obciążał Pożyczkobiorcy kwotą odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu.”.

Powyższe fakty zostały ustalone na podstawie akt postępowania administracyjnego oraz stanowiska stron postępowania sądowego. Zgromadzone w sprawie dokumenty nie budzą wątpliwości Sądu, nie były również kwestionowane przez strony niniejszego postępowania.

Sąd I instancji uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu I instancji bezzasadny w szczególności okazał się zarzut naruszenia art. 5 ust. 6 pkt a i b, poprzez ich błędną interpretację i uznanie, iż opłata ponoszona przez konsumenta w zw. z zawarciem umowy o obsługę pożyczki w domu, stanowi element całkowitego kosztu kredytu, podczas gdy, zdaniem powoda, stanowi ona opłatę za usługę dodatkową, której poniesienie nie jest niezbędne do uzyskania kredytu konsumenckiego. Stosownie do art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206), za praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Wprowadzającym w błąd działaniem może być w szczególności rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji.

W ocenie Sądu, podawanie w formularzach informacyjnych, o których mowa w art. 14 ustawy o kredycie konsumenckim, oraz w umowach o kredyt konsumencki nieprawdziwej informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, stanowi nieuczciwą praktykę rynkową. Zgodnie bowiem z art., 14 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim kredytodawca lub pośrednik kredytowy przekazuje konsumentowi dane, o których mowa w art. 13 ust. 1 i 2, na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego, którego wzór określa załącznik nr 1 do ustawy. Dane te to m.in. informacja o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o odsetkach, prowizjach, marżach, opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie z instrumentów płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie (art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim). Treść przepisu nie pozostawia wątpliwości, że koszty ubezpieczenia stanowią jedynie przykładowy kosztów rodzaj kosztów objętych obowiązkiem informacyjnym wynikających z art.14 ust. 1 w zw. Z art. 13 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim. Sąd podziela stanowisko Prezesa UOKiK, że koszty obsługi pożyczki w domu wyrażające się obowiązkiem ponoszenia o opłaty za obsługę pożyczki w domu stanowi jeden z kosztów o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim. Stanowią one też jeden z elementów składających się całkowity koszt kredytu. Zgodnie bowiem z art. . 5 ust. 6 pkt a i b ustawy o kredycie konsumenckim całkowitym kosztem kredytu są wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o jeden kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Nie ma przy tym znaczenia, czy konsument zawierając umowę pożyczki gotówkowej, zobowiązany był do zawarcia umowy o jej obsługę w domu, czy też usługa ta była opcjonalna. Skoro bowiem oferta umowy pożyczki gotówkowej przewidywała możliwość jej odpłatnej obsługi w domu, to powód obowiązany był wynikający z tego koszt uwzględnić w wyliczeniu całkowitego kosztu kredytu, a także wskazać go w formularzu informacyjnym. Należy przy tym podkreślić, że usługa taka nie występowała w ofercie powoda w formie samoistnej tzn. nie była oferowana bez kredytu.

Sąd uznał, że nie stanowi zatem błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania decyzji ustalenie, że powód podawał w formularzu informacyjnym, o którym mowa w art. 14 ustawy o kredycie oraz w umowach o kredyt konsumencki nieprawdziwej informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową zdefiniowaną w art. 4 ust. 1 i art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206) (dalej ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym), a konsekwencji uznania, że powód naruszył art. 5 ust. 6 pkt a i b ustawy o kredycie konsumenckim, oraz art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Sąd przyjął, że nie stanowiło z przedstawionych wyżej przyczyn błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania decyzji ustalenie, że powód podawał w umowach o kredyt konsumencki nieprawdziwe informacje o całkowitym koszcie kredytu (nieuwzględniającej opłaty za obsługę pożyczki w domu).

Sąd zauważył, że podniesione przez powoda zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania decyzji i mających wpływ na jej treść, a polegających na ustaleniu, że:

- przygotowanie i podpisanie przez powoda umowy pożyczki, w każdym przypadku wymaga takiego samego nakładu pracy i środków.

- wysokość opłaty za obsługę pożyczki w domu oraz opłaty przygotowawczej zależy jedynie od wartości udzielonej pożyczki, nie zaś od rzeczywistego kosztu czynności związanych z obsługą umowy pożyczki, co też zagraża ekonomicznym interesom konsumentów poprzez brak ekwiwalentności świadczeń ze strony powoda;

- powód nie ponosi kosztów organizacji pracy oraz kosztów związanych z odbiorem rat spłaty pożyczek gotówkowych, odbieranych od jej klientów w ramach obsługi pożyczki w domu; pozostają bez związku z treścią praktyki zarzuconej w pkt I ppkt 4 i 5 zaskarżonej Decyzji.

Istotą zarzucanych praktyk jest brak powiązania pomiędzy wysokością za obsługę pożyczki w domu oraz opłaty przygotowawczej a ponoszonymi w związku z tymi usługami kosztami.

Opłata za obsługę pożyczki w domu jest rozłożona na raty i doliczana proporcjonalnie do każdej z rat pożyczki, a wartość tej opłaty nie jest wykazana w „Tabeli opłat pożyczek gotówkowych”. Wysokość opłaty przygotowawczej wynosi 5% wartości pożyczki. Ani w postępowaniu administracyjnym, ani w postępowaniu przed Sądem powód nie wskazał żadnej kalkulacji tych opłat z których wynikałby sposób alokacji ponoszonych kosztów. Skoro zatem, jak twierdzi powód, zawarcie umów nie wymaga takiego samego nakładu pracy i środków, to nie oznacza to, że nakład ten jest proporcjonalny do wysokości kwoty pożyczki i, że rośnie wraz z nią w sposób trwały. A zatem wskazał podstaw dla przyjętego sposobu naliczania opłaty przygotowawczej. Brak jest w związku z tym podstaw do stawiania zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania decyzji polegającego na ustaleniu, iż powód stosował opłatę przygotowawczą, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty.

Sąd wskazał, że nie neguje faktu, że powód ponosi koszty związane z obsługą pożyczki w domu jak też i w związku z przygotowaniem do zawarcia umowy. Fakt ponoszenia takich opłat nie oznacza, że powód może kosztami tymi obciążać konsumentów w sposób dowolny, a zwłaszcza w oderwaniu od realnych kosztów związanych z przygotowaniem konkretnej umowy lub też jej obsługą w domu.

Mając powyższe na względzie, Sad oddalił odwołanie jako bezzasadne (art.479 ^31a 1 k.p.c.). O kosztach postępowania orzeczono stosowanie do wyniku sporu zasądzając na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art.98 § 1 k.p.c.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości. Wyrokowi zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść t.j. ustalenie, że pobierana przez odwołującą (...) S.A. w C. opłatę za obsługę pożyczki w domu stanowi element całkowitego kosztu kredytu w rozumieniu art. 5 ust. 6 ustawy o kredycie konsumenckim i w konsekwencji kwota tej opłaty powinna być uwzględniana w rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania podawanej w formularzu informacyjnym i umowach pożyczki,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego t.j. art. 5 ust. 6 pkt a i b ustawy o kredycie konsumenckim oraz art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, poprzez ich zastosowanie w realiach niniejszej sprawy,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego t.j. art. 26 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez ustalenie, iż pkt III decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr (...) jest wykonalny, podczas gdy wskazany pkt nie jest jasny i rodzi poważne problemy interpretacyjne.

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania w sprawie.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów postępowania za drugą instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje. Materiał dowodowy został oceniony wszechstronnie i wnikliwie. W orzecznictwie przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (tak np.: uzasadnienie Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1980r., II URN, OSNC 1980/10/200). Jeśli tylko z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Jedynie wówczas, gdy brak jest logiki w wysnuwaniu wniosków ze zgromadzonego materiału dowodowego lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza reguły logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok SN z 27 września 2002 r. sygn. II CKN 817/00, Lex nr 56906; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 16 lutego 2011 r., sygn. I ACa 21/11).

Pozwany zarzucając Sądowi I instancji przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, w istocie nie przedstawił błędów w logice jego rozumowania, ponowił jedynie swoje dotychczasowe stanowisko. Tymczasem wnioski Sądu znajdują odzwierciedlenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Prawidłowe było ustalenie Sądu Okręgowego, że powód prowadząc działalność kredytową posługiwał się formularzem informacyjnym kredytu konsumenckiego oraz wzorcami umownymi „Umowa pożyczki gotówkowej”, „Regulamin pożyczek”, „Tabela opłat pożyczek gotówkowych” i drukiem „Wniosek dla klienta ubiegającego się o pożyczkę”. Konsument, który zawierał z powodem umowę o pożyczkę gotówkową ponosił na jego rzecz określone koszty, w przypadku zawierania umowy w opcji z obsługą w domu - były to koszty opłaty za obsługę pożyczki w domu (k.137, 140, 143, 149, 152 akt adm.). Jak wynika z zapisów wzorca „Umowa pożyczki gotówkowej” opcja obsługi pożyczki w domu oznacza, że spłata pożyczki jest dokonywana wyłącznie gotówką za pośrednictwem konsultanta w miejscu zamieszkania konsumenta (np. k.149v akt adm.). Opłata za obsługę pożyczki w domu jest rozłożona na raty i doliczana proporcjonalnie do każdej z rat pożyczki (np. k.149v akt adm.). Analiza umów zawieranych na różne okresy i kwoty (k.137, 140, 143, 149, 152 akt adm.), prowadzi do wniosku, że wartość opłaty za obsługę w domu zależna jest od wysokości udzielonej pożyczki, a nie od ilości wizyt w domu konsumenta.

Jak wynika z treści formularza informacyjnego, którym posługiwał się powód w okresie od marca 2012 r. do początku 2014 r. (k.139-139v) udzielając pożyczek z opcją obsługi w domu, nie wskazywał w rubryce nr 3 formularza informacyjnego („Koszty kredytu”) kosztów opłaty za obsługę w domu, jakie zobowiązany jest ponieść konsument podpisujący umowę pożyczki z taką opcją. Od marca 2014 r. do „Formularza informacyjnego dotyczącego kredytu konsumenckiego” do rubryki nr 4 zatytułowanej „Inne ważne informacje” (...) P. wprowadził informację o koszcie obsługi pożyczki w domu, o treści: „W przypadku złożenia przez Pożyczkobiorcę wniosku o obsługę pożyczki w domu, koszt tej obsługi wynosić będzie….” (k.221-222 akt adm.).

Uwzględniając powyższe, za słuszny uznać należy wniosek Sądu I instancji, że powód nie uwzględniał wartości opłaty za obsługę w domu w całkowitym koszcie pożyczki i w rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, jedynie zaś w tzw. łącznej kwocie zobowiązania do spłaty, na którą składają się wartość pożyczki, oprocentowanie i opłata za obsługę w domu.

Sąd I instancji nie naruszył również przepisów prawa materialnego.

Zgodnie z art. 5 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2014r., poz. 1497) w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji, całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

a)  odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy

b)  koszty usług dodatkowych, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu - z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

W pierwszej kolejności należało więc zbadać czy obsługa pożyczki w domu stanowiła w realiach niniejszej sprawy warunek konieczny przyznania kredytu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego obsługa pożyczki w domu nie jest usługą komplementarną w odniesieniu do umowy pożyczki. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika bowiem, że konsumenci nie mieli żadnej możliwości na zawarcie umowy pożyczki z opcją jej obsługi w domu bez poniesienia opłaty za obsługę w domu. Opcja obsługi w domu była zawarta w tym samym formularzu co umowa pożyczki, a samo zaznaczenie wyboru tej opcji rodziło obowiązek poniesienia opłaty z tego tytułu. Jednoznacznie z tego wynika, że umowa o obsługę pożyczki w domu nie stanowiła odrębnej umowy, którą by zawierano przy okazji zawierania pożyczki gotówkowej, lecz opcję do wyboru. Gdy konsument wyrażał chęć skorzystania z tej opcji, musiał ponieść koszty obsługo w domu.

W myśl art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim skoro koszty usług dodatkowych, jakimi są koszty związane z obsługa pożyczki w domu ponoszone w związku z zawarciem pożyczki z opcją jej obsługi w domu, są kosztami niezbędnymi do zawarcia takiej umowy to powinny być podawane w formularzu informacyjnym.

Ustawa o kredycie konsumenckim w swym art. 14 nakłada na kredytodawcę oraz pośrednika kredytowego obowiązek, aby przekazując konsumentowi informacje określone w art. 13 ust. 1–2 (a więc także dotyczące kosztów dodatkowych), skorzystali z formularza informacyjnego. Wzór formularza zamieszczono w załączniku nr 1 do ustawy. Celem formularza jest zapewnienie konsumentowi możliwości łatwego porównania ofert kredytowych składanych przez różnych kredytodawców. Stąd istotne jest, aby kredytodawca i pośrednik kredytowy zachowali układ formularza oraz kolejność informacji przewidzianą w tym formularzu. Ma znaczenie również to, aby formularz informacyjny był sformułowany w sposób zrozumiały i jednoznaczny. Z tych względów konieczne jest, aby informacje dotyczące kosztów dodatkowych zostały umieszczone w formularzu w miejscu do tego przeznaczonym, nie zaś w innym.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu I instancji, że podawanie w formularzach informacyjnych oraz w umowach o kredyt konsumencki nieprawdziwej informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania oraz podawanie w umowach o kredyt konsumencki nieprawdziwej informacji o całkowitym koszcie kredytu, nieuwzględniającej opłaty za obsługę w domu, stanowi nieuczciwa praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ust. 1 i art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w myśl art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 z zm.- dalej jako: ustawa okik).

Nie potwierdził się także zarzut apelującego dotyczący naruszenia art. 26 ust. 2 ustawy okik.

Zgodnie z powyższym przepisem Prezes Urzędu wydając decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesów konsumentów może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu wykonania nakazu.

W niniejszym przypadku Prezes UOKiK w pkt III decyzji nałożył na powoda obowiązek usunięcia, w terminie 2 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji, trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, poprzez doręczenie konsumentom, z którymi łączą je niewykonane umowy pożyczki gotówkowej zawarte z opcją obsługi pożyczki w domu aneksów do umów, mocą których do umów zostaną wprowadzone informacje o całkowitym koszcie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania uwzględniające opłaty za obsługę w domu.

Nie sposób się zgodzić ze skarżącym, że nałożony obowiązek jest niewykonalny. Przede wszystkim obowiązek został określony w sposób jasny i jednoznaczny - w przypadku konsumentów, co do których umowy jeszcze podlegają wykonaniu, należy doręczyć aneksy. Powodowi pozostawiono swobodę co do sposobu w jaki aneksy zostaną doręczone, powinien on więc wybrać sposób umożliwiający największą skuteczność.

Biorąc powyższe pod uwagę apelacja powoda podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego oparto na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego ustalono na mocy § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r. poz. 1804 ze zm.).

Jolanta de Heij- Kaplińska Magdalena Sajur-Kordula Marek Kolasiński